Ti panagleddaang nga ar-aramiden dagiti tattao iti Dumaya ket gagangay a napakuyogan iti kasta unay a panangiparangarang iti ladingit, ket nayanninaw daytoy kadagiti salaysay iti Biblia maipapan kadagiti periodo ti panagleddaang. Ti maysa nga intero a libro ti Biblia, ti Un-unnoy, ket ebkas ti panagleddaang gapu iti kalak-aman ti Jerusalem.

 Dagiti Makagapu iti Panagleddaang. Nagleddaang dagiti tattao tapno iyebkasda ti panagbabawi (Ne 9:1, 2; Jon 3:5-9), wenno gapu iti umad-adani a didigra (Est 4:3; Jer 6:26; Am 5:16, 17) wenno gapu iti maysa nga agdama a nakas-ang a kasasaad. (Joe 1:5-14) Di pagduaduaan a ti kadawyan unay a makagapu iti panagleddaang ket ipapatay. Ti ipapatay ti maysa a kameng ti mismo a pamilia parnuayenna ti maysa a periodo ti panagleddaang (Ge 23:2; 27:41; 37:33-35), idinto ta ti ipapatay ti maysa a nagannak wenno ti kakaisuna nga anak a lalaki nailadawan kas paspasamak ti napalaus a ladingit. (Sal 35:14; Am 8:10; Zac 12:10) Ti ipapatay ti panguluen ti nasion ket pakaigapuan dagiti periodo ti panagleddaang a nagpaut iti 7 agingga iti 30 nga aldaw. (Nu 20:29; De 34:8; 1Sm 31:8, 12, 13) Gapu iti ipapatay ni Jacob nga ama ni Jose, nagtultuloy dagiti Egipcio a nangyarubos iti lulua iti 70 nga aldaw, agraman kanayonan a 7 nga aldaw a periodo ti seremonia ti panagleddaang idiay Canaan.​—Ge 50:3-11.

 Dagiti Wagas a Panangyebkas iti Ladingit. Ti panagleddaang nayebkas babaen ti timek ken babaen ti panagsangit, kasta met a babaen ti panangpalaad iti pisikal a langa ken babaen ti panagayunar wenno sabali pay a pamay-an a panangliklik iti gagangay nga ar-aramid. Ti panagdung-aw wenno natbag ken napait a panagikkis nalabit maibuyog iti panagsangit (2Sm 1:11, 12; Est 4:1), nadanog ti barukong (Isa 32:11, 12; Na 2:7; Lu 8:52), masansan a naray-ab dagiti kawes (Uk 11:35; 2Ar 22:11, 19), ti tapok wenno dapdapo nalabit maipuruak iti ulo ket maikawes ti tinakpil (2Sm 13:19; 2Ar 6:30; Job 2:11, 12), nalabit maikkat dagiti palloka ket maabbongan ti ulo wenno rupa (2Sm 15:30; 19:4), nalabit maparut wenno mapukisan ti buok ket makiskisan ti barbas (Job 1:20; Esd 9:3; Jer 41:5), idinto ta ti sumagmamano a tattao, a sumursurot kadagiti pagano a kaugalian, sinugatsugatda ti bagida. (Jer 16:6; 47:5). Mainayon iti panagayunar, ti tao nalabit saanna a sapsapuan ti bagina iti lana, ket saanna met a labaan dagiti kawesna (2Sm 14:2; 19:24; Da 10:2, 3), no dadduma agtugaw iti daga wenno iti tengnga ti dapdapo.​—2Sm 13:31; Job 2:8; Isa 3:26.

 No dadduma, naputar dagiti naliday a daniw kas kankanta ti panagleddaang. (2Sm 1:17-27; 3:33, 34; 2Cr 35:25) Ti maysa a kita ti kanta isu ti shig·ga·yohnʹ, Hebreo a termino nga agparang iti paulo ti Salmo 7; ti maysa a nainaig a termino agparang iti Habakuk 3:1. Daytoy ket arig dung-aw a putar ken mabalbalin nga ipasimudaagna ti kanta a napalaus ti emosionna ken nabuyogan kadagiti napartak ken agbaliwbaliw a ritmo. Kadagitoy dua a reperensia (Sal 7; Hab 3:2-19), mapaliiw nga adda pannakaipasango iti peggad, nasged nga ar-araraw wenno napalaus a panangipeksa iti rikrikna, ken kalpasanna panagrag-o ken Jehova.

