Binnusor a nabuyogan kadagiti tignay a nairanta a mangparukma wenno mangdadael kadagidiay namatmatan kas kabusor. Ti sumagmamano a Hebreo a sasao iramanda ti pannakigubat; maysa kadagitoy, manipud iti berbo a sao a qa·ravʹ, a kangrunaan a kaipapananna ti “umasideg,” kayatna a sawen, tapno makirupak. Ti Griego a nombre a poʹle·mos kaipapananna ti “gubat”; ket ti berbo nga stra·teuʹo nagtaud iti pamunganayan a sao a tumukoy iti nagkampo a buyot.

 Kuna ti Biblia a ni Nimrod “napan iti Asiria,” a nalawag a tignay nga iraraut, iti teritoria ni Assur nga anak ni Sem. Sadiay nagibangon ni Nimrod kadagiti siudad. (Ge 10:11) Idi kaaldawan ni Abraham, ni Kedorlaomer, ari ti Elam, impasakupna ti sumagmamano a siudad (nalawag nga amin nga adda iti aglikmut ti makin-abagatan nga ungto ti Natay a Baybay) iti periodo a 12 a tawen, a pinuersana ida nga agserbi kenkuana. Kalpasan ti panagrebeldeda, nakigubat kadakuada ni Kedorlaomer ken dagiti kaaliansana, a pinarukmada dagiti puersa ti Sodoma ken Gomorra, innalada dagiti sanikuada, ken kinautiboda ti kaanakan ni Abraham a ni Lot ken ti sangakabbalayanna. Iti kasta inurnong ni Abraham ti 318 a nasanay nga adipen ket, kadua dagiti tallo a kakapponna, kinamatda ni Kedorlaomer ket nabawida dagiti kautibo ken ti samsam. Nupay kasta, saan a nangala ni Abraham maipaay iti bagina iti aniaman kadagiti nakamkam. Daytoy ti kaunaan a rekord ti pannakigubat ti maysa nga adipen ti Dios. Ti pannakigubat ni Abraham tapno bawyenna ti padana nga adipen ni Jehova addaan iti anamong ni Jehova, ta, idi nagsublin ni Abraham, isu binendisionan ni Melquisedec, padi ti Kangatuan a Dios.​—Ge 14:1-24.

 Intuyang-Dios a Pannakigubat. Ni Jehova ket “malalaki a mannakigubat,” “Dios ti buybuyot,” ken “mannakabalin iti bakal.” (Ex 15:3; 2Sm 5:10; Sal 24:8, 10; Isa 42:13) Saan laeng nga addaan iti kalintegan kas Namarsua ken Katan-okan a Soberano iti uniberso no di ket obligaren pay ti kinahustisia a papatayenna wenno autorisaranna ti panangpapatay iti nakillo, makigubat kadagiti amin a nasubeg nga agkedked nga agtulnog iti nalinteg a linlintegna. Ngarud nainkalintegan ni Jehova iti panangpunasna kadagiti nadangkes idi tiempo ti Layus, iti panangdadaelna iti Sodoma ken Gomorra, ken iti panangyegna ti pannakadadael kadagiti puersa ni Faraon.​—Ge 6:5-7, 13, 17; 19:24; Ex 15:4, 5; idiligyo ti 2Pe 2:5-10; Jud 7.

 Naaramat ti Israel kas manangdusa ti Dios. Ni Jehova intudingna kadagiti Israelita ti sagrado nga annong a panagserbi kas manangdusana idiay Naikari a Daga a nangyeganna kadakuada. Sakbay ti pannakaispal ti Israel manipud Egipto, ti nasion saanna nga ammo ti gubat. (Ex 13:17) Babaen ti sibaballigi a panangiturongna iti Israel maibusor iti “pito a nasion nga ad-adu ti umilina ken nabilbileg” ngem kadakuada, intan-ok ti Dios ti naganna kas “Jehova ti buybuyot, ti Dios dagiti linia ti bakal ti Israel.” Paneknekan daytoy a “saan a babaen ti kampilan wenno uray babaen ti pika a mangisalakan ni Jehova, agsipud ta kukua ni Jehova ti bakal.” (De 7:1; 1Sm 17:45, 47; idiligyo ti 2Cr 13:12.) Nangipaay met dayta kadagiti Israelita iti gundaway a mangiparangarang iti kinatulnog iti bilbilin ti Dios agingga iti punto nga inrisgoda dagiti biagda iti intuyang-Dios a pannakigubat.​—De 20:1-4.

