Mungkan Nnan Ga Gale Chyum Laika a shawng nnan daw hpe 1950 ning hta dip shapraw ai. Dai aten kaw nna Mungkan Nnan Ga Gale Chyum Laika a a tup hkrak jaw ai lam hte seng nna masha nkau mi ga san ni san ai. Matsun madun ga ni tsun ma ai. Kaga ga gale Chyum Laika ni hte n bung ai lam ni nga ai majaw re. Lawu kaw madun da ai lam ni a majaw n bung ai re.

•   Kam ging ai lam. Mungkan Nnan Ga Gale Chyum Laika gaw, hpaji du ni hpang jahtum tam sawk sagawn da ai lam hte kam ging ai moi lata hte ka da ai laika hkrang ni ntsa madung tawn da ai. 1611 ning hta shapraw ai King James Version Chyum Laika lakap da ai moi na lata hte ka ai laika hkrang ni gaw, Mungkan Nnan Ga Gale Chyum Laika lakap da ai daram n hpang hkrak ai. Tup hkrak jaw ai lam mung nau n nga ai.

•   Tup hkrak Jaw. Mungkan Nnan Ga Gale Chyum Laika gaw Karai Kasang shung ya nna ka da ai moi na shiga hte bung hkra ga gale da ai. (2 Timohti 3:​17) Kaga ga gale Chyum Laika law law gaw, Karai Kasang a shiga hta grau nna masha a htung lailen ni hpe shawng tawn nna ka ma ai. Ga shadawn, Karai Kasang a amying shara hta Madu shing nrai, Karai Kasang nga nna malai bang kau ma ai.

•   Galai shai ai lam n nga. Mungkan Nnan Ga Gale Chyum Laika gaw, ga shingni hku gale ai ga gale Chyum Laika hte n bung ai. Hti manu nna madung lachyum nga dingyang, madung ga si ni hte maren ding tawk ga gale ai. Ga shingni hku gale da ai Chyum Laika ni hta gaw, masha a ningmu ni bang ai, ahkyak ai lam ni hpe ngam da ai baw galaw chye ai.

 Chyum Laika buk nkau mi hpe ngam da ai. Roman Kahtawlik hte Eastern Orthodox church ni hta lang ai Chyum Laika hta Apawhkrithpa (Apocrypha) ngu ai chyum shajan ni lawm ai. Dai chyum shajan ni gaw, Yuda masha ni a Chyum Laika hta n lawm ai. Chyum Laika hta, Yuda masha ni hpe “Karai Kasang a shingran ga shanhte hkamla lu ma ai” nga nna tsun da ai gaw matsing sumhting la ging ai lam re. (Roma 3:​1, 2) Dai majaw, Mungkan Nnan Ga Gale Chyum Laika hte hpang de paw pru wa ai kaga ga gale Chyum Laika ni hta Apawhkrithpa chyum hpe n bang da ai.

 Chyum daw nkau mi hpe n bang da ai. Moi shawng nnan hta lata hte ka da ai laika hkrang ni kaw n mu lu ai Chyum daw ni hte Chyum ga si ni hpe, ga gale Chyum Laika nkau ni hta shajan bang da ai. Mungkan Nnan Ga Gale Chyum Laika kaw gaw n bang da ai. Hpang e, paw pru wa ai kaga ga gale Chyum Laika ni hta mung, madung hta n lawm ai Chyum daw shajan ni, ga si shajan ni hpe n bang da ai. Bang da yang mung, dai ni gaw kamhpa ging ai moi madung ka da ai Chyum Laika law law hta n lawm ai nga nna yin la ma ai. b

 Ga si lachyum n bung ai. Kalang lang ga si langai hpra a lachyum hku ading tawk ga gale dat ai shaloi, lachyum shai mat ai. Shing nrai, lachyum n pra mat ai baw byin chye ai. Ga shadawn, Mahte 5:3 hta lawm ai Yesu a ga ni hpe ndai hku ga gale ma ai “Wenyi hta matsan mayan rai nga ai ni gaw, a lu ma ai.” “Wenyi hta matsan mayan rai nga ai ni” nga nna ga si langai hpra a lachyum hpe ga gale dat yang lachyum gaw n pra ai sha, shagrit shanem ai gaw kaja ai, shing nrai, matsan ai gaw kaja ai nga nna masha nkau mi shadu mat chye ai. Raitim, Yesu tsun mayu ai gaw, Karai Kasang a lam matsun ra ai hpe chye ai ni sha teng man ai ngwi pyaw ai lam lu mai ai ngu ai lachyum re. Mungkan Nnan Ga Gale Chyum Laika hta Yesu tsun nga ai lachyum hte hkrak “Wenyi lam hta matsan mayan rai nga ai ni” nga nna tup hkrak ga gale da ai.​—Mahte 5:3.

•   Mungkan Nnan Ga Gale Chyum a Hkristan Greek Chyum Laika hte seng nna, Chyum Laika ga gale ai bungli mung galaw ai chyum hpaji du Edgar J. Goodspeed gaw 1950, December 8 hta ndai hku ka wa ai: “Mungkan ting chyam bra hkra nanhte galaw nga ai ahkyak ai bungli hpe ngai grai myit lawm ai. Dai sha n-ga, grai chye na loi nna asan sha rai hkra hti manu ai dai Chyum Laika hpe grai ra sharawng ai. Dai gaw hpaji hkum ai hpe dandawng nga ai ngu ngai lu tsun ai.”

