1, 2. (a) Apay a kasla agpegpeggad ti kasasaad idi ni Moises? (Kitaen ti ladawan iti rugi ti artikulo.) (b) Apay a saan a nagbuteng ni Moises iti unget ti ari?

PARA kadagiti Egipcio, ni Faraon ket maysa a nabileg nga agturay ken sibibiag a dios. Ibilangda a “lab-awanna ti amin a parsua ditoy daga no iti sirib ken pannakabalin,” kuna ti libro a When Egypt Ruled the East. Tapno agamak kenkuana dagiti iturayanna, ti korona ni Faraon ket addaan iti sinan-ulo ti kobra a nakasagana a tumukkaw—maysa a pakdaar a dagus a mapapatay ti asinoman a bumusor iti ari. Isu a panunotem laengen ti narikna ni Moises idi imbaga ni Jehova kenkuana: “Ibaonka ken Faraon, ket iruarmo ti ilik nga annak ti Israel manipud Egipto.”—Ex. 3:10.

² Napan ni Moises idiay Egipto ket impakaammona ti mensahe ti Dios, a nagpungtotan unay ni Faraon. Kalpasan a naipalak-am ti siam a saplit iti Egipto, imballaag ni Faraon ken Moises: “Dika padpadasen a kitaen manen ti rupak, agsipud ta iti aldaw a panangkitam iti rupak mataykanto.” (Ex. 10:28) Sakbay a pimmanaw ni Moises iti sanguanan ni Faraon, impadtona a matay ti inauna nga anak ti ari. (Ex. 11:4-8) Kamaudiananna, imbilin ni Moises iti tunggal Israelita a pamilia a mangpartida iti kalding wenno kalakian a karnero—maysa nga animal a sagrado iti Egipcio a dios a ni Ra—sa iwarsida ti dara iti ridaw ti balayda. (Ex. 12:5-7) Anianto ngata ti reaksion  ni Faraon? Saan a nagbuteng ni Moises. Apay? Nagtulnog ken Jehova gapu iti pammatina, ket “saan a nagbuteng iti unget ti ari, ta isu nagtalinaed a natibker a kasla kitkitaenna daydiay Maysa a di makita.”—Basaen ti Hebreo 11:27, 28.

3. Ania ti usigentayo mainaig iti pammati ni Moises iti “daydiay Maysa a di makita”?

³ Nabileg kadi ti pammatim a kasla ‘makitkitam ti Dios’? (Mat. 5:8) Tapno maaddaantayo iti nalawag a naespirituan a panagkita ken makitatayo “daydiay Maysa a di makita,” usigentayo ti ulidan ni Moises. Kasano a nakatulong kenkuana ti pammatina ken Jehova tapno saan nga agbuteng iti tao? Kasano nga impakitana a mamati kadagiti kari ti Dios? Ken kasano a napabileg ni Moises iti pannakakitana iti “daydiay Maysa a di makita” idi isu ket agpegpeggad agraman dagiti padana nga Israelita?

4. Idi nagparang ni Moises iti sanguanan ni Faraon, ania ti mabalin nga impagarup dagidiay awanan iti pammati?

⁴ Para kadagiti awanan pammati, mabalin a panunotenda nga awan ti gawgaway ni Moises iti sanguanan ni Faraon. Kasla nakadepende ti biag ken masakbayanna iti ima ni Faraon. Insaludsod ni Moises ken Jehova: “Siasinoak tapno mapanak koma ken Faraon ket kasapulan nga iruarko ti annak ti Israel manipud Egipto?” (Ex. 3:11) Agarup 40 a tawen sakbayna, nagtalaw ni Moises manipud Egipto kas maysa a pugante. Mabalin a pinampanunotna, ‘Nainsiriban ngata nga agsubliak idiay Egipto tapno laeng pagpungtotek ti ari?’

5, 6. Ania ti nakatulong ken Moises nga agbuteng ken Jehova imbes a ken Faraon?

