1-3. Kasano ti pananguyaw dagiti Babilonio kadagiti agdaydayaw ken Jehova, ken apay?

 PANUNOTEM a maysaka a matalek a Judio nga agnanaed iti siudad ti Babilonia. Naipanawkayo nga agkakailian iti 50 a tawenen wenno nasursurok pay. Kas nakaugaliam kada aldaw ti Sabbath, makikaduaka kadagiti kapammatiam tapno agdaydayaw ken Jehova. Bayat a magmagnaka kadagiti kalsada nga adu ti taona, malabsam dagiti nagdadakkel a templo ken adu a santuario. Agtitipon ti tattao kadagita a lugar tapno datonanda ken kantaanda dagiti didiosen a kas ken Marduk.

² Adayokan iti adu a tattao ket nadanonmon ti ayan ti bassit a grupo dagiti kapammatiam. a Nakasarakkayo iti naulimek a lugar​—nalabit iti igid ti maysa kadagiti pagayusan ti danum iti siudad—​tapno agkakaduakayo nga agkararag, agkanta, ken mangutob iti Sao ti Dios. Bayat ti kararag, mangngegmo ti ranetret dagiti bangka a maisanglad iti igid ti pagayusan ti danum. Nabang-aranka ta medio natalna iti ayanyo. Namnamaem nga awan kadagiti lumugar ti makakita kadakayo ken mangsinga iti gimongyo kas iti masansan nga ar-aramidenda. Apay nga aramidenda dayta?

 ³ Namin-adun a nangabak ti Babilonia kadagiti gubat ket ipagapu dagiti umili ti kinabileg ti siudadda kadagiti didiosenda. Para kadagiti Babilonio, ti interamente a pannakadadael ti Jerusalem ket ebidensia a napigpigsa ti diosda a ni Marduk ngem ni Jehova! Dayta ti rason nga uy-uyawenda ti Diosmo ken ti ilina. No dadduma, ibagada kas panglais: “Kantaandakami iti maysa kadagiti kanta ti Sion”! (Sal. 137:3) Adu a salmo ti nangidaydayaw iti panangabak ti Sion kadagiti kabusor ni Jehova. Nalabit kaykayat dagiti Babilonio a laisen dagita a kita ti salmo. Ngem ti dadduma a salmo ket maipapan kadagiti Babilonio a mismo. Kas pagarigan, kuna ti maysa a salmo: “Pinagbalinda a rebba ti Jerusalem. . . . Inuy-uyaw ken linalaisdakami dagiti adda iti aglawlawmi.”​—Sal. 79:1, 3, 4.

4, 5. Ania a namnama ti linaon ti padto ni Ezekiel, ken ania ti usigentayo iti daytoy a kapitulo? (Kitaen ti ladawan iti rugi ti kapitulo.)

⁴ Adda met dagiti apostata a Judio, nga alisto a mangumsi iti pammatim ken Jehova ken kadagiti propetana. Uray lalaisendaka, makaliwliwa kenka ken iti pamiliam ti nadalus a panagdaydayaw. Mangpasayaat iti rikna ti agkakadua a panagkararag ken panagkanta. Makaparagsak ti panagbasa iti Sao ti Dios. (Sal. 94:19; Roma 15:4) Panunotem nga ita nga aldaw, adda espesial nga intugot ti maysa kadagiti kapammatiam​—lukot a naglaon iti padto ni Ezekiel. Nagustuam ti nangngegmo a kari ni Jehova nga isublina dagiti tattaona iti ilida. Pirmi ti ragsakmo idi naibasa ti padto, ken ar-arapaapemon ti panagawidyo a sangapamiliaan ken tumulong iti makapagagar a pannakaisubli ti nadalus a panagdaydayaw!

⁵ Ti padto ni Ezekiel ket napno iti kari a pannakaisubli. Usigentayo dayta a positibo a tema. Kasano a natungpal dagita a kari kadagiti naipanaw? Ania ti kaipapanan dagita a padto iti tiempotayo? Addanto met dagiti maammuantayo maipapan iti maudi a kaitungpalanda iti masanguanan.

6. Kasano a naulit-ulit a pinakdaaran ti Dios ti rebelioso nga ilina?

⁶ Babaen ken Ezekiel, nalawag nga impakaammo ni Jehova iti ilina no kasano a dusaenna ida gapu iti kinarebeliosoda. “Maipanaw ken maadipendanto,” kinuna ni Jehova. (Ezek. 12:11) Kas naammuantayo iti Kapitulo 6 daytoy a libro, inyakto pay ketdi ni Ezekiel dayta a sentensia. Ngem saan a daydi ti immuna a pakdaar. Sipud idi tiempo ni Moises, dandani 1,000 a tawen sakbayna, pinakdaaran ni Jehova ti ilina a no itultuloyda ti kinarebeliosoda, maipanawdanto. (Deut. 28:36, 37) Kasta met la ti impakdaar dagiti propeta a kas kada Isaias ken Jeremias.​—Isa. 39:5-7; Jer. 20:3-6.

