Panangmatmat iti Lubong

Ti Nakaskasdaaw a Kinabalanse Dagiti Tumatayab

Adda paset ti bagi dagiti tumatayab a makatulong kadakuada a mangmantener iti kinatimbengda. Masarakan dayta iti makin-uneg a lapayagda a mangkontrol iti tignayda no agtaytayabda. Ngem daytoy a paset ti bagida ket saan a mangted iti detalye no kasano a makatakder ken makapagnada, “gapu ta ti bagida ket naiduma kadagiti tattao. Paidda ti pannakaisaad dagitoy ket saan nga umdas dagiti ipusda a mangbalanse iti timbang ti bagida no magmagnada,” kuna ti Leipziger Volkszeitung iti Alemania. “Kalpasan ti uppat a tawen a panagsirarak, ti mangad-adal iti pammagi dagiti animal a ni Reinhold Necker ket sibaballigi a nakasarak iti maikadua a paset ti bagi dagiti kalapati a makatulong a mangmantener iti kinatimbengda,” kuna ti periodiko. Natakuatan ni Necker dagiti selula ti nerbio ken abut nga addaan pluido iti ayan ti pelvis dagiti tumatayab. Nabatad a dagitoy ti mangkonkontrol iti kinatimbengda. “No awan ti pluido kadagiti abut,” sigun iti damag, “din makatugaw wenno makapagna dagiti kalapati apaman a naapput dagiti matada. Natnagda kadagiti nagbatayanda wenno natumbada. Ngem kaskasdi a nabaelanda ti nagtayab.”

 Panangusar Kadagiti Plastik a Kard iti Panagdonar

“Umad-adu dagiti relihion idiay Canada” nga agus-usar iti “moderno a panagbanko, a pakausaran dagiti ATM card ken credit card. Dagitoy ti nanam-ay nga us-usaren dagiti miembro ti relihion no agdonarda kadagiti pagkolekta a plato,” kuna ti periodiko a Vancouver Sun. Addan dagiti debit machine kadagiti pasilio ti simbaan agraman “dagiti sobre a pagikabilan iti donasion. Mabalin nga agpili ti miembro no automatiko a maikissay dayta iti kuentana iti banko ken mabayadan babaen ti credit card.” Basta ipadalan laeng dagiti tattao ti card-da iti machine, italmegda ti gatad a kayatda nga idonar, sada ikabil ti kopia ti resibo iti plato a pagkolekta. Kinuna ti maysa a pastor: “Iti kagimongantayo, uso ita ti agusar kadagiti elektroniko a pamay-an imbes a ti kuarta a mismo. Saan met aya a mabalin dayta iti maysa a relihion?” Inyangaw ti tesorero ti maysa a relihion: “Mabalin a makagun-odka iti libre a tiket iti eroplano babaen iti card-mo, sa mapankanto idiay langit gapu iti panagdonarmo. Panunotem laengen ti magun-odam a doble a benepisio.”

Salaknibam ti Timekmo

“Gagangay nga adda dagiti tumaud a depekto ti timek ngem saan unay a maipagarup a rumbeng a maagasan,” kuna ti periodiko a Natal Witness iti South Africa. Sigun ken ni Julie Barkmeier, maysa nga assistant professor iti siensia ti panagsao ken panagdengngeg, dagita a depekto ket masansan a gapu kadagiti bukol, wenno imbal a paset ti kuerdas bokales no saan nga umiso ti pannakausar ti timek. Sigun iti maysa a nalatak a libro iti medisina, ti kasta a di umiso a panagusar ramanenna ti panagriaw, saan a natural ken nakabangbangag a panagsao, wenno pannakalang-ab kadagiti makadangran a kas iti asuk ti sigarilio wenno asuk nga ipugso dagiti industria. “No nakaro ti panagdayyeg [dagiti kuerdas bokales], agdinnungparda, isu a malulo ken umbal ket agbalin a natangken a bukol,” kuna ti Natal Witness. Pagbanaganna, agpaparaw, ken agpanarapar ti timekmo. Imbalakad ti artikulo a “rumbeng nga agpadoktorkan no nadlawmo a nagbalbaliw ti timekmo iti dua a lawas wenno nasursurok. Tapno masalaknibam ti timekmo, . . . dika agriaw wenno agsao iti napigsa, dika aguyek wenno masansan nga agsig-am, uminumka iti adu a danum, kissayam ti ipapaunegmo a caffeine, dika agsigarilio ken, sakbay nga agsaoka, umangeska iti nauneg. . . . Kamaudiananna, paginanaem ti timekmo.”

