ANDŨ nĩmendete kwĩkala me atanu. Ĩndĩ mĩthenyanĩ ĩno ya mũminũkĩlyo vai mũndũ ũtakomanaa na “mavinda ma mũisyo.” (2 Tim. 3:1) Maũndũ ta ũsili ũte wa katĩ, mathĩna ma mwĩĩ, kwaĩwa nĩ wĩa, kũkw’ĩĩwa, kana o mathĩna angĩ nĩmatonya kũtuma andũ amwe masya ũtanu woo o kavola. O na athũkũmi ma Ngai nĩmatonya kũkw’a ngoo na makambĩĩa kwĩkala mate atanu. Ethĩwa ũtanu waku nĩwambĩĩe kũoleka, ũtonya kwĩka ata?

Nĩ kana tũsũngĩe, nĩtwaĩle kwamba kũelewa mũndũ wĩ na ũtanu wa w’o amanyĩkaa ata, na tũisyoka tũmanye angĩ mekĩte ata nĩ kana mekale me atanu o na kwĩ mathĩna. Ĩtina wa ũu, nĩtũũmanya ũndũ tũtonya kwĩka nĩ kenda twongelange ũtanu witũ na ũndũ tũtonya kwĩsũvĩa ndũkese kũthela.

Ũtanu ũla tũũweta vaa ti ũla wa kwoneka ũyĩw’a mũyo kana wĩ mũsanzamũku. Kwa ngelekany’o, nũtonya kwona mũndũ mũmile aitheka nginya akang’ang’aũka. Ĩndĩ amilũkwa, ũyĩthĩa ndakwony’a ĩeo na aisyoka kwĩmakĩa o ũndũ ũkwĩmakĩaa nĩ mathĩna make. Mũyo ũsu eeĩ naw’o ndũwĩta ũtanu wa w’o.—Nth. 14:13.

Kĩvathũkany’o na ũu, ũtanu wumaa ngoonĩ. Amwe maiũelesya maasya nĩ “ũndũ mũndũ wĩw’aa akwata kĩndũ kĩseo kana ethĩwa ve kĩndũ kĩseo weteele.” Mũndũ mũtanu ekalaa atanĩte, kwĩthĩwe kwĩ mathĩna kana kũiĩ. (1 Ath. 1:6) O na mũndũ nũtonya kwĩthĩwa aithĩnw’a nĩ ũndũ, ĩndĩ ũyĩthĩa ngoonĩ no mũtanu. Kwa ngelekany’o, ve ĩvinda atũmwa makũniwe nũndũ wa kũneena ĩũlũ wa Klĩsto. Ĩndĩ o na makũnĩtwe oou, maumie “mbee wa nzama, maitana nũndũ nĩmatalĩlwe kwĩthĩwa nĩmaĩlwe nĩ kwanangĩwa ndaĩa nũndũ wa Syĩtwa yĩu.” (Meko 5:41) Ti atĩ nĩmatanaa nũndũ nĩmakũnĩtwe. Ĩndĩ maĩ na ũtanu wa w’o nũndũ mayaaeka kũmũthũkũma Ngai me aĩkĩĩku.

Tũisyaawa twĩ na ũtanu wa mũthemba ũsu, na ndwĩkaa kwĩyĩete. Nĩkĩ tũkwasya ũu? Nũndũ ũtanu wa w’o nĩ kĩlungu kĩmwe kya ũsyao wa veva mũtheu wa Ngai. Veva mũtheu no ũtũtetheesye twĩvw’ĩke “mũndũ mweũ,” na nguma ĩmwe yonanasya nĩtwĩvw’ĩkĩte mũndũ mweũ nĩ ũtanu. (Aev. 4:24; Aka. 5:22) Ĩla twatata twĩkale twĩ atanu, twĩthĩawa tũtonya kũmĩanĩsya nesa na mathĩna ala tũkomanaa namo.