7. Ania dagiti pamay-an a dinusa ni Jehova ti ilina?

⁷ Ngem nakalkaldaang ta kaaduan ti di nangipangag kadagita a pakdaar. Idi agangay, nasaktan ni Jehova ta rebelioso ti ilina, agdaydayawda kadagiti idolo, dida matalek, ken dimmakesda gapu  iti impluensia dagiti dakes a pastor. Impalubosna ngarud nga agbisinda​—a nakadidigraan ken nakaibabainanda, ta ti dagada idi ket “pagay-ayusan ti gatas ken diro.” (Ezek. 20:6, 7) Kalpasanna, kas iti nabayagen nga impakpakauna ni Jehova, impalubosna a maipanaw ti nasukir nga ilina kas dusada. Idi 607 B.C.E., inaramid ni Nabucodonosor ti maudi nga iraraut a nakadadaelan ti Jerusalem ken ti templona. Naipanaw ti rinibu kadagiti nakalasat a Judio tapno maadipen idiay Babilonia. Idiay a linalais ken inrurumen ida dagiti kabusor kas nailadawan iti rugi daytoy a kapitulo.

8, 9. Kasano a nangipaay ti Dios kadagiti pakdaar iti kongregasion Kristiano maibusor iti apostasia?

⁸ Adda kadin napasamak iti kongregasion Kristiano a kapada dayta a pannakaipan idiay Babilonia? Addan! Kas kadagiti Judio idi un-unana, nasaksakbay a napakdaaran dagiti pasurot ni Kristo. Imbaga ni Jesus idi rugrugi ti ministeriona: “Agannadkayo kadagiti ulbod a propeta nga agpampammarang a kas karnero, ngem ti agpayso, narawetda a lobo.” (Mat. 7:15) Adu a tawen kalpasanna, impaisurat ti Dios ken apostol Pablo ti umasping a pakdaar: “Ammok nga inton awanakon, umayto kadakayo dagiti naranggas a lobo ket saandanto a maasian iti arban, ken addanto tumaud kadakayo a tattao nga agsao iti tiritir a sursuro tapno mapasurotda dagiti adalan.”​—Ara. 20:29, 30.

⁹ Naisuro kadagiti Kristiano no kasano nga ilasin ken liklikan dagiti kasta a napeggad a tattao. Naibilin kadagiti Kristiano a panglakayen nga ikkatenda dagiti apostata iti kongregasion. (1 Tim. 1:19; 2 Tim. 2:16-19; 2 Ped. 2:1-3; 2 Juan 10) Ngem kas iti nagkauna nga Israel ken Juda, adu a Kristiano ti in-inut a di nangipangag kadagiti naayat a pakdaar. Iti ngudo ti umuna a siglo, ti kongregasion ket naapektaranen iti apostasia. Napaliiw ni Juan, ti maudi kadagiti apostol a sibibiag pay idi ngudo ti umuna a siglo C.E., a mapaspasamak iti kongregasion ti kasta a kinadakes ken nasaknap a panagrebelde. Maymaysana idin a nabati a mangigawid iti kasta a dakes a mapaspasamak. (2 Tes. 2:6-8; 1 Juan 2:18) Ania ti napasamak kalpasan a natay ni Juan?

10, 11. Kasano a natungpal ti ilustrasion ni Jesus maipapan kadagiti trigo ken ruot manipud maikadua a siglo C.E. nga agpatpatuloy?

¹⁰ Kalpasan a natay ni Juan, nangrugin a makita ti kaitungpalan ti ilustrasion ni Jesus maipapan kadagiti trigo ken ruot. (Basaen ti Mateo 13:24-30.) Kas impaspasakbay ni Jesus, minulaan ni Satanas ti kongregasion iti adu a “ruot,” wenno sinsinan Kristiano, isu a nagbiit a dimmakes ti kasasaad ti kongregasion. Nasaktan la ketdi ni Jehova a nakakita a ti kongregasion nga impasdek ti Anakna ket narugitan iti idolatria, kadagiti selebrasion ken kaugalian dagiti pagano, ken ulbod a doktrina a nagtaud kadagiti sataniko a relihion ken kadagiti pilosopo a di mamati iti Dios! Ania ti inaramid ni Jehova? Kas iti inaramidna iti di matalek nga Israel, impalubosna a maadipen ti ilina. Manipud idi maikadua a siglo C.E.  nga agpatpatuloy, narigaten a makita dagiti arig trigo gapu iti kaadu dagiti sinsinan Kristiano. No ar-arigen, ti pudno a kongregasion Kristiano, ket naadipen iti Babilonia a Dakkel, ti sangalubongan nga imperio ti ulbod a relihion, idinto ta dagiti sinsinan Kristiano ket nagbalin a paset dayta a dakes nga imperio. Bayat nga immadu dagiti sinsinan Kristiano, timmaud ti Kakristianuan.

