Kapitulo 11

Dagitoyen ti Maudi nga Al-aldaw!

1. Apay a mariribukan ti adu no panunotenda ti kasasaad ti lubong, ngem sadinot’ pakasarakan iti mapagtalkan a panangilawlawag kadagiti pasamak iti lubong?

KASANO a nakagteng ti nariribuk a lubongtayo iti kastoy a kasasaad? Aniat’ agur-uray kadatayo iti masanguanan? Naisalsaludsodyo kadin dagitoy? Adu ti mariribukan no makitada ti kasasaad ti lubong. Gapu kadagiti pasamak a kas iti gubat, sakit, ken krimen, pampanunoten dagiti tattao no aniat’ iyeg ti masanguanan. Bassit la ti namnama a maipaay dagiti agtuturay. Nupay kasta, adda mapagtalkan a panangilawlawag kadagitoy nariribuk nga aldaw a magun-odan manipud iti Dios babaen ti Saona. Manamnamatayo a matulongannatay ti Biblia a mangtarus no sadino ti yantayon iti agus ti panawen. Ipakitana kadatayo nga addatayon iti “maudi nga al-aldaw” ti agdama a sistema ti bambanag.​—2 Timoteo 3:1.

2. Aniat’ insaludsod dagiti adalan ni Jesus kenkuana, ket kasanot’ isusungbatna?

² Kas pagarigan, usigenyo ti sungbat ni Jesus kadagiti sumagmamano a saludsod nga indatag dagiti adalanna. Tallo nga aldaw sakbay ti ipapatay ni Jesus, sinaludsodda kenkuana: “Anianto ti pagilasinan ti kaaddam ken ti panungpalan ti sistema ti bambanag?” * (Mateo 24:3) Kas sungbat, dinakamat ni Jesus dagiti  espesipiko a pasamak ken kasasaad iti lubong a nalawag a mangipakita a simreken daytoy dakes a sistema iti maudi nga al-aldawna.

3. Apay a kimmaro dagiti kasasaad ditoy daga idi mangrugi nga agturay ni Jesus?

³ Kas naipakita iti napalabas a kapitulo, paneknekan ti kronolohia ti Biblia nga agturturayen ti Pagarian ti Dios. Ngem kasano a kasta? Kimmaro dagiti kasasaad, saan a simmayaat. Kinapudnona, natibker daytoy a pakakitaan nga agturturayen ti Pagarian ti Dios. Apay a kasta? Bueno, ipakaammo kadatayo ti Salmo 110:2 nga agturay ni Jesus iti apagbiit ‘iti tengnga dagiti kabusorna.’ Kinapudnona, ti immuna nga inaramidna kas nailangitan nga Ari isu ti panangitappuak ken ni Satanas ken dagiti demonio nga anghelna iti kaparanget ti daga. (Apocalipsis 12:9) Aniat’ epektona? Kas naipadto iti Apocalipsis 12:12: “Asi pay ti daga ken ti baybay, agsipud ta ti Diablo immulog kadakayo, nga addaan iti dakkel nga unget, yantangay ammona nga ababan ti periodo ti tiempona.” Agbibiagtayon iti dayta ‘ababa a periodo ti tiempo.’

4. Ania dagiti sumagmamano a pagilasinan iti maudi nga al-aldaw, ken aniat’ ipasimudaagda? (Kitaenyo ti kahon.)

⁴ Di ngad pakasdaawan a mamagpanunot ti sungbat ni Jesus idi napagsaludsodan maipapan iti pagilasinan ti kaaddana ken ti panungpalan ti sistema ti bambanag. Naipakita ti nadumaduma a paset ti pagilasin iti kahon iti panid 102. Kas makitayo, ikkandatay da Kristiano nga apostol Pablo, Pedro, ken Juan iti kanayonan a detalye maipanggep iti maudi nga al-aldaw. Pudno a ti tuktukoyen ti kaaduan a paset ti pagilasinan ken dagiti pasamak iti maudi nga al-aldaw ket nariribuk a kasasaad. Ngem, pasingkedan kadatayo ti kaitungpalan dagitoy a padto nga asidegen nga agpatingga daytoy dakes a sistema. Usigentayo a naimbag ti sumagmamano kadagiti kangrunaan a pagilasinan iti maudi nga al-aldaw.

DAGITI PAGILASINAN ITI MAUDI NGA AL-ALDAW

5, 6. Kasano a matungtungpal dagiti padto maipapan iti gubat ken bisin?

