Ti Sao ni Jehova Nabiag

Dagiti Tampok iti Libro nga Esdras

TI Esdras a libro ti Biblia ket mangrugi iti nagpatinggaan ti Maikadua a Cronicas. Ni Esdras, ti padi a nangisurat iti daytoy a libro, rinugianna ti salaysay babaen ti pasamak idi a ni Ari Ciro iti Persia impaulogna ti bilin nga agsubli iti nakayanakanda a daga dagiti Judio a naidestiero idiay Babilonia. Agpatingga ti salaysay iti panangibanag ni Esdras kadagiti addang a mangdalus kadagidiay nangmulit kadagiti bagida kadagiti tattao iti daga. No magupgop, saklawen ti libro ti periodo a 70 a tawen―manipud 537 agingga 467 K.K.P.

Idi insuratna ti libro, nalawag ti panggep ni Esdras: tapno ipakitana no kasano a tinungpal ni Jehova ti inkarina a panangwayawayana iti naidestiero nga ilina idiay Babilonia ken panangisublina iti pudno a panagdayaw idiay Jerusalem. Gapuna, dagiti laeng pasamak a mainaig iti dayta a panggep ti intampok ni Esdras. Ti libro nga Esdras ket maysa a salaysay no kasano a naibangon manen ti templo ken no kasano a naipasdek manen ti panagdayaw ken ni Jehova iti laksid ti ibubusor ken ti kinaimperpekto dagiti adipen ti Dios. Pakaseknantayo dayta a salaysay gapu ta agbibiagtayo met iti maysa a panawen ti pannakaisubli. Adu ti sumangsang-at iti “bantay ni Jehova,” ken ti intero a daga dandanin ‘mapnon iti pannakaammo iti dayag ni Jehova.’―Isaias 2:2, 3; Habakuk 2:14.

NABANGON MANEN TI TEMPLO

(Esdras 1:1–6:22)

Maitunos iti imbilin ni Ciro a panangwayawaya, agarup 50,000 a naidestiero a Judio ti nagsubli idiay Jerusalem iti panangidaulo ni Gobernador Zorobabel, wenno Sesbazzar. Dagus a nangibangon iti altar dagidiay nagsubli ket rinugianda ti nagdaton ken ni Jehova.

Iti simmaganad a tawen, impasdek dagiti Israelita ti pundasion ti balay ni Jehova. Nagtultuloy a sininga dagiti kabusor ti trabaho a panangibangon agingga a nagballigida a nanggun-od iti naarian a bilin a maisardeng ti panangbangon. Da Haggeo ken Zacarias pinaregtada dagiti tattao nga itultuloyda a bangonen ti templo iti laksid ti panangiparit. Awan ti maaramidan dagiti kabusorda gapu ta maamak dagitoy a mangsupiat iti di mabalusingsing a bilin ti Persia a damo nga impaulog ni Ciro. Ipakita ti opisial a panangsukimat nga adda bilin ni Ciro “maipapan iti balay ti Dios idiay Jerusalem.” (Esdras 6:3) Nagtultuloy ti trabaho agingga a naileppas.

Sungbat Kadagiti Nainkasuratan a Saludsod:

1:3-6​—Nakapuy kadi ti pammati dagidiay Israelita a saan a nagboluntario nga agsubli iti daga a nakayanakanda? Dadduma ti mabalin a saan a nagsubli idiay Jerusalem gapu ta materialistikoda wenno dida impateg ti pudno a panagdayaw, ngem saan a kasta ti dadduma. Umuna, ti 1,600 a kilometro a daliasaten agturong idiay Jerusalem ket agkalikagum iti uppat wenno lima a bulan. Maysa pay, ti panagindeg iti daga a nagtalinaed a langalang iti 70 a tawen ken ti trabaho a panangbangon manen ket agkalikagum iti pisikal a kinapigsa. Gapuna, adda dagiti saan a nakasubli gapu iti pisikal a sakit, kinalakay, ken responsabilidad iti pamilia.

 2:43​—Siasino dagiti Netineo? Saanda nga Israelita ngem agserserbida kas adipen wenno ministro iti templo. Karaman kadakuada ti kaputotan dagiti Gabaonita idi kaaldawan ni Josue ken ti dadduma “nga impaay ni David ken dagiti prinsipe iti panagserbi kadagiti Levita.”​—Esdras 8:20.

2:55​—Siasino dagiti annak dagiti adipen ni Solomon? Saanda nga Israelita ngem adda dagiti naitalek kadakuada a naisangsangayan a pribilehio iti panagserbi ken ni Jehova. Mabalin a nagserbida kas para-kopia wenno eskriba iti templo wenno iti sumagmamano nga administratibo nga akem.