Yeova endaa kũũ nthĩ kwĩthĩwe maũndũ maseo na ti maũndũ mathũku ala twonaa ũmũnthĩ. Ĩndĩ maũndũ mathũku ala maendeee maitumaa Yeova ekala ate mũtanu. Ndeto ya Ngai yaĩtye atĩĩ: “Vinya na ũtanu syĩ vala ũĩ.” (1 Mav. 16:27) Na eka ũu, maũndũ maseo ala maendeee kwĩanĩw’a nĩ athũkũmi ma Yeova ‘nĩmatanĩthasya ngoo yake.’—Nth. 27:11.

No twĩyĩelekany’e na Yeova kwa kũema kũthĩnĩka mũno ĩla maũndũ maema kũthi ũndũ tũkwendaa. Vandũ va kũtinda tũimakw’a nĩ maũndũ ala matonya kũtuma twĩkala tũte  atanu, no tũsũanĩe maũndũ ala maseo twĩ namo ĩvindanĩ yĩĩ na tũyĩkala tũmĩĩsye, tweteele maũndũ maseo ala mokĩte. *

Twasoma Mbivilia nĩtwĩmanyĩasya ĩũlũ wa andũ aingĩ mekalile me atanu o na kũtw’ĩka maĩ na mathĩna. Ũmwe weekiwe maũndũ o na malikilye thayũ wake mũisyonĩ nĩ Avalaamu. (Mwa. 12:10-20; 14:8-16; 16:4, 5; 20:1-18; 21:8, 9) Ĩndĩ ndaaĩsa kwĩkala ate mũtanu. Nĩ kyaũ kyamũtetheeisye? Nĩ kwĩkalaa aisũanĩa wĩkwatyo ũla waĩ naw’o wa kwĩkala nthĩ nzaũ e ungu wa ũsumbĩki wa Masia. (Mwa. 22:15-18; Aevl. 11:10) Yesũ aisye atĩĩ: “Ĩthe wenyu, Avalaamu, nĩwatanie nũndũ wa kwona mũthenya wakwa.” (Yoa. 8:56) No twĩyĩelekany’e na Avalaamu kwa kũsũanĩaa motanu ala me mbee witũ.—Alo. 8:21.

Mũtũmwa Vaulo na mũnyanyae Sila nĩmekalaa maisũanĩa mawatho ma Ngai o ta Avalaamu. Maĩ na mũĩkĩĩo mũlũmu na nĩmekalaa me atanu o na kũtw’ĩka nĩmakwatiwe nĩ mathĩna. Kwa ngelekany’o, mũthenya ũmwe nĩmakũniwe mũno na mekw’a yela, ĩndĩ ta “ũtukũ katĩ Vaulo na Sila meethĩwa maimũvoya Ngai na ũmwinĩa mbathi sya ũmũkatha.” (Meko 16:23-25) Nĩmeekĩiwe vinya nĩ wĩkwatyo ũla maĩ naw’o, na kĩngĩ kyatumie methĩwa me atanu nĩ kũmanya kana methĩna kwondũ wa ĩsyĩtwa ya Klĩsto. No tũatĩĩe ngelekany’o yoo kwa kwĩkalaa tũisũanĩa ũseo ũla tũkwataa twamũthũkũma Ngai twĩ aĩkĩĩku.—Avi. 1:12-14.

Ũmũnthĩ twĩ na ana-a-asa aingĩ mekalile me atanu ĩvinda maĩ na thĩna mwingĩ. Kwa ngelekany’o, Mwei wa 11, 2013, kĩuutani kĩmwe kĩthũku kyeetiwe Super Typhoon Haiyan nĩkyaanangie nyũmba sya Ngũsĩ mbee wa 1,000 nthĩ ya Philippines. Mũsyĩ wa mwana-a-asa ũmwe wĩtawa George, ũla wekalaa taoninĩ ya Tacloban, nĩwaanangiwe vyũ. Aisye atĩĩ: “Ana-a-asa nĩ atanu o na kũtw’ĩka ũu nĩwĩthĩiwe. O na nditonya kũelesya nesa ũtanu ũla twĩ naw’o.” Ĩla twesa kũkwatwa nĩ maũndũ metu, no twĩkale twĩ atanu kwa kũsũanĩa na kũtũnga mũvea nũndũ wa maũndũ ala Yeova ũtwĩkĩte. Nĩ maũndũ angĩ meva Yeova ũtũnengete matumaa twĩkala twĩ atanu?

