Kapitulo 9

Panangsalimetmet a Sititibker iti Nagan ni Jesus

PERGAMO

1. Ania a kongregasion ti nakaiturongan ti sumaruno a mensahe ni Jesus, ket ania a kita ti siudad ti nagnaedan dagidi a Kristiano?

 NO AGPAAMIANANTAYO iti 80 a kilometro manipud Smirna a surotentayo ti kalsada iti igid ti baybay satay umuneg iti 25 a kilometro a lumasat iti ginget ti Karayan Caicus, makadanontayo idiay Pergamo, a maawagan itan iti Bergama. Agdindinamag idi ti siudad gapu iti templo ni Zeus, wenno Jupiter. Idi maika-19 a siglo, inyalis dagiti arkeologo ti altar dayta a templo idiay Alemania, a mabalin a pasiaren agingga ita, agraman dagiti adu nga estatua ken kitikit dagiti pagano a didiosen, idiay Pergamon Museum iti Berlin. Ania ti mensahe ni Apo Jesus iti kongregasion a napalikmutan kadagiti tattao a naigamer iti idolatria?

2. Kasano nga inyam-ammo ni Jesus ti bagina, ket ania ti kaipapanan ti “kampilan a dua ti tademna” a rimmuar iti ngiwatna?

² Umuna, inyam-ammo ni Jesus ti bagina, a kunana: “Ket iti anghel ti kongregasion idiay Pergamo isuratmo: Dagitoy ti bambanag a kuna daydiay addaan iti natarumamis, atiddog a kampilan a dua ti tademna.” (Apocalipsis 2:12) Inulit ditoy ni Jesus ti nadakamat maipapan kenkuana iti Apocalipsis 1:16. Kas Ukom ken Manangikisap, dusaennanto dagidiay mangidaddadanes kadagiti adalanna. Anian a makaliwliwa dayta a pammatalged! Ngem no maipapan iti panangukom, mapakdaaran met dagidiay adda iti uneg ti kongregasion a ni Jehova agtignayto babaen ti “mensahero ti tulag,” a ni Jesu-Kristo, ‘ket agbalinto a nasiglat a saksi’ maibusor kadagiti amin nga agkunkuna a Kristiano a mangal-alagad iti idolatria, dagiti imoral, ulbod, nakusit ken di maseknan kadagiti agkasapulan. (Malakias 3:1, 5;  Hebreo 13:1-3) Nasken a maipangag ti balakad ken pammabalaw nga impaay ti Dios babaen ken Jesus!

3. Ania a palso a panagdayaw ti maar-aramid idi idiay Pergamo, ket kasano a maikuna a sadiay ti ayan “ti trono ni Satanas”?

³ Ket ita, kastoy ti kinuna ni Jesus iti kongregasion: “Ammok no sadino ti pagnanaedam, awan sabali, sadiay ayan ti trono ni Satanas.” (Apocalipsis 2:13a) Wen, napalikmutan dagidiay a Kristiano iti sataniko a panagdayaw. Malaksid iti templo ni Zeus, adda met santuario ni Aesculapius, ti dios ti pannakapaimbag. Nagdindinamag met ti Pergamo kas sentro ti kulto a panagdayaw iti emperador. “Bumusbusor” ti kaipapanan ti Hebreo a sao a naipatarus kas “Satanas,” ket ti ‘tronona’ irepresentarna ti panagturayna iti lubong nga impalubos ti Dios iti ababa laeng a tiempo. (Job 1:6) Ti panagsaknap ti idolatria idiay Pergamo ipakitana a natibker ti pannakaipasdek ti “trono” ni Satanas iti dayta a siudad. Ania ket ngatan ti rurod ni Satanas kadagiti Kristiano sadiay gapu ta saanda a nagruknoy kenkuana babaen ti nasionalistiko a panagdayaw!

4. (a) Ania a komendasion ti inted ni Jesus kadagiti Kristiano idiay Pergamo? (b) Maipapan iti pannakatrato dagiti Kristiano, ania ti insurat ti Romano nga embahador a Pliny ken ni Emperador Trajan? (c) Nupay naipasangoda iti peggad, ania ti inaramid dagiti Kristiano idiay Pergamo?