2:61-63​—Ti kadi Urim ken Tummim, a naaramat idi no kasapulan ti sungbat ni Jehova, ket nausar pay laeng idi nagsubli dagiti naidestiero? Ti kaputotan dagiti papadi a napaay a nangipasdek iti kapuonanda mabalinda a pasingkedan ti karbenganda iti kinapadi no usarenda ti Urim ken Tummim. Nadakamat dayta ni Esdras kas maysa laeng a posibilidad. Awan ti dinakamat ti Kasuratan a nausar ti Urim ken Tummim iti dayta a panawen wenno kalpasanna. Sigun iti Judio a tradision, naawanen ti Urim ken Tummim idi nadadael ti templo idi 607 K.K.P.

3:12​—Apay a nagsangit “dagiti lallakay a nakakita iti daydi immun-una a balay” ni Jehova? Malagip dagitoy a lallaki no kasano ti kinadayag ti templo a binangon idi ni Solomon. Ti pundasion ti baro a templo ket “awan mamaayna kadagiti mata[da]” no idilig iti immun-una a templo. (Haggeo 2:2, 3) Ammoda a saandan a maisubli ti dati a kinadayag ti templo. Naldaanganda la ketdi, isu a nagsangitda.

3:8-10; 4:23, 24; 6:15, 16​—Kasano kapaut ti pannakaibangon manen ti templo? Ti pundasion ti templo ket naipasdek idi 536 K.K.P.―“iti maikadua a tawen ti iyaayda.” Napasardeng ti trabaho a panagibangon idi kaaldawan ni Ari Artaxerxes, idi 522 K.K.P. Nagtultuloy ti pannakaparit agingga idi 520 K.K.P., ti maikadua a tawen ti panagturay ni Ari Dario. Nairingpas ti templo idi maikanem a tawen ti panagturayna, idi 515 K.K.P. (Kitaenyo ti kahon a napauluan “Dagiti Persiano nga Ari Manipud 537 Agingga 467 K.K.P.”) Gapuna, nagpaut ti pannakaibangon ti templo iti agarup 20 a tawen.

4:8–6:18​—Apay nga Aramaiko ti pannakaisurat daytoy a paset ti Esdras? Kaaduan ngamin a linaonna ket kopia ti sursurat dagiti opisial kadagiti ar-ari ken dagiti subalitda. Kinopia ida ni Esdras manipud kadagiti publiko a rekord a naisurat iti Aramaiko, ti lenguahe a naaramat iti komersio ken gobierno iti daydi a panawen. Ti dadduma pay a paset ti Biblia a naisurat iti daytoy a nagkauna a Semitiko a lenguahe ket ti Esdras 7:12-26, Jeremias 10:11, ken Daniel 2:4b–7:28.

Dagiti Masursurotayo:

1:2. Natungpal ti impadto ni Isaias agarup 200 a tawen sakbayna. (Isaias 44:28) Di pulos mapaay dagiti padto iti Sao ni Jehova.

1:3-6. Kas kadagiti Israelita a nagtalinaed idiay Babilonia, adu a Saksi ni Jehova ti di makabael a  sumrek iti amin-tiempo a ministerio wenno di makabael a makapagserbi iti lugar a dakdakkel ti panagkasapulan. Nupay kasta, supsuportaran ken parparegtaenda dagidiay makabael, ken mangipapaayda pay iti boluntario a donasion a mangyadelantar iti trabaho a panangikasaba iti Pagarian ken panangaramid iti ad-adalan.

3:1-6. Idi maikapito a bulan ti 537 K.K.P. (Tisri, ti katupag ti Setiembre/Oktubre), dagiti matalek nga Israelita a nagsubli indatagda ti umuna a datonda. Dagiti taga-Babilonia sinerrekda ti Jerusalem idi maikalima a bulan (Ab, ti katupag ti Hulio/Agosto) ti 607 K.K.P. ket dua a bulan kalpasanna, naan-anay a nalangalang ti siudad. (2 Ar-ari 25:8-17, 22-26) Kas naipadto, nagpatingga ti 70 tawen a pannakalangalang ti Jerusalem iti naikeddeng a tiempo. (Jeremias 25:11; 29:10) Kanayon a matungpal ti aniaman nga ipadto ti Sao ni Jehova.

4:1-3. Ti matalek a natda pinagkedkedanda ti tukon a pannakialiansa kadagiti ulbod a managdaydayaw. (Exodo 20:5; 34:12) Dagiti agdaydayaw ita ken ni Jehova saanda met a makipaset iti aniaman nga aktibidad dagiti nagkakadua a relihion.