⁵ Sakbay a nagsubli ni Moises idiay Egipto, adda napateg a prinsipio nga insuro kenkuana ti Dios, ti isu met laeng a prinsipio nga inlanad ni Moises idi agangay iti libro a Job: “Ti panagbuteng ken Jehova—dayta ti sirib.” (Job 28:28) Tapno maaddaan ni Moises iti kasta a panagbuteng ken makapagtignay a nainsiriban, imbaga ni Jehova a kas Mannakabalin-amin a Dios, naiduma isuna iti tao. Insaludsodna: “Asino ti nangaramid iti ngiwat ti tao? Wenno asino ti mamagumel, wenno mamagtuleng, wenno mamagkita, wenno mamagbulsec ti tao? Saan aya nga siac a Jehova?”—Ex. 4:11, Ti Biblia.

⁶ Ania ti maadaltayo? Saan a rumbeng nga agbuteng ni Moises ta ni Jehova ti nangibaon kenkuana. Ipaay ni Jehova ti aniaman a kasapulanna tapno maidanon ti mensahena ken Faraon. Malaksid iti dayta, awan kaimudingan ni Faraon ken Jehova. Maysa pay, saan a daytoy ti damo a panagpeggad ti biag dagiti adipen ti Dios iti sidong ti turay ti Egipto. Nalabit inut-utob ni Moises no kasano a sinalakniban ni Jehova ni Abraham, Jose, ken uray isuna manipud kadagiti naglabas a Faraon. (Gen. 12:17-19; 41:14, 39-41; Ex. 1:22–2:10) Gapu iti pammatina ken Jehova, “daydiay Maysa a di makita,” situtured a napan ni Moises iti sanguanan ni Faraon ket imbagana ti amin nga imbilin ni Jehova a sawenna.

7. Kasano a nasalakniban ti maysa a kabsat gapu iti pammatina ken Jehova?

⁷ Gapu iti pammatina ken Jehova, saan met a nagbuteng iti tao ti maysa a kabsat nga agnagan Ella. Idi 1949, dagiti agkabannuag a polis a kameng ti KGB inarestoda ni Ella idiay Estonia, linabusanda, sada binuybuya. “Naibabainak,” kinunana. “Ngem idi nakapagkararagakon ken Jehova, timmalna ken timmalged ti riknak.” Kalpasanna, agmaymaysa nga impupokda ni Ella iti bassit a selda iti tallo nga aldaw. Insalaysayna: “Imbugkaw dagiti polis: ‘Siguraduenmi nga uray ti nagan a Jehova malipatanton ditoy Estonia! Ipandaka iti maysa a kampo, ket ipanmi ti dadduma idiay Siberia!’ Linalaisda pay ket kinunada, ‘Ayan ngarud ita ti kunkunam a Jehova?’” Agbuteng ngata ni Ella iti tao wenno agtalek ken Jehova? Idi pinalutpot dagiti polis, awanan buteng nga insungbatna kadakuada: “Pinanunotkon a naimbag dayta, ket kaykayatko ti agyan iti pagbaludan nga addaan iti nasayaat a relasion iti Dios ngem iti mawayawayaan ngem mapukawko met ti anamongna.” Pudpudno kenkuana ni Jehova a kas kadagiti lallaki nga adda iti  sanguananna. Nakapagtalinaed a matalek ni Ella gapu iti pammatina.

8, 9. (a) Ania ti pangparmek iti panagbuteng iti tao? (b) No makariknaka iti panagbuteng iti tao, asino koma ti pangipamaysaam iti atensionmo?

⁸ Ti pammatim ken Jehova ti tumulong kenka a mangparmek iti panagbutengmo. No lapdan dagiti nangato nga opisial ti wayawayam nga agdayaw iti Dios, agparang a kasla nakadepende ti biag ken masakbayam iti ima dagita a tattao. Mabalin pay ketdi a pampanunotem no nainsiriban met la ngata ti agtultuloy nga agserbi ken Jehova uray makapungtot kenka dagiti agtuturay. Laglagipem: Maparmekmo ti panagbutengmo iti tao babaen ti pammatim iti Dios. (Basaen ti Proverbio 29:25.) Insaludsod ni Jehova: “[Apay koma a] mabutengka iti mortal a tao a matayto, ken iti anak ti sangatauan a [magangonto] a kas iti berde a ruot?”—Isa. 51:12, 13.