¹¹ Iti ginasut a tawen a panangdominar ti Kakristianuan, adda sumagmamano a pudno a Kristiano, dagiti “trigo” iti ilustrasion ni Jesus. Kas kadagiti Judio a naadipen a nailadawan iti Ezekiel 6:9, nalagipda ti pudno a Dios. Dadduma ti situtured a nangbusor kadagiti ulbod a doktrina ti Kakristianuan. Nalalaisda ken naidadanesda. Inggagara kadi ni Jehova a baybay-an ti ilina iti dayta a naespirituan a kinasipnget? Saan! Kas iti inaramidna iti nagkauna nga Israel, impakita ni Jehova ti pungtotna iti maitutop a pamay-an ken iti umiso a kapaut. (Jer. 46:28) Saan met a binaybay-an ni Jehova ti ilina nga awanan namnama. Subliantayo dagidiay a Judio a naipan iti nagkauna a Babilonia ket kitaentayo no kasano nga inikkan ida ni Jehova iti namnama nga agpatingga ti pannakaadipenda.

12, 13. Apay a bimmaaw met laeng ti pungtot ni Jehova iti naipanaw nga ilina idi tiempo ni Ezekiel?

¹² Prangka ni Jehova a nangibaga iti pungtotna iti ilina, ngem impanamnamana met kadakuada a saan nga agnanayon ti nalinteg a pungtotna. Kas pagarigan, usigenyo dagitoy a sasao: “Agpatingganto ti ungetko ken bumaawto ti pungtotko kadakuada, ket mapnekakto. Maammuandanto a siak, ni Jehova, nagsaoak kadakuada gapu ta kalkalikagumak ti naipamaysa a debosion, inton naibuloskon ti pungtotko kadakuada.” (Ezek. 5:13) Apay a bimmaaw met laeng ti pungtot ni Jehova?

¹³ Dadduma kadagiti naipanaw ket dagiti matalek a Judio, agraman dagiti di matalek. Impaipadto met ti Dios ken Ezekiel nga agbabawi ti dadduma kadagiti tattaona bayat nga addada idiay Babilonia. Nalagip dagiti agbabbabawi a Judio dagiti nakababain nga inaramidda kas panagrebeldeda iti Diosda, ket impakaasida ken Jehova a pakawanen ken paraburanna ida. (Ezek. 6:8-10; 12:16) Karaman ni Ezekiel kadagiti matalek a kas ken propeta Daniel ken ti tallo a kakaduana. Kinapudnona, atiddog ti biag ni Daniel isu a nakitana ti panangrugi ken panagpatingga ti pannakaadipenda idiay Babilonia. Naisurat iti Daniel kapitulo 9 ti naimpusuan a  panangikararagna iti panagbabawi ti Israel kadagiti basolda. Sigurado nga inladawan ti riknana ti rikna ti rinibu a naipanaw a nangsegsegga iti pammakawan ken pamendision manen ni Jehova. Talaga a makaparagsak ngarud dagiti kari a pannakawayawaya ken pannakaisubli nga impaisurat ti Dios ken Ezekiel!

14. Apay nga isubli ni Jehova ti ilina iti dagada?

¹⁴ Ngem adda pay napatpateg a rason a mawayawayaan ken maisubli ti ili ni Jehova. Agpatinggan ti nabayagen a pannakaadipenda idiay Babilonia, saan a gapu ta maikarida iti pannakawayawaya, no di ket tiempo manen a santipikaren ni Jehova ti naganna iti imatang ti amin a nasion. (Ezek. 36:22) Maammuan met laengen ti amin a Babilonio nga awan kaimudingan dagiti kasla demonio a diosda a kas ken Marduk no ikompara iti Kangatuan nga Apo a ni Jehova! Usigentayo ti lima a kari nga impaisurat ti Dios ken Ezekiel ken naibilin nga ipakaammona kadagiti padana a naipan idiay Babilonia. Umuna, pagsasaritaantayo ti kaipapanan ti tunggal kari para kadagiti matalek. Kalpasanna, kitaentayonto ti dakdakkel a kaitungpalan dagita a kari.