 Awan iraraut iti labes dagiti inted-Dios a pagbedngan. Nupay kasta, ti Dios siiinget a binilinna ti Israel a saanda a makipaset iti gubgubat ti iraraut wenno panagparmek iti labes ti teritoria nga impaayna kadakuada ken saanda a makidangadang iti aniaman a nasnasion malaksid kadagidiay imbilinna kadakuada a pakidangadanganda. Saanda a makiringgor iti nasnasion ti Edom, Moab, wenno Ammon. (De 2:4, 5, 9, 19) Ngem rinaut ida dagitoy a nasion kadagiti naud-udi a tiempo ket napilitanda a mangidepensa iti bagbagida maibusor kadakuada iti gubat. Naaddaanda iti tulong ti Dios iti daytoy.​—Uk 3:12-30; 11:32, 33; 1Sm 14:47.

 Idi a, bayat ti periodo ti Uk-ukom, pinadas ti ari ti Ammon nga ikalintegan dagiti panangrautna iti Israel babaen ti siuulbod a panangpabasolna iti Israel a nangala iti daga dagiti Ammonita, isu sinupiat ni Jefte babaen ti panangipalagipna kadagiti kinapudno iti pakasaritaan. Kalpasanna nakirupak ni Jefte kadagitoy a manangraut, iti prinsipio a ‘tunggal maysa nga ikkatan ni Jehova iti sanikua iti sanguananmi ikkatanminto iti sanikua.’ Saan nga ibbatan ni Jefte iti asinoman a managbasakbasak ti uray sangapulgada iti inted-Dios a daga iti Israel.​—Uk 11:12-27; kitaenyo ti JEFTE.

 Nasantipikar a pannakigubat. Idi un-unana, dagiti pakirupak a puersa, sakbay a sumrekda iti bakal, kaugalian a nasantipikarda. (Jos 3:5; Jer  6:4; 51:27, 28) Bayat ti pannakigubat kasapulan nga agtalinaed a naseremoniaan a nadalus dagiti puersa ti Israel, agraman dagiti di Judio (kas pagarigan, ni Urias a Heteo, a nalabit nakugit a proselita). Saanda a mabalin ti maaddaan kadagiti seksual a pannakidenna, uray iti bukodda nga assawa, bayat ti kampania militar. Gapuna, awan dagiti balangkantis a simmurot iti buyot ti Israel. Mainayon pay, ti mismo a pakarso kasapulan a mapagtalinaed a nadalus manipud pannakatulaw.​—Le 15:16, 18; De 23:9-14; 2Sm 11:11, 13.

 No nasken idi a dusaen ti di matalek nga Israel, dagidiay ganggannaet a buyot a mangyeg iti pannakadadael namatmatan kas ‘nasantipikar,’ iti kaipapanan nga ‘insina’ ida ni Jehova maipaay iti pannakaipakat dagiti nalinteg a panangukomna. (Jer 22:6-9; Hab 1:6) Umasping iti dayta, dagidiay puersa militar (nangnangruna dagiti Medo ken Persiano) a nangyeg ti pannakadadael iti Babilonia dinakamat ni Jehova kas “nasantipikar a tattaok.”​—Isa 13:1-3.

 Dagiti ulbod a mammadto iti Israel, iti kinaagumda, naikuna a ‘mangsantipikarda iti gubat’ maibusor iti asinoman a saan a nangikabil iti maysa a banag kadagiti ngiwatda. Di pagduaduaan nga aginlilinteg a kinunkunada nga addaan nadibinuan nga anamong dagiti tignayda a panangirurumen, a nakairamanan ti pannakaipasetda a manungsungbat iti pannakaidadanes ken uray pay iti ipapatay dagiti pudno a mammadto ken ad-adipen ti Dios.​—Mik 3:5; Jer 2:8; Un 4:13.

 Pannakaipasalista. Iti panagbilin ni Jehova naipasalista dagiti nabaneg a lallaki ti Israel a 20 ti tawenda ken agpangato maipaay iti panagserbi iti militar. Sigun ken Josephus, nagserbida agingga iti edad a 50 a tawen. (Jewish Antiquities, III, 288 [xii, 4]) Saan a naawat ti agbuteng ken agkullayaw ti pusona agsipud ta ti gubgubat ti Israel ket gubgubat ni Jehova, ket dagidiay mangiparparangarang iti kinakapuy ti pammati gapu iti kinamanagbutbuteng pakapuyenda ti pakinakem ti buyot. Adda dagiti di pannakairaman a naipaay iti lallaki a kailepleppasda ti maysa a baro a balay, kasta met kadagidiay nagmula iti kaubasan ket saanda pay a naaramat ti bungana. Dagitoy a di pannakairaman ket naibatay iti kalintegan ti maysa a tao a mangtagiragsak iti bunga ti trabahona. Ti lalaki a kabbaro a nangasawa di nairaman iti makatawen. Bayat daytoy a tiempo, mabalin a ti lalaki maaddaan ken makakita iti pagtawidenna. Impalgak ditoy ni Jehova ti pannakaseknan ken konsiderasionna iti pamilia. (Nu 1:1-3, 44-46; De 20:5-8; 24:5) Dagiti Levita, a mangay-aywan idi iti panagserbi iti santuario, saanda a nairaman, a mangipakita nga imbilang ni Jehova a ti naespirituan a pagimbagan ti ili napatpateg ngem iti namilitariaan a depensa.​—Nu 1:47-49; 2:32, 33.

