1. Yuda bawng masha ni a matu myit kahpra hpa gara lam la nga ai kun?

 YUDA masha ni grai myit kahpra nga ai. Babelon bawng masha hku nna shaning law law nga wa ai, Israela ni hpe shalawt ya na matu, Persi Hkawhkam Kuru a “myit masin” hpe Yehowa shadut ya ai majaw re. “Israela Karai Kasang Yehowa a matu nta galaw na” matu hkawhkam ndau shana ai. (Ezr 1:1, 3) Grai myit kahpra hpa re. Karai Kasang gaw, shi a amyu hpe jaw da ai mungdan hta, tengman ai nawku dawjau lam hpe bai gawgap lu na ngu ai lachyum re.

2. Yuda bawng masha ni Yerusalem de bai wa ai hpang kade n na yang hpa galaw wa ai kun?

² Dingda Yuda mungdan a mare kaba re ai Yerusalem mare de B.C. 537 hta, bawng masha ni bai du wa ai. Kade n na yang, nawku htingnu bai gawgap ai lam hpang lu nna, B.C. 536 hta, npawt nhpang gaw lu wa ai.

3. Yuda ni gara ninghkap ai lam hkrum wa ai kun?

³ Nawku htingnu gawgap hpang ai hte kalang ta, laja lana re ai ninghkap ai lam ni hkrum wa ai. Htingbu ni gaw, “Yuda masha ni hpe hkap shatsang nna, galaw ai amu hta n-gun yawm shangun mu ai.” (Ezr 4:4) Masa grau sawng wa ai. B.C. 522 hta, Persi hkawhkam nnan Artahkere hkaw dung hpang ai. * Dai gaw, gawgap bungli hkring mat hkra galaw na matu, ahkaw ahkang re ngu ninghkap ai ni shadu ma ai. Dai majaw, “n tara ai amu hpe tara shang hkra” galaw ai. (Shk 94:20, JCLB) Shanhte gaw, Hkawhkam Artahkere hpang de laika ka nna, Yuda ni gaw gumlau na matu lajang nga ai ngu tsun ai. (Ezr 4:11-16) Shanhte a masu ga hpe hkawhkam kam mat ai  majaw, nawku htingnu gawgap ai hpe hkring shangun dat ai. (Ezr 4:17-23) Dai majaw, Yuda ni matut n lu gawgap sai.​—Ezr 4:24.

4. Nawku htingnu gawgap ai lam pat shingdang hkrum ai shaloi Yehowa hpa galaw ai kun? (Esaia 55:11)

⁴ Yehowa hpe n nawku ai htingbu ni hte Persi uphkang du nkau mi gaw, nawku htingnu gawgap lam hpe ninghkap na matu, dawdan da ai. Raitim, Yehowa gaw matut gawgap shangun mayu ai. Karai a yaw shada lam gaw, hpring tsup wa na re. (Esaia 55:11 hpe hti u.) Zehkaria hpe myihtoi hku nna Karai lata da nna, myit kahpra hpa shingran 8 hpe mu shangun ai. Yuda ni myit rawt wa na matu, dai lam ni hpe Zehkaria bai tsun dan ra ai. Dai shingran ni gaw, ninghkap ai ni hpe hkrit n ra ai hpe chye na matu hte Yehowa galaw shangun mayu ai bungli hpe matut galaw na matu, n-gun lu hkra karum ya na re. Manga ngu na shingran hta, pyengdin shadun hte tsan lun hpun lahkawng hpe Zehkaria mu ai.

5. Ndai sumhpa hta hpa lam bawngban na kun?

⁵ Anhte yawng gaw myit daw ai aten ni nga chye ai. Raitim, Israela ni hpe n-gun jaw na matu, Zehkaria hpe Yehowa mu shangun ai manga ngu na shingran hpe myit sumru ai kaw na anhte akyu lu mai ai. Ndai shingran hpe chye na ai gaw, ninghkap hkrum ai shaloi, masa ni galai shai ai shaloi, tinang n chye na ai lam matsun ni lu ai shaloi, Yehowa hpe sadi dung nna, matut nawku na matu karum ya lu ai.