⁴ Wen, adda a mismo idiay Pergamo “ti trono ni Satanas.” “Ket kaskasdi,” intuloy ni Jesus, “nga agtultuloy a salsalimetmetam a sititibker ti naganko, ket saanmo nga inlibak ti pammatim kaniak uray pay idi kaaldawan ni Antipas, ti saksik, daydiay matalek, a napapatay iti dennayo, a sadiay ti pagnanaedan ni Satanas.” (Apocalipsis 2:13b) Anian a makagutugot a komendasion! Awan duadua a napapatay kas martir ni Antipas gapu iti dina pannakiraman kadagiti sinasairo nga aramid ken iti panagdayaw iti emperador ti Roma. Di nagbayag kalpasan nga inawat ni Juan daytoy a padto, ni Pliny nga Ub-ubing, a personal nga embahador ni Trajan nga Emperador ti Roma, sinuratanna ni Trajan ket inlawlawagna ti pamay-an a panangtamingna kadagidiay naakusar kas Kristiano​—pamay-an nga inanamongan ti emperador. Nawayawayaan dagidiay nangilibak a Kristianoda apaman a, sigun ken ni Pliny, “inulitda ti insaok a lualo kadagiti didiosen, a nagidatonda iti insienso ken arak iti sanguanan ti ladawanyo [ni Trajan] . . . ken, mainayon pay, inlunodda ni Kristo.” Napapatay amin a natakuatanda a Kristiano. Nupay naipasangoda iti kasta a peggad, dagiti Kristiano idiay Pergamo saanda nga inlibak ti pammatida. ‘Sinalimetmetanda a sititibker ti nagan ni Jesus’ babaen ti agtultuloy a panangraemda iti nangato a saadna kas Manangalangon ken ni Jehova ken kas nadutokan nga Ukom. Sisusungdo a sinurotda dagiti addang ni Jesus kas saksi ti Pagarian.

5. (a) Ania ti katupag ita ti kulto a panagdayaw iti emperador a nangibunga kadagiti nakaro a pannubok kadagiti Kristiano iti kaaldawantayo? (b) Ania a tulong ti impaay Ti Pagwanawanan kadagiti Kristiano?

⁵ Iti nadumaduma a gundaway, impakaammo ni Jesus a ni Satanas ti agturturay iti daytoy agdama a dakes a lubong, ngem gapu iti kinatarnaw ni Jesus, awan ti pannakabalin ni Satanas kenkuana. (Mateo 4:8-11; Juan 14:30) Iti tiempotayo, dagiti nabileg a nasion, nangnangruna “ti ari ti amianan” ken “ti ari ti abagatan,” nagin-innartapda a mangituray iti lubong. (Daniel 11:40) Bimmara ti panagayat iti pagilian, ket ti kulto a panagdayaw iti emperador katupagna ita ti panagsaknap ti nasionalismo iti intero a daga. Dagiti artikulo maipapan iti neutralidad iti Ti Pagwanawanan a Nobiembre 1, 1939 (iti Ingles), sa iti Nobiembre 1, 1979 (iti Ingles), ken Setiembre 1, 1986, sibabatad nga inlawlawagda ti pannursuro ti Biblia maipapan iti daytoy a banag, nga inwanwanda dagiti Kristiano nga agtarigagay a magna iti nagan ni Jehova ken mangparmek iti lubong, kas iti situtured nga inaramid ni Jesus.​—Mikias 4:1, 3, 5; Juan 16:33; 17:4, 6, 26; 18:36, 37; Aramid 5:29.