5:1-7; 6:1-12. Kabaelan nga imaniobra ni Jehova dagiti bambanag tapno agballigi ti ilina.

6:14, 22. Mangyeg iti anamong ken bendision ni Jehova ti naregta a pannakipaset iti trabahona.

6:21. Gapu ta naimatanganda ti panagrang-ay ti trabaho ni Jehova, dagiti Samaritano nga agnanaed iti pagilian dagiti Judio ken dagiti nagsubli a Judio a nagpaimpluensia kadagiti pinapagano nga aramid natignayda a mangaramid kadagiti kasapulan a panagbalbaliw. Saan kadi a rumbeng a makipasettayo iti trabaho nga intalek kadatayo ti Dios, agraman ti panangiwaragawag iti Pagarian?

NI ESDRAS NAPAN IDIAY JERUSALEM

(Esdras 7:1–10:44)

Lima pulo a tawenen ti napalabas sipud idi inagurasion ti naibangon manen a balay ni Jehova. Ti tawen ket 468 K.K.P. Manipud idiay Babilonia, napan ni Esdras idiay Jerusalem a kaduana ti natda kadagiti adipen ti Dios ken awitna dagiti naur-or a pondo. Ania ti nasangpetanna?

Kinuna dagiti prinsipe ken ni Esdras: “Dagiti umili ti Israel ken ti papadi ken dagiti Levita saanda nga insina ti bagbagida manipud kadagiti ili ti dagdaga no maipapan iti nakarimrimon a bambanagda.” Kanayonanna, “ti ima dagiti prinsipe ken dagiti diputado nga agtuturay nagbalin a kangrunaan iti daytoy a di kinamatalek.” (Esdras 9:1, 2) Naklaat ni Esdras. Nupay kasta, isu ket naparegta a ‘bumileg ken agtignay.’ (Esdras 10:4) Nagtignay ni Esdras a mangatur kadagiti bambanag, ket nakitunos iti dayta dagiti tattao.

Sungbat Kadagiti Nainkasuratan a Salsaludsod:

7:1, 7, 11​—Dagitoy kadi a bersikulo tuktukoyenda ti isu met laeng nga Artaxerxes a nangpasardeng idi iti trabaho a panagibangon? Saan. Ti Artaxerxes ket nagan wenno titulo ti dua nga ari iti Persia. Ti maysa ket ni Bardiya wenno Gaumata, daydiay nangpasardeng iti pannakaibangon ti templo idi 522 K.K.P. Ti Artaxerxes idi panawen a napan ni Esdras idiay Jerusalem isu ni Artaxerxes Longimanus.

7:28–8:20​—Apay nga adu a Judio idiay Babilonia ti nagpangadua a kumuyog ken ni Esdras idiay Jerusalem? Nupay nasurok nga 60 a tawenen ti napalabas sipud idi nakasubli iti dagada dagiti immuna a grupo dagiti Judio, saan pay a talaga a natalged ti biag idiay Jerusalem. Ti panagsubli idiay Jerusalem kaipapananna a mangabaruananda manen iti sidong dagiti narigat ken napeggad a kasasaad. Ti kasasaad ti ekonomia ti Jerusalem iti dayta a tiempo ket saan a makaatrakar kadagiti Judio a nalabit rumangrang-ay idiay Babilonia. Malaksid iti dayta, napeggad ti agdaliasat. Dagidiay nagsubli masapul nga  addaanda iti pammati ken ni Jehova, regta agpaay iti pudno a panagdayaw, ken tured nga agtignay. Uray ni Esdras pinabilegna ti bagina babaen ti pannaranay ni Jehova. Babaen ti pammaregta ni Esdras, nagtignay ti 1,500 a pamilia―nalabit agdagup iti 6,000 a tattao. Kalpasan a nangiwayat ni Esdras kadagiti kanayonan nga addang, nagtignay ti 38 a Levita ken 220 a Netineo.

9:1, 2​—Kasano kadakkel ti peggad nga iyeg ti pannakiasawa kadagiti agnanaed iti dayta a daga? Ti naisubli a nasion ti mangigaga iti panagdayaw ken ni Jehova agingga iti iyaay ti Mesias. Ti pannakiasawa kadagiti saanda a kailian ket talaga a mamagpeggad iti pudno a panagdayaw. Gapu ta dadduma ti nakiasawa kadagiti agdaydayaw iti idolo, agngangabit a maitipon ti intero a nasion kadagiti pagano a nasion. Mabalin a naan-anay a mapukaw ti nasin-aw a panagdayaw ditoy daga. Siasinonto pay ngarud ti umayan ti Mesias? Saan a pakasdaawan a naklaat ni Esdras iti nakitana a kasasaad!