6. Zehkaria 4:1-3 hta lawm ai pyengdin shadun hte tsan lun hpun shingran gaw, Yuda masha ni hpe nden marai gara hku nga shangun ai kun? (Makawp sumla hpe yu u.)

⁶ Zehkaria 4:1-3 hpe hti u. Pyengdin shadun hte tsan lun hpun 2 shingran gaw, ninghkap ai lam ni a lapran, matut galaw na matu Yuda masha ni hpe nden marai nga shangun ai. Gara hku nna kun? Pyengdin shadun a matu, sau ayan lu taw ai hpe sadi hkrup ai kun? Sau gaw tsan lun hpun 2 kaw na sau di de lwi wa ai. Sau di kaw na sau gaw, pyengdin matu hta nga ai wan kawk 7 de lwi ai. Sau a majaw, wan matut manoi hkru nga ai. Madu, “ndai ni hpa rai nga ma ta?” ngu nna Zehkaria san ai shaloi, “ndai gaw, N-gun atsam hte n rai, hpung dagu hte n rai, nye a Wenyi hte sha dang lu na ra ai, nga nna Zaw nawng zaw wa up ai Yehowa tsun ai” ngu lamu kasa bai htai ai. (Zeh 4:4, 6) Tsan lun hpun kaw na lu ai sau gaw, n htum n mat ai Yehowa a chyoi pra ai wenyi hpe tsun mayu ai re. Persi Hkaw Seng Mungdan a hpyen n-gun gaw, Karai a hpung atsam hte shingdaw dat yang, hpa n rai mat sai. Nawku htingnu gawgap ai ni a maga hta, Yehowa nga yang, gara zawn ninghkap ai lam ni nga tim, tawt lai lu nna, ngut kre hkra galaw lu na re. Grai n-gun lu hpa re. Yuda masha ni galaw ra ai gaw, Yehowa hpe kamhpa nna, bungli bai hpang na matu sha re. Pat shingdang ai lam ni nga tim, shanhte dai hte maren galaw wa ai.

7. Gara galai shai lam gaw nawku htingnu gawgap ai ni hpe loi mi hkyam sa shangun ai kun?

⁷ Galai shai ai lam langai a majaw, nawku htingnu gawgap nga ai ni myit simsa lam loi mi lu ai. Hpa galai shai lam kun? B.C. 520  hta nambat langai lang na Dari gaw, Persi hkawhkam hku nna hkaw dung wa ai. Nawku htingnu gawgap ai hpe hkum pat da ai gaw, tara n shang ai hpe hkaw dung ai 2 ning hta Dari chye wa ai. Dai majaw, bungli ngut kre hkra, matut galaw na matu ahkang jaw dat ai. (Ezr 6:1-3) Hkawhkam wa a dawdan lam hpe na ai shaloi, yawng mau mat ai. Dai daram sha n re. Bai gawgap ai bungli hpe dingbai dingna n jaw na matu, hkrat ang ai jarik hte malu masha ni madi shadaw ya na matu pyi, makau grup-yin na masha ni hpe hkawhkam wa  aming jahkrat dat ai. (Ezr 6:7-12) Akyu hku nna 4 ning jan daram na ai hpang, B.C. 515 hta nawku htingnu gawgap ai hpe Yuda masha ni shangut kau lu ai.​—Ezr 6:15.