 Linlinteg mainaig iti panangdarup ken pananglakub kadagiti siudad. Ni Jehova binilinna ti Israel maipapan iti namilitariaan a pamay-an iti panangparmek iti Canaan. Ti pito a nasion ti Canaan, nainaganan iti Deuteronomio 7:1, 2, matalipupos, agraman ti babbai ken ubbing. Dagiti siudadda maipaayda iti pannakadadael. (De 20:15-17) Sigun iti Deuteronomio 20:10-15, napakdaaran nga umuna ti dadduma a siudad ket naitukon dagiti kondision ti kappia. No simmuko ti siudad, nailiklik dagiti agnanaed ket naisaadda iti pinuersa a panagtrabaho. Daytoy a gundaway a sumuko, agraman ti pammasiguro a mailiklik dagiti biagda ken saan a marames wenno masemsem ti babbaida, ket panggutugot iti kakasta a siudad tapno tumulokda iti buyot ti Israel, iti kasta maliklikan ti adu a panagibukbok iti dara. No saan a simmuko ti siudad, napapatay amin a lallaki. Ti panangpapatay iti lallaki inikkatna ti peggad nga umalsa ti siudad inton agangay. Nailiklik “ti babbai ken ti babassit nga ubbing.” Ipatuldo ti Deuteronomio 21:10-14 a ti “babbai” ditoy awan duadua a kaipapananna dagiti birhen, a nakadeskribiran dagiti mainanama a nobia iti gubat kas agledleddaang gapu kadagiti nagannak, saan a gapu iti assawa. Kasta met, nasapsapa pay, idi a ti Israel naparmekna ti Midian, espesipiko a naikuna a dagiti birhen laeng ti nailiklik. Ti kasta a panangiliklik kadagiti birhen laeng agpaay a mangsalaknib iti Israel manipud ulbod a panagdaydayaw ken awan duadua a manipud kadagiti sakit a mayakar babaen iti sekso. (Nu 31:7, 17, 18) (No maipapan iti kinahustisia ti bilin ti Dios maibusor iti nasnasion ti Canaan, kitaenyo ti CANAAN, CANAANITA [Panangparmek ti Israel iti Canaan].)

 Ti mangpataud-taraon a kaykayo saan a mapukan nga agpaay a panglakub. (De 20:19, 20) Nalugpi dagiti kabalio ti kabusor bayat ti kakaro ti bakal tapno pagbalinen ida a di makagaway; kalpasan ti bakal di pagduaduaan a napapatayda.​—Jos 11:6.

 Saan nga Amin a Gubat ti Israel ket Umiso. Ti panagturong ti Israel iti dana ti di kinamatalek nabuyogan idi kadagiti binnusor a nakarkaro bassit ngem kadagiti dangadang iti pannakabalin. Daytoy ti kaso iti pannakigubat ni Abimelec iti Siquem ken Tebes idi tiempo ti Uk-ukom (Uk 9:1-57), kasta met iti pannakigubat ni Omri kada Zimri ken Tibni, a nangiturong iti sititibker a pannakaipasdekna iti kinaari iti sangapulo-tribu a  pagarian. (1Ar 16:16-22) Kasta met, imbes nga agpannurayda ken Jehova maipaay iti pannakasalaknib manipud kabkabusorda, nangrugi nga agtalek dagiti Israelita iti namilitariaan a bileg, kabkabalio ken karkaruahe. Gapuna, idi tiempo ni Isaias, ti daga ti Juda “napno kadagiti kabalio” ken “saan a nakedngan dagiti karuaheda.”​—Isa 2:1, 7.