10:3, 44​—Apay a napagtalaw dagiti assawa a babbai a kaduada dagiti annakda? No agtalinaed ngamin dagiti ubbing, dakdakkel ti posibilidad a sublianan ida dagiti napapanaw nga innada. Maysa pay, kasapulan dagiti ubbing ti panangaywan ti innada.

Dagiti Masursurotayo:

7:10. Kas naanep nga estudiante ken epektibo a mannursuro iti Sao ti Dios, nangipasdek ni Esdras iti ulidan a tuladentayo. Sikakararag nga insaganana ti pusona nga umuman iti Linteg ni Jehova. Iti panangsukimatna iti dayta, inimdengan a naimbag ni Esdras no ania ti ibagbaga ni Jehova. Inyaplikar ni Esdras ti naadalna ken pinagreggetanna a sinuruan dagiti sabsabali.

7:13. Kaay-ayo ni Jehova dagiti adipen a sidadaan nga agpausar kenkuana.

7:27, 28; 8:21-23. Ni Esdras pinadayawanna ni Jehova, sipapasnek nga immararaw kenkuana sakbay a rinugianna ti nawatiwat ken napeggad a panagdaliasatna agturong idiay Jerusalem, ken sidadaan a mangirisgo iti personal a kinatalgedna maigapu iti dayag ti Dios. Iti kasta, nangipasdek iti nasayaat nga ulidan a tuladentayo.

9:2. Nasken nga ipapusotayo ti balakad a makiasawatayo maipaay ‘laeng iti Apo.’―1 Corinto 7:39.

9:14, 15. Mabalin a mapukawtayo ti anamong ni Jehova no saan nga umiso dagiti pakitimpuyogantayo.

10:2-12, 44. Sipapakumbaba a nagbabawi dagiti lallaki a nakiasawa kadagiti ganggannaet a babbai ket inaturda dagiti nagkamalianda. Mapagwadan ti kasta a kababalin ken tignayda.

Tungpalen ni Jehova Dagiti Karina

Anian a makagunggona kadatayo ti libro nga Esdras! Iti naikeddeng a tiempo, tinungpal ni Jehova ti karina a pannakawayawaya ti ilina manipud iti pannakaidestieroda idiay Babilonia ken ti pannakaisubli ti pudno a panagdayaw idiay Jerusalem. Saan kadi a makapabileg dayta iti pammatitayo ken ni Jehova ken kadagiti karina?

Panunotenyo dagiti pagarigan a masarakan iti libro nga Esdras. Ti naisangsangayan a debosion iti Dios ket impakita ni Esdras ken dagiti natda a nagsubli tapno makipasetda iti pannakaisubli ti nasin-aw a panagdayaw idiay Jerusalem. Daytoy a libro itampokna met ti pammati dagiti ganggannaet nga addaan ti panagbuteng iti Dios ken ti kinapakumbaba dagiti nagbabawi a nakabasol. Kinapudnona, ti naipadto a sasao ni Esdras ket mangted iti nalawag a pammaneknek a “ti sao ti Dios nabiag ken adda bilegna.”​—Hebreo 4:12.

[Tsart/Ladawan iti panid 18]

DAGITI PERSIANO NGA ARI MANIPUD 537 AGINGGA 467 K.K.P.

Ciro a Dakkel (Esdras 1:1) natay idi 530 K.K.P.

Cambyses, wenno Asuero (Esdras 4:6) 530-22 K.K.P.

Artaxerxes―Bardiya (Esdras 4:7) 522 K.K.P. (Napapatay

wenno Gautama kalpasan ti pito laeng

a bulan a panagturayna)

Dario I (Esdras 4:24) 522-486 K.K.P.

Xerxes, wenno Asuero a 486-75 K.K.P.

(Katulongan ni Dario I a

nagturay manipud 496-86 K.K.P.)

Artaxerxes Longimanus (Esdras 7:1) 475-24 K.K.P.

[Footnote]

[Ladawan]

Asuero

[Ladawan iti panid 17]

Ciro

[Ladawan iti panid 17]

Ti Bautek ni Ciro sagudayenna dagiti pagannurotan dagiti nakayawan a nagsubli kadagiti nakayanakanda a pagilian

[Credit Line]

Bautek: Naretrato babaen ti pammalubos ti British Museum

[Ladawan iti panid 20]

Ammoyo kadi no ania ti namagbalin ken ni Esdras nga epektibo a mannursuro?