15. Ania ti masapul a mabalbaliwan kadagiti narelihiosuan nga aramid dagiti nagsubli?

¹⁵ UMUNA A KARI. Awanton ti idolatria wenno dadduma pay a makarimon nga aramid a konektado iti ulbod a relihion. (Basaen ti Ezekiel 11:18; 12:24.) Kas nailawlawag iti Kapitulo 5 daytoy a libro, ti Jerusalem ken ti templona ket narugitan kadagiti di umiso a narelihiosuan nga aramid, kas iti idolatria. Dakes dagiti tattao isu a naisinada ken Jehova. Babaen ken Ezekiel, impadto ni Jehova a manamnama dagiti naipanaw a makipasetdanto manen iti nadalus ken awan rugitna a panagdaydayaw. Amin a dadduma pay a bendision ti pannakaisubli ket agpannuray iti daytoy napateg a banag: ti pannakaisubli ti urnos ti Dios para iti nadalus a panagdaydayaw.

16. Ania ti inkari ni Jehova maipapan iti daga ti ilina?

 ¹⁶ MAIKADUA A KARI. Panagawid iti ilida. “Itedkonto kadakayo ti Israel,” imbaga ni Jehova kadagiti naipanaw. (Ezek. 11:17) Naisangsangayan dayta a kari, ta dagiti Babilonio a nangumsi iti naadipen nga ili ti Dios ket sigurado a saan a pulos a nangted iti aniaman a namnama a makaawidda iti ipatpategda nga ili. (Isa. 14:4, 17) No la ket ta agtalinaed a matalek dagiti nagawid, agbalin a nadam-eg ken nabunga ti daga a mangted kadakuada iti taraon ken makaparagsak a trabaho. Saandan a pulos maibabain ken kakaasi gapu iti bisin.​—Basaen ti Ezekiel 36:30.

17. Ania ti mapasamak kadagiti maidaton ken Jehova?

¹⁷ MAIKATLO A KARI. Ti panagdaton manen iti altar ni Jehova. Kas naipakita iti Kapitulo 2 daytoy a libro, sigun iti Linteg, ti panagdaton ket napateg a paset ti nadalus a panagdaydayaw. No la ket ta agtalinaed a natulnog ken nadalus iti naespirituan dagiti agawid a Judio, akseptaren ni Jehova dagiti datonda. No kasta, maabbongan dagiti basolda ken agtalinaedda a nasinged iti Diosda. Inkari ni Jehova: ‘Agserbinto kaniak ti intero a sangakabbalayan ti Israel. Maragsakanakto kadakuada sadiay, ken kiddawekto dagiti kontribusionyo ken umuna a bungbunga ti apityo kas daton, amin a nasantuan a bambanagyo.’ (Ezek. 20:40) Talaga a maisubli ti nadalus a panagdaydayaw a mangyeg kadagiti bendision iti ili ti Dios.

18. Kasano ti panangipastor ni Jehova iti ilina?

¹⁸ MAIKAPAT A KARI. Ti pannakaikkat dagiti dakes a pastor. Ti maysa a kangrunaan a rason a nakaaramid ti ili ti Dios kadagiti nakaro a kamali ket gapu iti impluensia dagiti dakes a lallaki a mangidadaulo kadakuada. Inkari ni Jehova a balbaliwanna dayta. Maipapan kadagiti kasta a dakes a pastor, inkarina: “Saandanton a pakanen dagiti karnerok . . . Ispalekto dagiti karnerok iti ngiwatda.” Ngem impasigurado ni Jehova kadagiti matalek a tattaona: “Aywanakto dagiti karnerok.” (Ezek. 34:10, 12) Kasano nga aramidenna dayta? Mangusar kadagiti matalek ken napudno a lallaki kas papastor.

19. Ania ti inkari ni Jehova maipapan iti panagkaykaysa?

 ¹⁹ MAIKALIMA A KARI. Panagkaykaysa dagiti agdaydayaw ken Jehova. Panunotenyo no kasano ti kaliday dagiti matalek nga agdaydayaw idi makitada a saan nga agkaykaysa ti ili ti Dios sakbay a naipanawda iti dagada. Gapu iti impluensia dagiti ulbod a propeta ken dakes a pastor, nagrebelde dagiti tattao kadagiti matalek a propeta a nangibagi ken Jehova; nasinasina pay ketdi dagiti tattao ken nagbibinnusor dagiti grupo. Isu a ti maysa kadagiti makaparegta a paset ti pannakaisubli ket daytoy a kari a naibaga ken Ezekiel: “Ikkakto ida iti nagkaykaysa a puso, ket mangikabilakto iti baro nga espiritu iti unegda.” (Ezek. 11:19) No la ket ta kanayon nga agkaykaysa dagiti nagawid a Judio ken agtalinaedda a naikaykaysa ken Jehova a Dios, saan ida a maabak ti asinoman a bumusor kadakuada. Kas maysa a nasion, maipadayagda manen ni Jehova imbes a pannakaibabain ken pannakaumsi ti maipaayda kenkuana.

