1. Apay a napateg dagiti natibker a pamilia iti kagimongan ti tao?

TI PAMILIA ti kadadaanan nga institusion ditoy daga, ket napateg ti ak-akmenna iti kagimongan ti tao. Iti intero a historia, nakatulong dagiti natibker a pamilia a mangbukel kadagiti natibker a kagimongan. Ti pamilia ti kasayaatan nga urnos iti panangpadakkel kadagiti annak tapno agbalinda a nanakman a nataengan.

2-5. (a) Iladawanyo ti kinatalged a marikna ti maysa nga anak iti naragsak a pamilia. (b) Ania dagiti naipadamag a parikut ti dadduma a pamilia?

² Maysa a salaknib ken natalged a pagkamangan ti naragsak a pamilia. Sirmataenyo iti apagbiit ti pagwadan a pamilia. Bayat ti panangrabiida, makikatugaw dagiti naayat a nagannak kadagiti annakda ket pagsasaritaanda ti napasamak iti agmalem. Sigagagar dagiti annak nga agestoria kada tatang ken nanangda maipapan iti napasamak  idiay eskuelaan. Ti makapagin-awa a panaglalangenda bang-aranna ti tunggal maysa para iti sumaruno nga aldaw iti ruar ti pagtaengan.

³ Iti naragsak a pamilia, ammo ti ubing nga isut’ aywanan da tatang ken nanangna no agsakit, a nalabit agsinnublatda iti sibayna iti agpatnag. Ammona a mabalinna ti agpabalakad ken agpasaranay ken nanang wenno tatangna kadagiti parikutna kas maysa nga ubing. Wen, natalged ti rikna ti ubing, uray kasanot’ kaadu ti pakariribukan iti ruar ti pagtaengan.

⁴ No dadakkelen dagiti annak, kadawyan a mangasawa ken mangbangondan iti bukodda a pamilia. “Mabigbig ti maysa a tao ti dakkel nga utangna kadagiti dadakkelna no addan bukodna nga anak,” kuna ti pagsasao iti Dumaya. Buyogen ti napasnek a panagyaman ken panagayat, ikagumaan dagiti nataenganen nga annak a paragsaken ti bukodda a pamilia, ken aywananda met dagiti lallakay ken babbaketen a dadakkelda, a maay-ayatan iti denna dagiti appoko.

⁵ Nalabit a pampanunotenyo ita: ‘Ay-ayatek ti pamiliak, ngem saan dayta a kas iti pamilia a kadakdakamat. Agduma ti eskediul ti trabahomi iti asawak ken manmanokam nga agkita. Parparikut iti kuarta ti kaaduan a pagsarsaritaanmi.’ Wenno kunayo kadi, ‘Sabali nga ili ti pagnanaedan dagiti annak ken appokok, ket pulos a diak makitkita ida’? Wen, gapu kadagiti kasasaad a di maliklikan dagidiay nairaman, saan a pagwadan ti biag ti adu a pamilia. Kaskasdi, naragsak ti biag ti pamilia dagiti dadduma. Kasano? Adda aya sekreto ti kinaragsak iti pamilia? Adda. Ngem sakbay nga usigentayo no ania dayta, nasken a sungbatantayo ti maysa a napateg a saludsod.

6. Ania a kita dagiti pamilia ti mausig iti daytoy a libro?

⁶ Kadagiti daga iti Lumaud, ti ama, ina, ken annak ti mangbukel iti kaaduan a pamilia. Mabalin nga agnaed  dagiti apong iti bukodda a sangakabbalayan aginggat’ kabaelanda. Nupay kadarato a makalangen dagiti ad-adayo a kakabagian, nakedngan ti pagrebbengan kadagitoy. Kangrunaanna, daytoy ti pamilia nga intay usigen iti daytoy a libro. Nupay kasta, kadagitoy kallabes a tawen adda dadduma a pamilia a nagbalinen a gagangay​—ti pamilia nga addaan agsolsolo a naganak, ti pamilia iti siuman, ken ti pamilia a di agkabbalay dagiti nagannak gapu iti nadumaduma a rason.

7. Ania ti napadakkel a pamilia?

⁷ Gagangay iti dadduma a kultura ti napadakkel a pamilia. Iti daytoy nga urnos, no mabalbalin, dagiti apong aywanan dagiti annakda, ken dumanon ti nadekket a singgalut ken pagrebbengan kadagiti adayo a kabagian. Kas pagarigan, mabalin a tumulong dagiti kameng ti pamilia a mangsuporta, mangpadakkel, ken uray pay mangpaadal kadagiti kaanakan, wenno kadagiti ad-adayo a kabagianda. Agaplikar met kadagiti napadakkel a pamilia dagiti prinsipio a mausig iti daytoy a publikasion.

