EVAỌ oke nọ ahwo Izrẹl a ro mu Ẹkwotọ Eyaa na họ ẹria no, amara nọ ahwo kpobi a riẹ wọhọ amara ọsosuọ ukpe na o jẹ hai kie fihọ Azie rite Akpe mai. Yọ oke nana a jẹ hai ro mu eware họ ẹkọ.

A jẹ hai mu amara họ ekele no umuo oke nọ ọvẹre ọ rẹ rọ kpahe rite oke nọ o re ro ghelie no je kpo no. Yọ o jẹ hai kri te edẹ udhegbizii hayo ọgba. Rekọ no umuo ezi ivo rite ezi iso a jẹ hai kele wọhọ ukpe ọvo. Evaọ oke yena, nọ a tẹ rọ ọvẹre kele emerae nọ e rrọ ukpe na, emerae ikpegbivẹ e rẹ gba no, rekiyọ ukpe na u ri re he. Fikiere ẹsejọ a jẹ hai kele emedẹ jọ hayo amara ọvo kugbe re o sae gba. O wọhọ nọ a jẹ hai ru ere taure a te ti mu ukpe ọfa họ ekele. Onana o jẹ hae so ẹe ze nọ ukpe na avọ ezi nọ a rẹ rọ kọ eware je vu e rẹ rọ jọ ọvo.

Rekọ evaọ oke Mosis, Ọghẹnẹ o jie uzi kẹ ahwo Izrẹl inọ amara “Ebib” nọ a re je se Nisan oye o te jọ amara ọsosuọ evaọ ukpe na rọkẹ ae. (Ọny. 12:2; 13:4) Amara nana o re kie fihọ Asa rite Ane mai. A jẹ hae jọ amara nana ru ehaa jọ nọ a rẹ jọ rehọ ibi ebali kẹ Jihova okẹ.—Ọny. 23:15, 16.

Emil Schürer nọ o wuhrẹ kpahe eme Ebaibol ọ jọ obe na The History of the Jewish People in the Age of Jesus Christ, (175 B.C.–A.D. 135) ta ẹme jọ kpahe amara avọ ikpegbesa nọ a re kele kugbe na. Ọ ta nọ: “O bẹ hẹ re a riẹ sọ a re kele amara ọfa jọ kugbe emerae ikpegbivẹ na hayo a re ru ere he.” Ọ ta re nọ: “A re ru ehaa Ọnyavrẹ na evaọ edẹ ikpegbene amara Nisan. Yọ oke nọ aso gbe uvo e rẹ rọ jọ ẹrẹrẹe o re te no taure a te ti ru ehaa Ọnyavrẹ na. Fikiere nọ a te muẹrohọ nọ oke nọ aso gbe uvo e rẹ rọ jọ ẹrẹrẹe na o ti te taure a te ti ru ehaa na ha, a ve kele amara avọ ikpegbesa kugbe ukpe na. Onana u ve ru nọ Nisan nọ ọ te jọ amara ọsosuọ ukpe nọ u lele i rie u re ro kie fihọ oke nọ aso gbe uvo e rẹ rọ jọ ẹrẹrẹe na.”

Oware nana ọvona Isẹri Jihova a re rri ro fi ẹdẹ nọ a ti ro ru Emu Owọwọ Olori na họ. Oye o soriẹ ze nọ ẹdẹ yena o re ro kie fihọ Nisan 14 evaọ ukeledẹ ahwo Hibru na. A rẹ vuẹ ikoko Isẹri Jihova nọ e rrọ akpọ na soso ẹdẹ na kpahotọ no. *

Kọ ẹvẹ ahwo Izrẹl a jẹ hae rọ riẹ oke nọ amara jọ o ti ro re gbe oke nọ amara ọfa o ti ro muhọ? Nẹnẹ na, ekalẹnda nọ a ru fihọ obe hayo ifonu mai ma re rri. Rekọ evaọ oke yena, a wo eware itieye na nọ a jẹ hai rri hi.

Taure owhe oke Noa o te ti ku ze, edẹ ọgba a jẹ hai kele inọ amara ọvo. (Emu. 7:11, 24; 8:3, 4) Rekọ nwanọ ere ahwo Izrẹl a jẹ hai ro kele amara kpobi hi. Nọ a tẹ ruẹ nọ ọvẹre ọ kpahe no a re ro mu amara ọfa họ ekele. Yọ no oke yena rite oke nọ ọvẹre ọfa ọ rẹ rọ kpahe, o rẹ jọ edẹ udhegbizii hayo ọgba.

Ẹdẹ jọ nọ Devidi avọ Jonatan a jẹ ta ẹme, a ta nọ: “Odẹnotha họ ẹdẹ ehaa ọvẹre ọkpokpọ na.” (1 Sam. 20:5, 18) Evaọ oke yena, o wọhọ nọ taure amara ọfa o te ti te, a rẹ riẹ no. Kọ ẹvẹ ahwo Izrẹl kpobi a jẹ hae rọ riẹ oke nọ amara ọfa o ti ro te? Obe jọ nọ a re se Mishnah nọ a kere izi ahwo Ju gbe eware nọ a re ru fihọ o ta ẹme jọ kpahe iẹe. Obe na o ta nọ, nọ ahwo Ju a no igbo Babilọn ze no, ogbẹgwae ukpehru ahwo Ju nọ a re se Sanhẹdrin oye o jẹ hae vuẹ ahwo ẹdẹ nọ amara ọfa o ti ro muhọ. U wo emerae ihrẹ jọ nọ ahwo Izrẹl a jẹ hai ru ehaa. Nọ ehaa i te bi te otọ no, okọto Sanhẹdrin a rẹ gba ẹgwae evaọ ẹdẹ ọgba amara, a vẹ vuẹ ahwo ẹdẹ nọ amara ọfa o ti ro muhọ. Kọ ẹvẹ a jẹ hae rọ riẹ ẹdẹ na?

A fi ezae jọ họ nọ a jẹ hai dikihẹ eria nọ i kpehru gaga evaọ Jerusalẹm re a hai rri ehru evaọ aso sọ amara ọ kpahe no. Nọ a tẹ nwane ruẹ e riẹ no, a vẹ vuẹ ahwo okọto Sanhẹdrin.  Nọ u je mu ahwo Sanhẹdrin ẹro inọ amara ọ kpahe no, a ve woro nọ amara ọfa o muhọ no. Kọ eme a re ru otẹrọnọ ẹgho hayo igrigri i ru nọ a gbẹ ruẹ amara na ha? A ve woro nọ amara nọ a rrọ na edẹ ọgba o wo. Ere a jẹ hae rọ riẹ ẹdẹ nọ amara o ti ro muhọ.

Obe na ọ ta nọ a jẹ hae tu erae họ oware evaọ ehru ugbehru Olivi nọ o kẹle Jerusalẹm nọ u re dhesẹ kẹ ahwo kpobi nọ amara ọfa o muhọ no. A jẹ hai ru oware utiona evaọ eria ikpekpehru efa re ahwo kpobi evaọ Izrẹl a riẹ. Nọ u te oke jọ no, a tẹ jẹ hai vi ahwo nyai woro ẹdẹ na. Ere ahwo nọ e rrọ Jerusalẹm, gbe eria efa evaọ Izrẹl a jẹ hae rọ riẹ nọ a ruọ amara ọfa no. Aikpobi a vẹ sai ru ehaa rai oke ovona.

Ẹkpẹti nọ ma fihọ etenẹ na o ti fiobọhọ kẹ owhẹ riẹ emerae ahwo Hibru na, ehaa rai, gbe ezi nọ a jẹ hai ro ru eware sa-sa.