⁵ “Ti nasion tumakderto a bumusor iti nasion ket ti pagarian bumusor  iti pagarian.” (Mateo 24:7; Apocalipsis 6:4) Inawagan ni mannurat nga Ernest Hemingway ti Gubat Sangalubongan I kas “ti kadadakkelan, kaaduan napapatay, kadadawelan a pammapatay a napasamak ditoy daga.” Sigun iti libro a The World in the Crucible​—1914-1919, “maysa [daytoy] a gubat nga awan kapadana iti kasaknap, ti immuna a naan-anay a gubat iti kapadasan ti sangatauan. Ti kapaut, kadawel, ken kasaknapna linab-awanna ti aniaman a napasamak wenno ninamnama ti kaaduan iti napalabas.” Sa dimteng ti Gubat Sangalubongan II, nga adayo a nadawdawel ngem ti Gubat Sangalubongan I. “Ti maikaduapulo a siglo,” kuna ti propesor ti historia a ni Hugh Thomas, “ket dinominaran ti machine gun, tangke, B-52, bomba nuklear ken, kamaudiananna, missile. Namarkaan dayta kadagiti gubat a nadardara ken nadawdawel ngem dagidiay napasamak iti aniaman a napalabas a tiempo.” Pudno, adut’ imbagbagada maipapan iti  panagdis-arma kalpasan ti panagpatingga ti [makunkuna a] Cold War. Kaskasdi, pinattapatta ti maysa a report a kalpasan dagiti naigakat a panangkissay, ag-10,000 agingga iti 20,000 a nuklear nga armas ti agtalinaed​—ad-adu iti nasurok a mamin-900 a daras ngem kadagiti igam a naaramat idi Gubat Sangalubongan II.

⁶ “Addanto dagiti kinakirang ti taraon.” (Mateo 24:7; Apocalipsis 6:5, 6, 8) Sipud idi 1914, di nakurkurang ngem 20 a dadakkel a bisin ti napasamaken. Karaman kadagiti naapektaran a lugar ti Bangladesh, Burundi, Cambodia, China, Ethiopia, Grecia, India, Nigeria, Russia, Rwanda, Somalia, ken Sudan. Ngem saan a ti kinakurang ti taraon ti kanayon a makagapu iti bisin. “Kadagiti kallabes a dekada, naparpartak ti iyaadu ti abasto a taraon ti lubong ngem ti populasionna,” kinuna ti maysa a grupo dagiti agrikultural a sientista ken ekonomista. “Ngem gapu ta di nakurkurang ngem 800 milion a tattao ti mamirmiraot pay laeng, . . . saanda a makagatang iti umdas [nupay adda nawadwad a taraon] tapno maaonda ida iti nakaro a malnutrision.” Nainaig ti politikal a pannakibiang iti dadduma a kaso. Mangted ni Dr. Abdelgalil Elmekki ti University of Toronto iti dua a pagarigan a sadiay rinibu ti mabisbisinan bayat nga ageks-eksport  dagiti pagilianda iti ginabgabsuon a taraon. Kasla ad-adda a maseknan ti gobierno iti panagurnong iti foreign currency tapno maigastuan dagiti gubat nga iwaywayatda ngem iti panangpakan kadagiti umilida. Ti konklusion ni Dr. Elmekki? Ti bisin ket masansan a “dakkel pakainaiganna iti panangiwaras ken pagannurotan ti gobierno.”

7. Aniat’ ipakita dagiti report maipapan kadagiti angol itatta?

⁷ “Dagiti angol.” (Lucas 21:11; Apocalipsis 6:8) Di nakurkurang ngem 21 milion a biag ti inungaw ti trangkaso Español idi 1918-19. “Pulos a di napasaran ti lubong ti kasta a panangdidigra ti maysa a mammapatay a nangikisap iti nakaad-adu a tattao iti kasta a kapartak,” insurat ni A. A. Hoehling iti The Great Epidemic. Itatta, agtultuloy ti panangsaplit dagiti angol. Kada tawen, lima a milion a tattao ti matmatay iti kanser, nasurok a tallo a milion a maladaga ken ubbing ti matmatay iti síka, ken tallo a milion iti sárut. Ag-3.5 milion nga ubbing nga agtawen iti nababba ngem lima ti matmatay kada tawen gapu kadagiti impeksion iti bará, kaaduanna iti pulmonia. Ken makapakigtot a 2.5 bilion​—kagudua ti populasion ti lubong​—ti agsagsagaba kadagiti sakit a resulta ti di umdas wenno namulitan a danum ken kinarugit. Ad-adda pay nga ipalagip ti AIDS a di mapasardeng ti tao dagiti angol nupay dakkel ti rinang-ayannan iti medisina.