 Kadaanan nga Estratehia ken Taktika ti Gubat. No dadduma naibaon dagiti managsimisim nga umun-una ngem iti idadarup tapno ammuenda dagiti kasasaad iti daga. Ti kakasta a managsimisim saanda a naibaon a mangirussuat iti riribuk, iyaalsa, wenno subersibo a nalimed a tigtignay. (Nu 13:1, 2, 17-19; Jos 2:1; Uk 18:2; 1Sm 26:4) Naaramat dagiti naisangsangayan nga awag ti trumpeta maipaay iti panangurnong kadagiti puersa, maipaay kadagiti awag ti gubat, ken maipaay a pagilasinan iti nagkaykaysa a panagtignay. (Nu 10:9; 2Cr 13:12; idiligyo ti Uk 3:27; 6:34; 7:19, 20.) No dadduma nabingbingay ken napagwaras dagiti puersa kadagiti manglabbet nga idadarup, wenno kadagiti panagsaneb ken panangpalab-og. (Ge 14:15; Jos 8:2-8; Uk 7:16; 2Sm 5:23, 24; 2Cr 13:13) Iti di kumurang a maysa a pasamak, iti panangiwanwan ni Jehova, dagiti kumakanta iti daydayaw iti Dios naikabilda iti sanguanan, umun-una ngem kadagiti armado a puersa. Nakidangadang ti Dios maipaay iti Israel iti dayta nga aldaw, a riniribukna ti pakarso ti kabusor iti kasta nagpipinnatay dagiti kabusor a soldado.​—2Cr 20:20-23.

 Iti dakkel a rukod, ti panagdadangadang ket iman-ima, tao maibusor iti tao. Nadumaduma nga igam ti nausar​—kampilan, pika, gayang, pana, bato ti pallatibong, ken dadduma pay. Bayat ti panangparmek iti Naikari a Daga, ti Israel saan a nagpannuray kadagiti kabalio ken karuahe; ti panagtalekda adda iti mangisalakan a pannakabalin ni Jehova. (De 17:16; Sal 20:7; 33:17; Pr 21:31) Kadagidi laeng naud-udi a tiempo a dagiti buyot ti Israel nagaramat kadagiti kabalio ken karuahe, kas iti panagaramat dagiti Egipcio ken dadduma pay. (1Ar 4:26; 20:23-25; Ex 14:6, 7; De 11:4) No dadduma, dagiti ganggannaet a buyot adda karkaruaheda a pakigubat nga addaan kadagiti panabas a landok a nagdawadaw manipud kadagiti eheda.​—Jos 17:16; Uk 4:3, 13.

 Nagbalbaliw dagiti taktika ti gubat bayat ti panaglabas dagiti siglo. Iti pangkaaduan, saan nga impamaysa ti Israel ti panagpataud kadagiti gamigam iti dumarup a pannakigubat, nupay adu a panangasikaso ti naipaay iti sarikedked. Mabigbigbig ni Ari Ozias ti Juda gapu iti panagibangonna “kadagiti makina a pakigubat, ti partuat dagiti inheniero,” ngem kangrunaanna a nagpaay dagitoy iti depensa ti Jerusalem. (2Cr 26:14, 15) Tapno maraut ti nangatngato ken nakapkapuy a paset ti pader ti maysa a siudad, dagiti buyot ti Asiria ken Babilonia, kangrunaanna, pagaammo ida gapu kadagiti paderda a panglakub ken baluarteda a panglakub. Dagitoy a baluarte nagpaayda kas andamio nga agpangato a nakaiyegan dagiti torre nga addaan kadagiti alikamen a pangrakrak; manipud kadagitoy a torre, nakidangadang dagiti pumapana ken pumapallatibong. Naikadua kadagitoy ti dadduma pay a kita dagiti makina a panglakub, a pakairamanan ti nagdadakkel a pagibarsak iti bato. (2Ar 19:32; Jer 32:24; Eze 4:2; Lu 19:43) Kabayatanna dagiti manangikanawa iti siudad ginandatda a lapdan ti idadarup babaen kadagiti pumapana, pumapallatibong, kasta met babaen kadagiti soldado nga agipuruak kadagiti aluten manipud kadagiti pader ken torreda ken manipud kadagiti makina nga agibiat iti pika iti uneg ti siudad. (2Sm 11:21, 24; 2Cr 26:15; 32:5) Iti panangdarup kadagiti napaderan a sarikedked, ti maysa kadagiti umuna a banag a naigandat isu ti pananggessat iti abasto a danum ti siudad, nupay ti siudad a malakuben masansan a pinasardengna dagiti gubuayan ti danum iti likmut ti siudad tapno saan ida a mausar dagiti manangraut.​—2Cr 32:2-4, 30.

 Iti panangparmek iti kabusor, no dadduma dagiti nagballigi pinasardengda dagiti bubon ken ubbog iti lugar ket nangisaknapda iti batbato iti daga, a pasaray mulaanda ti daga iti asin.​—Uk 9:45; 2Ar 3:24, 25; kitaenyo ti AR-ARMAS, KABAL; SARIKEDKED.

