KASTA met kadi ti kasasaad ti panagasawayo? Nalabit dinadael ti asawam ti panagtalekmo kenkuana wenno saankan a naragsak iti dennana gapu iti masansan a panagapayo. No kasta, nalabit mapampanunotmo, ‘Napukawen ti panagayatmi iti maysa ken maysa’ wenno ‘Talaga a saankami nga agkabagay’ wenno ‘Dimi ammo ti nasnastrekmi idi nagkasarkami.’ Mabalin a pampanunotem pay ketdin, ‘Nasken siguro nga agsinakamin.’

Sakbay nga agdarasudoska a makidiborsio, agpanunotka. Ti diborsio dina kanayon a pagpatinggaen dagiti problemam iti biag. Imbes ketdi, masansan a masuktan laeng dagita kadagiti sabali pay a problema. Iti librona a The Good Enough Teen, namakdaar ni Dr. Brad Sachs: “Ar-arapaapen dagiti agsina nga agassawa ti nakasaysayaat a panagdiborsio—ti dagus ken permanente a panagpatingga ti nakalkaldaang ken kasla bagyo a problemada, ket mapasarandan ti natalna ken makaay-ayo a kasasaad. Ngem di pulos mapasamak ti kasta no kasano nga awan ti perpekto a panagasawa.” Nasken ngarud a naan-anay ti pannakaammom maipapan iti diborsio ken agbalinka a realistiko iti panangsangom iti dayta.

Ti diborsio ket ibilang ti Biblia a serioso a banag. Kunana a kagura ni Jehova a Dios dayta ken ibilangna a pananggulib ti panangisina ti maysa iti asawana, nalabit tapno makiasawa iti sabali. (Malakias 2:13-16) Ti panagasawa ket permanente. (Mateo 19:6) Adu a panagasawa a narakrak gapu kadagiti narabaw a rason ti nasalbar koma no nagbalin laeng nga ad-adda a manangpakawan dagiti agassawa.—Mateo 18:21, 22.

Nupay kasta, ti Biblia ipalubosna ti panagdiborsio ken panagasawa manen ngem iti maysa laeng a rason—ti pannakikamalala. (Mateo 19:9) No ngarud naammuam a liniputannaka ti asawam, adda karbengam a makisina wenno makidiborsio. Saan koma nga ipapilit ti dadduma ti kapanunotanda kenka, ken saan met a panggep daytoy nga artikulo nga idiktar ti aramidem. Sikanto ti aglak-am kadagiti ibunga dayta; gapuna, sika ti rumbeng nga agdesision.—Galacia 6:5.

Ngem kinuna ti Biblia: “Daydiay nasaldet utobenna dagiti addangna.” (Proverbio 14:15) Uray ngarud no adda nainkasuratan a rasonmo a makisina, nasayaat no panunotem a naimbag ti  pagbanagan dayta. (1 Corinto 6:12) Kuna ni David a taga-Britania: “Pampanunoten ti dadduma a nasken nga agdesisionda a dagus. Ngem gapu ta napadasakon ti nakidiborsio, makunak a masapul a tutorem a panunoten ti bambanag.” *

Usigentayo ti uppat a napateg nga isyu a nasken a panunotem a naimbag. Bayat nga ar-aramidentayo dayta, tandaanam nga awan kadagiti nadakamat a nakidiborsio ti agkuna a nagkamalida iti desisionda. Nupay kasta, ipakita dagiti komentoda ti dadduma kadagiti problema a masansan a tumaud sumagmamano a bulan wenno tawtawen pay ketdi kalpasan ti panagsinada.

Ni Daniella idiay Italia ket 12 a tawenen a kasado idi naduktalanna nga adda relasion ni lakayna iti maysa a katrabahuanna. “Idi naammuak,” kuna ni Daniella, “innem a bulanen a masikog ti babaina.”

Kalpasan a nakisina, inkeddeng ni Daniella ti makidiborsio. Kunana: “Inkagumaak a salbaren ti panagasawami, ngem intultuloy ni lakayko ti nagbabai.” Para ken Daniella, umiso ti inaramidna a desision. Ngem kaskasdi a kinunana: “Di nagbayag kalpasan a nagsinakami, rimmigat ti panagbiagko. Adda pay tiempo nga uminumak lattan iti sangabaso a gatas ta awan pangrabiik.”

