Kuton
[Heb., nema·lahʹ].
Bassit nga insekto ngem nakaad-adu ken nakasaksaknap, agbibiag a pinangpangen, ken nalatak iti Biblia gapu iti kinagagetna ken nainkasigudan a kinasiribna. (Pr 6:6-8; 30:24, 25) Napattapatta nga adda nasurok a 10,000 a kita ti kuton. Dagitoy nga insekto masarakan iti amin a paset ti daga, malaksid laeng kadagiti kaamiananan ken kaabagatanan a rehion ti daga.
“Maysada nga Ili.” Dagiti kuton naawaganda iti “maysada nga ili” (Heb., ʽam) iti Proverbio 30:25, kas met laeng iti panangtukoy ni Joel kadagiti dudon kas “nasion” (Joe 1:6), ket daytoy a sasao maikanatad unay kadagitoy a babassit a parsua. Nupay ti sumagmamano a kolonia wenno disso a pagpangpangenan dagiti kuton mabalin nga aglaon laeng iti sumagmamano a dosena a kuton, ti dadduma ket addaan iti nakadakdakkel a populasion nga agdagup iti ginasut a ribu. Nupay gagangay a kalalainganna ti kadakkelna, ti balay wenno arig-usok a disso mabalin nga agsaknap agingga a maysan nga acre ti kalawana. Iti tunggal kolonia adda tallo a kangrunaan a saad: ti reyna wenno dagiti reyna, dagiti lallaki, ken dagiti trabahador (babbai a di aganak). Kaskasdi a ti kuton “awanan iti komandante, opisial wenno agturay,” kas kunaen ti proverbio. (Pr 6:7) Saan a kasla iti adda iti gobierno, ti saad ti reyna ket ad-adda a mayanatup a maawagan iti ina a kuton, ta ti kangrunaan nga annongenna isu ti panagitlog. Nupay ti reyna a kuton makapagbiag agingga iti 15 a tawen, umdas laeng ti kapaut ti panagbiag dagiti lallaki maipaay iti panangasawa ken pannakidenna, ket kalpasanna matayda. Dagiti trabahador a kuton, a ti kaatiddog ti biagda madanonna ti innem a tawen, nadumaduma ti annongenda, kas ti panagbirok ken panagurnong iti taraon maipaay iti kolonia, panangpakan iti reyna, panagserbi kas manangtaripato kadagiti itlog, panangdalus iti balay, panagkali kadagiti baro a siled no kasapulan ti panagpalawa, ken panangidepensa iti balay. Mabalin a nadumaduma ti rukod ken kadakkel dagiti trabahador a kuton, uray no isu met laeng a kolonia ti ayanda, ket iti dadduma a kasasaad, dagidiay daddadakkel ti agak-akem kas soldado no adda pannakaraut ti balay. Kaskasdi, agpapan pay kaadda ti apag-isu unay a pannakabingbingay ti trabaho (nga iti sumagmamano a kolonia nayurnos sigun iti edad dagiti trabahador, ket iti dadduma sigun iti kadakkel) ken ti maibilang a komplikado a pannakaorganisar ti komunidad, awan pammaneknek nga adda aniaman a nangatngato nga opisial, wenno mamangulo kadagiti annongen.
‘Nainkasigudan a Sirib.’ Ti ‘sirib’ dagiti kuton ket saan a gapuanan ti intelihente a panagrasrason no di ket agtaud kadagiti nainkasigudan a saririt nga impaay kadakuada ti Namarsuada. Ti Biblia tukoyenna ti kuton kas ‘mangisagsagana iti taraonna iti kalgaw ken agur-urnong kadagiti abastona a taraon iti panagani.’ (Pr 6:8) Ti maysa kadagiti kadawyan unay a kita dagiti kuton a masarakan idiay Palestina isu ti managani, wenno agtaltalon, a kuton (Messor semifurus). Agipempen dayta iti nawadwad nga abasto ti bukbukel bayat ti primavera ken kalgaw ket aramatenna dagita iti nadumaduma a paniempo, agraman iti kalam-ekna, no rumigat ti panagala iti taraon. Masansan a masarakan daytoy a kuton iti aglawlaw dagiti pagirikan, a sadiay naruay ti bin-i ken bukbukel. No ti tudo mangparnuay iti panagagneb a dumanon kadagiti naipempen a bin-i, ti managani a kuton kalpasanna iruarnanto nga ibilag ti bukbukel tapno mamagaan. Pagaammo pay a kittibenna ti rusing a paset ti bin-i tapno saan nga agtarubo bayat a nakapempen dayta. Nalaka a madlaw dagiti kolonia dagiti managani a kuton gapu kadagiti kanayon a madaldalanan a dana kasta met babaen kadagiti ukis ti bin-i a mabati iti ruar ti pagserkan.
Mapagulidanan a Galgalad. Gapuna, ti ababa a panangusig iti kuton mangipaay iti bileg iti pammagbaga a: “Mapanka iti kuton, sika a nasadut; kitaem ti daldalanna ket agbalinka a masirib.” (Pr 6:6) Saan laeng a naisangsangayan ti nainkasigudan a sariritda nga agsagana maipaay iti masanguanan no di ket kasta met ti kinapinget ken determinasionda. Masansan a bunagenda wenno sipipinget nga ulodenda ti bambanag a mamindua a nadagdagsen ngem iti mismo a timbangda wenno nasursurok pay, ket aramidenda ti amin a kabaelanda tapno maitungpalda ti espesipiko nga annongenda, ken agkitakitda nga agbaw-ing uray pay no mabalin a matnag, maikaruskos, wenno agtulatidda nga agpababa iti maysa a napasdok a teppang. Naisangsangayan ti kualidadda a mannakitinnulong, pagtalinaedenda a nakadaldalus dagiti balayda ket mangipakpakitada iti pannakaseknan kadagiti padada a trabahador, a no dadduma badanganda dagiti nadangran wenno napaksuyan a kuton nga agsubli iti balayda.