 Mangipadto ni Jesus iti Gubat. Ni Jesus, ti tao ti talna, kinunana a “dagidiay mangaramat iti kampilan mataydanto iti kampilan.” (Mt 26:52) Indeklarana ken Pilato a, no ti Pagarianna ket iti daytoy a lubong, nakibakal koma dagiti agserserbi kenkuana tapno malapdan ti pannakayawatna kadagiti Judio. (Jn 18:36) Kaskasdi impadtona a ti Jerusalem, gapu iti panangilaksidna kenkuana kas Mesias, inton agangay agsagaba iti pannakalakub ken pannakalangalang, a bayat dayta rebbekenda ti ‘annakna’ (dagiti agnanaed) agingga iti daga.​—Lu 19:41-44; 21:24.

 Sakbay unay ti ipapatayna, nangipaay ni Jesus iti padpadto a nagaplikar iti daydi a kaputotan ken kasta met iti tiempo inton mangrugi ti kaaddana iti pannakabalin ti Pagarian: “Makangngegkayto iti gubgubat ken damdamag ti gubgubat; kitaenyo a dikay mapabutngan. Ta masapul a maaramid dagitoy a banag, ngem saan pay a panungpalan. Ta ti nasion tumakderto a bumusor iti nasion ken  ti pagarian a bumusor iti pagarian.”​—Mt 24:6, 7; Mr 13:7, 8; Lu 21:9, 10.

 Makigubat ni Kristo Kas “Ari ti Ar-ari.” Ipalgak ti Biblia a ti napagungar a ni Apo Jesu-Kristo, buyogen ti ‘isuamin nga autoridad idiay langit ken ditoy daga’ nga inted kenkuana ni Amana, makipasetto iti maysa a gubat a mangdadaelto iti amin a kabusor ti Dios ken mangipasdek iti agnanayon a talna, kas ipasimudaag ti titulona a “Prinsipe ti Kappia.”​—Mt 28:18; 2Te 1:7-10; Isa 9:6.

 Nasirmata ni apostol Juan ti bambanag a mapasamak kalpasan ti pannakaitrono ni Kristo idiay langit. Impadto ti sasao ti Salmo 2:7, 8 ken 110:1, 2 a ti Anak ti Dios maawis a ‘kiddawenna ken Jehova ti nasnasion kas tawidna,’ ket sumungbat ni Jehova babaen iti panangibaonna kenkuana a ‘mapan mangparukma iti tengnga dagiti kabusorna.’ (Heb 10:12, 13) Inladawan ti sirmata ni Juan ti maysa a gubat idiay langit nga iti dayta ni Miguel, awan sabali, ni Jesu-Kristo (kitaenyo ti MIGUEL Num. 1), indauluanna dagiti buyot ti langit iti maysa a gubat maibusor iti Dragon, ni Satanas a Diablo. Ti nagbanagan dayta a gubat isu ti pannakaitapuak ti Diablo ken dagiti anghelna ditoy daga. Daytoy a gubat simmaruno a dagus iti ‘pannakaipasngay ti anak a lalaki’ a mangituray iti nasnasion babaen iti sarukod a landok. (Apo 12:7-9) Idin impakaammo ti natbag a timek idiay langit: “Ita napasamaken ti pannakaisalakan ken ti pannakabalin ken ti pagarian ti Diostayo ken ti autoridad ni Kristona.” Nangyeg daytoy iti gin-awa ken rag-o kadagiti anghel; ngem nangipalnaad dayta kadagiti riribuk, a pakairamanan ti gubgubat, iti daga, ta intultuloy ti deklarasion: “Asi pay ti daga ken ti baybay, agsipud ta ti Diablo immulog kadakayo, nga addaan iti dakkel nga unget, yantangay ammona nga ababan ti periodo ti tiempona.”​—Apo 12:10, 12.

 Kalpasan a naitapuak ni Satanas ditoy daga, pinagbalinna a kangrunaan a puntiriana ti ad-adipen ti Dios ditoy daga, dagiti natda ti ‘bin-i ti babai,’ “isuda a mangtungtungpal kadagiti bilin ti Dios ken addaan iti trabaho a panangsaksi ken Jesus.” Nangirussuat ni Satanas iti pannakigubat kadakuada a nakairamanan agpadpada ti naespirituan a binnusor ken aktual a pannakaidadanes, a nagbanag pay iti ipapatay ti sumagmamano. (Apo 12:13, 17) Dagiti sumarsaruno a kapitulo ti Apocalipsis (13, 17-19) deskribirenda dagiti ahente ken instrumento nga aramaten ni Satanas maibusor kadakuada, kasta met ti naballigi a pagbanagan maipaay iti sasanto ti Dios iti sidong ti Panguluenda a ni Jesu-Kristo.