8. Kasano a pampaneknekan dagiti tattao a ‘managayatda iti kuarta’?

⁸ “Dagiti tattao . . . managayat[danto] iti kuarta.” (2 Timoteo 3:2) Kadagiti pagilian iti aglikmut ti lubong, kasla saan a maep-ep ti panagtarigagay dagiti tattao iti dakdakkel a kinabaknang. Masansan a marukod ti “balligi” iti kadakkel ti sueldo, ken ti “gapuanan” iti kaadu ti sanikua. “Agtultuloy ti materialismo a kas maysa kadagiti mangtigtignay a puersa iti kagimongan nga Americano . . . ken maysa met a bumilbileg a napateg a puersa iti dadduma pay a kangrunaan a pagtagilakuan,” kinuna ti bise-presidente ti maysa nga advertising agency. Mapaspasamak kadi daytoy iti pagnanaedanyo?

9. Aniat’ maikuna maipapan iti naipadto a kinasukir kadagiti nagannak?

⁹ “Nasukir kadagiti nagannak.” (2 Timoteo 3:2) Mapaneknekan a mismo dagiti nagannak, mannursuro, ken dadduma pay iti kaaldawantayo nga adu dagiti ubbing nga awanan panagraem  ken nasukir. Bumalbales wenno tumultulad laeng ti dadduma kadagitoy nga agtutubo iti di umiso a kababalin dagiti dadakkelda. Umad-adu dagiti ubbing a din mamatpati​—ken agrebrebelde​—iti pagadalan, linteg, relihion, ken kadagiti dadakkelda. “Kas pagannayasan,” kuna ti maysa a beterano a mannursuro, “kasla awanen a pulos ti panagraemda iti aniaman a banag.” Nupay kasta, makaparagsak ta adu dagiti managbuteng-Dios nga ubbing a mapagulidanan ti kababalinda.

10, 11. Aniat’ mangpaneknek a narungsot ken awanan nainkasigudan a panagayat dagiti tattao?

¹⁰ “Narungsot.” (2 Timoteo 3:3) Ti kayulogan ti Griego a sao a naipatarus a “narungsot” ket ‘naatap, awanan natauan a pannakipagrikna ken empatia.’ Anian a maitutop daytoy kadagiti adu nga agar-aramid iti kinaranggas itatta! “Ti biag ket nasaem unay, namansaan iti dara ken amak ket masapul a maaddaanka iti tian a landok tapno mairusokmo ti agbasa iti inaldaw a damag,” kinuna ti maysa a pagiwarnak. Kinuna ti sarhento dagiti guardia ti maysa nga apartment nga adu dagiti agtutubo a kasla di mangikankano iti pagbanagan dagiti tignayda. Kinunana: “Kastoy ti panagriknada, ‘Diak ammo ti mapasamak inton bigat. Aramidek ti kayatko itan.’”

¹¹ “Awanan nainkasigudan a panagayat.” (2 Timoteo 3:3) Naipatarus dagitoy a sasao manipud iti maysa a Griego a sao a kayuloganna “awanan puso, di natauan” ken ipasimudaagna ti “kinaawan nainkasigudan a panagayat iti pamilia.” (The New International Dictionary of New Testament Theology) Wen, masansan nga awan ti ayat iti mismo a pakakitaan koma iti dayta​—iti pagtaengan. Makapadanag ken gagangayen dagiti report maipapan iti naulpit a pannakatrato dagiti assawa, annak, ken uray dagiti lallakay ken babbaketen a nagannak. Kinuna ti maysa a bunggoy dagiti managsirarak: “Ti kinaranggas ti tao​—panangtungpa man wenno panangiduron, panangbagsol wenno panangpaltog​—ket ad-adda a mapasamak iti uneg ti pamilia ngem iti sadinoman iti kagimongantayo.”

12. Apay a maikunatayo a dagiti tattao addaanda laeng iti langa ti nadiosan a debosion?

¹² “Addaanda iti langa ti nadiosan a debosion ngem libakenda ti pannakabalin dayta.” (2 Timoteo 3:5) Addaan ti Biblia iti bileg a mangpasayaat iti biag. (Efeso 4:22-24) Nupay kasta, adu ita  ti mangar-aramat iti relihionda a pangkalub kadagiti dakes nga aramid a di makaay-ayo iti Dios. Masansan a panuynoyan dagiti lider ti relihion ti panagulbod, panagtakaw, ken seksual nga imoralidad. Adu a relihion ti mangikaskasaba iti ayat ngem supsuportaranda ti gubat. “Iti nagan ti Katan-okan a Namarsua,” kuna ti maysa nga editorial iti magasin nga India Today, “sibaballigi a mangar-aramid dagiti tao kadagiti nakas-ang unay a kinaulpit maibusor kadagiti padada a parsua.” Kinapudnona, bimtak iti tengnga ti Kakristianuan ti dua a kadadaraan a dangadang iti tiempotayo​—ti Gubat Sangalubongan I ken II.