8, 9. Aniada a parikut iti dadduma a pagilian ti mangipakita nga agbalbaliwen ti pamilia?

⁸ Agbalbaliwen ti pamilia kadagitoy nga aldaw​—makapaladingit nga ibaga, saan a sumaysayaat. Kas pagarigan, idiay India mabalin a makipagnaed ti asawa a babai iti pamilia ni lakayna ket agtrabaho iti pagtaengan iti panangiwanwan dagiti nakaikamanganna. Nupay kasta, kadagitoy a tiempo, gagangayen kadagiti assawa a babbai idiay India ti agtrabaho iti ruar ti pagtaengan. Ngem manamnama pay laeng a tungpalenda ti tradisional nga akemda iti pagtaengan. Iti adu a pagilian, tumaud ti kastoy a saludsod, No maidilig iti dadduma a kameng ti pamilia, kasano kaadu ti trabaho a namnamaen nga aramiden ti mangmangged a babai iti uneg ti pagtaengan?

⁹ Kadagiti taga-Oriente, nakairuamanen ti nadekket a  relasion iti napadakkel a pamilia. Nupay kasta, gapu iti impluensia ti agwaywayas nga estilo ti Lumaud ken kinarigat ti panagbiag, kumapkapuyen ti tradisional a napadakkel a pamilia. Gapuna, ibilang dagiti adu a dadagsen imbes a pagrebbengan wenno pribilehio ti panangaywan kadagiti lallakay ken babbaketen a kameng ti pamilia. Maikuskuspil dagiti dadduma a lallakay ken babbaketen a nagannak. Kinapudnona, iti adu a pagilian ita, maikuskuspil ken mabaybay-an dagiti lallakay ken babbaket.

10, 11. Aniada a kinapudno ti mangipakita nga agbalbaliwen ti pamilia kadagiti pagilian ti Europa?

¹⁰ Agtultuloy ti panagraira ti diborsio. Idiay España, 1 iti kada 8 a pagassawaan ti nagdiborsio iti rugrugi ti maudi a dekada ti maika-20 a siglo, idinto ta 1 iti kada 100 iti napalabas a 25 a tawen laeng. Idiay Britania, a naipadamag nga addaan iti kangatuan a bilang dagiti agdibdiborsio idiay Europa (4 iti kada 10 a pagassawaan ti manamnama a mapaay), kellaat nga immadu dagiti pamilia nga addaan agsolsolo a nagannak.

¹¹ Idiay Alemania, adu ti kasla mangtaltallikuden a namimpinsan iti tradisional a pamilia. Idi dekada ’90, 35 porsiento kadagiti amin a sangakabbalayan nga Aleman ti buklen ti maymaysa a tao ket 31 porsiento ti buklen ti dua laeng a tao. Idiay Francia, rumasrasay dagiti agkalkallaysa, ket dagidiay agkalkallaysa nasansansan ken nasapsapada nga agsina ngem iti napalabas. Umad-adu dagiti agkabkabbalay laeng a di maigalut kadagiti pagrebbengan iti panagasawa. Kasta met ti kasasaad iti intero a lubong.

12. Kasano nga agsagsagaba dagiti ubbing gapu iti panagbalbaliw ti moderno a pamilia?

¹² Komusta met ngay dagiti annak? Idiay Estados Unidos ken iti adu a dadduma pay a daga, umad-adu dagiti mayan-anak a bastardo, ti dadduma kadagiti agtutubo. Adu dagiti babbalasitang a maan-anakan ti nadumaduma a lallaki. Ipakita dagiti report iti intero a lubong a riniwriw dagiti awanan pagtaengan nga ubbing nga agkaiwara  kadagiti lansangan; adut’ agliblibas kadagiti naulpit a pagtaengan wenno pagtaltalawen dagiti pamilia a din makabael a mangbiag kadakuada.