8. Ninghkap hkrum ai shaloi hpa majaw nden marai nga lu ai kun?

⁸ Dai ni aten hta mung, Yehowa hpe nawku dawjau ai masha law law gaw, ninghkap hkrum nga ai. Ga shadawn, nkau gaw, hkaw tsun bungli hpe hkum pat da ai mungdan hta nga ai majaw, rim hkrum na masa nga ai. Sakse hkam na ahkang lu hkra, “du ni hte hkawhkam ni a man de, dun bang ai, hkrum na” masa nga ai. (Mat 10:17, 18) Kalang lang, uphkang lam galai shai ai majaw, hkyam sa lam lu chye ai. Myiman n lata ai tara agyi ni a dawdan lam a majaw, grau nna wanglu wanglang nawku dawjau na ahkang lu ai mung rai chye ai. Nkau gaw, kaga chyam dinglik lam hkrum chye ai. Yehowa hpe nawku na ahkang lu ai mungdan hta nga tim, nta masha ni a ninghkap ai lam ni hkrum chye ai. (Mat 10:32-36) Masa lam law malawng hta, ninghkap ai ni gaw, shanhte kade daram ninghkap tim, Yehowa hpe n nawku mat hkra n lu galaw ai hpe chye mat ai shaloi, matut n ninghkap sai. Masa lam nkau hta gaw, laja lana ninghkap wa ai ni gaw, myit rawt ai Sakse Hkam ni pyi byin wa chye ai. Dai majaw, ninghkap hkrum ai shaloi, asum hkum jaw. Nden marai nga u. Na maga hta, Yehowa hte chyoi pra ai wenyi nga ai majaw, hkrit shara n nga ai.

9. Nawku htingnu nnan npawt nhpang gaw ai hpe mu ai shaloi, Yuda masha nkau hpa majaw myit daw ai kun?

⁹ Nawku htingnu nnan hpe npawt nhpang gaw ai shaloi, asak kaba ai Yuda masha nkau hkrap ma ai. (Ezr 3:12) Shawlumon gap wa ai hpung shingkang hte hpring ai nawku htingnu hpe mu ga ai majaw, ya gap ai nawku htingnu nnan hte “shadawn yu yang, . . . hpa n re ai zawn rai nga ai” ngu shadu ma ai. (Hag 2:2, 3) Moi na hte ya na hpe shingdaw nna grai myit daw nga ai. Myit daw ai hpe tawt lai na matu, Zehkaria a shingran gaw karum ya na re. Gara hku nna kun?

10. Zehkaria 4:8-10 hta lawm ai lamu kasa a ga gaw, myit daw ai hpe tawt lai na matu Yuda ni hpe gara hku karum ya ai kun?

¹⁰ Zehkaria 4:8-10 hpe hti u. Yuda ni gaw, Yuda munggyi “Zerubabela lata hta dai shadawn sumri lang nga ai hpe, shanhte mu jang, . . . kabu na ma ra ai” ngu lamu kasa tsun ai gaw, hpa lachyum rai kun? Shadawn sumri gaw, ding ai, n ding ai hpe shadawn ai hkingrai re. Ya na nawku htingnu gaw, moi na daram n  hkikhkam ai ngu shadu yang pyi, Yehowa a tsang madang hte maren, ngut kre lu na ngu ai hpe lamu kasa ga sadi jaw nga ai re. Karai Kasang pyi myit dik ai nga yang, Yuda ni mung dai zawn byin ging ai. Yehowa a matu ahkyak htum gaw, nawku htingnu nnan hta Shi a tsang madang hte maren matut nawku na matu re. Karai ra sharawng ai hte maren nawku na matu, Karai myiman lu na matu Yuda ni myit maju jung na nga yang, ngwi pyaw wa na re.

11. Dai ni na aten hta, Yehowa a mayam nkau gara zawn galai shai ai lam ni hkrum chye ai kun?

¹¹ Masha law law a matu, galai shai lam galaw na n loi ai. Laksan magam langai ngai hta, shaning law law magam gun wa ai nkau gaw, lit galai shai ai lam ni hkrum chye ai. Nkau gaw, asak aprat a majaw, tinang ra sharawng ai ahkaw ahkang hpe kau da ra ai. Dai zawn galai shai ai lam ni hkrum ai shaloi, myit daw chye ai. Nnan hta dawdan lam ni hpe chye na yang she chye na na, myit hkrum yang she hkrum na re. Moi aten hpe bai dum chye ai. Masa nnan hta, Yehowa a matu nau n lu galaw sai ngu shadu nna, myit daw wa chye ai. (Gsh 24:10) Karai hpe kaja htum sak jaw na matu Zehkaria a shingran gaw, gara hku karum ya lu ai kun?