 “Gubat ti naindaklan nga aldaw ti Dios a Mannakabalin-amin.” Ti maika-19 a kapitulo ti Apocalipsis mangipaay iti buya ti kadakkelan a gubat iti intero a pakasaritaan ti tao, a ringbawanna ti aniaman a nasaksian pay laeng ti tattao. Iti nasapa a paset ti sirmata naawagan dayta iti “gubat ti naindaklan nga aldaw ti Dios a Mannakabalin-amin.” Maibusor ken Jehova ken ni Apo Jesu-Kristo kas Komandante ti buybuyot ti Dios, ti buybuyot ti langit, naintar ti simboliko nga “atap nga animal ken ti ar-ari ti daga ken dagiti buyotda” a naummong iti disso daytoy a gubat babaen kadagiti “ebkas nga impaltiing dagiti sairo.” (Apo 16:14; 19:19) Awan kadagiti naindagaan nga adipen ti Dios ti nailadawan a makipaspaset iti daytoy a bakal. Ti naindagaan nga ar-ari “makibakaldanto iti Kordero, ngem, agsipud ta isu ti Apo ti ap-appo ken Ari ti ar-ari, parmekento ida ti Kordero.” (Apo 17:14; 19:19-21; kitaenyo ti HAR–MAGEDON.) Kalpasan daytoy a bakal, ni Satanas a Diablo a mismo maparautan iti sangaribu a tawen, “tapno saannan a mayaw-awan dagiti nasion agingga a maturpos ti sangaribu a tawen.”​—Apo 20:1-3.

 Iti panagpatingga daytoy a gubat, ti daga tagiragsakennanto ti talna iti sangaribu a tawen. Ti salmo a mangidekdeklara a “[Ni Jehova] pagsardengenna dagiti gubat agingga iti ungto ti daga. Rungrungduenna ti bai ket putedputedenna ti pika; dagiti kareson ipuorna iti apuy,” naaddaan iti damo a kaitungpalan iti panangyeg ti Dios iti talna iti daga ti Israel babaen ti panangrebbana kadagiti gamigam a pakigubat ti kabusor. Kalpasan ti panangparmek ni Kristo inton Har–​Magedon kadagiti mangitantandudo iti gubat, ti ungto daytoy naindagaan a globo tagiragsakennanto ti naan-anay ken makapnek a talna. (Sal 46:8-10) Dagiti tattao a naparaburan iti agnanayon a biag isudanto dagidiay nangpitpit ‘kadagiti kampilanda a pinagbalin a subsob ti arado ken kadagiti pikada a pinagbalin a pangarbas a getgetteng’ ken saanen nga ‘agsursuro iti pannakigubat.’ “Ta ti mismo a ngiwat ni Jehova ti buybuyot sinaona dayta.”​—Isa 2:4; Mik 4:3, 4.

 Agnanayonen a nagpatingga ti pangta ti gubat. Itultuloy nga ipakita ti sirmata iti Apocalipsis nga iti ngudo ti sangaribu a tawen maisublinto ni Satanas a Diablo manipud pannakaparautna iti mangliwengliweng ket gutugotennanto manen ti adu a sumang-atda a manggubat kadagidiay agtaltalinaed a nasungdo iti Dios. Ngem awanto ti madangran, ta ‘bumabanto ti apuy manipud langit’ ket alun-onenna dagitoy a kabusor, iti kasta agnanayonen a maikkat ti isuamin a pangta ti gubat.​—Apo 20:7-10.

  Nakristianuan a Pannakigubat. Nupay ti Kristiano saan a makipaset iti pisikal a pannakigubat iti dara ken lasag (Efe 6:12), isu adda latta pannakigubatna, maysa a naespirituan a pannakidangadang. Deskribiren ni apostol Pablo ti mapaspasamak a gubat iti uneg ti Kristiano iti nagbaetan ti “linteg ti basol” ken ti “linteg ti Dios,” wenno ‘ti linteg ti panunot’ (ti Nakristianuan a panunot maitunos iti Dios).​—Ro 7:15-25.

 Natuok daytoy a pannakigubat ti Kristiano, agkasapulan iti panangyagawa iti amin a kabaelan tapno mangabak ti maysa a tao. Ngem makapagtalek nga isu agballigi babaen iti di kaikarian a kinamanangngaasi ti Dios babaen ken Kristo ken iti tulong ti espiritu ti Dios. (Ro 8:35-39) Kinuna ni Jesus maipapan itoy a dangadang: “Umagawakayo a sipipinget a sumrek iti akikid a ruangan” (Lu 13:24), ken imbalakad ni apostol Pedro: “Itultuloyyo ti umadayo kadagiti nainlasagan a tarigagay, nga isuda a mismo ti makibimbinnusor [wenno, “mangar-aramid iti panagserbi iti militar” (stra·teuʹon·tai)] iti kararua.”​—1Pe 2:11, Int; idiligyo ti San 4:1, 2.