 Dagiti propesional a dumudung-aw ket masansan a naaramat kadagiti pumpon, kasta met a nagtokar dagiti musikero kadagiti naleddaang nga ayug (Jer 9:17, 18; Mt 9:23); dagitoy ket tinulad dagiti ubbing nga agay-ay-ayam kadagiti plasa idi tiempo ti ministerio ni Jesus ditoy daga. (Mt 11:16, 17) Ti pito wenno plauta ti ad-adda a maar-aramat a pagtokar maipaay iti panagunnoy.​—Jer 48:36; Mt 9:23; kitaenyo ti Jewish War ni Josephus, III, 437 (ix, 5).

 Kalpasan ti panagitabon, kaugalian idi dagiti babbai ti mangsarungkar iti tanem, tapno agsangit ken agdung-awda. (Jn 11:31) Iti maysa a tiempo bayat ti periodo ti panagleddaang, adda pannangan a nainaig iti pumpon ket, iti sumagmamano a kasasaad, agparang a napagbalin dayta a naisangsangayan a padaya.​—Os 9:4; Jer 16:5, 7.

 Bambanag a Naiparit Mainaig iti Panagleddaang. Adda dagiti gundaway a ti ili ti Dios, kas maysa a bunggoy wenno kas indibidual, ket naipaayan iti bilin a saanda a pagleddaangan ti ipapatay ti sumagmamano a tattao, kas pagarigan, dagiti  nakondenar kas managaramid iti dakes. (Le 10:1, 2, 6) Naibilin ken mammadto Ezequiel a saanna nga alagaden ti aniaman kadagiti pagilasinan ti panagleddaang gapu iti pimmusay nga asawana. Dayta ti agserbi a tanda maipaay kadagiti Israelita a kakaduana idiay Babilonia nga iti kasta maikulengdanto unay a saanda pay ketdin a pagleddaangan ti panangipakat ti Dios iti panangukom iti Jerusalem gapu iti di kinamatalek dayta. (Eze 24:15-24) Immawat met ni Jeremias kadagiti umas-asping a pammilin.​—Jer 16:5-13.

 Adda dagiti kaugalian iti panagleddaang a naipawil iti sidong ti Mosaiko a Linteg, pakairamanan ti panangsugatsugat iti lasag wenno ‘panamagkalbo kadagiti mugingda’ (Le 19:28; De 14:1) ken ti di umiso a panangusar kadagiti apagkapullo mainaig kadagiti natay. (De 26:12-14) Ti papadi mabalinda ti agleddaang a sipapanayag maipaay iti sumagmamano a kameng ti mismo a pamiliada, ngem naiparit iti nangato a padi ti panangaramid iti kasta.​—Le 21:1-6, 10-12.

 Tiempo ti Panagleddaang. Kunaen ti Eclesiastes 3:1, 4 nga adda “tiempo ti panagsangit ken tiempo ti panagkatawa; tiempo ti panagdung-aw ken tiempo ti panaglagtolagto.” Gapu iti matmatay a kasasaad ti intero a sangatauan, ti puso dagidiay masirib naipakita nga adda “iti balay ti panagleddaang” imbes nga iti balay ti bangkete. (Ec 7:2, 4; idiligyo ti Pr 14:13.) Gapuna, ti masirib a tao usarenna ti adda a gundawayna a mangyebkas iti pannakipagrikna ken mangipaay iti liwliwa, imbes a baybay-anna ti kasta a gundaway tapno iyun-unana ti panagsapul iti ragragsak. Tumulong daytoy kenkuana tapno agbalin a silalagip iti mismo a mortal a kasasaadna ken tapno mapagtalinaedna ti pusona iti umiso a kababalin maipaay iti Namarsuana.