We nũkwona ta ve kĩndũ kĩngĩ kĩtonya kũtuma twĩkala na ũtanu kwĩ ngwatanĩo yitũ na Ngai? Kwasũanĩa! Twĩthĩawa tũmwĩsĩ nesa Mũsumbĩ Ũla Mũnene Vyũ. Na ũsu nĩwe Ngai witũ, Ĩthe witũ, na Mũnyanyae witũ!—Sav. 71:17, 18.

Kĩndũ kĩngĩ kya vata Ngai ũtũnengete nĩ mũthĩnzĩo wa thayũ na ũtonyi wa kũũtanĩa. (Mũta. 3:12, 13) Nũndũ Yeova nũtũkusĩtye kwake, nĩtũmanyaa atũmbie e na kĩeleelo kĩva. (Ako. 1:9, 10) Kĩu kĩtumaa twĩkala twĩ eanĩe na tũmanya nesa ũndũ twaĩle kũtũmĩa thayũ witũ. Ĩndĩ andũ aingĩ mayĩsĩ nesa ũndũ maĩle kũtũmĩa thayũ woo. Vaulo nĩwawetie kĩvathũkany’o kĩu asya kana ve “maũndũ ala itho yĩtaamona, na kũtũ kũtaamew’a, na ala mataalika ngoonĩ ya mũndũ, maũndũ o na meva ala Ngai wamaseũvĩsye ala mamwendaa. Ĩndĩ Ngai nĩwatũvuanĩsye ithyĩ kwa nzĩa ya Veva.” (1 Ako. 2:9, 10) Vo ve mũndũ ũtatanaa nĩ kũmanya kwenda kwa Yeova na kĩeleelo kyake?

Ve maũndũ angĩ Yeova wĩkĩte andũ make. Ũndũ ũmwe ũtũtanĩthasya nĩ kana no tũekewe naĩ sitũ. (1 Yoa. 2:12) Ũndũ ũngĩ nĩ kana nũndũ wa tei wa Ngai, twĩ na wĩkwatyo mũlũmu kana o mĩtũkĩ nũkũtw’a nthĩ ĩno nzaũ. (Alo. 12:12) Na ĩngĩ, ũmũnthĩ Yeova nũtũnengete ana-a-asa na eĩtu-a-asa aingĩ ala tũtanaa namo tũimũthaitha. (Sav. 133:1) Na ve ũndũ ũngĩ. Ndeto ya Ngai nĩtũĩkĩĩthĩtye kana we nũsũvĩaa andũ make maikelelũkw’e nĩ Satani na ndaimoni syake. (Sav. 91:11) Ethĩwa tũkekalaa tũisũanĩa maũndũ asu maseo Ngai ũtwĩkĩte, ũtanu witũ ũkaendeeaa kwongeleka mũthenya kũthi ũla ũngĩ.—Avi. 4:4.

Mũklĩsto mũtanu no ongelange ũtanu wake? Yesũ aisye atĩĩ: “Nĩnamũtavya maũndũ aa, nĩ kana ũtanu wakwa wĩthĩwe nthĩnĩ wenyu, na ũtanu wenyu wĩthĩwe wĩ musũu.” (Yoa. 15:11) We wĩona ata? Ũu ti kwonany’a kana ũtanu witũ no wongelekange? Ũtanu waku no ũndũ ũmwe na mwaki. No nginya ũkitany’e ngũ nĩ kana mwaki wongeleke. O ta ũu, no nginya ũseũvĩĩsye ngwatanĩo yaku na Yeova nĩ kana ũtanu waku wongeleke. Lilikana kana tũkwataa ũtanu nũndũ wa kũtetheew’a nĩ veva wa Ngai. Kwoou wenda kwĩkalaa wĩ mũtanu mũnango, ĩkalaa ũimũvoya Yeova aũnenge veva wake, na ũisũanĩaa kĩla wasoma Mbivilianĩ, nũndũ ĩveveewe na veva ũsu.—Sav. 1:1, 2; Luka 11:13.

