Panangmatmat iti Lubong

Dagiti Artipisial a Mata ti Insekto

“Ginatang ti NASA dagiti robot a dinisenio dagiti Australiano a sientista a naaramid a kaasping dagiti mata ti insekto tapno mausar iti panagsukisokda idiay Mars,” impadamag ti periodiko a The Australian. Imbasar dagiti managsukisok idiay Australian National University ti disenio dagiti artipisial a sensor kadagiti mata dagiti dudon. Sigun iti damag, “adu a tawen ti binusbos ti laboratorio ti unibersidad a pagaramidan kadagiti mata a robot a nangpaliiw iti panangusar dagiti dudon, uyokan, ken tuwato kadagiti matada a pangkontrol iti panagtayabda. Naammuanda dagiti annuroten a mangtartarawidwid iti panagtayab. Tapno matuladda dagitoy, nagaramidda kadagiti proseso ti annuroten a maus-usar iti panagkalkular wenno panangrisut iti parikut babaen ti computer.” Kayat ti NASA nga isulbong dagiti artipisial a mata dagiti dudon iti bassit a pagsukisok nga alikamen a “sipapardas a lumabas iti lasonglasong a daga ti Mars a di maidungpar a kas iti maysa nga insekto.” No naballigi, ti pagsukisok nga alikamen ti “mangeksamen iti nadumaduma a katuon dagiti bato ti kadakkelan iti intero a rusod iti sistema solar​—ti 4,000 a kilometro ti kaatiddogna [2,500 a milia], 7 a kilometro ti kaunegna [4 a milia] a Valles Marineris, gapu iti panagregget a mangipalgak iti geolohikal a pakasaritaan ti planeta a Mars.”

 Maatrakar Dagiti Killer Whale Kadagiti Kaparehada a Naiduma ti Unida

“Kasano a maliklikan dagiti balyena, a maawagan iti killer whale, a mangbusbusbos iti intero a panagbiagda iti isu met la a babassit a grupoda, ti mangasawa kadagiti kagrupoda met laeng?” inyimtuod ti The Vancouver Sun ti Canada. “Sigun iti pito a tawen a panagsukisok kadagiti gene ken ti 340 a sample ti DNA a naala kadagiti killer whale idiay B.C. [British Columbia] ken Alaska, natakuatan ti nangatngato ti saadna a sientista a ni Lance Barrett-Lennard idiay Vancouver Aquarium a makiasawa laeng dagiti kabaian kadagiti kalakian iti sabali a grupo wenno gunglo,” ngem saan nga iti ruar ti lokal a populasion, wenno grupo. “Awan ti ebidensia nga agiinnasawa dagiti asideg nga agkakabagian,” kuna ni Barrett-Lennard. “Dandani amin nga agiinnasawa ket manipud iti nadumaduma a grupo nga agsasabali ti dialektoda.” Kuna pay ti artikulo a “no mabalbalin, pilien dagiti killer whale nga agbalin nga asawada dagiti adayon a kabagianda, maysa a proseso a mabalin a naibasar iti panagdengngegda kadagiti uni, wenno dialekto, ti dadduma pay a balyena a naiduma unay iti dialektoda.”

Panangtunton iti Great White Shark

“Tinunton ti satellite ti kita ti pating a great white shark, ti kadakkelan nga ikan nga agkaan iti padana nga ikan. Naammuan nga umakar daytoy iti rinibu a kilometro iti nawayang a baybay,” kuna ti The Daily Telegraph ti London. Daytoy a nasirarakan, a naipablaak iti magasin a Nature, ti nangsumra kadagiti immuna a pagarup maipapan kadagiti white shark. Nupay masarakan daytoy iti intero a lubong, maipagarup a ti pating ket agsursor kadagiti igid laeng ti kosta, nga aganup kadagiti seal ken sea lion ken saan a pulos nga umadayo manipud iti teritoriana. Ngem itay nabiit, idi a dagiti pangtunton nga alikamen ket inkabil dagiti managsukisok idiay California iti uppat a kalakian ken dua a kabaian, natakuatanda a nagdaliasat ti maysa a pating agingga kadagiti Isla ti Hawaii​—3,700 a kilometro manipud iti kosta ti California​—a mangsaklaw iti di kumurang a 70 a kilometro iti kada aldaw. Impalgak met ti panagadal a nupay manmano a bumatok dagiti white shark iti nasurok a 30 a metro iti asideg ti kosta, no dadduma, bumatokda iti nakaun-uneg a paset ti nawayang a baybay.

