NAYANAKAK idi 1927 iti bassit nga ili ti Wakaw, Saskatchewan, Canada. Pitokami nga agkakabsat, uppat a lallaki ken tallo a babbai, isu nga uray ubingak pay laeng idi, nairuamakon a makilangen kadagiti tattao.

Napasaran ti pamiliami ti epekto ti nakaro a rigat idi dekada 1930 a maawagan iti Great Depression. Nupay saankami a nabaknang, saankami met nga agkurkurang iti taraon. Adda sumagmamano a manokmi ken maysa a baka, isu a saankami a maaw-awanan iti itlog, gatas, keso, ken mantekilia. No panunotem, adda trabaho ti tunggal maysa kadakami.

Adu ti naragsak a pakalaglagipak iti dayta a tiempo, kas iti nabanglo nga ayamuom ti mansanas iti balaymi. No mapan aglako ni Tatang kadagiti produktomi bayat ti otonio, masansan a mangyawid iti sangakarton a kappuros a mansanas. Maragsakankami ta inaldaw a makaramankami iti nasam-it a mansanas!

Innem ti tawenko idi naammuan ti pamiliami ti kinapudno. Kayanak pay laeng ti inauna a kabsatmi a ni Johnny idi natay. Sinaludsod dagiti mariribukan a nagannakko ti padi iti lugarmi, “Ayan ngatan ni Johnny?” Kinuna ti padi a saan a nabuniagan ti ubing, isu a saan a napan idiay langit no di ket adda idiay Limbo. Kinuna pay ti padi a no agbayad dagiti nagannakko kenkuana, ikararaganna kano ni Johnny tapno makaruar idiay Limbo ket mapan idiay langit. No sika koma ti nakangngeg iti dayta, ania ti mariknam? Naupay dagiti nagannakko isu a saandan a nakisarita iti padi. Ngem pinampanunotda latta no sadinon ti ayan ni Johnny.

Maysa nga aldaw, nakita ni Nanang ti bokleta a napauluan iti Where Are the Dead? nga impablaak dagiti Saksi ni Jehova. Sigagagar a binasana dayta. Idi simmangpet ni Tatang, naragsakan ni Nanang a nangibaga: “Ammokon no sadino ti ayan ni Johnny! Matmaturog ita, ngem mariingto.” Iti dayta a rabii, binasa ni Tatang ti intero a bokleta. Naliwliwa da Tatang ken Nanang iti kuna ti Biblia a matmaturog laeng dagiti natay ket agungardanto.—Ecl. 9:5, 10; Ara. 24:15.

Ti naammuanda binalbaliwanna ti biagmi, a nangliwliwa ken nangparagsak kadakami. Nakipagadalda iti Biblia kadagiti Saksi ken nakigimongda iti bassit a kongregasion idiay Wakaw, a kaaduan kadakuada ket taga-Ukraine. Idi agangay, mangaskasaban da Nanang ken Tatang.

Di nagbayag, immakarkami idiay British Columbia ket maragsakan dagiti kakabsat a nangabrasa kadakami. Maragsakanak no malagipko ti panagsagana ti pamiliami iti panagadal iti Pagwanawanan para iti gimong iti Domingo. Daytoy ti nangpauneg iti panagayatmi ken Jehova ken ti kinapudno iti Biblia. Nakitak no kasano a binendisionan ni Jehova ti biagmi.

 Siempre, saan a nalaka para kadakami nga ubbing nga ipakaammo ti patpatienmi. Ngem nakatulong kadakami ken ni adingko nga Eva ti masansan a panangisaganami iti binulan a presentasion para iti panangasaba ket iparangmi dayta iti Gimong ti Serbisio. Nupay managbabainkami, nagsayaat dayta a pamay-an tapno masursuromi nga ipakaammo dagiti naammuanmi iti Biblia. Agyamyamanak iti kasta a pannakasanaymi a mangasaba!

Maysa kadagiti nakapatpateg a paset ti biagko ket ti panagdagus dagiti amin-tiempo a kakabsat iti pagtaenganmi. Kas pagarigan, pagay-ayatmi no bumisita iti kongregasionmi ti manangaywan iti sirkitomi a ni Jack Nathan ket agdagus iti balaymi. * Maragragsakankami iti adu nga estoriana ket ti napasnek a komendasionna ti nangtignay kadakami nga agserbi ken Jehova a simamatalek.