Kĩndũ kĩngĩ kĩtonya kwongelanga ũtanu ũla wĩ naw’o nĩ kwĩthĩwa na kĩthito maũndũnĩ ala mamwendeeasya Yeova. (Sav. 35:27; 112:1) Nĩkĩ tũkwasya ũu? Nũndũ twoombiwe ‘tũkĩe Ngai, na kũkwata mĩao yake; nũndũ ũu nĩw’o ũndũ w’onthe waĩlĩte kwĩkawa nĩ mũndũ.’ (Mũta. 12:13) Kwa ndeto ingĩ, tũmbĩtwe twĩ na wendi wa kwĩka kwenda kwa Ngai. Na nũndũ wa ũu, kũmũthũkũma Yeova nĩkũtumaa tũtanĩa thayũ. *

Nĩtũtonya kũkwata moseo angĩ maingĩ twongelanga ũtanu witũ. Kwa ngelekany’o, kũmũthũkũma Ĩthe witũ wa ĩtunĩ twĩ atanu o na ĩla twakomana na mathĩna no kũtume atana mũno. (Kũt. 16:15; 1 Ath. 5:16-18) O na ĩngĩ, kwĩthĩwa na ũtanu wa w’o kũkatumaa tũtelikya maũndũnĩ ma kĩ-mwĩĩ, na vandũ va ũu tũkeeyumasya mũnango na ngoo yonthe kwondũ wa Ũsumbĩ wa Ngai. (Mt. 13:44) Ĩla tweyonea ũseo wa kwĩka ũu, tũkongela ũtanu witũ na wa ala angĩ, o na ĩngĩ tũkekalaa twĩ eanĩe.—Meko 20:35; Avi. 1:3-5.

Mũsomi ũmwe wa University of Nebraska ĩla yĩ Amelika aandĩkie ũũ ĩtina wa kwĩka ũkunĩkĩli ĩũlũ wa maũndũ kauta makonetye ũima ma mwĩĩ: “Wekala wĩ mũtanu na wĩ mwĩanĩe, ũu no ũtume wĩthĩwa na ũima wa mwĩĩ ĩvinda yũkĩte.” O na Mbivilia yaĩtye: “Ngoo ndanu nĩ mũiito mũseo.” (Nth. 17:22) Nĩ w’o ki kana wongelanga ũtanu waku, nũtonya kũolanga mathĩna ma mwĩĩ.

Kwoou o na kau twĩkalaa ĩvindanĩ yĩ na mathĩna maingĩ, no tũkwate ũtanu wa w’o na ũtathela. Veva mũtheu no ũtũtetheesye kwĩkala twĩ atanu, na nĩ kana tũũkwate twaĩle kũmũvoya Yeova atũnenge ũ veva. O na ĩngĩ nĩtwaĩle kwĩmanyĩsya, na kũvindĩĩsya kĩla tũũsoma Ndetonĩ yake. O na ĩngĩ no twongelange ũtanu witũ kwa kũsũanĩa moathimo ala tũkwatĩte, kwa kwĩyĩelekany’a na ala me na mũĩkĩĩo, na kwa kũtata twĩke kwenda kwa Ngai. Tweeka maũndũ asu onthe, tũkeethĩawa tũtonya kwĩtĩkĩlana na ũw’o ũla wĩ nthĩnĩ wa Savuli 64:10, ĩla yaĩtye: “Ũla mũlũngalu akatanĩaa Yeova, na kwĩvitha nthĩnĩ wake.”