6. Kas ken ni Antipas, kasano a sinalimetmetan dagiti Saksi ni Jehova iti kaaldawantayo ti natibker a takderda?

⁶ Kasapulan unay ti kasta a balakad. Iti sango ti di nainkalintegan a panagayat iti pagilian, dagiti Saksi ni Jehova, agpadpada dagiti napulotan ken dagiti kakaduada, masapul a salimetmetanda a sititibker ti pammatida. Idiay Estados Unidos, ginasut nga ubbing ken mannursuro ti naikkat kadagiti eskuelaan gapu ta saanda a nagsaludo iti bandera ti pagilian, bayat a sidadangkok a naidadanes dagiti Saksi idiay Alemania gapu iti panagkedkedda nga agsaludo iti swastika. Kas nadakamaten, rinibu a nasungdo nga ad-adipen ni Jehova ti pinapatay dagiti Nazi ni Hitler gapu ta nagkedkedda a makiraman iti kasta a nasionalistiko nga idolatria. Idi dekada 1930, a kapigsa ti panagdayaw iti Shinto nga emperador idiay Japan, dua a payunir a ministro ti nagimula iti adu a bin-i ti Pagarian idiay Taiwan, a sakup idi dagiti  Hapones. Dagiti agturay a militar impisokda ida iti pagbaludan, a nakatayan ti maysa kadakuada gapu iti naranggas a pannakatratoda. Nawayawayaan idi agangay daydiay maikadua, ngem pinaltoganda ti likudna​—maysa a moderno-aldaw nga Antipas. Agingga ita, adda pay laeng dagiti pagilian nga inkapilitan ti panagdayaw kadagiti nasionalistiko a simbolo ken ti naipamaysa a debosion iti Estado. Adu nga agtutubo a Saksi ti naibalud, ken adu met dagiti napapatay, gapu iti situtured a panangsalimetmetda iti neutral a takderda kas Kristiano. No maysaka nga agtutubo a maipaspasango kadagiti kasta nga isyu, inaldaw nga adalem ti Sao ti Dios tapno ‘maaddaanka iti pammati nga agturong iti pannakataginayon a sibibiag ti kararua,’ buyogen ti namnama a biag nga agnanayon.​—Hebreo 10:39–11:1; Mateo 10:28-31.

7. Kasano a sinaranget dagiti agtutubo idiay India ti isyu maipapan iti nasionalistiko a panagdayaw, ket ania ti resultana?

⁷ Dagiti agtutubo idiay eskuelaan naipasangoda met kadagiti kasta nga isyu. Idi 1985, idiay estado ti Kerala, India, adda tallo nga agtutubo nga annak dagiti Saksi ni Jehova a nagkedked a mangikompromiso iti naibatay iti Biblia a pammatida, babaen ti saanda a panangkanta iti nailian a kanta. Sidadayaw a nagtakderda bayat a nagkanta dagiti dadduma, ngem kaskasdi a napapanawda idiay eskuelaan. Gapu iti daytoy, nagapelar ti amada agingga iti Korte Suprema ti India, ket dagiti dua a hues sadiay pinaboranda dagiti ubbing, a situtured a kinunada: “Paset ti tradisiontayo ti panangpabus-oy; isursuro ti pilosopiatayo ti panangpabus-oy; al-alagaden ti konstitusiontayo ti panangpabus-oy; ditay koma dadaelen dayta.” Ti impadamag dagiti periodiko ken dagiti paborable nga editorial maipapan iti daytoy a kaso impakaammona iti intero a pagilian, nga ayan idi ti dandani kakalima ti populasion ditoy daga, nga adda dagiti Kristiano iti dayta a pagilian nga agdaydayaw iti pudno a Dios a ni Jehova ket sisusungdo nga agbibiag dagitoy a mayannurot kadagiti prinsipio ti Biblia.

Dagiti Makadadael nga Impluensia

8. Ania a pannubngar ti nasken nga ipaay ni Jesus kadagiti Kristiano idiay Pergamo?

⁸ Wen, dagiti Kristiano idiay Pergamo sinalimetmetanda ti kinatarnawda. “Nupay kasta,” kuna ni Jesus, “adda sumagmamano a banag a busorek kenka.” Apay a natubngarda? Ibaga kadatayo ni Jesus: “Adda kenka dita dagidiay mangsalsalimetmet a sititibker iti sursuro ni Balaam, a napan nangisuro ken Balak a mangikabil iti pakaitibkolan iti sanguanan ti annak ti Israel, tapno manganda iti bambanag a naisakripisio kadagiti idolo ken tapno makiabigda.”​—Apocalipsis 2:14.

