Dagiti natural a Judio itatta isuda kadi ti napili nga ili ti Dios?

Daytat’ pammati dagiti adu a Judio. Kuna ti Encyclopaedia Judaica (Jerusalem, 1971, Tomo 5, p. 498): “NAPILI NGA ILI, kadawyan a pangnagan iti ili ti Israel, a yebkasna ti idea a ti ili ti Israel naisangsangayan ken naisalsalumina ti relasionna iti sapasap a dios. Naipangpangruna daytoy a kapanunotan iti intero a historia ti pannursuro dagiti Judio.”—Kitaenyo ti Deuteronomio 7:6-8; Exodo 19:5.

Adu a kameng ti Kakristianuan ti umarngi ditat’ panangmatmatda. Ti “Relihion” a benneg ti Atlanta Journal and Constitution (Enero 22, 1983, p. 5-B) inreportna: “Maisungani kadagiti sinigsiglon ti kabayagna a pannursuro dagiti simbaan a ti Dios ‘inlaksidna ti ilina nga Israel’ ket sinandianna ida iti ‘baro nga Israel,’ kinunana [ni Paul M. Van Buren, teologo idiay Temple University ti Philadelphia] a dagiti simbaan pasingkedanda a ‘ti tulag ti Dios ken dagiti Judio ket agnanayon. Daytoy karkarna a panagbalbaliw isut’ insursuro dagiti Protestante ken Katoliko, iti agsinnumbangir ti Atlantiko.’” Ti The New York Times (Pebrero 6, 1983, p. 42) innayonna: “‘Dagiti grupo ebanghelikal adda panagsidsiddaawda iti Israel ken adda panamatida a ti aniaman a ganuat ti Israel masapul a suportaranda, yantangay ti Dios adda iti dasig ti Israel,’ kuna ni Timothy Smith, propesor ti teolohia idiay Johns Hopkins University ken maysa nga ebanghelikal a Wesleyan.” Dadduma a kameng ti Kakristianuan segseggaanda ti pannakakumberte ken ti ultimo a pannakaislakanto dagiti isuamin a natural a kameng ti Israel. Dagiti met dadduma mamatida iti kaadda ti di mabingay a panagraktip ti Dios ken ti Israel, gapuna a dagiti laeng kano Gentil ti makasapul iti pannakaikappiada baeten ken Kristo.

Amirisenyo: Idi naisubli ti Israel idiay bukodda a daga kalpasan ti pannakaidistieroda idiay Babilonia, masapul a pasublienda idi ti pudno a panagdaydayaw iti dayta inted ti Dios a dagada. Maysa kadagiti kaunaan a proyektoda isut’ pannakabangon  manen ti templo ni Jehova idiay Jerusalem. Nupay kasta, nanipud idi dinadael dagiti Romano ti Jerusalem idi 70 K.P., saanen a pulos a nabangon dayta a templo. Imbes ketdi, adda ita ti templo ti Islam a sitatakder iti dati a lugar daydi templo. No dagiti Judio, nga agkunkuna nga addada iti sidong ti Linteg ni Moises, ket addada ita idiay Jerusalem kas napili nga ili ti Dios, saan kadi aya a nabangon koman dayta templo a naisadia iti panagdaydayawna?

Mat. 21:42, 43: “Ni Jesus kunana kadakuada [kadagidi kangrunaan a papadi ken papanglakayen dagiti Judio idiay Jerusalem]: ‘Uray kaano dikay aya nabasa kadagiti Kasuratan, “Ti bato nga imbelleng dagiti managaramid ti balay isu met laeng ti maaramid a bato a pasuli. Ni Jehova ti nangaramid iti daytoy, ket nakaskasdaaw ngamin kadagiti matatayo”? Gapuna kunak kadakayo, Ti pagarian ti Dios maikkatto kadakayo ket maitedto iti maysa a nasion a mangpataud iti bungbungana.’”

Mat. 23:37, 38: “Jerusalem, Jerusalem, a mamapatay kadagiti mammadto ken mangubor kadagiti maibaon kenka,—namin-ano a kinayatko nga urnongen koma dagiti annakmo, a kas iti maysa nga upa urnongenna dagiti piekna iti sirok dagiti payakna! Ngem dakayo a tattao diyo kinayat! Adtoy! Ti balayyo mapanawan kadakayo nga awan naggian.”