 Maibusor kadagiti nadangkes nga espiritu. Mainayon iti daytoy a pannakigubat iti linteg ti basol, ti Kristiano addaan pannakidangadang kadagiti sairo, isuda a manggundaway kadagiti pagannayasan ti lasag babaen ti panangsulisog iti Kristiano nga agbasol. (Efe 6:12) Iti daytoy a pannakigubat, dagiti sairo gutugotenda met dagidiay adda iti sidong ti impluensiada tapno sulisogenda wenno tapno busoren ken idadanesda dagiti Kristiano iti panagregget a panangallukoy kadakuada a mangdadael iti kinatarnawda iti Dios.​—1Co 7:5; 2Co 2:11; 12:7; idiligyo ti Lu 4:1-13.

 Maibusor kadagiti ulbod a sursuro. Nagsao met ni apostol Pablo maipapan iti pannakigubatna ken ti kakaduana, iti panangitungpalda iti rebbengenda kas dagidiay nadutokan a mangaywan iti kongregasion Kristiano. (2Co 10:3) Ti kongregasion idiay Corinto di umiso nga inimpluensiaan ti nadursok a lallaki nga inawagan ni Pablo iti ‘ulbod nga apostol’ isuda a, babaen ti panangipaayda iti di maiparbeng a panangikabilangan kadagiti personalidad, nangpataud kadagiti pannakabingbingay, sekta, iti kongregasion. (2Co 11:13-15) Nagbalinda, arigna, a paspasurot ti lallaki a kas kada Apolos, Pablo, ken Cefas. (1Co 1:11, 12) Napukaw dagiti miembro ti kongregasion ti naespirituan a panangmatmat, a dagitoy a lallaki pannakabagi laeng ni Kristo, nagkaykaysada nga agserserbi iti maymaysa a panggep. Nagbalinda a nainlasagan. (1Co 3:1-9) Minatmatanda ti lallaki iti kongregasion “maitunos iti kinasiasinoda iti lasag,” ti langada, nainkasigudan a kabaelanda, personalidadda, ken dadduma pay, imbes nga ibilang ida kas naespirituan a lallaki. Napaayda a mangbigbig a ti espiritu ti Dios agtigtignay iti kongregasion, ket ti lallaki a kas kada Pablo, Pedro, ken Apolos itungtungpalda idi ti inaramidda babaen ti espiritu ti Dios, maipaay iti dayag ti Dios.

 Gapuna, natignay ni Pablo a mangisurat kadakuada: “Kinapudnona ipakaasik a, no addaak, saanak koma nga agusar iti kinatured buyogen ti panagtalek a dayta ti pagpannurayak a pangsaranget a situtured iti sumagmamano a mangibilang kadakami a kasla ketdin nagnakami maitunos iti kasasaadmi iti lasag. Ta nupay magnakami iti lasag, saankami a makigubat a maitunos iti kinasiasinomi iti lasag. Ta dagiti igam ti pannakigubatmi saan a nainlasagan, ngem mannakabalin babaen iti Dios a maipaay a pangbalintuag iti natibker ti pannakasarikedkedna a bambanag. Ta ibalbalintuagmi dagiti panagrasrason ken tunggal natan-ok a banag a naibangon maibusor iti pannakaammo iti Dios; ket kautibuenmi ti tunggal panunot tapno pagbalinen a natulnog iti Kristo.”​—2Co 10:2-5.

 Ni Pablo insuratna ken Timoteo, nga imbatina idiay Efeso a mangaywan iti kongregasion sadiay: “Daytoy a bilin italekko kenka, anak, a Timoteo, maitunos kadagiti padles a naiturong a mismo kenka, tapno babaen kadagitoy maitultuloymo ti nasayaat a pannakigubat; a salimetmetam ti pammati ken ti naimbag a konsiensia.” (1Ti 1:18, 19) Saan laeng a naipasango ken Timoteo dagiti binnusor gapu iti managbasol a lasag ken gapu iti ibubusor dagiti kabusor ti kinapudno no di ket kasapulan met a makigubat maibusor iti iseserrek ti ulbod a doktrina ken dagidiay mamagrinuker iti kongregasion. (1Ti 1:3-7; 4:6, 11-16) Ti tigtignayna mamatibker iti kongregasion maibusor iti apostasia a pagaammo ni Pablo a mapasamak kalpasan a naglabasen dagiti apostol. (2Ti 4:3-5) Ngarud pudpudno idi dayta a pannakidangadang a kasapulan nga aramiden ni Timoteo.