Pinampanunotko idi, “Inton dumakkelak, kayatko ti agbalin a kas ken Brother Nathan.” Saanko idi nga ammo a ti ulidanna ti makatulong kaniak nga agsagana para iti amin-tiempo a panagserbik. Idi agtawenak iti 15, talaga a kayatkon ti agserbi ken Jehova. Idi 1942, nagpabautisarkami ken ni Eva.

Bayat ti Gubat Sangalubongan II, nakaro idi ti nasionalismo. Ni Miss Scott a maysa nga istrikto a maestra, inikkatna iti eskuelaan ti dua nga adingko a babbai ken maysa nga adingko a lalaki gapu ta saanda a kayat ti agsaludo iti bandera. Imbagana pay iti maestrak nga ikkatennak. Ngem kinuna ti maestrak, “Agnanaedtayo iti nawaya a pagilian, ken adda wayawayatayo a saan a makiraman kadagiti nasionalistiko a seremonia.” Uray no nakaro ti panangpilit ni Miss Scott, imbaga ti maestrak, “Daytoy ti desisionko.”

Insungbat ni Miss Scott, “Saan a sika ti agdesision. Ireportka no saanmo nga ikkaten ni Melita.” Inlawlawag ti maestrak kadagiti nagannakko a kayatna ti agtultuloy nga agisuro isu nga awan ti maaramidanna no di ti panangikkatna kaniak uray no ammona a di umiso dayta. Nupay kasta, adda met ketdi dagiti material a naalami a mabalinmi nga adalen iti balaymi. Idi agangay, immakarkami iti lugar a 32 a kilometro ti kaadayona, a sadiay maysa nga eskuelaan ti nangawat kadakami.

Naiparit dagiti literaturatayo bayat ti gubat, ngem inusarmi ti Biblia bayat ti panangasabami. Kas resultana, nagbalinkami a nalaing a mangikasaba iti naimbag a damag ti Pagarian a direkta a mausar ti Biblia. Dayta ti nakatulong kadakami nga agbalin a nataengan iti naespirituan ken nariknami ti tulong ni Jehova.

Kalpasan a nagraduarkami ken ni Eva, nagpayunirkami. Tapno masuportarak ti panagpayunirko, nagtrabahoak iti maysa a department store idi damo. Idi agangay, nagadalak iti hairdressing iti innem a bulan, a magusgustuak nga aramiden no addaak iti pagtaenganmi. Nagtrabahoak iti maysa a salon iti dua nga aldaw iti kada lawas, ken nagisuroak met iti hairdressing iti mamindua iti kada bulan. Dayta ti nakatulong kaniak nga agtultuloy nga agpayunir.

Idi 1955, kayatko ti agatender iti “Triumphant Kingdom” nga asamblea iti New York City, U.S.A., ken idiay Nuremberg, Germany. Ngem sakbay a mapanak iti New York, naam-ammok ni  Brother Nathan Knorr. Agatenderda ken ni baketna iti kombension idiay Vancouver, Canada. Bayat ti ibibisitada, nakiddaw a siak ti mangurnos iti buok ni Sister Knorr. Nagustuan ni Brother Knorr ti panangurnosko iti buok ni baketna ket kayatnak a makita. Idi nagsaritakami, imbagak a sakbay a mapanak idiay Germany, planok ti dumagas iti New York. Gapuna, inawisnak nga agtrabaho iti siam nga aldaw iti Bethel iti Brooklyn.

Dayta a panagbiahe ti nangbalbaliw iti biagko. Naam-ammok ti agtutubo a kabsat a ni Theodore (Ted) Jaracz iti New York. Kalpasan la unay a nagam-ammokami, nasdaawak idi dinamagna, “Payunirka kadi?” Insungbatko, “Saan.” Idi nangngeg dayta ti gayyemko a ni LaVonne, kinunana, “Wen, payunir.” Gapu ta nariro, dinamag ni Ted ken LaVonne, “Siasino ti ad-adda a makaammo, sika wenno isuna?” Inlawlawagko a payunirak idi ken planok ti agpayunir manen inton agsubliak kalpasan ti kombension.

Nayanak ni Ted idi 1925 idiay Kentucky, U.S.A., ket nagpabautisar idi agtawen iti 15. Nupay saan nga inawat ti pamiliana ti kinapudno, nagbalin a payunir kalpasan ti dua a tawen. Dayta ti rugi ti dandani 67 a tawen a panagserbina iti amin-tiempo.

Idi Hulio 1946, iti edad a 20, nagraduar ni Ted iti maikapito a klase ti Watchtower Bible School of Gilead. Idi agangay, nagserbi kas manangaywan iti sirkito iti Cleveland, Ohio. Kalpasan ti dandani uppat a tawen, nadutokan nga agserbi kas branch servant iti Australia.