Ti tulag ti Dios ken Abraham ipasiguradona ngata a dagiti Judio agtultuloy nga isuda ti napili nga ili ti Dios?

Gal. 3:27-29: “Ta dagupyo a nabautisaran ken Kristo inkawesyo ni Kristo. Awan Judio wenno Griego, awan ti adipen wenno agwayawaya, awan lalaki wenno babai; ta dakayo amin maymaysakayo a naitimpuyog ken Kristo Jesus. Mainayon pay, no kukuanakayo ni Kristo, dakay ngarud a talaga ti bin-i ni Abraham, dagiti agtawid kas iti kari.” (Gapuna, no iti panangmatmat ti Dios, ti natural a pannakayanak ti maysa manipud linea ni Abraham saanen nga isu ti mangikeddeng no siasinoda dagiti bin-i ni Abraham.)

Dagiti amin a Judio makumbertedanto ngata ken Kristo sada maragpat ti agnanayon a pannakaisalakan?

Roma 11:25, 26: “Ta diak kayat a dikay maammuan, kakabsat, daytoy nasagraduan a palimed, tapno dikayo aginsisirib iti kinatangsit: a ti itatangken ti rikrikna ti maysa a paset naaramid  ken Israel agingga a makastrek ti naan-anay a dagup dagiti tattao iti nasnasion, ket iti kastoy a wagas [“iti kastoy,” TEV; “iti kasta,” CC, By; Griego, houʹtos] isuamin nga Israel maisalakanto.” (Paliiwenyo ta ti pannakaisalakan ti “isuamin nga Israel” maragpat, saan a babaen ti pannakakumberte amin dagiti Judio, no di ket babaen iti ‘pannakaiserrek’ dagiti tattao manipud kadagiti Gentil a nasnasion. Dadduma a manangipatarus kastoy ti panangiyulogda iti bersikulo 26: “Ket iti kasta kalpasan daytoy dagiti nabati a paset ti Israel maisalakanto.” Ngem ti A Manual Greek Lexicon of the New Testament [Edinburgh, 1937, G. Abbott-Smith, p. 329] kunaenna a ti kayulogan ti houʹtos isu “iti kastoy a wagas, no kasta, gapuna.”)

No kayattayo a magteng ti umiso a pannakaawat iti nairekord idiay Roma 11:25, 26, masapul a laglagipentay met ti naisalaysay nga immun-una idiay Roma: “Ta saan a Judio ti naruar laeng a kinajudio, ket di met kugit ti naruar laeng a pannakakugit iti lasag. Ngem ti Judio isu ti kinajudio iti uneg, ket ti pannakakugit agtaud iti puso babaen iti espiritu, ket saan nga iti espiritu, ket saan nga iti letra.” (2:28, 29) “Ta saan nga amin a nagtaud iti Israel ket talaga nga ‘Israel.’”—9:6.

Nesesita kadi a dagiti Judio mamatida ken Jesu-Kristo tapno maisalakanda?

Ti Isaias 53:1-12 impadtona ti ipapatay ti Mesias ‘tapno awitenna ti basbasol dagiti adu ken tapno mangibabaet kadagiti managlabsing.’ Ti Daniel 9:24-27 innaigna ti yaay ti Mesias ken ti ipapatayna iti ‘panangaramid iti panungpalan ti basbasol ken pannakapakawan ti salungasing.’ (JP) Agpada dagita a texto a mangipakita a dagiti Judio kasapulandat’ pannakaibabaet ken ti pannakapakawan. Mabalinda kadi nga ilaksid ti Mesias sadanto namnamaen ti anamong Daydiay nangibaon kenkuana?