Saanen nga “Ubing a Di Am-ammo”

Siam a pulo a tawen kalpasan a limned ti Titanic idi Abril 1912, nailasinen ti maysa a bassit a biktima iti dayta a didigra, kuna ti The Times ti London. Ti bangkayna, agraman ti 43 pay a di nailasin a biktima a nasarakan a tumtumpaw iti danum, ket naitanem idiay Nova Scotia, Canada. Kastoy ti naisurat iti lapidana: “Ubing a Di Am-ammo.” Maysa a grupo ti 50 a sientista, historiador, genealogo, ken dentista ti nagusar iti DNA matching. Ti ubing ket naammuanda a ni Eino Panula, 13 ti bulanna a Pinlandes a maladaga a lalaki a natay a kadua ni nanangna ken ti uppat a manongna. Ti pamilia ket mangabaruanan koma idiay America a pagur-urayan idi ti tatang ni Eino, nga immun-unan a nagbiahe, ngem dina nauray ida. Idi awan ti nangala wenno nangbigbig iti natay nga ubing, isut’ “inampon” dagiti tripulante ti nangalaw a barko ti Canada sada binayadan ti pannakaipumponna. Ti dadduma pay nga awanan iti nagan a biktima ti Titanic ket mabalin met a mailasin babaen ti DNA matching. Tapno makatulong iti imbestigasion, adda “kabagian ti nanang [ti maysa kadagiti biktima] a nangted iti sample ti darana kalpasan unay ti maika-100 a kasangay koma ti biktima,” kinuna ti The Times.

Mangtulad iti Daga

Idi Marso 11, 2002, pinaandar dagiti Hapones nga inheniero ti naaramid a kabilgan pay laeng a computer. Ti kalatda ket “mangaramid iti dandani kaasping ti planetatayo,” kuna ti magasin a Time. Ti inawaganda nga Earth Simulator ket computer a kas iti kadakkel ti uppat a pagay-ayaman iti tennis ken aggatad iti agarup $350 a milion. Nasurok a 35 a trilion ti makarkularna iti kada segundo, maminlima a naparpartak ngem iti sumaganad a kabilgan a computer nga isu ti maysa a computer ti militaria iti America a makakarkular iti 7.2 a trilion iti kada segundo. “No maiserrek iti Earth Simulator dagiti aktual nga impormasion maipapan iti paniempo nga aggapu kadagiti satellite ken tumtumpaw nga alikamen iti taaw,” kuna ti Time, “makaaramid dagiti managsukisok iti modelo a computer ti intero a planeta, sada maipakpakauna no ania ti mapasamak iti aglawlawtayo. Nakompleton dagiti sientista ti maipakauna a sangalubongan a temperatura ti taaw iti sumaganad a 50 a tawen.”

