Kasanoda nga Ilawlawag ti Trinidad?

TI Iglesia Katolika Romana kunana: “Ti Trinidad isut’ termino a nausar a mangibaga iti sentral a doktrina ti relihion Kristiana . . . Gapuna, sigun iti pannao ti Kredo ni Atanacio: ‘ti Ama Dios, ti Anak Dios, ken ti Espiritu Santo Dios, ket kaskasdi a saanda a tallo a Dios no di maymaysa a Dios.’ Iti daytoy a Trinidad . . . dagiti Persona agpapadada nga agnanayon ken agpapatasda: pareparehoda a di naparsua ken mannakabalin-amin.”—The Catholic Encyclopedia.

Dandani amin a dadduma nga iglesia ti Kakristianuan anamonganda dayta. Kas pangarigan, ti Greek Orthodox Church awaganna pay ti Trinidad kas “pamunganayan a doktrina ti Kinakristiano,” nga imbagana pay: “Dagiti Kristiano isuda dagidiay mangakseptar ken Kristo kas Dios.” Iti libro nga Our Orthodox Christian Faith, kunaen met la dayta nga iglesia: “Ti Dios trinidad. . . . Ti Ama interamente a Dios. Ti Anak interamente a Dios. Ti Espiritu Santo interamente a Dios.”

Gapuna, ti Trinidad maibilbilang a “maymaysa a Dios iti tallo a Persona.” Tunggal maysa makuna nga awan nangrugianna, nga agnanayon a  siguden nga adda. Tunggal maysa makuna a mannakabalin-amin, nga awan kadakuadat’ natantan-ok wenno nanumnumo.

Narigat kadi a maawatan ti kasta a panangilawlawag? Adu dagiti napasnek a miembro ti agkuna a dayta ket makatikaw, di maiyataday iti normal a panagrasrason, nga adayo iti aniaman a napadasanda. Kasano, kunada, a ti Ama ket Dios, ni Jesus ket Dios, ken ti espiritu santo ket Dios, kaskasdi saanda a tallo a Dios no di ket maymaysa a Dios?

“Di Kabaelan nga Utoben ti Tao”

NAGSAKNAP daytoy a pannakatikaw. Ti The Encyclopedia Americana nadakamatna a daytoy doktrina ti Trinidad makuna a “di kabaelan nga utoben ti tao.”

Adu dagiti mangakseptar iti Trinidad a kasta met lat’ panangmatmatda. Kuna ni Monseñor Eugene Clark: “Ti Dios maymaysa, ket ti Dios tallo. Yantangay awan kastoy a naparsua, ditay matarusan dayta, no di ket akseptarentay latta.” Kuna ni Cardinal John O’Connor: “Ammotayo a nakarikrikut a misterio daytoy, a ditay marugian a tarusan.” Ket nasao ni Papa Juan Paulo II maipapan iti “di matukod a misterio ti Dios a Trinidad.”

Gapuna, kuna ti A Dictionary of Religious Knowledge: “Dagiti Trinitariano dida makapagtutunos no ania a talaga dayta a doktrina, wenno no kasanot’ inda panangilawlawag iti dayta.”

Maawatantay, ngarud, no apay a napaliiw ti New Catholic Encyclopedia: “Mammano la a mannursuro iti teolohia Trinitariano kadagiti Romano Katoliko a seminario ti di nautoyan iti daytoy a saludsod, ‘Ngem kasanotay nga ikaskasaba ti Trinidad?’ Ket no dayta a saludsod ket mangipakitat’ pannakatikaw dagiti estudiante, nalabit ad-adda pay a kastat’ pannakatikaw dagiti propesorda.”

Mapasingkedan ti kinapudno dayta a kapaliiwan no inkay iti libreria ket sukimatenyo dagiti libro a mangsuporta iti Trinidad. Nagadun a pinanid ti naisurat tapno ilawlawagda dayta. Kaskasdi, kalpasan ti nakatutuok a panagsirarakyo kadagiti makaulaw a teolohikal a termino ken panangilawlawag, kaskasdi a dikay mapnek.