Adu ti Mayospital Gapu iti Panagdanagda iti Kasasaad ti Ekonomia

Dagiti panagdanag iti kasasaad ti ekonomia a nainaig iti kellaat a panagbaba ti balor ti kuarta ti Argentina ti makagapu a nagadu a taga Argentina ti mayospital ken maipan kadagiti klinika. Naapektaranda kadagiti an-annayen a nainaig iti tension, isu nga ad-adu ti asikasuen dagitoy a pasilidad ngem iti kabaelanda a tamingen, kuna ti periodiko a Clarín. Ti “panagsakit ti ulo, alta presion, ulser, gastritis, insomnia, ken panagdanag” ket nairaman kadagitoy nga an-annayen. Naawanan iti puot ti dadduma a tattao “nupay saan a gapu iti sistema ti nerbio,” kinuna ti maysa a propesional a mangngagas. Iti maysa a klinika, dagiti nagpakonsulta gapu iti tension, depression, ken danag ket immadu iti 300 a porsiento iti sumagmamano la nga aldaw. Malaksid iti kapilitan nga asikasuenda kadagiti napusek a siled a pagurayan dagiti pasiente, kapilitan met a makibagay dagiti doktor ken nars kadagiti pasiente a makaunget gapu iti pinansial a krisis. Dadduma a pasiente ket nangkabil pay ketdin kadagiti doktor ken nars. Maysa a nars ti nadanog ti ulona.

Kapartakan a Roller Coaster

“Naglukat ti kapartakan iti lubong a roller coaster iti pagpalpaliwaan a parke ti Fujikyu Highland,” kuna ti periodiko nga IHT Asahi Shimbun ti Japan. “Daytat’ saan a para kadagiti managbutbuteng yantangay iti kurang a dua a segundo manipud iti pangrugian, makadanon dayta iti 172 a kilometro iti kada oras (106 a milia iti kada oras). Kas man la panagtayab dayta manipud iti rocket. Mapadasan dagiti aglugan ti guyod ti grabidad a gagangay a mapasaran laeng dagiti piloto kadagiti lugan ti militar.” Kinuna ni Heith Robertson, ti direktor ti proyekto ti kompania a nangaramid iti dayta: “No agbuelo ti eroplano, mabalin nga adda puersana a 2.5 Gs [mamin-2.5 a daras ngem iti puersa ti grabidad]. Ditoy addaanka iti 3.6 Gs.” Adda pilid ti roller coaster a kas iti “pilid dagiti babassit nga eroplano” ken paandaren ti tallo nga air compressor a makapataud iti 50,000 a horsepower, a “kaasping ti bassit a rocket.”

Sakit ti Puso Idiay India Gapu iti Sigarilio

“Sigun kadagiti nangatngato ti ranggoda a doktor iti puso [idiay India], umad-adu dagiti adda sakit ti pusoda,” kuna ti Mumbai Newsline. “Sigun ken ni Dr. Ashwin Mehta, direktor ti cardiology idiay Jaslok Hospital, adda genetiko a pakakitaan a maaddaan dagiti Indian iti sakit iti puso.” Ti nangruna a makapadanag ket umad-adu dagiti agtutubo a maaddaan iti “sakit ti puso gapu ta umad-adu ti sigarilioenda.” Patien ni P. L. Tiwari, maysa a konsultant a doktor ti puso idiay Bombay Hospital, a malaksid no adda insigida a pamuspusan, addanto aldaw nga agbalin ti India a kaaduan iti lubong kadagiti pasiente nga adda sakit ti pusoda. Iti kabangibangna a Bangladesh, mannigarilio ti nasurok a 70 a porsiento kadagiti lallaki nga agtawen iti 35 agingga iti 49, kuna ti The Times of India, ket “immadu dagiti agsigarilio bayat a bimmassit ti mateggedan.” Iti promedio, ti tunggal mannigarilio ket “aggasto iti nasurok a mamindua kadagiti sigarilio ngem iti magastos ti tunggal tao iti kawes, balay, salun-at ken edukasion no mapagtitipon.” Mapattapatta a 10.5 a milion a tattao nga agsagsagaba iti malnutrision iti daytoy napanglaw a pagilian ti maaddaan iti umdas a taraon no maigatang koma laengen iti taraon ti kuarta a maigatang iti sigarilio.