20, 21. Kasano a natungpal dagiti kari ti Dios kadagiti nagawid a Judio?

²⁰ Natungpal kadi dagita a lima a kari kadagiti nagawid a Judio? Nasayaat a laglagipentayo ti imbaga idi ti matalek a ni Josue: “Awan uray maysa a sao a saan a natungpal kadagiti naimbag nga inkari kadakayo ni Jehova a Diosyo. Pimmudnoda amin para kadakayo. Awan uray maysa a sao a di natungpal.” (Jos. 23:14) No  kasta idi panawen ni Josue; kasta met idi nagsubli dagiti Judio iti dagada.

²¹ Insardeng dagiti Judio ti idolatria ken ti dadduma pay a makarimon nga aramid ti ulbod a relihion a nangisina kadakuada ken Jehova. Nupay kasla imposible, nagnaedda manen iti dagada, nagmulada, ken nagbiagda sadiay a naragsak. Maysa kadagiti damo nga inaramidda ket ti panangibangonda manen iti altar ni Jehova idiay Jerusalem ken nangtedda kadagiti daton nga awatenna. (Esd. 3:2-6) Impaayan ida ni Jehova kadagiti nasayaat ken naespirituan a pastor, kas iti matalek a padi ken parakopia a ni Esdras, dagiti gobernador a da Nehemias ken Zerubabel, ti Nangato a Padi a ni Josue, ken dagiti natured a propeta a da Haggeo, Zacarias, ken Malakias. No la ket ta agtulnog dagiti tattao iti panangisuro ken panangiwanwan ni Jehova, mataginayonda ti panagkaykaysa a nabayag a dida napadasan.​—Isa. 61:1-4; basaen ti Jeremias 3:15.

22. Kasanotay nga ammo a ti umuna a kaitungpalan dagiti padto maipapan iti pannakaisubli ket pakauna laeng iti dakdakkel a kaitungpalanna?

²² Sigurado a makaparegta ti damo a pannakatungpal dagiti kari ni Jehova a pannakaisubli! Ngem pakauna laeng dayta iti dakdakkel a kaitungpalanna. Kasanotay nga ammo? Adda ngamin  kondision dagiti kari; tungpalen laeng ni Jehova dagita no agtalinaed dagiti tattao a natulnog ken agtignayda a dagus. Idi agangay, nagbalin manen a nasukir ken rebelioso dagiti Judio. Ngem kas impaganetget ni Josue, kanayon a pumayso ti sao ni Jehova. Isu nga adda dakdakkel ken manayon a kaitungpalan dagiti karina. Kitaentayo no kasano a napasamak dayta.

23, 24. Kaano ken kasano a nangrugi “ti tiempo a pannakaisubli ti amin a banag”?

²³ Kas agad-adal iti Biblia, ammotayo a daytoy dakes a sistema ti bambanag ket dandanin agpatingga, addan iti maudi nga al-aldawna, sipud 1914. Ngem saan a makapaladingit dayta kadagiti agserserbi ken Jehova. Kinapudnona, ipakita ti Biblia a ti 1914 ti pangrugian ti makaparagsak a tiempo​—“ti tiempo a pannakaisubli ti amin a banag.” (Ara. 3:21) Kasanotay nga ammo? Ania aya ti napasamak idiay langit idi 1914? Naitrono ni Jesu-Kristo kas Mesias nga Ari! Apay a makuna a dayta a pasamak ket pannakaisubli? Laglagipentayo nga inkari ni Jehova ken Ari David nga agnanayon ti panagari ti pamiliana. (1 Cron. 17:11-14) Naisardeng dayta a panagari idi 607 B.C.E. a panangdadael dagiti Babilonio iti Jerusalem isu a nagpatingga ti panagturay dagiti ari iti pamilia ni David.

²⁴ Kas “ti Anak ti tao,” ni Jesus ket kaputotan ni David isu a nagbalin a legal nga agtawid iti kinaari ni David. (Mat. 1:1; 16:13-16; Luc. 1:32, 33) Nangrugi “ti tiempo a pannakaisubli ti amin a banag” idi 1914 a panangitrono ni Jehova ken Jesus idiay langit! Naluktanen ti gundaway tapno usaren ni Jehova dayta a perpekto nga Ari a mangituloy iti trabaho a panangisubli.

25, 26. (a) Kaano a nagpatingga ti nabayag a pannakaadipen iti Babilonia a Dakkel, ken kasanotay nga ammo? (Kitaen met ti kahon nga “Apay a 1919?”) (b) Ania ti nangrugi a natungpal manipud 1919 nga agpatpatuloy?