Ara. 4:11, 12: “[No maipapan ken Jesu-Kristo, ni apostol Pedro natignay babaen ti nasantuan nga espiritu nga agkuna kadagiti Judio nga agtuturay ken papanglakayen idiay Jerusalem:] Isu ‘ti bato nga imbellengyo a managaramid ti balay a kas awan serserbina isu a nagbalin a bato a pasuli.’ Ket awan sabali a pakaisalakanan uray siasino, ta awan ti sabali a nagan iti babaen ti langit a naited kadagiti tattao a pakabalinantayo a maisalakan.” (Nupay no ti nasion ti natural nga Israel ket awananen iti naisangsangayan a nadiosan a parabur, silulukat  pay laeng ti dana para kadagiti indibidual a Judio, a kas met la kadagiti tattao iti amin a nasnasion, tapno magun-odda ti pannakaisalakan a naiwayat baeten ken Jesus a Mesias.)

Dagiti mapaspasamak itatta idiay Israel kaitungpalan kadi dagiti padto ti Biblia?

Ezeq. 37:21, 22, JP: “Kastoy ti kuna ni Apo DIOS: Adtoy, alaekto dagiti annak ti Israel manipud iti nasnasion, a napananda, ket urnongekto ida iti tunggal sikigan, ket ipanko ida iti bukodda a daga; ket pagbalinekto ida a maysa a nasion iti daga, iti rabaw ti bambantay ti Israel, ket maysa nga ari isunto ti ari kadakuada amin.” (Ti Israel nga agdama saan a nasion iti sidong ti maysa nga ari iti naarian a linea ni David. Republika ti nasionda.)

Isa. 2:2-4, JP: “Ket maaramidto kadagiti panungpalan ti al-aldaw, a ti bantay ti balay ti APO mabangonto iti rabaw ti bambantay, ket maibayogto a nangnangruna ngem iti turturod; ket isuamin a nasion agayusdanto agingga kenkuana. Ket adu dagiti inilin-ili a mapanto ken agkuna: ‘Umaykayo, ket sumang-attayo iti bantay ti APO, iti balay ti Dios ni Jacob; ket isuronatayonto kadagiti dalanna, ket magnatayonto kadagiti danana.’ . . . Ket pandayendanto dagiti kampilanda a pagbalinen a dingding ti arado, ket dagiti pikada pandayendanto a komkompay; ti maysa a nasion saannanto nga itag-ay ti kampilan a maibusor iti nasion, ket didanto met adalenen iti pannakigubat uray kaano.” (Idiay Jerusalem itatta, nga isut’ lugar idi daydi templo awan masarakan a “balay ti Dios ni Jacob,” no di ket adda sadiay ti templo ti Islam. Ket awan met tarigagay ti Israel ken dagiti kabangibangna a nasion a “mangpanday kadagiti kampilanda nga agbalin nga arado.” Ti ilalasatda agpannuray iti kinasiglatda iti militar.)

Isa. 35:1, 2, JP: “Ti let-ang ken ti namaga a daga naragsakdanto; ket ti tay-ak a langalang agragrag-onto, ket agsabongto a kas iti rosa. Isu agsabongto iti nawadwad, ken agrag-onto, a buyogen ti ragsak ken kankanta; ti dayag ti Libano maited kenkuana, ti kinadaeg ti Carmelo ken Saron; makitadanto ti dayag ti APO, ti kinadaeg ti Diostayo.” (Dagiti karkarna a panagmulat’ kaykayo ken proyekto a panagpadanum sibaballigi a maang-angay ita idiay Israel. Ngem saan a ni Apo Dios ti pagyamyamanan dagiti liderda. Kas kinuna ni David Ben-Gurion a pasado a premier: “Determinado ti Israel . . . a mangparmek  iti disierto ket pagrangpayaenna babaen iti bileg ti siensia ken ti espiritu ti panagpayunir, ken ti panamagbalin iti pagilian a sarikedked ti demokrasia.”)

Zac. 8:23, JP: “Kadagidiay nga aldaw mapasamakto, a sangapulo a lallaki a naggapuda kadagiti amin a pagsasao ti nasnasion, kumpetdanto, kumpetdanto iti pingir ti kawes daydiay Judio, a kunada: Dakami kumuyogkaminto kenka, ta nangngegmi a ti Dios adda kenka.” (Asino a Dios ti tuktukoyen dayta a padto? Idiay Hebreo a lenguahe ti naganna [יהוה, a kadawyan a maipatpatarus kas Jehova] agparang iti 130 a daras iti daytoy laeng a maysa a libro ti Nasantuan a Kasuratan. Itatta no adda mangusar iti dayta a nagan, kunaen ngata ti tattao a Judio dayta a tao? Saan; iti unos ti adu a siglo dagiti Judio nga umili, gapu iti an-anito, nagkitakitda a mangiyebkas iti personal a nagan ti Dios. Ti idudur-as ti panaginteres iti relihion no maipapan iti natural nga Israel itatta di maikanatad iti daytoy a padto.)