Kaskasdi nga Adu ti Mayat Kadagiti Nangato a Pasdek

“Gapu iti pannakarbek ti twin towers, ita pay laeng nga adda nakaam-amak a naamiris dagiti arkitekto ken inheniero,” kuna ti U.S.News and World Report. “Nupay adda temporario a panagdanag, kaskasdi nga adu latta ti agkasapulan kadagiti nangato a pasdek.” Ti maysa a makagapu ket bassit ken nangina unay ti daga iti sumagmamano a lugar. Kanayonanna, kayat dagiti siudad nga adda ipagpannakkelda. Dagiti agkakangato a pasdek ket “maibangon tapno maidayaw ken lumatak ti maysa a lugar, tapno makibansag iti moderno nga uso ken kadagiti kaaspingna a rason,” kuna ni William Mitchell, dekano ti eskuelaan ti arkitektura ken panagplano idiay Massachusetts Institute of Technology. Nupay kasta, agdedebate ita dagiti arkitekto no kasano nga ad-adda a mapalagdada dagiti pasdek. Mapalagdaan dagiti pasdek tapno masarkedan dagitoy ti aniaman a panangraut babaen ti panangaramidda kadagiti diding ken tawa a naandur iti panagbettak, ngem nangina unay dagitoy. Idiay China, ipaalagad dagiti pagannurotan iti panagaramid kadagiti pasdek ti pannakaaramid dagiti bakante a “pagkamangan” iti kada 15 a kadsaaran. Iti dadduma a lugar, ipaalagad dagiti pagannurotan iti panagibangon a masapul nga adda elebeytor agingga iti kangatuan a kadsaaran, a nadisenio para laeng kadagiti bombero agraman dagiti agdan nga addaan iti napigsa a puersa ti angin tapno maikkat a dagus ti asuk. Dagiti kanayonan a pamuspusan iti panagannad ket madaman nga ikabkabil dagiti diseniador ti Shanghai World Financial Center, nga isunto ti agbalin a kangatuan a pasdek iti lubong.

Arimbangaw iti Aglawlaw ken Depekto ti Panagdengngeg

“Adda depekto ti panagdengngeg ti maysa iti kada lima nga ubing nga ages-eskuela ken maysa iti kada tallo nga adulto idiay Poland,” kuna ti pagiwarnak a Polako a Polityka. Sigun kadagiti surbey, ti kapipigsaan nga uni ket ti uni dagiti lugan ken napigsa nga alikamen a kas iti stereo, video, ken alikamen iti pagtaengan. Sigun iti maysa a report maipapan iti kasasaad ti aglawlaw, dimmanon agingga iti 100 a decibel ti kinaarimbangaw iti maysa kadagiti kalsada gapu ti iyaadu dagiti lugan idiay Warsaw. Makadanon iti kasta met la a kinaarimbangaw ti ikkis dagiti agay-ayam nga ubbing. Makadanon agingga iti 120 a decibel dagiti alikamen a pangpapigsa iti musika kadagiti disco, a nakapkapuy la bassit iti kasasaad a pagsakitanen ti lapayag a mangrugi iti 130 agingga iti 140 a decibel. Dagitoy a kinaarimbangaw, sigun kadagiti espesialista, ti direkta a pakaigapuan dagiti depekto ti panagdengngeg. Kuna ni propesor Henryk Skarżyński, maysa nga espesialista kadagiti sakit ti lapayag, agong, ken karabukob, idiay Institute of Physiology and Pathology of Hearing: “Dagiti depekto ti panagdengngeg ti pakaigapuan dagiti nakaro a sakit a mangapektar iti kagimongan. Dagiti tattao nga apektado kadagitoy ket agbalin a nalaklaka a masuron, ad-adda a marigatanda nga agsursuro, [ken] agadal iti sabali a lenguahe.”