13. Aniat’ pammaneknek a madaddadael ti daga?

¹³ ‘Pannakadadael ti daga.’ (Apocalipsis 11:18) Nasurok a 1,600 a sientista, a pakairamanan ti 104 a nangabak iti premio Nobel, iti intero a lubong ti nanganamong iti pakdaar, nga inruar ti Union of Concerned Scientists (UCS), a kunana: “Addan ti tao ken ti nakaparsuaan iti dalan a pagdungparandanto. . . . Sumagmamano a dekada laengen ti nabati sakbay a mapukaw ti gundaway a manglapped iti mangipangpangta a didigra.” Kinuna ti report a dagiti mamagpeggad-biag nga aramid ti tao “mabalin a balbaliwanna ti lubong a dinan kabaelan a sustineren ti biag iti wagas a nakairuamantayo.” Ti iyiingpis ti ozone, pannakarugit ti danum, pannakakalbo ti kabakiran, panagkirang ti maapit, ken ti pannakaungaw ti adu a kita ti animal ken mula ti nadakamat a parparikut a masapul a mataming a dagus. “Ti pannakibiangtayo iti agkakanaig a sangal ti biag,” kinuna ti UCS, “ket mabalin a mangpataud iti nasaknap nga epekto, a pakairamanan ti pannakadadael ti sistema biolohikal a ti panagandarna ditay maawatan unay.”

14. Kasanoyo a paneknekan a matungtungpalen ti Mateo 24:14 iti kaaldawantayo?

¹⁴ “Daytoy naimbag a damag ti pagarian maikaskasabanto iti isuamin a mapagnaedan a daga.” (Mateo 24:14) Impadto ni Jesus a maikasaba ti naimbag a damag ti Pagarian iti intero a daga, kas pammaneknek kadagiti amin a nasion. Babaen ti tulong ken pammendision ti Dios, riniwriw a Saksi ni Jehova ti mangbusbusbos iti binilion nga oras iti daytoy a trabaho a panangasaba ken panangaramid kadagiti adalan. (Mateo 28:19, 20) Wen, bigbigen dagiti Saksi a sungsungbatanda ti biag [dagiti sabsabali] no  saanda nga ipakaammo ti naimbag a damag. (Ezequiel 3:18, 19) Ngem maragsakanda ta kada tawen rinibu dagiti siyayaman a mangipangpangag iti mensahe ti Pagarian ken agbalbalin a pudno a Kristiano, kayatna a sawen, kas Saksi ni Jehova. Maysa a naindaklan a pribilehio ti agserbi ken Jehova ken mangisaknap iti pannakaammo ti Dios. Ket no naikaskasaban daytoy naimbag a damag iti intero a mapagnaedan a daga, umayton ti panungpalan daytoy dakes a sistema.

IPANGAGYO TI EBIDENSIA

15. Kasanonto nga agpatingga ti agdama a dakes a sistema?

¹⁵ Kasanonto nga agpatingga daytoy a sistema? Impadto ti Biblia ti maysa a “dakkel a rigat” a mangrugi iti panangraut ti napolitikaan nga elemento daytoy a lubong iti “Babilonia a Dakkel,” ti sangalubongan nga imperio ti ulbod a relihion. (Mateo 24:21; Apocalipsis 17:5, 16) Kinuna ni Jesus nga iti daytoy a panawen “agsipngetto ti init, ket ti bulan dinanto itden ti lawagna, ket dagiti bituen matnagdanto manipud langit, ket dagiti pannakabalin ti langlangit agkintayegdanto.” (Mateo 24:29) Mabalin nga ipasimudaag daytoy dagiti literal a nakaskasdaaw a pasamak iti langit. Iti aniaman a kasasaad, maibutaktak ken maikkatto dagiti naraniag a lawag ti relihioso a lubong. Kalpasanna, usarento ni Satanas, a maawagan a “Gog iti daga ti Magog,” dagiti rinuker a tattao a mangiwayat iti naan-anay nga iraraut iti ili ni Jehova. Ngem saanto nga agballigi ni Satanas, ta ispalento ida ti Dios. (Ezequiel 38:1, 2, 14-23) Magtengto “ti dakkel a rigat” ti kangitingitanna iti Armagedon, “ti gubat ti naindaklan nga aldaw ti Dios a Mannakabalin-amin.” Ikkatennanto amin a natda a paset ti organisasion ni Satanas ditoy daga, a mangiwaya iti panagayus ti agnanayon a bendision iti makalasat a sangatauan.​—Apocalipsis 7:9, 14; 11:15; 16:14, 16; 21:3, 4.

