“MŨNDŨ MŨKA.” Mavinda amwe Yesũ atũmĩaa ndeto ĩsu ĩla ũkũneena na aka. Ta ĩvinda yĩmwe wavoasya mũndũ wekalĩte myaka 18 ũtaũngalala amwĩie: “Mũndũ mũka, nĩwathaw’a wonzu waku.” (Luka 13:10-13) O na ve ĩvinda Yesũ watũmĩie ndeto ta ĩsu aineena na inyia. Ĩvinda yĩu ya tene mũndũ atũmĩa ndeto ĩsu ndatalawa ta wĩ kĩvũthya. (Yoa. 19:26; 20:13) Ĩndĩ ve ndeto ĩngĩ yaĩ nzeango o na kwĩ ĩsu.

Ve andũ me Mbivilianĩ matũmĩie ndeto ĩmwe nzeo yonanasya ĩnee na tei maineena na aka amwe. Kwa ngelekany’o, Yesũ nĩwatũmĩie ndeto ĩsu ĩla waneenaa na mũndũ mũka waĩ na thĩna wa kumwa nĩ nthakame kwa ĩvinda ya myaka 12. Mĩao ya Ngai nĩyawetete kana mũndũ mũka ta ũsu nĩ mũvuku, ĩndĩ mũndũ mũka ũsu waĩ mũwau ndaatĩĩa mwĩao ũsu nesa vyũ ũndũ waaĩle kũatĩĩwa. Mũndũ no asye kana mũndũ mũka ũsu ndaaĩle kũthi vala ve Yesũ ĩndĩ aaĩle kwĩvathana na andũ ala angĩ nũndũ wa ũwau wake. (Ali. 15:19-27) Ĩndĩ no tũlwe kana mũndũ mũka ũsu oonete thĩna mwingĩ. Mbivilia yaĩtye kana “anyamaaw’a mũno nĩ aiiti aingĩ, na aanangĩte syonthe ila waĩ nasyo, na ndaĩ kavaa o na vanini, ĩndĩ aendeea na kũwaa.”—Mko. 5:25, 26.

Mũndũ mũka ũsu avĩtĩile nguthunĩ ya andũ o kavola, na athi nginya aumĩlĩĩla Yesũ ĩtina na akwata mũthya wa ngũa yake ya ĩũlũ. Akililye amĩkwata oou nthakame yake yatuma! Mũndũ mũka ũsu oonaa vai mũndũ emanya wĩa ũla watethya ĩndĩ eewie Yesũ akũlya atĩĩ: “Nũũ ũla wangiita?” (Luka 8:45-47) Atelemile mũno na athi atetemete avalũka mbee wa Yesũ “na amũtavya w’o w’onthe.”—Mko. 5:33.

Ĩndĩ Yesũ amũneenisye o nesa nĩ kana aeke kũtelema amwĩa: “Ndũkethĩwe na w’ĩa mwĩĩtu wakwa.” (Mat. 9:22, The Holy Bible in Current Kikamba Language) Andũ ala masomeete Mbivilia maasya kana ndeto ya Kĩevelania na Kĩkiliki ĩla ĩalyũlĩtwe “mwĩĩtu wakwa” no ĩtũmĩwe ta nthimo ĩkwasya ‘nĩenda ũkwĩka ũseo na nĩngũkwĩw’ĩa ĩnee.’ Yesũ ongeleeile kwĩkĩa vinya mũndũ mũka ũsu akĩmwĩa: “Mũĩkĩĩo waku nĩwakũvosya; thi na ũvoo, wĩthĩwe wĩ mũima, ũte na ũthĩn’yo waku.”—Mko. 5:34.

“Mwĩĩtu wakwa.” Ndeto ĩsu nĩyo mũndũũme ũmwe mũthwii wa Isilaeli weetawa Mboasi watũmĩie ĩvinda waneenaa na ũla mũndũ mũka wa Moavi weetawa Luthi. O ta ũla mũndũ mũka wawetwa vau ĩũlũ, o nake Luthi eew’aa ate mwĩanĩe e mũũndanĩ wa mũndũ ũtesĩ aikolany’a mbaale. Ĩndĩ Mboasi aineena nake atũmĩie ndeto ii: “Ndũkwĩw’a, mwĩĩtu wakwa?” Amwĩie ndakakĩe kũkolany’a ũsyao ũla watiala mũũndanĩ wake. Nĩvo ĩndĩ Luthi weevalũkilye mbee wake na ũthyũ wake na amũkũlya nĩkĩ wamwĩka ũseo wĩana ũu o na kau nĩ wa nthĩ ĩngĩ. Ũsũngĩo ũla Mboasi wamũnengie waĩ na ndeto ii sya ũmwĩkĩa vinya: “Nĩnonetw’e vyũ onthe ala wamwĩkie inyia wa mũemeu [ndiwa Naomi] . . . Yeova nakũĩve wĩa waku.”—Lu. 2:8-12.

Ngelekany’o ĩsu ya Yesũ na Mboasi nĩ nzeo vyũ kwa atumĩa ma kĩkundi! Ve mavinda atumĩa elĩ matonya kũvanga mone mwĩĩtu-a-asa wĩ na vata wa kũtawa na Maandĩko na kwĩkĩwa vinya. Atumĩa asu mamba kũmũvoya Yeova amatongoesye na matea kũtũ nesa mamwĩthukĩĩsye mwĩĩtu-a-asa ũsu, makethĩwa matonya kũtũmĩa Ndeto ya Ngai mamũkiakisye na maimũĩkĩĩthya kana Yeova nũmwendete.—Alo. 15:4.