9. Siasino ni Balaam, ket kasano a ti balakadna nangikabil “iti pakaitibkolan iti sanguanan ti annak ti Israel”?

⁹ Idi kaaldawan ni Moises, ni Balak nga ari ti Moab binayadanna ni Balaam, maysa a mammadto a saan nga Israelita nga adda ammona maipapan kadagiti wagas ni Jehova, tapno ilunodna ti Israel. Ni Jehova linapdanna ni Balaam, isu a napilitan ni Balaam a mangbendision iti Israel ken mangilunod kadagiti kabusorda. Nakapungtot ni Balak ngem nasebseban ti pungtotna idi nangisingasing ni Balaam iti nasikap a pamay-an: Dagiti babbai iti Moab gargarienda dagiti lallaki iti Israel tapno matnagda iti nakaro a seksual nga imoralidad ken iti panagrukbab iti didiosen a ni Baal iti Peor! Nagballigi daytoy a taktika. Simged ti nalinteg a pungtot ni Jehova isu a nangyeg iti didigra a nangpapatay kadagiti 24,000 a nakiabig nga Israelita​—maysa a didigra a sa la napasardeng idi nangaramid ni padi Finehas iti positibo a tignay tapno maikkat ti kinadakes iti Israel.​—Numeros 24:10, 11; 25:1-3, 6-9; 31:16.

10. Ania dagiti pakaitibkolan a nakastrek iti kongregasion idiay Pergamo, ken ania ti mabalin a makagapu nga impapan dagidiay a Kristiano a palabsen ti Dios dagiti basolda?

 ¹⁰ Idi kaaldawan ni Juan, adda kadi dagiti kasta met laeng a pakaitibkolan idiay Pergamo? Adda! Ti imoralidad ken idolatria ket nakastrek iti kongregasion. Dagidiay a Kristiano saanda nga impangag dagiti pakdaar ti Dios babaen ken apostol Pablo. (1 Corinto 10:6-11) Yantangay naibturanda ti pannakaidadanes, nalabit nga impapanda a palabsen ni Jehova dagiti seksual a basolda. Gapuna, imbatad ni Jesus a masapul a liklikanda ti kasta a kinadakes.

11. (a) Ania ti masapul a pagannadan dagiti Kristiano, ken ania a panagpampanunot ti nasken a liklikanda? (b) Kadagiti naglabas a tawen, mano ti nailaksid iti kongregasion Kristiano, ket ania ti kaaduanna a makagapu?

¹¹ Kasta met iti kaaldawantayo, nasken nga agannad dagiti Kristiano a saanda a ‘pagbalinen ti di kaikarian a kinamanangngaasi ti Diostayo kas pambar maipaay iti nalulok a kababalin.’ (Judas 4) Masapul a guraentayo ti dakes ken ‘disnogentayo ti bagitayo’ tapno maannurottayo ti Nakristianuan a moralidad. (1 Corinto 9:27; Salmo 97:10; Roma 8:6) Pulos a ditay koma ipapan a ti kinaregtatayo nga agserbi iti Dios ken ti kinatarnawtayo iti sidong ti pannakaidadanes ti mangipalubos kadatayo a makiraman iti seksual nga imoralidad. Kadagiti naglabas a tawtawen, pinullo a ribu dagiti nailaksid iti kongregasion Kristiano iti intero a lubong, ket ti seksual nga imoralidad ti kaaduanna a makagapu. Adda pay ketdi dagiti tawen nga ad-adu ti natnag iti seksual nga imoralidad ngem dagiti nakiraman iti panagdayaw ken Baal iti Peor idiay nagkauna nga Israel. Sapay koma ta itultuloytayo ti agannad tapno saantayo a maitulad kadakuada!​—Roma 11:20; 1 Corinto 10:12.