²⁵ Maysa kadagiti immuna nga inaramid ni Kristo kas Ari ket ti makikadua ken Amana a mangsukimat iti urnos ti nadalus a panagdaydayaw ditoy daga. (Mal. 3:1-5) Kas impakpakauna ni Jesus  iti ilustrasionna maipapan kadagiti trigo ken ruot, nabayag nga imposible a mailasin ti nagdumaan dagiti trigo ken ruot, kayatna a sawen, dagiti pudno a dinutokan ti espiritu a Kristiano manipud kadagiti sinsinan. b Ngem idi dimtengen ti panagani idi 1914, nalawagen a makita ti nagdumaanda. Adu a tawen sakbay ti 1914, imbutaktak dagiti matalek nga Estudiante ti Biblia dagiti nakaro a kamali ti Kakristianuan ken rinugiandan ti simmina iti dayta a dakes nga organisasion. Tiempon tapno naan-anay nga isubli ida ni Jehova. Isu nga idi rugrugi ti 1919, sumagmamano la a tawen sipud nangrugi ti “panagani,” interamenten a nawayawayaan ti ili ti Dios iti pannakaadipenda iti Babilonia a Dakkel. (Mat. 13:30) Nagpatinggan ti pannakaadipenda!

²⁶ Makitan ti dakdakkel nga amang a kaitungpalan dagiti padto ni Ezekiel maipapan iti pannakaisubli ngem iti nakita ti ili ti Dios idi un-unana. Usigentayo itan no kasano a makita ti dakdakkel a kaitungpalan ti lima a kari a naammuantayo.

27. Kasano a pinagpatingga ti Dios ti idolatria iti ilina?

²⁷ UMUNA A KARI. Agpatingga ti idolatria ken dadduma pay a makarimon a narelihiosuan nga aramid. Idi agpatingga ti maika-19 a siglo ket nangrugi ti maika-20, nagtataripnong dagiti matalek a Kristiano ket rinugiandan nga isardeng dagiti di umiso a narelihiosuan nga aramid. Ti panagdaydayaw iti trinidad a Dios, panamati a saan a matay ti kararua ti tao, ken ti doktrina nga umap-apuy ti impierno ket naisardeng ta saan a naibasar iti Biblia no di ket nagtaud iti ulbod a relihion. Ti panagusar kadagiti imahen iti panagdaydayaw ket maibilang a direkta nga idolatria. In-inut a naawatan ti ili ti Dios a ti panagusar iti krus iti panagdaydayaw ket maysa a kita ti idolatria.​—Ezek. 14:6.

28. Kasano a naisubli ti ili ni Jehova iti dagada?

²⁸ MAIKADUA A KARI. Pannakaisubli ti ili ti Dios iti naespirituan a dagada. Gapu ta pinanawandan ti relihion a nagtaud iti Babilonia, addan dagiti matalek a Kristiano iti maitutop a naespirituan a  dagada, iti naparaburan a kasasaad, wenno aglawlawda, a sadiay, saandan a pulos agbisin iti naespirituan. (Basaen ti Ezekiel 34:13, 14.) Kas makitatayto iti Kapitulo 19 daytoy a libro, binendisionan ni Jehova dayta a daga iti awan kapadana ken agtultuloy a naespirituan a taraon.​—Ezek. 11:17.

29. Kasano nga ad-adda a naiparegta ti panangasaba idi 1919?

²⁹ MAIKATLO A KARI. Ti panagdaton manen iti altar ni Jehova. Idi umuna a siglo C.E., naisuro kadagiti Kristiano a mangidatonda iti Dios, saan a kadagiti literal nga animal, no di ket kadagiti adayo a napatpateg a sagut​—ti sasaoda a pangidaydayaw ken Jehova ken panangikasaba maipapan kenkuana. (Heb. 13:15) Bayat ti ginasut a tawen a kaaddada iti Babilonia a Dakkel, awan ti organisado nga urnos tapno maipaay dagiti kasta a daton. Ngem idi dandanidan mawayawayaan, mangipapaayen ti ili ti Dios kadagiti kasta a daton a panangidaydayaw. Nakaregregtada a mangasaba  ken nakaragragsakda a mangidaydayaw iti Dios kadagiti gimongda. Manipud idi 1919, ad-addan nga impaganetget “ti matalek ken masirib nga adipen” ti trabaho a panangasaba ken pinasayaatda ti panangorganisarda iti dayta. (Mat. 24:45-47) Aglaplapusanan ngarud ti maipapaay iti altar ni Jehova a daton ti umad-adu a tattao a mangidaydayaw iti nasantuan a naganna!