12. Masa ni galai shai mat ai shaloi, matut ngwi pyaw na matu Zehkaria a shingran gaw gara hku karum ya lu ai kun?

¹² Masa lam ni hpe Yehowa mu ai zawn mu yang, shara nnan hta grau pyaw wa na re. Dai ni aten hta, grai kaba ai bungli ni ngut kre awng dang hkra Yehowa galaw nga ai. Karai a shingdep shingtau byin lu ai gaw, ahkaw ahkang kaba re. (1 Ko 3:9) Lit galai shai mat chye tim, Yehowa a tsawra myit gaw, n galai shai ai. Uhpung a galai shai ai lam gaw, tinang hte dingtawk seng wa yang, hpa majaw kun? ngu nna sha hkum myit u. “Shawng na prat” hpe marit nga na malai, ndai zawn galai shai ai lam ni kaw na, lu la na shaman chyeju ni hpe mu wa hkra akyu hpyi u. (Hpj 7:10) N lu galaw mat sai hpe myit nga na malai, galaw lu ai lam ni hpe myit u. Kaja ai myit jasat nga na matu ahkyak ai hpe Zehkaria a shingran kaw na sharin la ra ai. Rai yang, masa ni galai shai mat tim pyi, matut ngwi pyaw lu nna sadi dung lu na re.

13. Nawku htingnu bai gawgap na matu dawdan ai hpe Yuda masha nkau hpa majaw myit n hkrum ai kun?

¹³ Nawku htingnu bai gawgap ai bungli hkum pat hkrum ai. Raitim, amyu masha ni hpe woi  awn na matu lit ap hkrum ai Hkinjawng Agyi Yeshua (Yawshu) hte Munggyi Zerubabela gaw, “Karai Kasang a nta hpe galaw hpang ma ai.” (Ezr 5:1, 2) Dai dawdan lam hpe Yuda masha nkau myit n hkrum ai. Nawku htingnu hpe hpyen ni n mu hkra, makoi magap nna n mai gawgap ai majaw, hpyen ni n lu lu hkra pat shingdang na hpe shanhte chye ai. Lit nga ai Yawshu hte Zerubabela gaw, Yehowa a madi shadaw lam lu da ai ngu ai sakse ra ai. Dai hpe shanhte lu wa ai. Gara lam hku nna kun?

14. Zehkaria 4:12, 14 hku nga yang, Hkinjawng Agyi Yawshu hte Munggyi Zerubabela gaw gara sakse lu la ai kun?

¹⁴ Zehkaria 4:12, 14 hpe hti u. Zehkaria a shingran kaw na tsan lun hpun 2 gaw, “namman chya hkam ai yan” re ai Yawshu hte Zerubabela hpe tsun mayu ai ngu Zehkaria hpe lamu kasa tsun ai. Shan 2 gaw, “mungkan ting a Madu” Yehowa a makau hta, ga shadawn hku nna “tsap” nga ai. Laksan ahkaw ahkang re. Yehowa hpe shanhte kamhpa ai. Shanhte hpe Yehowa akyu jashawn nga ai majaw, shanhte a dawdan lam ni hpe Israela ni kam ging ai.