13. Aniada a nasaknap a parikut ti mangipaidam kadagiti pamilia iti ragsak?

¹³ Wen, agsagsagaba ti pamilia. Mainayon kadagiti nadakamaten, adu a pamilia ti mapapaidaman iti ragsak gapu iti panagrebelde dagiti agtutubo, pannakaabuso ti anak, pannakakabkabil dagiti assawa, alkoholismo, ken dadduma pay a nakaro a parikut. Para iti nakaad-adu nga ubbing ken nataengan, saan a maysa a pagkamangan ti pamilia.

14. (a) Sigun iti dadduma, ania dagiti makagapu iti panagsagaba ti pamilia? (b) Kasano nga inladawan ti maysa nga abogado idi umuna a siglo ti lubong ita, ket kasano nga apektaran ti kaitungpalan dagiti saona ti panagbiag ti pamilia?

¹⁴ Apay nga agsagsagaba ti pamilia? Ipabasol dagiti dadduma ti agdama a panagsagaba ti pamilia iti panagtrabaho dagiti babbai. Tuduen dagiti dadduma ti panagrakaya ti moral kadagitoy nga aldaw. Ken adda dadduma pay a makagapu. Agarup dua ribu a tawenen ti napalabas, impakpakauna ti maysa a nalatak nga abogado nga adunto dagiti pakarikutan ti pamilia, idi insuratna: “Kadagiti maudi nga al-aldaw dumtengto dagiti napeggad a tiempo a narigat a pakilangenan. Ta dagiti tattao managayatdanto iti bagbagida, managayat iti kuarta, napalangguad, natangsit, managtabbaaw, nasukir kadagiti nagannak, awanan panagyaman, saan a nasungdo, awanan nainkasigudan a panagayat, saan a sidadaan iti aniaman a tulagan, manangparpardaya, awanan panagteppel, narungsot, awanan panagayat iti kinaimbag, mangliliput, natangken ti uloda, natangsit a buyogen ti panagpannakkel, managayat iti ragragsak imbes a managayat koma iti Dios.” (2 Timoteo 3:1-4) Asino ti agduadua a matungtungpal itan dagitoy a sao? Iti lubong a kastoy ti kasasaad, karkarna kadi nga adu a pamilia ti agsagsagaba?

15-17. Iti daytoy a libro, ania nga autoridad ti maitudo a naglaon iti sekreto ti kinaragsak iti pamilia?

¹⁵ Maituktukon ti pammagbaga no kasano a tun-oyen ti kinaragsak iti pamilia manipud iti amin a benneg. Iti Lumaud, awan sarday ti pannakaipablaak dagiti libro ken magasin a naglaon iti balakad. Ti dakesna, agsisimparat ti kapanunotan dagiti tao a mammagbaga, ket ti agdama a balakad ita mabalin a saanen nga agkurri inton bigat.

¹⁶ Sadino ngarud ti pakasarakantayo iti mapagtalkan a pagpaiwanwanan iti pamilia? Bueno, agtalekkay kadi iti libro a naisurat ag-1,900 a tawenen ti napalabas? Wenno ipagarupyo kadi nga awanen serbi ti kasta a libro kadagitoy a tiempo? Kinapudnona, iti kasta laeng a libro a masarakan ti napaypayso a sekreto ti kinaragsak iti pamilia.

¹⁷ Dayta a libro isu ti Biblia. Sigun iti amin a pammaneknek, ti Dios a mismo ti nangipaltiing iti dayta. Iti Biblia masarakantayo dagitoy a sao: “Amin a Kasuratan impaltiing ti Dios ken makagunggona iti panangisuro, iti panangtubngar, iti panangpalinteg iti bambanag, iti panangdisiplina iti kinalinteg.” (2 Timoteo 3:16) Iti daytoy a publikasion paregtaendakayo a mangusig no kasano a matulongannakayo ti Biblia a ‘mangpalinteg kadagiti bambanag’ iti panangtaming kadagiti pakarigatan ken parikut a sangsanguen ita dagiti pamilia.

18. Apay a nainkalintegan nga awaten ti Biblia kas autoridad iti panamagbaga kadagiti naasawaan?

¹⁸ No pagduaduaanyo a makatulong ti Biblia a mangparagsak kadagiti pamilia, usigenyo daytoy: Ti Namunganay iti urnos ti panagasawa ti nangipaltiing iti Biblia. (Genesis 2:18-25) Kunaen ti Biblia a Jehova ti naganna. (Salmo 83:18) Isu ti Namarsua ken ‘ti Ama, a nakautangan ti tunggal pamilia iti naganna.’ (Efeso 3:14, 15) Manipud pay idi nangrugi ti sangatauan a palpaliiwen ni Jehova ti panagbiag ti pamilia. Ammona dagiti parikut a mabalin a tumaud ken nangipaay iti pammagbaga no kasano  a risuten ida. Iti intero a historia, nakasarak iti dakdakkel a ragsak dagidiay sipapasnek a nangyaplikar kadagiti prinsipio ti Biblia iti biag ti pamiliada.