12. Kas kadagiti adipen ti Dios idi ugma, ania dagiti prinsipio nga agaplikar kadagiti Kristiano iti kaaldawantayo?

¹² Binabalaw met ni Jesus dagiti Kristiano idiay Pergamo gapu iti ‘pannanganda kadagiti taraon a naidaton kadagiti idolo.’ Ania ti ramanen daytoy? Maitunos kadagiti sinao ni Pablo kadagiti taga-Corinto, nalabit nga adda dagidiay mangab-abuso iti Nakristianuan a wayawayada ken igaggagarada a dangran ti konsiensia dagiti sabsabali. Mabalin pay ketdi a nakiramanda kadagiti aktual a seremonia maipaay kadagiti idolo. (1 Corinto 8:4-13; 10:25-30) Masapul nga ipakita dagiti matalek a Kristiano ita ti di managimbubukodan nga ayat no iti panangaramatda iti Nakristianuan a wayawayada, ngem agannadda a dida itibkol dagiti sabsabali. Wen, nasken a liklikanda dagiti moderno a porma ti idolatria, kas iti panagdayaw kadagiti bituen iti telebision, pelikula, ken isports, wenno ti panangibilang iti kuarta kas dios, wenno uray pay ti mismo a tianda!​—Mateo 6:24; Filipos 1:9, 10; 3:17-19.

Liklikan ti Sektarianismo!

13. Ania ti simmaruno a nangbabalawan ni Jesus kadagiti Kristiano idiay Pergamo, ket apay a kasapulan ti kongregasion ti kasta a pannubngar?

¹³ Intuloy a binabalaw ni Jesus dagiti Kristiano idiay Pergamo, a kunana: “Iti kasta adda met kenka dagidiay mangsalsalimetmet a sititibker iti sursuro ti sekta ni Nicolas.” (Apocalipsis 2:15) Sakbay daytoy, kinomendaran ni Jesus dagiti taga-Efeso gapu iti pananggurada kadagiti aramid daytoy a sekta. Ngem dagiti Kristiano idiay Pergamo masapul a mabalakadanda tapno saan a maimpluensiaan ti kongregasion iti sektarianismo. Masapul nga ad-adda a sititibker nga itandudoda dagiti Nakristianuan a pagalagadan tapno mataginayon ti panagkaykaysa nga inkararag ni Jesus idiay Juan 17:20-23. Nasken “agpadpada ti mamagbaga babaen iti sursuro a makapasalun-at ken mangtubngar kadagidiay sumupiat.”​—Tito 1:9.

14. (a) Sipud idi un-unana, siasino dagiti nasken a sarangten ti kongregasion Kristiano, ket kasano ti panangdeskribir kadakuada ni apostol Pablo? (b) Ania a sasao ni Jesus ti masapul nga ipangag ti siasinoman nga agannayas a sumurot iti simmina a grupo?

¹⁴ Sipud idi un-unana, masapul a sarangten ti kongregasion Kristiano dagiti napalangguad nga apostata, a babaen ti nalamuyot ken makaallilaw a panagsasao ‘mangparnuayda kadagiti pannakabingbingay ken kasasaad a makaitibkol maikaniwas iti sursuro’ nga impaay ni Jehova babaen ti kalasuganna. (Roma 16:17, 18) Namakdaar ni apostol Pablo maipapan iti daytoy a peggad iti dandani amin a suratna. a Iti moderno a panawen, idi naisublin ni Jesus ti Nakristianuan a kinasin-aw ken panagkaykaysa ti pudno a kongregasion, nagtalinaed latta ti peggad a mabalin a maimpluensiaan dayta iti sektarianismo. Ngarud, siasinoman nga agannayas a sumurot iti simmina a  grupo, a mangbukel iti maysa a sekta, masapul nga ipangagna dagiti sumaruno a sasao ni Jesus: “Gapuna agbabawika. No saan, umayak kenka a sidadaras, ket makigubatakto kadakuada babaen iti atiddog a kampilan ti ngiwatko.”​—Apocalipsis 2:16.

