Ti Christmas rambak ngata a naibatay iti Biblia?

Petsa ti pannakarambakna

Kuna ti M’Clintock and Strong’s Cyclopædia: “Ti pannakarambak ti Christmas saan a nadiosan ti pannakatudingna, ket saan met a namunganay idiay B[aro] a T[ulag]. Ti aldaw a pannakayanak ni Kristo di masierto manipud idiay B[aro] a T[ulag], wenno, kinapudnona, uray manipud iti ania a gubuayan.”—(Nueva York, 1871), Tomo II, p. 276.

Ipakita ti Lucas 2:8-11 dagiti pastor addada iti away iti rabii idi mayanak ni Jesus. Kunaen ti libro a Daily Life in the Time of Jesus: “Dagiti arban . . . sikukulongda no tiempot’ kalam-ekna; ket gapu laeng itoy maawatan a ti nakaisigudan a petsa ti Christmas, iti kalam-ekna, ket di maitutop, yantangay kunaen ti Ebanghelio a dagiti pastor addada idi idiay away.”—(Nueva York, 1962), Henri Daniel-Rops, p. 228.

Kunaen ti The Encyclopedia Americana kadatayo: “Medio nalidem ti rason a panangisaadda iti Christmas iti Disiembre 25, ngem kaaduan dagiti mamati a napili dayta nga aldaw tapno maigiddan kadagiti piesta dagiti pagano a naangay no tiempo ti winter solstice, no mangrugin nga umatiddog dagiti aldaw, tapno marambakan ti ‘pannakayanak manen ti init.’ . . . Ti Saturnalia dagiti Romano (piesta nga agpaay ken Saturn, dios ti agrikultura, ken iti napabaro a bileg ti init), naangay met iti dayta a tiempo, ket maipagarup a dadduma a kustombre a maan-annurot no iti Christmas ket namunganayda iti daytoy kadaanan a rambak dagiti pagano.”—(1977), Tomo 6, p. 666.

Bigbigen ti New Catholic Encyclopedia: “Ditay nga ammo ti petsa a pannakayanak ni Kristo. Dagiti Ebanghelio dida nga ibaga ti aldaw wenno ti bulan . . . Sigun iti pattapatta nga insingasing ni H. Usener . . . ken akseptaren ita dagiti kaaduan nga eskolar, ti pannakayanak ni Kristo ket intudingda iti petsa ti winter solstice (Disiembre 25 no iti Julian calendar, Enero 6 no  iti Egyptian calendar), yantangay iti daytoy nga aldaw, bayat a ti init agsublin kadagiti makin-amianan a tangatang, dagiti pagano a pasurot ni Mithra rinambakanda ti dies natalis Solis Invicti (aldaw a pannakayanak ti di maparmek nga init). Idi Dis. 25, 274, improklamar ni Aurelian a ti dios-init agbalin a prinsipal a patron ti imperio ket indedikarna ti maysa a templo para iti dayta a dios idiay Campus Martius. Ti Christmas nangrugi idi a kapigsa unay idiay Roma ti kulto a panagdayaw iti init.”—(1967), Tomo III, p. 656.

Masirib a lallaki, wenno Mago, nga indalan ti bituen

Dagidi Mago kinapudnona ket astrologoda a naggaput’ daya. (Mat. 2:1, 2, NW; NE) Nupay ti astrolohia ket popular kadagiti kaaduan itatta, dayta nga ugali ket kondenaren unay ti Biblia. (Kitaenyo ti paulo a “Gasat,” iti panid 153, 154.) Ti Dios iturongna ngata ken kappasngay a Jesus dagidiay tattao a ti ar-aramidda ket konkondenaren ti Dios?

Ipakita ti Mateo 2:1-16 a ti bituen inturongna nga immuna dagidi astrologo ken Ari Herodes sada napan ken Jesus ket ni Herodes kalpasanna inggakatna ti pannakapapatay ni Jesus. Awan sabalin a nadakamat a nakakita iti dayta a “bituen” malaksid kadagidi astrologo. Kalpasan ti ipapanawda, ti anghel ni Jehova pinakdaaranna ni Jose tapno kumamangda idiay Egipto ket masalakniban ti ubing. Daydi ngarud a “bituen” sinial ngata a naggapu iti Dios wenno naggapu iti sabali a mayat a nangdadael iti Anak ti Dios?