 Nailanad iti Kasuratan dagiti nainkalintegan a motibo maipaay iti panagleddaang. Malaksid iti ipapatay dagiti ay-ayaten (Ge 42:38; 44:31), dagiti aramid ti ulbod a relihion a nakarimrimon ken mangibabain iti Dios ket pakaigapuan met ti panagsennaay ken panagasug (Eze 9:4; idiligyo ti 1Co 5:2), ken mayanatup a mayebkas ti ladingit gapu kadagiti bukod a biddut. (Sal 38:4, 6-10) Idagadag ni Jehova kadagidiay immadayo kenkuana: “Agsublikayo kaniak buyogen ti amin a puspusoyo, ken buyogen ti panagayunar ken buyogen ti panagsangit ken buyogen ti panagdung-aw. Ket pisangenyo ti puspusoyo, ket saan a dagiti kawesyo.” (Joe 2:12, 13; idiligyo ti San 4:8, 9.) Kasta met, iti dadduma pay a teksto, saan a dagiti makinruar nga ebkas ti ladingit wenno leddaang ti naigunamgunam no di ket dagiti makin-uneg a pannakatukay ken saem ti puso, a mangtanda iti napudno a kinaliday.​—Sal 31:9, 10; Pr 14:10; 15:13; Mr 14:72; Jn 16:6.

 Uray ni Jehova dinakamatna ti bagina kas “nasaktan iti pusona.” (Ge 6:6; idiligyo ti Isa 63:9.) Ti nasantuan nga espiritu ti Dios ‘mapagleddaang’ met. (Efe 4:30) Yantangay dayta nga espiritu agtignay kadagiti adipen ti Dios tapno mapataudda dagiti bunga ti kinalinteg (Ga 5:22-24), dagidiay saan a mangtagipateg iti daytoy a probision ti Dios, no di ket busorenda ti panagandarna, ken supiatenda ti panangiturongna, arigna a ‘pagledleddaangenda’ dayta.​—Idiligyo ti Isa 63:10; 1Te 5:19.

 Natimbeng a Panangmatmat iti Panagleddaang. Idi tiempo ti ministerio ni Jesus ditoy daga, ti panagleddaang masansan nga ar-aramiden pay laeng dagiti tattao buyogen ti kasta unay a makinruar nga ebkas ken napakuyogan iti ariwawa ken riribuk. (Mr 5:38, 39) Nupay ‘nagsennaay ni Jesus iti unegna’ ken nagsangit iti sumagmamano a gundaway (Jn 11:33-35, 38; Lu 19:41; Mr 14:33, 34; Heb 5:7), awan ti rekord a mangipakita a nagaramat iti sabsabali pay a napasindayaw nga ebkas a nadeskribiren. (Idiligyo ti Lu 23:27, 28.) Nangyebkas met dagiti adalanna iti ladingit ken panagleddaang. (Mt 9:15; Jn 16:20-22; Ara 8:2; 9:39; 20:37, 38; Fil 2:27) Nangyebkas ni Pablo iti “dakkel a ladingit ken di agressat nga ut-ot iti puso[na]” gapu kadagiti di manamati a kabagianna sigun iti lasag. (Ro 9:2, 3) Nagamak di la ket ta kasapulan a pagleddaanganna dagidiay adda iti kongregasion idiay Corinto, ta nagbasol dagitoy ngem saanda pay a nagbabawi (2Co 12:21), ket “buyogen ti panagsangit” dinakamatna dagidiay simiasi a nagna “kas kabkabusor ti kayo a pagtutuokan ni Kristo.” (Fil 3:17-19) Gapu iti napalaus ken naimpusuan a pannakaseknanna iti kongregasion Kristiano (2Co 2:1-4), nagbalin a kualipikado a mangisuro iti sabsabali maipapan iti panagkasapulan iti empatia ken pannakipagrikna, a ‘makipagsangit kadagiti tattao nga agsangit.’​—Ro 12:15.