Ti Kinapateg ti Panagbasa

“Ti kinagagar ti ubbing nga agbasa no adda wayada ket dakdakkel ti epektona iti panagballigida nga ageskuela ngem iti kinabaknang ken sasaaden ti pamiliada,” kuna ti The Independent ti London. Natakuatan ti maysa nga internasional a panagadal iti kababalin dagiti 15 ti tawenda a “no nagaggagarda nga agbasa” ken “masansan nga agbasada,” dakdakkel ti pagimbagan dagitoy ngem iti kaadda ti edukado unay a nagannak nga addaan kadagiti nasayaat a panggedan. Natakuatan iti panagadal a “dagiti agtawen iti 15 a naggapu iti kaaduan a napanglaw a pamilia ngem nagagarda unay nga agbasa ket nangatngato ti naalada kadagiti pannubok iti panagbasa (promedio a 540) ngem kadagiti saan nga interesado iti panagbasa (491) nga annak ti kaaduan a nangato ti saadda a propesional,” kinuna ti periodiko. Idi napagsaludsodan ti nasurok a 1,000 a tin-edyer, natakuatan nga “ad-adda a kaay-ayo nga amang dagiti babbalasitang ti agbasa ngem kadagiti babbarito.” Pitopulo ket lima a porsiento kadagiti babbalasitang a naidilig iti 55 a porsiento a babbarito ti nagkuna a nabasadan ti maysa a libro iti napalabas a bulan.

Maysa a Parasito nga “Agpammarang a Natay”

Natakuatan dagiti managsukisok a taga Brazil ti maysa a pangallilaw dagiti parasito a mabalin a mangdangran iti sistema ti imiunidad ti tao ken pakaigapuan ti leishmaniasis, kuna ti periodiko ti Brazil a Folha de S. Paulo. Dagiti parasito ti manggunggundaway iti normal a proseso iti bagi. Dagiti selula a saanen a kasapulan wenno nagbalin a makadangran ken madadaelen (apoptosis) ket alimonen dagiti selula a maawagan iti macrophage a mangan kadagiti nadadael a selula. Tuladen dagitoy a parasito dagiti kemikal a substansia a patauden dagiti selula iti damo a kasasaad ti apoptosis, isu a maallilawda dagiti agkaan a selula a mangalun-on kadagitoy. Apaman nga addadan iti uneg dagiti agkaan a selula, kellaat nga umadu dagiti parasito sada dangran ti dadduma pay a selula. Dagiti sintomas ket pakairamanan ti panaggaddil, panagebbal ti pali ken dalem, ken iti dadduma a kasasaad, agtungpal dayta iti ipapatay. Sigun iti Folha de S. Paulo, namnamaen dagiti managsukisok a ti pannakatakuat iti pamay-an dagiti parasito ket agbanag iti pannakaaramid dagiti baro nga agas ti leishmaniasis.

Pangsalaknib iti Lamok

“Adda nasurok a 2,500 a kita ti lamok, isu a masarakan dagitoy iti intero a daga,” kuna ti magasin a México Desconocido. Nupay nektar ti kanen nga agpadpada dagiti kalakian ken kabaian, dagiti kabaian laeng ti kumagat. Pagbanaganna, mangyakarda iti malaria, dengue, ken West Nile virus kadagiti tattao. Kasano a masalaknibam ti bagim kadagiti lamok? Kastoy ti isingasing ti damag: (1) Dika rummuar no rumiwet wenno rabiin ta aktibo unay dagiti lamok kadagita nga oras. (2) Agmoskiteroka, nangruna daydiay naupran iti pagpaksiat ti lamok. (3) Agpantalon ken agkaweska iti nalawa nga addaan iti atiddog a manggas. No kasapulan, agusarka iti kallugong nga addaan iti kasla moskitero a mangabbong iti intero nga ulom. (4) Sapsapuam ti kudilmo kadagiti losion a kagura ti lamok. (5) Agtomarka iti 300 a miligramo a bitamina B₁ iti kada aldaw. Daytoy ti mamagbalin iti ling-et ti dadduma a tattao a kagura dagiti lamok. (6) Kadagiti naaluguog a lugar, pulagidam ti kudilmo iti pitak kas pang-emerhensia a salaknib. No kinagatnaka ti lamok, dimo kudkoden ta mabalin a maimpeksion ti nakagat. Sapsapuam ketdi iti losion a calamine.