⁹ Ipamaysam ti atensionmo iti mannakabalin-amin nga Amatayo. Makitkitana dagiti amin nga agsagsagaba iti kinaawan hustisia. Maasian kadakuada ken saranayenna ida. (Ex. 3:7-10) Uray no masapul nga idepensam ti pammatim iti sanguanan dagiti nangato nga opisial, ‘dika maringgoran no kasano wenno no ania ti sawem; ta ti sawem maitedto kenka iti dayta nga oras.’ (Mat. 10:18-20) Dagiti natauan nga agtuturay ken op-opisial ti gobierno awan gawayda ken Jehova. No pabilgem ti pammatim, mabigbigmo a ni Jehova ket pudpudno a Persona a magagaran a tumulong kenka.

10. (a) Ania ti imbilin ni Jehova kadagiti Israelita idi bulan ti Nisan 1513 B.C.E.? (b) Apay a nagtulnog ni Moises iti bilin ti Dios?

¹⁰ Idi bulan ti Nisan 1513 B.C.E., imbilin ni Jehova kada Moises ken Aaron nga ibagada kadagiti Israelita a mangpilida iti nasalun-at a kalakian a karnero wenno kalding, partienda, sa mangiwarsida iti dara iti ridaw dagiti balayda. (Ex. 12:3-7) Nupay awan pay idi ti kasta nga inaramid dagiti Israelita, insurat ni apostol Pablo idi agangay a “babaen iti pammati rinambakan [ni Moises] ti paskua ken ti pannakaiwarsi ti dara, tapno ti manangdadael saanna a sagiden dagiti inaunada.” (Heb. 11:28) Ammo ni Moises a ni Jehova ket mapagtalkan, ket impakitana a mamati iti kari ni Jehova a mangpapatay kadagiti inauna nga annak dagiti Egipcio.

11. Apay a pinakdaaran ni Moises ti sabsabali?

¹¹ Nabatad nga adda idi idiay Midian dagiti annak ni Moises, ket adayoda manipud iti “manangdadael.” * (Ex. 18:1-6) Nupay kasta, nagtulnog ket inyallatiwna dagita nga instruksion iti dadduma pay nga Israelita a pamilia tapno saan a matay ti inauna nga annakda. Agpegpeggad ti biag dagita nga annak, ket ay-ayaten ni Moises ti padana a tao. Kuna ti Biblia: “Dagus nga inayaban ni Moises ti amin a lallakay ti Israel ket kinunana kadakuada: . . . ‘Partienyo ti maparti iti paskua.’”—Ex. 12:21.

12. Ania a napateg a mensahe ti imbilin ni Jehova nga ipakaammotayo?

¹² Dagiti anghel iwanwanwanda ita dagiti adipen ti Dios a mangipakaammo iti daytoy a napateg a mensahe: “Agbutengkayo iti Dios ket idayawyo, agsipud ta dimtengen ti oras ti panangukomna, ket ngarud agdaydayawkayo iti Daydiay nangaramid iti langit ken iti daga ken baybay ken kadagiti ubbog ti dandanum.” (Apoc. 14:7) Rumbeng a maipakaammo ita dayta a mensahe. Masapul a pakdaarantayo dagiti tattao a rummuarda iti Babilonia a Dakkel, tapno ‘saanda nga awaten ti paset dagiti saplitna.’ (Apoc. 18:4) Ti “sabsabali a karnero” makiramramanda kadagiti napulotan a Kristiano a mangipakaasi kadagidiay naisina iti Dios a ‘makikappiada’ kenkuana.—Juan 10:16; 2 Cor. 5:20.