Umasping met iti dayta ti napadasan ni Maria idiay Espania. Kunana: “Dinakamin sussustentuan ti dati a lakayko, ken nasken nga igaedko ti agtrabaho tapno mabayadak dagiti utangna. Napilitanak met a pimmanaw iti komportable a balaymi sa nagnaedak iti bassit nga apartment iti saan a natalged a lugar.”

Kas ipakita dagitoy a kapadasan, ti panagsina ket masansan nga agresulta iti panagproblema ti babai maipapan iti kuarta. Kinapudnona, sigun iti pito a tawen a panagadal idiay Europa, nupay umadu iti 11% ti mateggedan ti lallaki kalpasan ti panagdiborsio, bumaba iti 17% ti mateggedan ti babbai. “Narigat dayta para iti dadduma a babbai,” kuna ni Mieke Jansen a nangidaulo iti panagadal, “ta masapul nga aywananda dagiti ubbing ken agsapulda iti trabaho bayat nga ib-ibturanda ti nasaem nga epekto ti diborsio.” Impadamag ti Daily Telegraph ti London a sigun iti dadduma nga abogado, dagita ti makagapu nga “agpanunot a naimbag dagiti tattao no makidiborsioda wenno saan.”

Ti mabalin a mapasamak: No makidiborsioka, mabalin a bumassit ti mateggedam. Mabalin met a mapilitanka nga umakar iti pagnaedan. No sika ti pakaipoderan ti annakyo, mabalin a marigatanka a mangsuporta iti bagim ken marigatanka pay a mangipaay kadagiti kasapulan ti annakyo.—1 Timoteo 5:8.

“Diak pulos ninamnama nga agbabai ni lakayko,” kuna ni Jane a taga-Britania. “Nasakit met unay ti nakemko ta dakami payen ti pinanawanna.” Indiborsio ni Jane ni lakayna. Agingga ita, isu ket kombinsido nga umiso ti inaramidna, ngem admitirenna: “Ti maysa a pakarigatak idi ket ti panagbalin nga ina ken ama kadagiti annakmi. Kapilitan a sisiak idi ti agaramid kadagiti desision.”

Umasping iti dayta ti kasasaad ti diborsiada a ni Graciela idiay Espania. Kunana: “Siak ti nakaipoderan ti baritok nga agtawen iti 16. Ngem narigat ti agaywan iti agtutubo, ken diak nakasagana nga agmaymaysa a mangpadakkel kenkuana. Inaldaw ken rinabii nga agsangsangitak. Panagriknak ket kurang ti maar-aramidak kas maysa nga ina.”

Adda pay sabali a problema a maipasango kadagidiay agsinnublat nga agaywan iti annak—masapul a makisaritada iti dati nga asawada maipapan kadagiti sensitibo a banag a kas iti urnos ti panangsarungkar, panangsustento, ken panangdisiplina iti annak. Kinuna ni Christine a diborsiada idiay Estados Unidos: “Saan a nalaka ti makitinnunos iti dati nga asawam. Agduduma ti mabalin a mariknam, ket no saanka a naannad, posible nga usarem ti anakyo tapno laeng masurot ti kayatmo.”

Ti mabalin a mapasamak: Mabalin a saanmo a kayat ti desision ti korte maipapan iti pannakaaywan ti anakyo. No agsinnublatkayo nga agaywan, mabalin nga iti panangmatmatmo, ti dati nga asawam ket saan a rasonable no maipapan kadagiti nadakamaten a banag kas iti panangsarungkar, panangsustento, ken dadduma pay.

Saan la a namnaminsan a nakilalaki ti asawa ni Mark a taga-Britania. “Idi inulitna dayta,” kinunana, “diakon matukod a panunoten nga aramidennanto manen ti kasta.” Indiborsio ni Mark ni baketna, ngem kaskasdi nga adda pay laeng riknana kenkuana. “Ipagarup dagiti tattao a makatulongda kaniak no agibagada kadagiti saan a nasayaat maipapan iti dati nga asawak; ngem  saan a kasta ti epektona,” kunana. “Saan a kaskarina nga agkupas ni ayat.”

Napalaus met ti ladingit ni David a nadakamat itay idi naammuanna a nakilalaki ni baketna. “Diak pulos ipagarup a maaramidna dayta,” kinunana. “Kayatko koma nga agkatakunaynaykami inggat’ tungpal biag a kadua dagiti annakmi.” Inkeddeng ni David nga idiborsio ni baketna, ngem agduadua maipapan iti masanguananna gapu iti dayta. Kinunana: “Pinampanunotko no addanto pay ngata pudno a mangipateg kaniak wenno amangan ta maulitto ti napasamak no mangasawaak manen. Naksayanen ti panagtalekko iti bagik.”