Paliiwenyo ta ti sarita ti Biblia dina kunaen a nasarakanda ti maladaga a Jesus idiay kulluong, a kas maipakpakita kadagiti ladawan ti Christmas. Idi simmangpet dagiti astrologo, ni Jesus ken dagiti dadakkelna addada iti uneg ti maysa a balay. No maipapan iti edad ni Jesus iti dayta a tiempo, laglagipenyo a, sigun iti nadamag ni Herodes kadagidi astrologo, imbilinna a mapapatay amin nga ubbing a lallaki nga agtawen iti dua ken agpababa nga adda iti distrito ti Betlehem.—Mat. 2:1, 11, 16.

Ti panagregalo kas paset ti panagrambak; estoria maipapan ken Santa Claus, Father Christmas, kdp.

Ti ugali a panagririnnegalo no iti Christmas saan a naibatay iti daydiay inaramid dagidi Mago. Kas naipakita itay, ti isasangpetda saan nga idi kappasngay ni Jesus. Malaksid pay, saanda a nagririnnegalo, no di ket ni Jesus ti rinegaluanda a kas ugali idi no adda nadayag a tao a sarungkaranda.

Kunaen ti The Encyclopedia Americana: “No marambakan ti  Saturnalia . . . adda panagpiesta, ket nagsisinnukatda kadagiti regalo.” (1977, Tomo 24, p. 299) Kadagiti adu a kaso inrepresentar dayta ti espiritu ti pannaki-Christmas—ti panagsisinnukat kadagiti regalo. Ti espiritu a maiparparangarang iti kakasta a panagririnnegalo saan a mangibunga ti napudno a kinaragsak, yantangay masalungasingna dagiti Nakristianuan a prinsipio a kas masarakan idiay Mateo 6:3, 4 ken 2 Corinto 9:7. Kinapudnona ti Kristiano mabalinna a regaluan ti asinoman kas ebkas ti ayatna no kadagiti sabali nga aldaw ti tawen, nga aramidenna ti kasta a kas kasansan sigun ti kayatna.

Dagiti ubbing, sigun ti ili nga ayanda, ibagbagada kadakuada nga adda regalo nga isangpet ni Santa Claus, St. Nicholas, Father Christmas, Père Nöel, Knecht Ruprecht, dagiti Mago, ni duende a Jultomten (wenno Julenissen), wenno ti mangkukulam a ni La Befana. (The World Book Encyclopedia, 1984, Tomo 3, p. 414) Ngem ketdi, awan kinapudnoda dagita nga estoria. Ti panagiyestoria kadagiti ubbing ti kakasta mangpabileg ngata ti panagraemda iti kinapudno, ket ti kasta nga aramid mangted dayaw ngata ken Jesu-Kristo, isu a nangisuro a ti Dios madaydayaw koma a buyogen iti kinapudno?—Juan 4:23, 24.

Adda kadi pagdakdaksanna ti iraraman iti kakasta a rambak a di Nakristianuan ti punganayna no la ket ta saan a narelihiosuan ti intay iraraman?

Efe. 5:10, 11: “Ket itultuloyyo a siguraduen no ania ti makaay-ayo ti Apo; ket awan koma ti pakikadkaduaanyo iti ar-aramid ti sipnget a di agbunga, no di ket babalawenyo koma ida.”