15. Kasano a mangrugi ti sektarianismo?

¹⁵ Kasano a mangrugi ti sektarianismo? Nalabit a ti agkunkuna a mannursuro ket mangimula iti panagduadua, a supiatenna dagiti dadduma a kinapudno iti Biblia (kas iti kaaddatayo iti maudi nga al-aldaw), ket iti kasta tumaud ti bassit a grupo a sumina ket sumurotda kenkuana. (2 Timoteo 3:1; 2 Pedro 3:3, 4) Wenno adda daydiay mangbabalaw iti wagas a panangibanag ni Jehova iti trabahona ken saan a kayat dayta a tao ti agsakripisio babaen ti panangikunana a saan a Nainkasuratan ken saan a nasken nga ikasaba ti mensahe ti Pagarian iti binalaybalay. Ti pannakiraman iti kasta a panagserbi kas panangtulad ken ni Jesus ken dagiti apostolna ti mamagpakumbaba koma kadakuada; ngem kinaykayatda ti sumina ken saan nga agbannog, a nalabit basaenda laeng ti Biblia sagpaminsan kas pribado a grupo. (Mateo 10:7, 11-13; Aramid 5:42; 20:20, 21) Mangparparnuay dagita a tattao kadagiti bukodda a kapanunotan maipapan iti Pananglaglagip iti ipapatay ni Jesus, iti Nainkasuratan a bilin nga umadayo iti dara, iti panangrambak kadagiti piesta, ken iti panagtabako. Maysa pay, lalaisenda ti nagan ni Jehova; inton agangay, agsublida kadagiti nalulok a wagas ti Babilonia a Dakkel. Dakdakes pay, adda dagidiay tigtignayen ni Satanas a mangbuelta ken ‘mangkabil kadagiti padada nga adipen,’ dagiti dati a kakabsatda.​—Mateo 24:49; Aramid 15:29; Apocalipsis 17:5.

16. (a) Apay a rumbeng nga agbabawi a dagus dagidiay agpangpangadua gapu iti impluensia dagiti apostata? (b) Anianto ti mapasamak kadagidiay dida kayat ti agbabawi?

¹⁶ No adda siasinoman nga agpangpangadua gapu iti impluensia dagiti apostata, masapul nga agbabawi a dagus kas indagadag ni Jesus! Kas iti sabidong, masapul a laksidentayo ti propaganda dagiti apostata! Naibatay dayta iti apal ken gura, saan nga iti nalinteg, nadalus, ken makaay-ayo a kinapudno nga ipakpakan ni Jesus iti kongregasionna. (Lucas 12:42; Filipos 1:15, 16; 4:8, 9) No kadagidiay dida kayat ti agbabawi, sigurado a ‘makigubatto kadakuada ni Apo Jesus babaen ti atiddog a kampilan ti ngiwatna.’ Ar-arisitenna dagiti adipenna tapno mataginayon ti panagkaykaysa nga inkararagna iti daydi maudi a rabii a pannakikaduana kadagiti adalanna ditoy daga. (Juan 17:20-23, 26) Yantangay pagkedkedan dagiti apostata ti naayat a balakad ken tulong nga ipapaay dagiti bituen iti makannawan nga ima ni Jesus, ukomen ken dusaennanto ida “iti kakaruan unay” ket ipalladawnanto ida “iti sipnget iti ruar.” Mailaksidda, tapno saanda nga agbalin a kas lebadura iti tengnga dagiti adipen ti Dios.​—Mateo 24:48-51; 25:30; 1 Corinto 5:6, 9, 13; Apocalipsis 1:16.

‘Nailemmeng a Manna ken Bassit a Bato a Puraw’

17. Ania a gunggona ti agur-uray kadagiti napulotan a Kristiano nga “agballigi,” ken ania ti masapul a parmeken dagiti Kristiano idiay Pergamo?