15. Chyum Laika hta lawm ai Yehowa a lam matsun ni hpe hkungga ai lam gara hku madun mai ai kun?

¹⁵ Dai ni aten, amyu masha ni hpe Yehowa lam matsun ya ai lam langai gaw, Chyum Laika hku nna re. Karai ra sharawng ai hte maren gara hku nawku ra ai hpe Chyum Laika hta tsun da ai. Lam matsun ni hpe manu shadan ai lam gara hku madun mai ai kun? Aten la nna hkaja ai, chye na hkra shakut ai hku nna re. ‘Chyum Laika hte dai hta madung tawn ai laili laika ni hti ai shaloi, chyahkring hkring nna, myit sawn sumru ai kun? “Chye na yak ai” Chyum Laika tengman lam ni hpe chye na hkra sawk sagawn ai kun? Shing nrai, ntsa lam sha, lawan wan hti ai kun?’ ngu tinang hkum tinang san yu u. (2 Pe 3:16) Yehowa sharin ya ai lam ni hpe aten la nna myit sawn sumru na nga yang, Shi a lam matsun hte maren, hkan sa lu nna hkaw tsun bungli ngut kre lu na re.​—1 Tm 4:15, 16.

16. “Sadi ai hte myit su ai mayam” a lam matsun hpe hpring tup n chye na tim, hkan sa na matu hpa gaw karum ya ai kun?

¹⁶ Yehowa lam matsun ya ai kaga langai gaw, “sadi ai hte myit su ai mayam” hku nna re. (Mat 24:45) Kalang lang, sadi dung ai mayam kaw na lu la ai lam matsun hpe anhte hpring tup chye na na n re. Ga shadawn, tinang a ginra hta byin na n re ngu shadu da ai shingra tara tsin-yam ni a matu, tau hkrau hkyen lajang da na matu, lam matsun lu chye ai. Kap bra ana hte seng nna sadi dung ai mayam myit tsang lai nga ai ngu hkamsha chye ai. Lam matsun ni tatut n re ai ngu shadu ai shaloi,  hpa galaw ging ai kun? Yawshu hte Zerubabela a lam matsun hpe hkan sa ai majaw, Israela ni gara hku akyu lu ai hpe myit yu mai ai. Kaga Chyum Laika lam matsun ni hpe mung, myit yu mai ai. Masha ningmu hku yu yang, tatut n re ai ngu shadu na zawn raitim, asak hkye ai hte seng ai lam matsun ni hpe kalang lang, Karai a amyu masha ni lu la ai.​—Trg 7:7; 8:10.

17. Pyengdin shadun hte tsan lun hpun shingran gaw, Yuda ni a ntsa gara hku akyu shabyin ya ai kun?

¹⁷ Zehkaria a 5 lang na shingran gaw, kadun mi sha raitim, tinang a bungli hte nawku dawjau lam a ntsa, kaja ai myit jasat matut nga na matu, Yuda masha ni hpe karum ya ai. Zehkaria a shingran kaw na chye wa ai lam ni hpe hkan sa ai shaloi, Yehowa a tsawra myit lawm ai madi shadaw lam hte lam matsun hpe shanhte lu la ma ai. Bungli matut galaw na matu, ngwi pyaw lam bai lu na matu, chyoi pra ai wenyi hku nna Yehowa karum ya ai.​—Ezr 6:16.

18. Zehkaria a shingran gaw, na prat ntsa gara hku akyu shabyin ya lu ai kun?

¹⁸ Zehkaria a pyengdin shadun hte tsan lun hpun shingran gaw, anhte a prat hpe mung grai akyu shabyin ya lu ai. Hkaja wa sai hte maren, dai shingran gaw, ninghkap hkrum ai shaloi, nden marai nga na matu, masa lam ni galai shai ai shaloi, matut ngwi pyaw na matu, tinang n chye na ai lam matsun lu la ai shaloi, matut hkan sa lu hkra, kam ai myit nga na matu, karum ya lu ai. Galai shai ai lam ni hkrum ai shaloi, hpa galaw ging ai kun? Shawng nnan, amyu masha hpe Yehowa lanu lahku nga ai ngu ai madi madun lam hpe, Zehkaria mu ai hku mu hkra shakut u. Dai hpang, tinang mu ai hte maren Yehowa hpe kamhpa nna, myit masin mahkra hte matut nawku u. (Mat 22:37) Rai yang, ngwi pyaw let htani htana nawku lu hkra Yehowa karum ya na re.​—Kol 1:10, 11.