2 Cor. 6:14-18: “Ania ti pakikaduaan ti kinalinteg iti kinakillo? Wenno ania ti pagkaduaan ti silaw ken ti sipnget? Mainayon pay, ania ti pakikappiaan ni Kristo ken Belial? Wenno ania ti pakaibiangan ti mammati iti saan a mammati? Ket ania ti pakainugotan ti templo ti Dios kadagiti idolo? . . . ‘“Gapuna pumanawkayo iti nagtengngaanda, ket suminakayo,” kuna ni Jehova, “ket saanyo a sagiden ti aniaman a di nadalus”’; ‘“ket siak awatenkayto, . . . ket dakayonto ti annakko a lallaki ken babbai,” kuna ni Jehova a Mannakabalin amin.’” (Ti napudno a panagayat ken Jehova ken ti napigsa a tarigagay a mangay-ayo kenkuana, agraman pananggura kadagidiay kondenaren ti Saona, isudantot’ mangtulong iti maysa a mawayawayaan kadagiti di Nakristianuan nga ugali a nalabit addaan idi iti emosional nga atraksion kenkuana. Ti tao a talaga nga am-ammona ken ay-ayatenna ni  Jehova dinanto kunaen a maikapis iti ragsak no adayuanna dagiti aramid a mangdaydayaw kadagiti ulbod a didiosen ken mangsugsog iti kinaulbod. Gaput’ napudno nga ayat isu agragsakto, saan nga iti kinakillo, no di iti kinapudno. Kitaenyo ti 1 Corinto 13:6.)

Idiligyo ti Exodo 32:4-10. Lagipenyo ta dagidi Israelita adda tinuladda a relihioso nga aramid dagiti Egipcio sada inawagan kas “piesta ken Jehova.” Ngem dinusa a sikakaro ni Jehova ida gapu itoy. Itatta dagiti makitatayo ket maika-20 a siglo nga ug-ugali a nainaig kadagiti nasantuan nga aldaw. Dadduma kadagitoy ket kasla awan pagdaksanda. Ngem nakita a mismo ni Jehova dagidiay pagano a relihioso nga ar-aramid a namunganayan dagitoy. Saan kadi a daydiay panangmatmat ti Dios ti nasken koma kadatayo?

Kas pangarigan: No adda maysa a barkada a sumarungkar iti balay ti maysa a lalaki a kunada a rambakanda ti birthday na. Saan nga anamongan dayta a lalaki ti pannakarambak dagiti birthday. Dina kayat ti agsubsubra a pannangan ti tattao ken panagbarbartekda wenno ti nalulok a kababalinda. Ngem dagidiay dadduma iti dayta a barkada kastat’ aramidenda, sada agririnnegalo iti maysa ken maysa ngem awan regaloda iti dayta a bumalay! Sa ti kakaruanna, ti pinilida a petsa a rambakanda isu ti aldaw a pannakayanak ti maysa kadagiti kabusor dayta a lalaki. Anianto ngay ti riknana dayta a tao? Kayatyo met aya ti makiraman iti dayta? Kasta ti mismo nga ar-aramiden dagiti mangramrambak iti Christmas.

Aniat’ punganay ti Easter (Domingo Paskua) ken dagiti ugali a nainaig dita?

Agkumento ti The Encyclopædia Britannica: “Awan mangipasimudaag a narambakan ti Easter no idiay Baro a Tulag, wenno kadagiti surat dagiti apostoliko nga Amma. Awan kadagiti panunot dagidi immuna a Kristiano ti kinasanto dagiti naisangsangayan nga aldaw.”—(1910), Tomo VIII, p. 828.

Kunaen ti The Catholic Encyclopedia kadatayo: “Dagiti nagadu nga ugali dagiti pagano, kas panangselebrarda iti isusubli ti primavera, naiturongda iti Easter. Ti itlog isut’ simbolo ti rumusrusing a biag no kassangpet ti primavera. . . . Ti koneho ket pagano a simbolo a sigsigud nga itakderanna ti kinawadwad ti anak.”—(1913), Tomo V, p. 227.