30. Ania ti inaramid ni Jesus tapno maikkan ti ilina iti kasapulanda a nasayaat a papastor?

³⁰ MAIKAPAT A KARI. Ti pannakaikkat dagiti dakes a pastor. Winayawayaan ni Kristo ti ili ti Dios kadagiti di matalek ken managimbubukodan nga ulbod a pastor iti Kakristianuan. Iti arban ni Kristo, dagiti pastor a kas kadagita nga ulbod a papastor ket naikkat iti akemda. (Ezek. 20:38) Kas ti Nasayaat a Pastor, sinigurado ni Jesus a maaywanan dagiti karnerona. Idi 1919, dinutokanna ti matalek ken masirib nga adipenna. Dayta a bassit a grupo dagiti napudno a nadutokan a Kristiano ti nangidaulo iti panangipaay iti naespirituan a taraon, isu a naaywanan a naimbag ti ili ti Dios. Idi agangay, dimmalan dagiti panglakayen iti pannakasanay iti panangaywan iti “arban ti Dios.” (1 Ped. 5:1, 2) Ti panangiladawan nga impaisurat ti Dios iti Ezekiel 34:15, 16 ket masansan a nausar tapno maipalagip kadagiti Kristiano a pastor dagiti pagalagadan nga inaramid ni Jehova a Dios ken ni Jesu-Kristo.

31. Kasano a tinungpal ni Jehova ti padtona iti Ezekiel 11:19?

³¹ MAIKALIMA A KARI. Panagkaykaysa dagiti agdaydayaw ken Jehova. Iti ginasut a tawen, nasinasina ti Kakristianuan iti pinullo a ribu a relihion ken sekta a talaga nga agkikinnontra. Ngem adda milagro nga inaramid ni Jehova iti naisubli nga ilina. Addan nadayag a kaitungpalan ti inkarina babaen ken Ezekiel: “Ikkakto ida iti nagkaykaysa a puso.” (Ezek. 11:19) Iti intero a lubong, minilionen ti pasurot ni Kristo a nagtaud iti nagadu a tribu, relihion, kasasaad ti panagbiag ken iti kagimongan. Ngem aminda ket masursuruan kadagiti isu met la a kinapudno ken nakaskasdaaw ti panagtutunosda a mangar-aramid iti isu met la a trabaho. Iti maudi a rabii ti biagna ditoy daga, sipapasnek nga inkararag ni Jesus nga agkaykaysa koma dagiti pasurotna. (Basaen ti Juan 17:11, 20-23.) Iti agdama a tiempotayo, tinungpal ni Jehova dayta a kiddaw iti awan kaaspingna a pamay-an.

32. Ania ti mariknam iti pannakatungpal dagiti padto maipapan iti pannakaisubli? (Kitaen met ti kahon a “Dagiti Padto Maipapan iti Pannakaadipen ken Pannakaisubli.”)

³² Saanka kadi a maragsakan ta agbibiagka iti daytoy makapagagar a tiempo ti pannakaisubli? Makitkitatayon ti kaitungpalan dagiti padto ni Ezekiel iti tunggal paset ti panagdaydayawtayo ita. Makapagtalektayo a maragsakan itan ni Jehova kadagiti tattaona, kas iti impaipadtona ken Ezekiel: “Maragsakanakto kadakayo.” (Ezek. 20:41) Maamirismo kadi a nagsayaat ti pribilehiom nga agbalin a paset ti nagkaykaysa, matartaraonan a naimbag nga ili a mangidaydayaw ken Jehova iti intero a lubong​—ili a nawayawayaanen kalpasan ti ginasut a tawen a naespirituan a pannakaadipen? Kaskasdi a makitatayto pay ti dakdakkel a kaitungpalan ti dadduma a padto ni Ezekiel maipapan iti pannakaisubli.

33-35. (a) Para kadagiti Judio a naadipen, ania ti kaipapanan ti padto iti Ezekiel 36:35? (b) Ania ti kaipapanan dayta a padto para kadagiti agdaydayaw ken Jehova ita? (Kitaen met ti kahon a “Ti Tiempo a Pannakaisubli ti Amin a Banag.”)

³³ Kas nakitatayon, idi 1914 a pannakaitrono ni Jesus “ti tiempo a pannakaisubli ti amin a banag” ta nangrugi a naisubli ti panagturay dagiti ari iti pamilia ni David. (Ezek. 37:24) Kalpasanna, pinabileg ni Jehova ni Kristo a mangisubli iti nadalus a panagdaydayaw iti ilina kalpasan ti ginasut a tawen a naespirituan a pannakaadipen. Ngem nagpatingga kadi iti dayta ti trabaho ni Kristo a panangisubli? Saan! Agtultuloy dayta a trabaho iti naisangsangayan a pamay-an iti masanguanan​—ket ibaga kadatayo dagiti padto ni Ezekiel dagiti makapagagar a detalye.