13. Ania ti mangparayray iti tarigagaytayo a mangiranud iti naimbag a damag?

¹³ Kombinsidotayo nga agbibiagtayon iti ‘oras ti panangukom.’ Mamatitayo met a saan  a nalabes ti panangibaga ni Jehova a naganat ti trabahotayo a panangasaba ken panagaramid iti ad-adalan. Iti sirmata, “nakakita [ni apostol Juan] iti uppat nga anghel nga agtaktakder iti uppat a suli ti daga, a siiirut a tengtenglenda ti uppat nga angin ti daga.” (Apoc. 7:1) Babaen ti pammati, makitkitam kadi dagidiay nga anghel a nakasagana a mangpaluspos kadagiti makadadael nga angin ti dakkel a rigat iti daytoy a lubong? No makitkitam dagidiay nga anghel babaen ti mata ti pammatim, sikokompiansa a maikasabam ti naimbag a damag.

14. Ania koma ti mangtignay kadatayo a ‘mangpakdaar iti nadangkes manipud nadangkes a dalanna’?

¹⁴ Dagiti pudno a Kristiano ket gagayyem ni Jehova ken adda namnamada nga agbiag nga agnanayon. Ngem bigbigentayo a responsabilidadtayo a ‘pakdaaran daydiay nadangkes manipud nadangkes a dalanna tapno mataginayon a sibibiag.’ (Basaen ti Ezequiel 3:17-19.) Siempre, mangaskasabatayo saan laeng a tapno ditay makabasol iti dara dagiti tattao no di ket gapu ta ay-ayatentayo ni Jehova ken ti padatayo a tao. Iti pangngarig ni Jesus maipapan iti naasi a Samaritano, inladawanna ti pudpudno a kaipapanan ti ayat ken asi. Mabalin nga isaludsodtayo iti bagitayo, ‘Kaslaak kadi iti Samaritano, a “maasianak” kadagiti tattao isu a kayatko a kasabaan ida?’ Saantayo la ketdi a kayat ti agbalin a kas iti padi ken iti Levita iti pangngarig, a lumikliktayo ken ‘magna iti bangir’ ti kalsada. (Luc. 10:25-37) Ti pammatitayo kadagiti kari ti Dios ken ti ayattayo iti padatayo a tao ti mangtignay kadatayo a naan-anay a makiraman iti trabaho a panangasaba bayat nga adda pay tiempo.

15. Apay nga impagarup dagiti Israelita a kasla awanen ti paglisianda?

¹⁵ Ti pammati ni Moises iti “daydiay  Maysa a di makita” ti nakatulong kenkuana idi agpegpeggad dagiti Israelita kalpasan ti ipapanawda idiay Egipto. Kunaen ti Biblia: “Rinugian ti annak ti Israel nga itangwa dagiti matada ket adtoy dagiti Egipcio kumamkamat kadakuada; ket nagbuteng unay ti annak ti Israel ket nangrugida nga umkis ken Jehova.” (Ex. 14:10-12) Rumbeng koma nga ekspektaren daytoy dagiti Israelita ta impakpakauna ni Jehova: “Bay-akto ti puso ni Faraon a sumubeg, ket sigurado a kamatennanto ida ket gun-odekto ti pannakaipadayagko babaen ken Faraon ken amin dagiti puersa militarna; ket sigurado a maammuanto dagiti Egipcio a siak ni Jehova.” (Ex. 14:4) Nupay kasta, ti laeng makitkita dagiti Israelita ket ti mismo a makitkita dagiti matada—ti naglawa a Nalabaga a Baybay iti sangoda, ti napapartak a karuahe a pakigubat ni Faraon iti likudanda, ken ti 80 ti tawenna a pastor a mangidadaulo kadakuada! Impagarupda nga awanen ti paglisianda.