•   Mungkan Nnan Ga Gale Chyum Laika gaw, prat dep ai ga si ni hte ga gale da nna kasi la ging ai Chyum Laika re. Dai sha n-ga, kaga Chyum Laika ni hte bung hkra hkan galaw ai n re ai sha, madung lachyum hku ga gale da ai Chyum Laika mung re ai nga nna Chicaga dakkasu kaw nna dakkasu na madang tsaw dik ai sara Allen Wikgren tsun wa ai.​—The Interpreter’s Bible, Volume I, laika man 99.

•   British mungdan kaw nna Chyum Laika ni a lam laika ka ai masha Alexander Thomson gaw Mungkan Nnan Ga Gale Chyum Laika a Hkristan Greek Chyum Laika lam ndai hku ka wa ai: “Ndai ga gale Chyum gaw, madung Greek ga a madung lachyum ajet hpe Inglik ga hte dang lu ai daram shakut nna ga gale da ai. Hpaji du ni a shakut shaja ai lam rai nga ai.​—The Differentiator, April 1952, laika man 52.”

•   Laika ka sara Charles Francis Potter gaw, Mungkan Nnan Ga Gale Chyum Laika a daw nkau mi gaw laklai ai ngu shadu tim, ndai hku tsun wa ai: “Amying hpe n tsun ai sha ga gale da ai ni gaw, kaja dik htum Hebre hte Greek lata ka laika hkrang kaw nna ga gale da nna, hpaji rawng ai hpaji du ni re.”​—The Faiths Men Live By, laika man 300.

•   Mungkan Nnan Ga Gale Chyum Laika hta, kaga ga gale Chyum Laika ni hte n bung ai lam ni lawm ai nga nna Robert M. McCoy myit la ai. Shi ndai hku sawn la ai: “Chyum Laika ga gale ai shaloi hkrum chye ai mayak mahkak ni hpe, atsawm lu hparan lu ai atsam nga ai hpaji du ni [Yehowa Sakse Ni a] hpung hta nga ai hpe Ga Shaka Ningnan ga gale da ai hpe yu yang chye lu ai.”​—1963, January hta dip shapraw ai Andover Newton Quarterly ngu ai laika buk a laika man 31.

•   Dakkasu na madang tsaw dik ai sara S. MacLean Gilmour mung, Mungkan Nnan Ga Gale Chyum Laika hta ga gale da ai lam nkau mi hpe myit n hkrum tim, ga gale ai masha ni gaw “Greek ga hpe atsawm chye ma ai” nga nna yin la wa ai.​—1966, September shata shapraw ai Andover Newton Quarterly, laika buk a laika man 26.

•   Dakkasu na sharin sara Thomas N. Winter gaw, Kingdom Interlinear Translation of the Greek Scriptures Chyum Laika a makau hta lawm ai Mungkan Nnan Ga Gale Chyum Laika a Hkristan Greek Chyum Laika hpe bai sawn maram yu ngut ai hpang, shi a ningmu hpe ndai hku ka wa ai: “Amying n tsun ai komiti a ga gale da ai lam ni gaw, prat dep nna tup hkrak jaw ai.​—1974, April-May shata hta shapraw ai The Classical Journal, a laika man 376.”

•   Israel mungdan kaw na dakkasu na madang tsaw dik ai sara Benjamin Kedar-Kopfstein gaw, 1989 hta ndai hku tsun ai: “Hebre Chyum Laika hte ga gale Chyum Laika ni hpe shingdaw nna amyu ga hpe hkaja ai shaloi, Inglik ga hte shapraw da ai Mungkan Nnan Ga Gale Chyum Laika hpe chyahkring hkring yu byin ai. Dai hku yu ai shaloi, dai Chyum Laika gaw, madung laika hpe dang lu ai daram tup hkrak jaw hkra hte chye na hkra shakut nna ga gale da ai ngu ngai dawdan lu wa ai.”

•   Nawku htung ni a lam hkaja ai dakkasu na sharin sara Jason David BeDuhn gaw, Inglik ga gale Chyum 9 hpe shingdaw nna hkaja yu ngut ai hpang, ndai hku ka wa ai: “Shingdaw yu ai ga gale Chyum Laika ni hta Mungkan Nnan Ga Gale Chyum Laika gaw, tup hkrak jaw dik htum re.” Mungkan Nnan Ga Gale Chyum Laika gaw, dai hpe ga gale ai masha ni a kamsham lam a majaw kaga Chyum Laika ni hte n bung taw nga ai ngu Chyum hpaji du law law hkap la da ai. Raitim, BeDuhn gaw dai ningmu hte seng nna ndai hku tsun ai: “Ga Shaka Ningnan ka ai ni a madung lachyum hku bai ga gale da ai Mungkan Nnan Ga Gale Chyum Laika gaw grau nna tup hkrak jaw nga ai majaw re.”​—Truth in Translation, laika man 163, 165.