Maipapan itoy, kastoy ti napaliiw ni Jesuita Joseph Bracken iti librona a What Are They Saying About the Trinity?: “Dagiti padi a babaen iti kinasaet naadalda . . . ti Trinidad idi addada iti seminario naturalmente a nagkitakitda a mangidatag iti dayta kadagiti umili manipud pulpitoda, uray pay no iti Trinity Sunday. . . . Apay ketdin nga inka tutuoken dagiti umili iti banag a didanto met la maaw-awatan?” Kunana pay: “Ti Trinidad ket paset laeng ti pormal a pammati, ngem bassit wenno awan [epektona] iti inaldaw-aldaw a Nakristianuan a panagbiag ken panagdaydayaw.” Kaskasdi, isu dayta “ti sentral a doktrina” dagiti simbaan!

Napaliiw ni Hans Küng iti librona a Christianity and the World Religions a ti Trinidad isut’ maysa a rason a dagiti simbaan dida maallukoy dagiti di Kristiano a tattao. Kunana: “Uray dagiti de adal a Muslim dida masurotan dayta, a kas met iti di pannakautob dagiti Judio, iti ideya ti Trinidad. . . . Ti pananglasin-lasin ti doktrina Trinidad iti maymaysa a Dios ken dagiti tallo a persona dina penken dagiti Muslim, ta matikawda, imbes a malawlawaganda, kadagiti teolohikal a termino manipud Siriak, Griego, ken Latin. Kuna dagiti Muslim a panagsusubang lat’ sao dayta. . . . Apay ketdin nga inka nayonan ti aniaman dayta panagkaykaysa ken pannakaisalumina ti Dios idinto ta dayta met laeng ti manglibeg wenno mangdadael iti dayta a panagkaykaysa ken pannakaisaluminana?”

“Saan a Dios ti Riribuk”

KASANO ket a timmaud ti kasta a makariribuk a doktrina? Akuen ti The Catholic Encyclopedia: “Ti dogma a misterioso unay maipagarup nga impaltiing ti Dios.” Kinuna da Karl Rahner ken Herbert Vorgrimler a Katoliko nga eskolar iti libroda a Theological Dictionary: “Ti Trinidad ket misterio . . . sigun iti nainget a pananganag . . . , a di maammuan no awan ti paltiing, ket uray pay kalpasan ti pannakaipaltiing kaskasdi a di naan-anay a maawatan.”

Nupay kasta, ti panangipapan a yantangay ti  Trinidad ket makariribuk a misterio, masapul a Dios ti nangipaltiing iti dayta parnuayenna ti dakdakkel pay a problema. Apay? Gapu ta ti nadiosan a paltiing dina anamongan ti kasta a pannakamatmat iti Dios: “Ti Dios saan a Dios ti riribuk.”—1 Corinto 14:33, Revised Standard Version (RS).

Gapu ta kastat’ inyebkasda, Dios kadi ti responsable iti maysa a doktrina maipapan kenkuana ngem makatikaw unay nga uray dagiti eskolar a Hebreo, Griego, ken Latin ket talaga a dida mailawlawag dayta?

Sa, masapul kadi a dagiti umili ket teologoda ‘tapno maam-ammoda ti maymaysa a pudno a Dios ken ni Jesu-Kristo nga imbaonna’? (Juan 17:3, JB) No kasta a talaga, apay a mammano la kadagidi de adal a Judio a relihiuso a lider ti nakabigbig ken Jesus kas Mesias? Dagidi matalek a disipulona, imbes ketdi, isudat’ nanunumo a mannalon, dumadaklis, agsingsingir ti buis, agtagtagibalay. Dagidi a komon a tattao siguradoda unay iti insuro ni Jesus kadakuada maipapan iti Dios gapuna nabaelanda nga insuro kadagiti sabali ket sidadaanda pay a matay gaput’ pammatida.—Mateo 15:1-9; 21:23-32, 43; 23:13-36; Juan 7:45-49; Aramid 4:13.

[Ladawan iti panid 4]

Dagiti disipulon Jesus isu dagidi nanumo a komon a tattao, saan ket a dagiti relihiuso a lider