Immatender ni Ted iti kombension idiay Nuremberg, Germany ket nagkaduakami iti sumagmamano a tiempo. Kas resultana, nangrugi ti panaginnayan-ayatmi. Naragsakanak ta dagiti kalatna ket naisentro iti amin-kararua a panagserbi ken Jehova. Nakaregregta ni Ted, napasnek iti panagserbina, ngem naasi ken mannakigayyem. Nariknak nga ipangpangrunana ti pagimbagan ti sabsabali ngem iti bukodna. Kalpasan ti kombension, nagsubli ni Ted iti Australia ket nagsubliak met iti Vancouver, ngem intuloymi ti komunikasionmi babaen iti surat.

Kalpasan ti agarup lima a tawen idiay Australia, nagsubli ni Ted idiay United States ket nagpayunir idiay Vancouver. Naragsakanak ta magustuan la unay ti pamiliak ni Ted. Maseknan unay iti pagimbagak ni manongko a Michael aglalo no adda kabsat nga agkursonada kaniak. Ngem nagustuanna a dagus ni Ted. Kinunana: “Melita, nakasarakka iti nasingpet a lalaki. Tratuem a nasayaat ken saanmon a palusposan.”

Nagustuak met unay ni Ted ket nagasawakami idi Disiembre 10, 1956. Nagpayunirkami idiay Vancouver, sa idiay California, kalpasanna nagserbikami iti sirkito idiay Missouri ken Arkansas. Iti dandani 18 a tawen, linawas a sabali ti pagnaedanmi bayat a nagserbikami iti sirkito iti nalawa a paset ti United States. Nagsasayaat dagiti kapadasanmi iti ministerio, kasta met iti nakaragragsak a pannakikaduami kadagiti kakabsat. Nakaragragsakkami a nagserbi iti sirkito uray no saan a nalaka ti linawas nga agbiahe a mapan iti sabali a lugar.

Apresiarek unay ti panangipateg ni Ted iti relasionna ken Jehova. Nakapatpateg kenkuana ti panagserbina iti katan-okan a Persona iti uniberso. Pagay-ayatmi ti agbasa ken agadal iti Biblia. Sakbay a maturogkami, agparintumengkami iti abay ti kama sa agkaduakami nga agkararag. Sa kalpasanna, personal nga agkararagkami. Kanayon nga ammok no adda serioso a banag a pakaseknan ni Ted. Bumangon sa agparintumeng manen ken napaut nga agkararag. Apresiarek la unay ti panangikararagna  kadagiti bambanag ken Jehova, bassit man wenno serioso dayta.

Sumagmamano a tawen kalpasan a nagkasarkami, imbaga ni Ted a makiramanen kadagiti emblema ti Memorial. Kinunana: “Sipapasnek nga inkararagkon daytoy tapno talaga a masiguradok nga ar-aramidek no ania ti kayat ni Jehova.” Saanak unay a nasdaaw a pinili ti espiritu ti Dios ni Ted tapno agserbi idiay langit inton agangay. Imbilangko a maysa a pribilehio ti mangsuporta iti maysa kadagiti kakabsat ni Kristo.—Mat. 25:35-40.

Idi 1974, nasorpresakami idi naawis ni Ted nga agbalin a miembro ti Bagi a Manarawidwid dagiti Saksi ni Jehova. Idi agangay, naayabankami nga agserbi iti Bethel iti Brooklyn. Bayat nga agserserbi ni Ted kas miembro ti Bagi a Manarawidwid, nagtrabahoak met kas housekeeper wenno iti hair salon.

Paset iti responsabilidad ni Ted ti bumisita iti nagduduma a sanga nga opisina. Maseknan unay ni Ted iti trabaho a panangasaba kadagiti pagilian iti Iron Curtain wenno komunista a pagilian iti Europe. Naminsan, bayat ti kasapulan unay a panagbakasionmi iti Sweden, kinuna ni Ted: “Melita, maiparit ti panangasaba idiay Poland, ket kayatko a tulongan dagiti kakabsat sadiay.” Gapuna, nangalakami iti visa ket napankami idiay Poland. Nakisarita ni Ted iti sumagmamano a kakabsat a mangidadaulo iti trabahotayo sadiay, ket nagnada iti adayo tapno awan ti makangngeg iti pagsasaritaanda. Uppat nga aldaw a serioso a nagmimitingda, ngem naragsakanak a makakita a napnek ni Ted a timmulong iti naespirituan a pamiliana.