Mabasatayo idiay The Two Babylons, a libro ni Alexander Hislop: “Aniat’ kayulogan ti mismo a termino nga Easter? Saan  a Nakristianuan a nagan dayta. Namunganay dayta kadagiti Caldeo. Ti Easter awan sabali no di ti Astarte, maysa kadagiti titulo ni Beltis, ti reyna ti langit, a ti naganna . . . sigun ti natakuatan ni Layard no kadagiti monumento ti Asiria, isu ti Ishtar. . . . Dayta ti historia ti Easter. Dagiti popular a wagas ti pannakarambakna pasingkedanna ti testimonia ti historia a dayta ket Nababiloniaan ti kasasaadna. Ti napudot a tinapay a sinan krus a mausar iti Biernes Santo, ken dagiti napintaan nga itlog iti Pasch wenno Domingo Paskua, nausarda met kadagiti ritual dagiti Caldeo a kas maar-aramid met la ita.”—(Nueva York, 1943), pp. 103, 107, 108; idiligyo ti Jeremias 7:18.

Maiparit kadi kadagiti Kristiano ti pannakarambak ti Baro a Tawen?

Sigun iti The World Book Encyclopedia, “Dagiti Romano indedikarda dayta nga aldaw [Enero 1] ken Janus, ti dios dagiti ridaw, ruruangan, ken dagiti punganay. Ti bulan ti Enero naawagan gapu ken Janus, a duat’ rupana—ti maysa sisasangot’ sanguanan ket ti maikadua sisasango idiay likudan.”—(1984), Tomo 14, p. 237.

Ti petsa ken dagiti ugali a nainaig iti pannakarambak ti Baro a Tawen agsasabali sigun kadagiti pagilian. Kadagiti adu a lugar napalalot’ panagragragsak ken panagin-inumda no agpiestada. Nupay kasta, ibalakad ti Roma 13:13: “Magnatayo a sidadayaw a kas iti aldaw, saan a kadagiti ragragsak a nalabes ken barbartek, saan nga iti kinaderrep ken nalulok a kababalin, saan a kadagiti ringringgor ken imon.” (Kitaenyo met ti 1 Pedro 4:3, 4; Galacia 5:19-21.)

Aniat’ namunganayan dagiti aldaw a panglagip kadagiti “espiritu dagiti natay”?

Ti edision a 1910 ti The Encyclopædia Britannica kunana: “Ti Aldaw dagiti Amin a Kararua . . . ti aldaw nga insadia ti Iglesia Katolika Romana a pakalaglagipan dagiti matalek a pimmusay. Ti selebrasion naibatay iti doktrina a dagiti kararua dagidiay matalek nga idi matayda ket di nadalusan ti nagkamkamalianda, wenno di nakaluban dagiti naglabas a salungasingda, ket dida maragpat ti Nagloriaan a Sirmata, ket mabalin ida a tulongan babaen iti lualo ken ti daton ti misa. . . . Adda dagiti popular a pammati a nainaig iti Aldaw dagiti Amin a Kararua a  namunganayda iti pagano ken iti kinaugma. Gapuna dagiti komon a tattao kadagiti Katoliko a pagilian mamatida a dagiti natay sumarungkarda kadagiti dati a balayda no iti rabii ti Todos Los Santos ket makipanganda kadagiti indiaya dagiti sibibiag.”—Tomo I, p. 709.

Kuna ti The Encyclopedia Americana: “Dagiti ugali a nainaig iti Halloween naggapuda iti seremonia dagiti Druid sakbay pay ti Nakristianuan a panawen. Dagiti Celt adda piestada para kadagiti dua a kangrunaan a didiosenda—dios init ken dios dagiti natay (a nanaganan Samhain), a narambakan ti piestana no iti Nobiembre 1, nga isut’ pangrugian ti Baro a Tawen dagiti Celt. Ti piesta dagiti natay nagin-inut a naitipon iti Nakristianuan a ritual.”—(1977), Tomo 13, p. 725.