¹⁷ Adda agur-uray a nadayag a gunggona kadagiti amin a mangipangag iti balakad ni Jesus, a naited babaen ti panangiwanwan ti nasantuan nga espiritu ni Jehova. Imdengam! “Daydiay addaan  lapayag denggenna koma ti kunaen ti espiritu kadagiti kongregasion: Kenkuana nga agballigi mangtedakto iti sumagmamano kadagiti nailemmeng a manna, ket mangtedakto kenkuana iti bassit a bato a puraw, ket iti bassit a bato naisurat ti maysa a baro a nagan nga awan ti makaammo malaksid iti daydiay umawat iti dayta.” (Apocalipsis 2:17) Gapuna, kas kadagiti Kristiano idiay Smirna, naiparegta kadagiti Kristiano idiay Pergamo nga ‘agballigida.’ Tapno agballigi dagidiay taga-Pergamo, nga ayan ti trono ni Satanas, masapul nga idianda ti idolatria. Nasken a parmekenda ti imoralidad, sektarianismo, ken apostasia a nainaig ken Balak, Balaam, ken ti sekta ni Nicolas. No aramidenda dayta, dagidiay a napulotan a Kristiano maawisdanto a mangan iti “nailemmeng a manna.” Ania ti kaipapanan daytoy?

18, 19. (a) Ania daydi manna nga impaay ni Jehova kadagiti Israelita? (b) Ania a manna ti nailemmeng? (c) Ania ti isimbolo ti pannangan iti nailemmeng a manna?

¹⁸ Idi kaaldawan ni Moises, nangipaay ni Jehova iti manna tapno mataraonan dagiti Israelita bayat ti panagdaliasatda idiay let-ang. Saan a nailemmeng daydi a manna, ta binigat​—malaksid iti Sabbath​—a nagparang a simimilagro dayta, a kasla napino a nagbalay a linnaaw a nayaplag iti daga. Probision ti Dios dayta tapno agtalinaed a sibibiag dagiti Israelita. Kas pakalaglagipan, ni Jehova binilinna ni Moises a mangidulin iti sumagmamano kadagita a “tinapay” iti nabalitokan a karamba nga adda iti uneg ti sagrado a lakasa ti tulag iti ‘intero a kaputotan ti Israel.’​—Exodo 16:14, 15, 23, 26, 33; Hebreo 9:3, 4.

¹⁹ Anian a maikanatad a simbolo! Nailemmeng daytoy a manna idiay Kasasantuan a siled ti tabernakulo, a sadiay adda agsilsilnag a namilagruan a lawag iti ngatuen ti kalub ti Lakasa a mangisimbolo iti mismo a kaadda ni Jehova. (Exodo 26:34) Awan ti napalubosan a sumrek iti dayta a sagrado a lugar tapno mangan iti nailemmeng a manna. Nupay kasta, imbaga ni Jesus a dagiti napulotan a pasurotna nga agballigi kanendanto ti “nailemmeng a manna.” Kas ken Kristo nga immun-una ngem kadakuada, sumrekdanto “saan nga iti nasantuan a disso nga inaramid dagiti ima, a katulad ti kinapudno, no di ket idiay langit a mismo.” (Hebreo 9:12, 24) Inton agungarda, saandanton nga agrupsa ken agbalindanto nga imortal​—maysa a nakaskasdaaw a probision ni Jehova, nga isimsimbolo ti pannakaited kadakuada ti di madadael a “nailemmeng a manna.” Anian a pribilehio dayta para iti bassit a grupo dagiti agballigi!​—1 Corinto 15:53-57.

20, 21. (a) Ania ti isimbolo ti pannakaited ti bassit a bato a puraw kadagiti napulotan a Kristiano? (b) Yantangay 144,000 laeng ti bassit a bato a puraw, ania ti namnama ti dakkel a bunggoy?