Idi Nobiembre 1977, bimmisitakami manen idiay Poland. Dayta ti umuna a gundaway nga opisial a bimmisita dagiti miembro ti Bagi a Manarawidwid a da F. W. Franz, Daniel Sydlik, ken Ted. Maiparit latta ti trabahotayo ngem naikagumaan dagiti tallo a miembro ti Bagi a Manarawidwid a paregtaen dagiti manangaywan, payunir, ken nabayagen a Saksi iti nagduduma a siudad.

Iti simmaruno a tawen, bimmisita da Milton Henschel ken Ted idiay Poland. Nakisaritada kadagiti opisial ti gobierno nga ad-adda idin a makaawat kadatayo ken iti aktibidadtayo. Idi 1982, pinalubosanen ti gobierno ti Poland dagiti kakabsattayo nga agasamblea iti maysa nga aldaw. Iti simmaruno a tawen, naangayen dagiti daddadakkel a kombension, kaaduanna iti maabangan a pasilidad. Idi 1985, nupay maiparit pay laeng ti trabahotayo, impalubosda nga angayenmi ti uppat a kombension iti dadakkel nga istadium. Ket idi Mayo 1989, bayat a maiplamplano dagiti daddadakkel a kombension, legal a binigbigen ti gobierno ti Poland dagiti Saksi ni Jehova. Maysa daytoy kadagiti pasamak a nakaragsakan unay ni Ted.

Idi 2007, nagbiahekami iti South Africa tapno agatender iti pannakaidedikar ti sanga nga opisina sadiay. Idi addakami idiay England, ngimmato ti presion ti dara ni Ted ket imbaga ti doktor nga itantanna pay laeng ti agbiahe. Idi simmayaaten ti rikna ni Ted, nagsublikami iti United States. Ngem kalpasan laeng ti sumagmamano a lawas, nakaro ti pannakaistrokna a nangparalisa iti makannawan a paset ti bagina.

Nabayag ti panagimbag ni Ted isu nga idi damo, saan a makapan iti opisina. Ngem agyamankami ta normal ti panagsaona. Nupay paralisado, inkagumaanna nga aramiden ti trabahona, kas iti linawas a pannakimitingna iti Bagi a Manarawidwid babaen ti telepono.

Inapresiar ni Ted ti nagsayaat a therapy nga impaay ti infirmary iti Bethel. Gapu iti dayta, in-inut a maikutina manen ti paralisado a paset ti bagina. Nabaelanna nga inasikaso ti dadduma nga annongenna ken kanayon latta a naragsak.

Kalpasan ti tallo a tawen, naistrok manen ket natay idi Miyerkules, Hunio 9, 2010. Nupay pinampanunotko idin a mapan idiay langit ni Ted, nasakit latta para kaniak ti kaawanna ket mailiwak la unay kenkuana. Ngem inaldaw nga agyamyamanak latta ken Jehova gapu kadagiti naipaayko a tulong ken Ted. Tinagiragsakmi ti nasurok a 53 a tawen a panagserbi iti amin-tiempo. Agyamanak ken Jehova iti intulong ni Ted tapno ad-adda a sumingedak iti nailangitan nga Amak. Ita, masiguradok a napalalo ti ragsak ken pannakapnek ni Ted iti baro nga annongenna.

Kalpasan ti adu a tawen a naragsak ken okupado a biagmi kas agassawa, marigatanak a mangdaer kadagiti agdama a pakarigatan. Kaay-ayomi idi ken Ted ti makisarita kadagiti bisita iti Bethel ken iti Kingdom Hall. Ita ta awanen ti dungdungnguek a ni Ted ken nakapsutakon, limitadon ti pannakilangenko. Nupay kasta, maragragsakanak latta no kaduak dagiti patpatgek a kakabsat iti Bethel ken iti kongregasion. Nupay saan a nalaka ti biag iti Bethel, makaparagsak ti agserbi iti Dios ditoy. Ken maysa pay, pagay-ayatko latta ti mangasaba. Nupay mabannogak ken marigatanak nga agtakder iti napaut, maragsakanak a mangasaba iti kalsada ken mangyadal iti Biblia.

No makitak dagiti dakes a mapaspasamak iti lubong, maragsakanak ta naaddaanak iti nagsayaat nga asawa a kaduak a nagserbi ken Jehova! Talaga a ti bendision ni Jehova ti nangpabaknang iti biagko!—Prov. 10:22.