Ti libro a The Worship of the Dead itudona daytoy a namungayan: “Dagiti mitolohia dagiti amin a kadaanan a nasion naisinggalutda kadagiti pasamak idi Layus . . . Ti pammaneknek itoy isut’ mapaspasamak a pannakarambak ti dakkel a piesta para kadagiti natay kas pananglagipda iti daytoy a pasamak, saan laeng a babaen kadagidiay nasion nga adda komunikasionda iti maysa ken maysa, no di agraman dagidiay nakaad-adayo ti nakaisinaanda, nga agpadpada gapu iti taaw ken gaput’ panaglabas dagiti adun a siglo. Daytoy a piesta, ad-adda pay, isut’ rinambakanda amin iti ngangani isu met la nga aldaw a pannakapasamak daydi Layus, a sigun iti insurat ni Moises ket, maikasangapulo ket pito nga aldaw ti maikadua a bulan—ti bulan a dandani maiyataday iti Nobiembretayo.” (Londres, 1904, Colonel J. Garnier, p. 4) No kasta dagitoy a selebrasion aktual a nangrugida babaen iti panangdaydayawda kadagidiay tattao a dinadael ti Dios gapu iti kinakilloda idi aldaw ni Noe.—Gen. 6:5-7; 7:11.

Ti kakasta a nasantuan nga aldaw a pangdayaw kadagiti “espiritu dagiti natay” a kasla ket la sibibiagda iti sabali a lugar ket maikontra iti panangilawlawag ti Biblia maipapan iti ipapatay nga isut’ kasasaad ti naan-anay a kinaawan puot.—Ecl. 9:5, 10; Sal. 146:4.

No maipapan iti punganay ti panamati a ti natauan a kararua ket di matay, kitaenyo ti panid 169, 170, ti paulo nga “Ipapatay,” ken panid 88, 89, iti paulo a “Kararua.”

Aniat’ punganay ti Valentine’s Day?

Kunaen ti The World Book Encyclopedia kadatayo: “Ti Valentine’s Day maangay iti aldaw a panagpiesta dagiti dua a Kristiano  a martir a nanagananda iti Valentino. Ngem dagiti ugali a nainaig iti dayta nga aldaw . . . nalabit naggapuda iti maysa a kadaanan a Romano a piesta a naawagan Lupercalia a naangay tunggal Pebrero 15. Dayta a piestat’ pakaidayawan ni Juno, ti Romano a diosa dagiti babbai ken ti panagasawa, ken ni Pan, ti dios ti nakaparsuaan.”—(1973), Tomo 20, p. 204.

Aniat’ punganay ti ugali a panangisadia iti maysa nga aldaw a pangdayaw kadagiti inna?

Kuna ti Encyclopædia Britannica: “Piesta a naadaw manipud ugali a panagrukbab iti ina idiay kadaanan a Grecia. Ti pormal a panagrukbab iti ina, buyogen kadagiti seremonia a maipaay ken Cybele, wenno ni Rhea, ti Naindaklan nga Ina dagiti Didiosen, naangayda no iti Ides of March iti intero nga Asia Menor.”—(1959), Tomo 15, p. 849.

Ipasimudaag kadi dagiti prinsipio ti Biblia no kasanot’ panangmatmat dagiti Kristiano iti iraraman kadagiti seremonia a manglagip kadagiti pasamak a nainaig iti napolitikaan a historia ti maysa a nasion?

Juan 18:36: “Simmungbat ni Jesus [iti daydi Romano a gobernador]: ‘Ti pagariak saan a paset daytoy a lubong.’”

Juan 15:19: “No [dagiti pasurot ni Jesus] pasetnakayo koma ti lubong, ayaten koma ti lubong ti kukuana. Ita gapu ta saankayo a paset ti lubong, no di ket pinilikayo iti lubong, gapu itoy guraennakay ti lubong.”

1 Juan 5:19: “Ti isuamin a lubong adda iti babaen ti pannakabalin daydiay nadangkes.” (Idiligyo ti Juan 14:30; Apocalipsis 13:1, 2; Daniel 2:44.)

Dagiti dadduma a lokal ken nasional a nasantuan nga aldaw

Aduda. Di mabalin a salaysayaen amin ida ditoy. Ngem ti historikal nga impormasion a naidatag ditoy ipasimudaagda no aniat’ sukimatenyo no maipapan iti aniaman a nasantuan nga aldaw, ket dagiti prinsipio ti Biblia a nasalaysay ditoyen mangtedda iti umdas a giya para kadagidiay a ti kangrunaan a tarigagayda isut’ inda panangaramid iti pakaay-ayuan ni Jehova a Dios.