Kasanotay, ngarud, koma a matmatan dagiti mapaspasamak nga agdinama iti moderno nga Israel? Dagitoy ket paset ti mapaspasamak iti intero a lubong kas impadto ti Biblia. Iramanna daytoy ti gubat, kinakillo, ilalamiis ti panagayatda iti Dios, ken panagayat iti kuarta.—Mat. 24:7, 12; 2 Tim. 3:1-5.

Siasinoda itatta ti pakatungtungpalan dagiti padto maipapan iti pannakaisubli ti Israel?

Gal. 6:15, 16: “Ta ti pannakakugit awan kapapayanna ket uray met ti saan a pannakakugit, no di ket ti baro a parsua ti adda kapapayanna. Ket dagiti isuamin nga agbiagto kas itoy a pagalagadan, talna ken kaasi koma kadakuada, kasta met iti Israel ti Dios.” (No kasta ti “Israel ti Dios” saan nga agpannuray iti ikokompormeda iti alagaden a naipabaklay ken Abraham nga isut’ pannakakugit dagiti amin a lallaki iti sangakabbalayanna. Imbes ketdi, sigun ti nailanad iti Galacia 3:26-29, dagidiay a kukua ni Kristo ken napulotan iti espiritu nga annak ti Dios isuda a “talaga ti bin-i ni Abraham.”)

Jer. 31:31-34: “‘Adtoy! Dagiti aldaw dumtengda,’ kuna ni Jehova, ‘a mangaramidakto iti maysa a baro a tulag iti balay ni Israel ken iti balay ni Juda . . . Ket saandanto a mangisuro tunggal tao iti kaarubana ken tunggal tao iti kabsatna, a kunana, “Ammuem ni Jehova!” ta isuda amin am-ammodakto,  manipud iti kabassitan agingga iti kadakkelan kadakuada,’ kuna ni Jehova.” (Dayta a baro a tulag naaramid, saan nga iti nasion ti natural nga Israel, no di ket kadagiti nasungdo a pasurot ni Jesu-Kristo a kadakuada naiyawis ti namnama ti nailangitan a biag. Idi inyusuatna ti Panglaglagip iti ipapatayna, inyawat ni Jesus kadakuada ti kopa ti arak ket kinunana: “Daytoy a kopa isu ti baro a tulag a maipuon iti darak.” [1 Cor. 11:25])

Apoc. 7:4: “Ket nangngegko ti bilang dagidi naselioan, sangagasut uppat a pulo ket uppat a ribo, naselioan kadagiti isuamin a tribo dagiti annak ti Israel.” (Ngem kadagidiay sumarsaruno a bersikulo, nadakamat “ti tribo ni Levi” ken “ti tribo ni Jose.” Saan idi a nairaman dagitoy iti listaan dagiti 12 a tribo ti natural nga Israel. Makapainteres, ta idinto ta nakuna nga adda “maselioan kadagiti isuamin a tribo,” saan a nadakamat dagiti tribo ti Dan ken Efraim. [Idiligyo ti Numero 1:4-16.] Ti naespirituan nga Israel ti Dios ngarud ti nadakamat ditoy, a dagidiay impakita ti Apocalipsis 14:1-3 a makiramanto ken Kristo iti nailangitan a Pagarianna.)

Heb. 12:22: “Immasidegkayo iti bantay Sion ken iti siudad ti Dios a sibibiag, ti Jerusalem a nailangitan, ken dagiti linaklaksa nga anghel.” (No kasta saan a ti naindagaan a Jerusalem no di ket ti “Jerusalem a nailangitan” ti pangnamnamaan dagiti Kristiano iti kaitungpalan ti karkari ti Dios.)