19-21. Aniada a moderno a kapadasan ti mangipakita iti bileg ti Biblia iti panangrisut kadagiti parikut ti agassawa?

¹⁹ Kas pagarigan, idiay Indonesia, adda maysa nga asawa a babai a napeklan idi a mannugal. Adu a tawen a binaybay-anna dagiti tallo nga annakna ken kanayon nga apaenna ni lakayna. Idi agangay rinugianna ti agadal iti Biblia. In-inut a namati ti babai iti sasawen ti Biblia. Idi inyaplikarna ti pammagbagana, nagbalin a nasaysayaat nga asawa. Kinaragsak ti inyeg iti intero a pamiliana ti panagreggetna a naibatay kadagiti prinsipio ti Biblia.

²⁰ Kuna ti maysa nga asawa a babai idiay España: “Makatawenmi pay laeng nga agdendenna idi mangrugi a sumangbay kadakami dagiti nadagsen a parikut.” Saanda nga agkatunosan nga agassawa, ken dida unay agsarsarita malaksid no agsinnungbatda. Inkeddengda ti agsina a legal uray no adda bassit nga anakda a babai. Ngem sakbay a napasamak dayta, naparegtada a mangsukimat iti Biblia. Inadalda ti pammagbagana nga agpaay kadagiti assawa a lallaki ken babbai ket rinugianda nga iyaplikar dayta. Di nagbayag, makapagsaritadan a sitatalna, ket naragsak ken nagkaykaysan ti bassit a pamiliada.

²¹ Makatulong met ti Biblia kadagiti lumallakay ken bumabbaketen. Kas pagarigan, usigenyo ti kapadasan ti agassawa a Hapones. Managpudpudot ti lalaki ken naranggas no dadduma. Umuna, rinugian dagiti babbalasangda ti agadal iti Biblia, iti baet ti ibubusor dagiti dadakkelda. Idi agangay, kinanunongan ti lalaki dagiti babbalasangna, ngem intultuloy ni baketna ti bumusor. Nupay kasta, iti panaglabas dagiti adu a tawen, napaliiw ni baketna ti nasayaat nga epekto dagiti prinsipio ti Biblia iti pamiliana. Inaywanan a naimbag dagiti babbalasangna, ken simmingpeten ni lakayna. Dagita a panagbalbaliw ti nangtignay iti babai a mangsukimat iti Biblia,  ket nasayaat met ti epekto dayta kenkuana. Sangkakuna daytoy a baket: “Nagbalinkamin a pudno nga agassawa.”

22, 23. Kasano a matulongan ti Biblia dagiti tattao iti amin a nasion a mangparagsak iti pamiliada?

²² Karaman dagitoy nga indibidual iti nakaad-adu a nakatakuat iti sekreto ti kinaragsak iti pamilia. Inawatda ti pammagbaga ti Biblia ket inyaplikarda dayta. Pudno, agbibiagda iti isu met laeng a naranggas, imoral, agrigrigat a lubong a kas iti asinoman. Maysa pay, imperpektoda, ngem naragsakda a mangikagkagumaan a mangaramid iti pagayatan ti Namunganay iti urnos ti pamilia. Kas kuna ti Biblia, ni Jehova a Dios “ti mangisuro kenka a maipaay iti pagimbagam, ti mangiturong kenka iti dalan a rumbeng a pagnaam.”​—Isaias 48:17.

²³ Nupay nakompleto ti Biblia agarup dua ribu a tawenen ti napalabas, pudno a naintiempuan ti pammagbagana. Mainayon pay, naisurat dayta a maipaay kadagiti amin a tattao. Saan a libro dagiti taga-America wenno taga-Laud ti Biblia. ‘Inaramid [ni Jehova] ti tunggal nasion dagiti tattao manipud iti maysa a tao,’ ket ammona ti pakabuklan dagiti tattao iti sadinoman. (Aramid 17:26) Agkurri dagiti prinsipio ti Biblia iti siasinoman. No iyaplikaryo dagitoy, maammuanyonto met ti sekreto ti kinaragsak iti pamilia.