ANIA ti mapanunotmo no mangngegmo ti sao a “kararua” ken “espiritu”? Patien ti adu a tuktukoyen kano dagitoy a sao ti maysa a banag a saan a makita ken saan a matay nga adda iti unegtayo. Kunada a no matay ti tao, sumina kano daytoy di makita a paset ket agtultuloy nga agbiag. Yantangay nasaknap unay daytoy a pammati, adu ti masdaaw no maammuanda a saan a pulos nga isursuro dayta ti Biblia. No kasta, ania ti kararua, ken ania ti espiritu sigun iti Sao ti Dios?

Umuna, usigem ti kararua. Nalabit malagipmo pay a damo a naisurat iti Hebreo ken Griego ti kaaduan a paset ti Biblia. Idi nagsuratda maipapan iti kararua, dagiti mannurat iti Biblia inaramatda ti Hebreo a sao a neʹphesh wenno ti Griego a sao a psy·kheʹ. Nasurok a 800 a daras a naaramat dagitoy dua a sao iti Kasuratan, ket iti Baro a Lubong a Patarus, naipatarus dagita kas “kararua” iti amin a pagparanganda. No sukimatem ti pannakaaramat ti “kararua” wenno “dagiti kararua” iti Biblia, nabatad a ti tuktukoyen daytoy a sao ket (1) tattao, (2) animal, wenno (3) ti mismo a biag ti maysa a tao wenno animal. Usigentayo ti  sumagmamano a teksto a mangipakita kadagitoy a tallo a kaipapanan.

Tattao. “Idi kaaldawan ni Noe . . . sumagmamano a tattao, kayatna a sawen, walo a kararua, ti sitatalged a nailasat iti danum.” (1 Pedro 3:20) Nalawag a tattao ti kayat a sawen ti sao a “kararua” ditoy—ni Noe, ti asawana, dagiti tallo nga annakna, ken ti assawada. Dinakamat ti Exodo 16:16 dagiti bilin kadagiti Israelita maipapan iti panangurnong iti manna. Naibilin kadakuada: “Agpidutkayo iti dayta . . . sigun ti bilang dagiti kararua nga adda iti tunggal maysa kadakayo iti toldana.” No kasta, ti kaadu ti manna nga urnongenda ket naibatay iti bilang dagiti tattao iti tunggal pamilia. Masarakan iti Genesis 46:18; Josue 11:11; Aramid 27:37; ken Roma 13:1 ti dadduma pay a pagarigan iti Biblia maipapan iti “kararua” wenno “dagiti kararua” a tumuktukoy iti maysa a tao wenno kadagiti tattao.

Animal. Iti salaysay ti Biblia maipapan iti panamarsua, mabasatayo: “Ket kinuna ti Dios: ‘Ti dandanum pagpangenenda koma ti pangen dagiti sibibiag a kararua ket dagiti agtaytayab a parsua agtayabda koma iti ngatuen ti daga iti sanguanan ti tangatang ti langlangit.’ Ket kinuna ti Dios: ‘Ti daga pataudenna koma dagiti sibibiag a kararua sigun kadagiti kakikitada, naamo nga animal ken aggargaraw nga animal ken atap nga animal iti daga sigun iti kakikitana.’ Ket naaramid a kasta.” (Genesis 1:20, 24) Iti daytoy a teksto, agpapada a maawagan iti “kararua” dagiti ikan, naamo nga animal, ken atap nga ayup. Iti Genesis 9:10; Levitico 11:46; ken Numeros 31:28, maawagan a kararua dagiti tumatayab ken dadduma pay nga animal.

Biag ti maysa a tao. No dadduma, ti mismo a biag ti maysa a tao ti kaipapanan ti “kararua.” Ni Jehova kinunana ken ni Moises: “Amin dagiti lallaki a mangan-anup idi iti kararuam nataydan.” (Exodo 4:19) Ania ti an-anupen dagiti kabusor ni Moises? Kayatda nga ipusay ti biag ni Moises. Sakbayna, idi ipaspasngay ni Raquel ni Benjamin nga anakna, “pumampanaw ti kararuana (agsipud ta isu natay).” (Genesis 35:16-19) Iti daydi a kanito, nauyos ti biag ni Raquel. Usigem met ti kinuna ni Jesus: “Siak ti nasayaat a pastor; ti nasayaat a pastor isukona ti kararuana maigapu kadagiti karnero.” (Juan 10:11) Inted ni Jesus ti kararua, wenno ti biagna, maigapu iti sangatauan. Kadagitoy a  teksto iti Biblia, nalawag a ti biag ti maysa a tao ti kayat a sawen ti sao a “kararua.” Makasarakka iti dadduma pay a pagarigan ti kastoy a kaipapanan ti “kararua” iti 1 Ar-ari 17:17-23; Mateo 10:39; Juan 15:13; ken Aramid 20:10.