16. Idi adda ni Moises iti Nalabaga a Baybay, kasano a napabileg gapu iti pammatina?

¹⁶ Ngem saan a nagbuteng ni Moises. Apay? Gapu iti pammatina, nakitana daydiay adayo a nabilbileg ngem iti baybay wenno iti maysa a buyot dagiti soldado. ‘Makitkitana ti panangisalakan ni Jehova,’ ken ammona nga ispalen ni Jehova dagiti Israelita. (Basaen ti Exodo 14:13, 14.) Napabileg ti ili ti Dios gapu iti pammati ni Moises. “Babaen iti pammati limmasatda iti Nalabaga a Baybay a kas iti namaga a daga,” kuna ti Biblia, ngem nalmes dagiti Egipcio idi ‘sidudursok a limmasatda iti dayta.’ (Heb. 11:29) Kalpasanna, “nangrugi dagiti umili nga agbuteng ken Jehova ken maaddaan iti pammati ken Jehova ken ni Moises nga adipenna.”—Ex. 14:31.

17. Anianto a pasamak ti mangsubok iti pammatitayo?

¹⁷ Din agbayag, agparangto met a kasla agpegpeggad ti biagtayo. Inton kangitingitan ti dakkel a rigat, dagiti gobierno daytoy a lubong nadadaeldanton ti amin a narelihiosuan nga organisasion a daddadakkel ken ad-adu ti miembrona ngem kadatayo. (Apoc. 17:16) Impadto ni Jehova ti awan gawgawayna a kasasaadtayo a kas iti ‘daga ti nawayang nga aw-away nga awanan iti pader, ken awanan iti balunet ken ruruangan.’ (Ezeq. 38:10-12, 14-16) Iti panangmatmat ti tao, agparang a kasla saantayto a makalasat. Anianto ngata ti reaksionmo?

18. Ilawlawagmo no apay a kabaelantayo ti agtalinaed a matalek inton dakkel a rigat.

¹⁸ Rumbeng a ditay agbuteng. Apay? Gapu ta impadto ni Jehova dayta a pannakaraut ti ili ti Dios. Impadtona met ti pagbanaganna. “‘Mapasamakto iti dayta nga aldaw, iti aldaw inton umay ni Gog iti daga ti Israel,’ kuna ti Soberano nga Apo Jehova, ‘a ti pungtotko dumanonto iti agongko. Ket iti kinanasgedko, iti apuy ti rungsotko, kasapulan nga agsaoakto.’” (Ezeq. 38:18-23) Dadaelento ti Dios ti amin nga aggandat a mangdangran iti ilina. No mamatika a salaknibannaka ni Jehova inton umay ti “naindaklan ken nakaam-amak nga aldaw[na],” ‘makitamto ti panangisalakan ni Jehova’ ken makapagtalinaedka a matalek.—Joel 2:31, 32.

19. (a) Kasano kasinged ti relasion ni Moises ken Jehova? (b) No imutektekam ni Jehova iti amin a daldalanmo, ania a bendision ti masagrapmo?

¹⁹ Agsaganaka itan para kadagitoy a makapagagar a paspasamak babaen ti ‘panagtalinaedmo a natibker a kasla kitkitaem daydiay Maysa a di makita’! Pabilgem ti pannakigayyemmo ken Jehova a Dios babaen ti regular a panagadal ken panagkararag. Addaan ni Moises iti kasta a nasinged a pannakigayyem ken Jehova ken inusar ti Dios a mangitungpal iti pagayatanna iti nakaskasdaaw a pamay-an, nga uray la imbaga ti Biblia a ni Moises ket “rupanrupa” nga am-ammo ni Jehova. (Deut. 34:10) Ni Moises ket maysa a nagpaiduma a propeta. Ngem babaen ti pammatim, maam-ammom met ni Jehova iti nasinged a pamay-an a kasla aktual a makitkitam. No kanayon nga imutektekam isuna iti “amin a daldalanmo,” kas iparegta kenka ti Sao ti Dios, “palintegennanto dagiti danam.”—Prov. 3:6.