³⁴ Kas pagarigan, siputanyo dagitoy a sasao nga impaisurat ti Dios: “Ibaganto ti tattao: ‘Nagbalin a kasla hardin ti Eden ti nadadael a daga.’” (Ezek. 36:35) Ania ti kaipapanan dayta a kari ken Ezekiel ken kadagiti padana a naipanaw? Sigurado a dida ninamnama a naan-anay a literal ti kaitungpalanna​—a kasla agsublida iti orihinal a hardin, wenno Paraiso, daydi inaramid a mismo ni Jehova! (Gen. 2:8) Imbes ketdi, sigurado a naawatanda nga ipampanamnama ni Jehova nga agbalin a napintas ken nabunga ti daga a pagsublianda.

³⁵ Ania ti kaipapanan ita kadatayo ti isu met la a kari? Ditay namnamaen a literal a matungpal dayta iti daytoy dakes a lubong nga iturturayan ni Satanas a Diablo. Imbes ketdi, maawatantayo nga adda naespirituan a kaitungpalanna ita. Kas ad-adipen ni Jehova, agnanaedtayo iti naisubli a naespirituan a daga, maysa a kasasaad, wenno aglawlaw, a ditoy a makapagserbitayo a nabunga ken makaipaaytayo ti sagrado a panagserbi kas kapatgan iti biagtayo. In-inut a sumaysayaat daytoy a naespirituan a daga. Ngem iti ngay masanguanan?

36, 37. Ania dagiti kari a matungpalto iti masanguanan a Paraiso?

³⁶ Kalpasan ti dakkel a gubat ti Armagedon, karamanton ti literal a daga iti trabaho ni Jesus a panangisubli. Bayat ti Sangaribu a Tawen a Panagturayna, iwanwannanto dagiti tattao tapno pagbalinenda daytoy a planeta kas sangalubongan a hardin ti Eden, maysa a paraiso, kas iti di agbalbaliw a panggep ni Jehova! (Luc. 23:43) Kalpasanna, agkaykaysanto ti amin a tattao ken aywananda a naimbag ti pagtaenganda a daga. Awanton ti peggad ken pagbutngan iti sadinoman. Panunotem ti tiempo inton matungpalen daytoy a kari: “Mangaramidakto kadakuada iti tulag ti kappia, ket pukawekto iti daga dagiti narungsot nga atap nga animal, tapno natalged ti panagnaedda iti let-ang ken ti pannaturogda iti kabakiran.”​—Ezek. 34:25.

 ³⁷ Mailadawanmo kadi dayta iti isipmo? Gapu ta awan pagbutngam, mapasiarmonton ti aniaman a paset ti naglawa a daga. Awan animal a mangdangran kenka. Awan peggad a mangsinga iti natalna nga aglawlawmo. Uray maymaysam, mastrekmo ti napuskol a kabakiran tapno makitam ti kasta unay a kinapintasna. Mabalinmo payen ti maturog sadiay a sitatalged, sa agriingka a nainanaan ken di naan-ano!

38. Ania ti panagriknam maipapan iti kari a mabasa iti Ezekiel 28:26?

³⁸ Makitatayto metten a matungpal daytoy a kari: “Natalgeddanto nga agnaed iti [daga] ket agibangonda kadagiti balay ken agmulada kadagiti ubas. Agnaeddanto a sitatalged inton dusaek ti amin a manglalais kadakuada iti aglawlawda; ket maammuandanto a siak ni Jehova a Diosda.” (Ezek. 28:26) Inton awanen ti amin a kabusor ni Jehova, matagiragsaktayton ti talna ken talged iti intero a daga. Bayat nga ay-aywanantayo ti daga, maaywanantayto met ti bagitayo ken dagiti ay-ayatentayo, agbangontayto kadagiti komportable a balay a pagyanan ken agmulatayto kadagiti kaubasan nga aywanantayo.

39. Apay a masiguradom a matungpalto dagiti padto maipapan iti Paraiso nga insurat ni Ezekiel?

³⁹ Kasla tagtagainep la kadi para kenka dagita a kari? Laglagipem ngarud dagiti nakitamon a “pannakaisubli ti amin a banag” iti daytoy a tiempo. Uray iti kakaruan nga ibubusor ni Satanas, naikkan ni Jesus iti pannakabalin a mangisubli iti nadalus a panagdaydayaw bayat daytoy kadadaksan a tiempo. Anian a nagtibker nga ebidensia a matungpalto ti amin a kari ti Dios nga impaisuratna ken Ezekiel!