Ti kanayonan a panagadal iti Sao ti Dios ipakitana kenka nga iti intero a Biblia, pulos a di nainaig ti sao a “kararua” iti termino nga “imortal” wenno “agnanayon.” Imbes ketdi, kuna ti Kasuratan a mortal ti kararua, kayatna a sawen, matay. (Ezequiel 18:4, 20) Dayta ti gapuna a “natay a kararua” ti awag ti Biblia iti natay a tao.—Levitico 21:11.

Amirisentayo ita ti pannakaaramat iti Biblia ti sao nga “espiritu.” Ipagarup dagiti dadduma a tattao a ti “espiritu” ket sabali laeng a sao para iti “kararua.” Ngem saan nga umiso dayta. Nalawag nga ipakita ti Biblia nga agduma ti “espiritu” ken ti “kararua.” Ania ti nagdumaanda?

Dagiti mannurat iti Biblia inusarda ti Hebreo a sao a ruʹach wenno ti Griego a sao a pneuʹma idi nagsuratda maipapan iti “espiritu.” Ipakita a mismo ti Kasuratan ti kaipapanan dagita a sao. Kas pagarigan, kuna ti Salmo 104:29: “No ikkatem ti espirituda [ruʹach], mauyos ti biagda, ket agsublida iti tapokda.” Ken kuna ti Santiago 2:26 a “ti bagi nga awanan espiritu [pneuʹma] ket natay.” No kasta, kadagitoy a bersikulo, ti “espiritu” tuktukoyenna daydiay mangbibiag iti bagi. No awan ti espiritu, natay ti bagi. Dayta ti gapuna nga iti Biblia, naipatarus ti sao a ruʹach saan laeng a kas “espiritu” no di pay ket kas “puersa” wenno puersa ti biag. Kas pagarigan, maipapan iti Layus idi kaaldawan ni Noe, kinuna ti Dios: “Iyegko ti layus ti dandanum iti rabaw ti daga tapno mangdadael iti isuamin a lasag a kadakuada aktibo ti puersa [ruʹach] ti biag iti baba ti langlangit.” (Genesis 6:17; 7:15, 22) No kasta ngarud, ti “espiritu” tuktukoyenna ti di makita a puersa a mangbibiag iti amin a nabiag a parsua.

Saan nga agpada ti kararua ken ti espiritu. Ti bagi ket agkasapulan iti espiritu a kas iti radio nga agkasapulan iti elektrisidad tapno aguni. Alaentayo a pagarigan ti radio. No ikkam iti bateria ti radio ken luktam, ti elektrisidad nga adda iti bateria biagenna ti radio, no ar-arigen. Ngem no awan ti bateria, natay ti radio.  Kasta met laeng ti mapasamak iti sabali a kita ti radio no maidiskonekta iti koriente. Umasping iti dayta, ti espiritu ket isu ti puersa a mangbibiag iti bagitayo. Maysa pay, kas iti elektrisidad, awan ti rikna ken saan a makapanunot ti espiritu. Maysa laeng dayta a puersa, saan a persona. Ngem no awan ti espiritu, wenno puersa ti biag, ‘matay ti bagitayo, ket agsubli iti tapok,’ kas kuna ti salmista.

Maipapan iti ipapatay ti tao, kuna ti Eclesiastes 12:7: “Ti tapok [ti bagina] agsubli iti daga a kas iti kasasaadna idi ket ti met laeng espiritu agsubli iti pudno a Dios a nangted iti dayta.” No ti espiritu, wenno puersa ti biag, panawanna ti bagi, matay ti bagi ket agsubli iti naggapuanna—iti daga. Umasping iti dayta, agsubli ti puersa ti biag iti nagtaudanna—ti Dios. (Job 34:14, 15; Salmo 36:9) Di kayat a sawen daytoy a literal nga agdaliasat a mapan idiay langit ti puersa ti biag. Imbes ketdi, kaipapananna a no matay ti maysa a tao, agpannuray ken ni Jehova a Dios ti namnamana nga agbiag iti masanguanan. Kas man la adda ti biagna iti ima ti Dios. Babaen laeng ti pannakabalin ti Dios a maisubli ti espiritu, wenno puersa ti biag, tapno agbiag manen ti maysa a tao.

Anian a makaliwliwa a maammuan a daytoy ti aramidento ti Dios kadagiti amin nga agin-inana kadagiti “pakalaglagipan a tanem”! (Juan 5:28, 29) Inton panagungar, mangbukel ni Jehova iti baro a bagi para iti tao a matmaturog ken patay ket biagenna dayta babaen ti panangikabilna iti espiritu, wenno puersa ti biag. Anian a makaparagsak dayta nga aldaw!

No kayatmo a maammuan ti ad-adu pay maipapan iti sao a “kararua” ken “espiritu” sigun iti pannakaaramatda iti Biblia, makasarakka iti napateg nga impormasion iti broshur nga Ania ti Mapasamak Kadatayo No Mataytayo? ken iti panid 84-89, 139-43 ti libro a Pannakirinnason Manipud Kadagiti Kasuratan, nga agpada nga impablaak dagiti Saksi ni Jehova.