 Nupay kasta, maigapu iti mangpakapuy nga epekto ti panagleddaang ken ladingit (Sal 6:6, 7; Lu 22:45; Ara 21:13; 2Co 2:6, 7), ti Nakristianuan a ladingit maipakita a kankanayon a matibnokan, matimbeng, ken maringbawan pay ketdi iti namnama ken makapabileg a rag-o. (Mt 5:4; 1Co 7:29, 30; 2Co 6:10; idiligyo ti Ne 8:9-12.) Ni Ari David, uray idi kaaldawanna, nangiparangarang iti natimbeng, manakem, ken addaan prinsipio a panangmatmat no maipapan iti panagleddaang, iti kasta bayat a masakit ti ubing a nayinaw babaen ti pannakikamalalana ken Bat-seba, nagayunar ni David ken nagidda iti daga, a sinapulna ti pudno a Dios  maipagapu iti ubing. Ngem apaman a naammuanna a natayen ti ubing, bimmangon ni David, nagbuggo, sinapsapuanna ti bagina iti lana, sinuktanna dagiti pagan-anayna, nagkararag ken Jehova, ket kalpasanna nagkiddaw iti taraon ket nangrugi a mangan. Kas panangilawlawagna kadagiti tignayna iti masmasdaaw nga ad-adipenna, kinunana: “Ita ta natayen, apay nga agayunarak? Kabaelak aya a pasublien manen? Mapanak kenkuana, ngem, no maipapan kenkuana, saanto nga agsubli kaniak.” (2Sm 12:16, 19-23) Idi agangay, nupay kasta, kinasapulanna ti tulong manipud iti prangka ti panagsasaona a ni Joab tapno makalapsut manipud napalalo a panagladingitna gapu iti ipapatay ti anakna a ni Absalom.​—2Sm 18:33; 19:1-8.

 Nupay ti “intero a sangaparsuaan agtultuloy nga agas-asug,” ti panagsagaba dagiti Kristiano nagbassit laeng no idilig iti nadayag a namnama iti masanguanan (Ro 8:18-22; 1Pe 1:3-7), ket ti kari maipapan iti panagungar tumulong kenkuana a saan nga “agladingit a kas met iti dadduma nga awanan namnama.”​—1Te 4:13, 14.

 Awan pagimbagan ti panagleddaang ken panagayunar no saan a nabuyogan iti panagtulnog iti sao ni Jehova. (Zac 7:2-7) Nupay kasta, “ti kinaliday iti nadiosan a pamay-an parnuayenna ti panagbabawi nga agturong iti pannakaisalakan.” Ti kasta a kinaliday isu ti ibunga ti pannakakita ti maysa a tao a ti dakes nga aramid ket basol a maikaniwas iti Dios. Dayta ti mangtignay kenkuana a dumawat iti pammakawan ti Dios ken mangtallikud iti dakes a danana. “Ngem ti kinaliday ti lubong pataudenna ti ipapatay.” Nupay mabalin a naliday ti maysa a tao gapu ta naibutaktak ti basolna ken kaipapanan daytoy ti pukaw kenkuana, saanna a tarigagayan a gun-oden ti pammakawan ti Dios. (2Co 7:10, 11) Kas pagarigan, ti panagarubos ti lulua ni Esau ket awan epektona ken Isaac wenno iti Dios agsipud ta nabuyogan iti agimbubukodan a panangnamnama a mapasublina ti napukaw a kalinteganna kas inauna.​—Heb 12:16, 17.

 Piguratibo ken Naimpadtuan nga Usar. Iti piguratibo a pamay-an, uray ti daga nailadawan kas agledleddaang gapu ta rinebbek dagiti rumaraut a buyot wenno pinagwalangwalang ti maysa a saplit. (Jer 4:27, 28; Joe 1:10-12; ipadisyo ti Sal 96:11-13.) Iti pannakalangalangna, ti daga agpatubo kadagiti dakes a ruot ket gapu iti dayta, aglanglanga a nabaybay-an ken di nataripato, kas iti langa ti maysa a tao a saanna a naasikaso ti rupa, buok, wenno pagan-anayna bayat nga agledleddaang. Umasping iti dayta, naleddaang ti buya ti daga a pinagwalangwalang ti maysa a saplit kadagiti apit.

 “Ti pagilasinan ti Anak ti tao” ken ti pannakaipanayag ni Kristo ti makagapu a dagiti amin a tribu ti daga “saplitendanto ti bagbagida iti panagun-unnoy,” wenno “iti ladingit.” (Mt 24:30; Apo 1:7) Naipadto a dagiti saplit​—ipapatay, leddaang, ken nakaro a bisin​—dumtengto iti simboliko a “Babilonia a Dakkel” “iti maysa nga aldaw,” a mamagsangit ken mamagleddaang kadagidiay nabenepisiaran manipud kenkuana. (Apo 18:2, 7-11, 17-19) Iti kasupadina, ti Baro a Jerusalem mangipagteng kadagiti kasasaad iti daga a kadagita ti lulua, ipapatay, panagleddaang, panagsangit, ken ut-ot aglabasdan iti agnanayon.​—Apo 21:2-4.