 Nabalinan ni Pablo nga ikuna ken Timoteo: “Nakirupakak iti nasayaat a dangadang, tinarayko ti tarayen agingga iti pagpatinggaan, inalagadko ti pammati.” (2Ti 4:7) Nataginayon ni Pablo ti kinamatalekna ken Jehova ken ni Jesu-Kristo babaen ti umiso a kababalin ken panagserbi iti sango ti pannakabusbusor, panagsagaba, ken pannakaidadanes. (2Co 11:23-28) Naitungpalna pay ti pagrebbengan ti akemna kas maysa nga apostol ni Apo Jesu-Kristo, a nakidangdangadang iti gubat tapno mapagtalinaed a nadalus ken di namulitan ti kongregasion Kristiano, kas nadalus a birhen, ken kas “maysa nga adigi ken sadiri ti kinapudno.” ​—1Ti 3:15; 1Co 4:1, 2; 2Co 11:2, 29; idiligyo ti 2Ti 2:3, 4.

 Namaterialan a suporta ti Dios iti Kristiano. Iti pannakigubat ti Kristiano, ti Dios matmatanna ti Kristiano kas soldadona ket, ngarud, ipaayanna iti nasken a namaterialan a bambanag. Ikalintegan ti apostol, maipapan iti autoridad daydiay agserbi kas maysa a ministro ti sabsabali: “Siasino kadi ti agserbi uray kaano a kas soldado a bukodna ti gastos?”​—1Co 9:7.

 Dagiti Kristiano ken ti Gubgubat Dagiti Nasion. Kanayon a tinaginayon dagiti Kristiano ti nainget a kinaneutral no maipapan iti nainlasagan a panaggugubat iti nagbabaetan dagiti nasion, grupo, wenno aniaman a kita dagiti partido. (Jn 18:36; Efe 6:12) Maipaay kadagiti pagarigan ti kababalin dagiti nagkauna a Kristiano maipapan iti daytoy a banag, kitaenyo ti BUYOT (Dagidiay Pagaammo Kas Nagkauna a Kristiano).

 Dadduma Pay nga Usar. Iti kanta da Barak ken Debora, kalpasan ti panagballigi maibusor iti buyot ni Jabin, ari ti Canaan, naipalagip ti maysa a kasasaad a mangipasdek iti prinsipio: “Nangpilida [ti Israel] iti baro a didios. Iti daydin nga adda gubat kadagiti ruangan.” (Uk 5:8) Apaman a binaybay-anda ni Jehova a nagturongda iti ulbod a panagdaydayaw, dimteng ti riribuk, a ti kabusor simmarunson iti mismo a ruruangan dagiti siudadda. Maitunos daytoy iti indeklara ti salmista: “Malaksid no ni Jehova ti mangbantay iti siudad, awan mamaayna a nagtalinaed a siririing ti guardia.”​—Sal 127:1.

 Iti Eclesiastes 8:8, insurat ni Solomon: “Awan ti tao nga addaan pannakabalin iti espiritu tapno pawilanna ti espiritu; . . . awan met ti aniaman a pannakaikkat manipud iti gubat.” Iti aldaw ti ipapatay saan a mabalin nga igawid ti matmatay a tao ti espiritu, wenno puersa ti biag, ket lapdanna dayta nga agsubli iti Dios a Manangipaay ken Gubuayan, tapno agbiag pay iti napapaut. Ti matayto a tattao saanda a mabalin a medmedan ti aldaw ti ipapatayda ken lapdan dayta a dumanon latta kadakuada. Saan a mabalin, babaen iti aniaman a natauan a panagregget, nga ikkaten ida manipud iti gubat nga ar-aramiden ti kabusor a ni Patay maibusor iti intero a sangatauan nga awan labas. Ti managbasol a tao saan a mabalin a mangala iti sabali a managbasol a tao a mangsandi kenkuana iti ipapatay ket iti kasta tagiragsakenna ti pannakailaksid iti ipapatay. (Sal 49:6-9) Posible ti pannakapagin-awa babaen laeng ti di kaikarian a kinamanangngaasi ni Jehova baeten ken Jesu-Kristo. “No kasano a ti basol nagturay kas ari agraman iti ipapatay, kasta met a ti di kaikarian a kinamanangngaasi agturay koma kas ari babaen ti kinalinteg a maipaay iti agnanayon a biag baeten ken Jesu-Kristo nga Apotayo.”​—Ro 5:21.