No nakidiborsiokan, gagangay laeng nga agkakanat dagiti mariknam. Ngamin, nalabit ay-ayatem pay laeng daydiay nga iti naminsan, nagbalin a kaparparagpagmo. (Genesis 2:24) Iti kasumbangirna, nalabit sakiten unay ti nakemmo ti napasamak. “Uray adun a tawen ti naglabas,” kuna ni Graciela a nadakamaten, “kaskasdi a mariribukanka, mariknam a naibabainka, ken nakapimpimanka. Sumiplot ita panunotmo dagidi naragsak a kanito ti panagasawayo, ken malagipmo: ‘Sangkaibagana idi a saan nga agbiag no awanak. Loklokuennak la kadi idi? Apay a napasamak daytoy?’”

Ti mabalin a mapasamak: Nalabit makapungtotka ken nasakit pay la ti nakemmo iti panangmaltrato kenka ti asawam. Mabalin nga adda dagiti kanito a malapunoska iti liday.—Proverbio 14:29; 18:1.

“Nakalkaldaang,” kuna ti diborsiado a ni José idiay Espania. “Ti kasaeman ket idi naduktalak a ti gayam kayongko, nga asawa ni adingko, ti lalaki ni baketko. Kayatko idin ti matay.” Narikna ni José a ti dua nga annakda a lallaki nga agtawen iti dua ken uppat ket naapektaran met iti inaramid ni nanangda. Kinunana, “Dida maaw-awatan ti kasasaad. Dida ammo no apay a ni metten ulitegda ti kabbalay ni nanangda ken no apay a  napankami nakikabbalay nga agaama iti ayan da Nanang ken ti adingko a babai. No adda papanak, damagenda, ‘Kaanokayo nga agawid?’ wenno kunaenda, ‘Tatang, dinakam pampanawan!’”

Dagiti ubbing ti masansan a di maikabkabilangan a biktima ti diborsio. Ngem kasanon no talaga a di agkatunosan dagiti nagannak? Iti kasta a kasasaad, talaga kadi a ti diborsio ket “nasaysayaat para kadagiti annak”? Kadagiti kallabes a tawen, adu ti kumonkontra iti dayta a kapanunotan—nangruna no saan met a nakaro dagiti problema ti agassawa. Kuna ti libro a The Unexpected Legacy of Divorce: “Adu nga adulto a nakalidliday ti panagasawada ti maklaat no maammuanda a kontenton dagiti annakda. Awan aniamanna kadakuada no agduma ti kuarto da nanang ken tatangda basta la ketdi agkakaduada a sangapamiliaan.”

Di mailibak, masansan a madlaw dagiti annak no di agkatunosan ti nagannakda, ken dakes ti epekto ti kasta a kasasaad iti naganus a panunot ken sensitibo pay laeng a pusoda. Nupay kasta, biddut ti panangipapan nga automatiko a pagsayaatan dagiti annakda ti panagdiborsio. “Ti urnos ti panagasawa ket makatulong kadagiti nagannak a mangtaginayon iti kalkalainganna ken di agbaliwbaliw a disiplina nga ipangag dagiti annak, uray no ti panagasawada ket saan unay a kas iti tartarigagayanda,” sigun kada Linda J. Waite ken Maggie Gallagher iti libroda a The Case for Marriage.

Ti mabalin a mapasamak: Nakalkaldaang ti epekto ti diborsio kadagiti annakyo, nangruna no dimo ida paregtaen a maaddaan iti nasayaat a relasion iti dati nga asawam.—Kitaem ti kahon a  “Maip-ipit.”

Insalaysay daytoy nga artikulo ti uppat a banag a nasken nga usigem a naimbag no pampanunotem ti makidiborsio. Kas nadakamaten, no saan a nagmatalek ti asawam, adda kenkan a mangngeddeng. Aniaman ti desisionmo, masapul a panunotem dagiti ibungana. Ammuem dagiti karit a pakaipasanguam, ken agsaganaka a mangdaer kadagita.

Kalpasan ti panangusigmo, nalabit maamirismo a mas nainsiriban no ikagumaanyo a pasayaaten ti relasionyo nga agassawa. Ngem talaga kadi a posible dayta?