²⁰ Umawat met dagitoy iti “bassit a bato a puraw.” Kadagiti korte ti Roma, maus-usar idi dagiti babassit a bato no mangukomda. b Ti bassit a bato a puraw kaipapananna ti pannakaabsuelto, idinto ta ti bassit a bato a nangisit kaipapananna ti pannakakondenar, masansan iti ipapatay. Ti panangted ni Jesus iti “bassit a bato a puraw” kadagiti Kristiano idiay Pergamo ipasimudaagna nga inkeddengna ida kas inosente, nasin-aw, ken nadalus. Ngem mabalin nga adda pay sabali a kaipapanan dagiti sasao ni Jesus. Idi tiempo dagiti Romano, maus-usar met dagiti babassit a bato a kas tiket tapno makastrek kadagiti importante a pasken. No kasta, ti bassit a bato a puraw mabalin nga ipasimudaagna ti maysa a banag a naisangsangayan unay nga agpaay iti agballigi a napulotan a Kristiano​—ti pannakastrekna iti nadayaw a disso idiay langit inton agkasar ti Kordero. Adda laeng 144,000 a kakasta a bato a maited.​—Apocalipsis 14:1; 19:7-9.

²¹ Kaipapanan kadi daytoy a saanka a napateg no kamengka iti dakkel a bunggoy dagiti managdaydayaw a kakadua dagiti napulotan? Saan a pulos! Nupay saanka nga umawat iti bassit a bato a puraw tapno makapanka idiay langit, no makapagibturka, makalasatka iti dakkel a rigat ket makipasetka iti naragsak a trabaho a panangisubli iti Paraiso ditoy daga. Kaduamto dagidiay mapagungar a matalek idi sakbay ti panawen Kristiano ken dagiti kameng ti sabsabali a karnero a nabiit pay a natay. Inton agangay, amin a dadduma pay a natay a sinubbot ni Kristo mapagungardanto nga agbiag iti paraiso a daga.​—Salmo 45:16; Juan 10:16; Apocalipsis 7:9, 14.

22, 23. Ania ti kaipapanan ti nagan a naisurat iti bassit a bato a naited kadagiti napulotan a Kristiano, ken ania a pammaregta ti ipaay daytoy?

²² Ania ti baro a nagan a naisurat iti bassit a bato? Ti nagan ket mausar tapno mailasin ti  maysa a tao ken daytoy ti mangiduma kenkuana kadagiti sabsabali. Dagiti napulotan a Kristiano awatenda ti bassit a bato kalpasan a maturposda ti biagda ditoy daga kas nagballigi. Nalawag ngarud a ti nagan a naisurat iti bassit a bato ket nainaig iti pribilehioda a maikaykaysa ken Jesus idiay langit​—ti kasingedan a saad iti naarian a panagserbi a naan-anay nga apresiaren ken tagiragsaken laeng dagidiay agtawid iti nailangitan a Pagarian. No kasta, nagan dayta, wenno saad, “nga awan ti makaammo malaksid iti daydiay umawat iti dayta.”​—Idiligmo ti Apocalipsis 3:12.

²³ Anian a pammaregta daytoy iti klase Juan tapno “denggenna koma ti kunaen ti espiritu kadagiti kongregasion” sa iyaplikarna dayta! Ken anian a pammaregta daytoy kadagiti kakaduada, ti dakkel a bunggoy, tapno makipagserbida kadakuada a simamatalek bayat a mabalinda a tagiragsaken ti panagkakaduada ditoy daga ken makiramanda a mangipakaammo iti Pagarian ni Jehova!

[Dagiti Footnote]

[Salsaludsod]

[Dagiti ladawan iti panid 43]

Dagitoy a pammaneknek ti nasaknap a pinapagano a panagdayaw ket nakaplastar idiay Pergamon Museum iti Berlin

[Ladawan iti panid 45]

Adda manna a nailemmeng iti lakasa ti tulag. Ti pannakaited ti simboliko a nailemmeng a manna kadagiti nagballigi a napulotan kaipapananna nga umawatda iti imortal a biag

[Ladawan iti panid 45]

Ti bassit a bato a puraw ket agpaay kadagidiay mapalubosan a sumrek iti kasar ti Kordero