Ammoyo Kadi?
Pimmanaw kadi dagiti Kristiano iti Judea sakbay a nadadael ti Jerusalem idi 70 C.E.?
“Inton makitayo ti Jerusalem a nalikmut kadagiti nagkampo a buyot, iti kasta ammuenyo a ti pannakalangalangna immasidegen. Iti kasta dagidiay adda idiay Judea rugianda koma ti agkamang iti bambantay, ket dagidiay adda iti tengngana pumanawda koma.” (Lucas 21:20, 21) Dayta ti imbilin ni Jesus kadagiti adalanna maipapan iti dumteng a pannakadadael ti Jerusalem. Adda kadi pammaneknek nga impangag dagiti adalan ti pakdaar ni Jesus?
Pinullo a tawen kalpasan ti ipapatay ni Jesus, rimmaut ti buyot dagiti Romano iti Palestina nga indauluan ni Cestius Gallus tapno pasardengenna ti iyaalsa. Daytoy nga iraraut ket pinatalgedan ti Judio a historiador a ni Josephus ta nasaksianna dayta a pasamak. Ti dakkel a buyot dagiti Romano linikmutda idin ti Jerusalem ken kasla siguradon a maparmekda dayta. Pagammuan ta binilin ni Gallus ti buyotna nga agsanudda. Sigun iti historiador ti Kakristianuan a ni Eusebius, ginundawayan dagiti Kristiano a taga-Judea ti nagkamang idiay Pella, maysa a siudad iti kabambantayan ti Decapolis.
Sumagmamano a tawen kalpasanna, idi 70 C.E., nagsubli ti sabali a buyot dagiti Romano nga indauluan ni Heneral Tito ket rinautda ti Jerusalem. Iti daytoy a gundaway, intuloyda ti saan a naaramidan ni Cestius Gallus ket dinadaelda ti siudad. Ginasut a ribu ti saanen a nakaruar ken natay idiay Jerusalem.
Siasino ti “annak dagiti mammadto”?
Dagiti salaysay ti Biblia maipapan kada propeta Samuel, Elias, ken Eliseo tukoyenda dagiti lallaki nga “annak dagiti mammadto.” Kas pagarigan, idi a ni Eliseo dinutokanna ni Jehu nga agbalin nga ari ti Israel, imbaonna ti “maysa kadagiti annak dagiti mammadto,” a mangpulot ken Jehu.—2 Ar-ari 9:1-4.
Patien dagiti iskolar a dayta a termino ket tumukoy iti grupo dagiti tattao nga agnanaed ken agkakadua nga agtartrabaho imbes nga annak dagiti propeta. Sigun iti Journal of Biblical Literature, dagiti miembro daytoy a grupo ket nalabit indibidual a “nangipamaysa iti panagserbi ken Yahweh [Jehova] nga indauluan ti maysa a propeta . . . kas naespirituan nga amada.” (Idilig iti 2 Ar-ari 2:12) Kinapudnona, ti salaysay maipapan iti pannakapulot ni Jehu tukoyenna ti babaonen ni Eliseo kas “ti katulongan ti mammadto.”—2 Ar-ari 9:4.
Simple laeng ti panagbiag ti “annak dagiti mammadto.” Idi tiempo ni Eliseo, maysa kadagita a grupo ti nadakamat a nangbangon iti bukodda a pagnaedan ken nagusar iti binulod a wasay. (2 Ar-ari 6:1-5) Adda asawa ti dadduma kadakuada ta dinakamat ti maysa a reperensia ti maysa a balo “ti annak dagiti mammadto.” (2 Ar-ari 4:1) Nalawag nga inapresiar dagiti matalek nga Israelita ti annak dagiti propeta, ken iti maysa a salaysay, adda gundaway nga inikkanda ida iti taraon.—2 Ar-ari 4:38, 42.