16. Kasanot’ pannakaammotayo nga agaplikar iti tiempotayo dagiti naipadto a pasamak iti maudi nga al-aldaw?

¹⁶ Mabalin a kasla agaplikar iti dadduma a panawen ti historia ti sumagmamano a paset dagiti padto a mangiladawan iti maudi nga al-aldaw. Ngem no pagtitiponen, agaplikar dagiti naipadto a pammaneknek iti kaaldawantayo. Kas panangiladawan: Ti lamma ti ramay ti maysa a tao ket naiduma iti lamma ti sabali. Kasta met, addaan ti maudi nga al-aldaw iti bukodna a pakailasinan,  wenno paspasamak. Dagitoy ti mangbukel iti “lamma” a di masarakan iti aniaman a sabali a panawen. No mausig agraman dagiti pammaneknek ti Biblia nga agturturayen ti nailangitan a Pagarian ti Dios, sititibker a paneknekan ti ebidensia a dagitoyen ti maudi nga al-aldaw. Maysa pay, adda nalawag a Nainkasuratan a pammaneknek nga asidegen a madadael ti agdama a dakes a sistema.

17. Ti pannakaammo a dagitoyen ti maudi nga al-aldaw gutugotennatay koma a mangaramid iti ania?

¹⁷ Kasanot’ panagtignayyo iti ebidensia a dagitoyen ti maudi nga al-aldaw? Usigenyo daytoy: No sumungsungad ti nadawel unay a bagio, saganaantay a dagus dayta. Bueno, ti impadto ti Biblia para iti daytoy agdama a sistema gutugotennatay koma nga agtignay. (Mateo 16:1-3) Silalawag a makitkitatayo nga agbibiagtayon iti maudi nga al-aldaw ti sistema daytoy a lubong. Gutugotennatay koma daytoy a mangaramid iti aniaman a panagbalbaliw a kasapulan tapno anamongannatay ti Dios. (2 Pedro 3:3, 10-12) Iti panangtukoyna iti bagina kas ahente ti pannakaisalakan, inyunay-unay ni Jesus: “Asikasuenyo ti bagbagiyo tapno dagiti pusoyo dida pulos madagsenan iti nalabes a pampannangan ken nakaro a panagin-inum ken kadagiti pakaringgoran iti biag, ket giddato a dayta nga aldaw kellaat nga umay kadakayo a kas maysa a silo. Ta dumtengto dayta kadagidiay amin nga agnanaed iti rabaw ti intero a daga. Ngarud, agtalinaedkayo a siririing iti isuamin a tiempo nga umar-ararawkayo tapno makapagballigikayo iti pananglisi kadagitoy amin a bambanag a naikeddeng a mapasamak, ken iti panagtakder iti sanguanan ti Anak ti tao.”​—Lucas 21:34-36.

[Footnote]

SUBOKENYO TI PANNAKAAMMOYO

Aniat’ impadto ti Biblia maipapan kadagiti pasamak iti lubong iti panangrugi ti panagturay ni Kristo?

Ania dagiti sumagmamano a pagilasinan iti maudi nga al-aldaw?

Aniat’ pamatianyo a dagitoyen ti maudi nga al-aldaw?

[Salsaludsod]

[Kahon iti panid 102]

DAGITI SUMAGMAMANO A PAGILASINAN ITI MAUDI NGA AL-ALDAW

• Awan kapadana a gubat.​—Mateo 24:7; Apocalipsis 6:4.

• Bisin.​—Mateo 24:7; Apocalipsis 6:5, 6, 8.

• Angol.​—Lucas 21:11; Apocalipsis 6:8.

• Iyaadu ti kinakillo.​—Mateo 24:12.

• Panangdadael iti daga.​—Apocalipsis 11:18.

• Ginggined.​—Mateo 24:7.

• Napeggad a tiempo a narigat a pakilangenan.​—2 Timoteo 3:1.

• Napalalo a panagayat iti kuarta.​—2 Timoteo 3:2.

• Kinasukir kadagiti nagannak.​—2 Timoteo 3:2.

• Kinaawan nainkasigudan a panagayat.​—2 Timoteo 3:3.

• Panagayat iti ragragsak imbes nga iti Dios.​—2 Timoteo 3:4.

• Kinaawan panagteppel.​—2 Timoteo 3:3.

• Awanan panagayat iti kinaimbag.​—2 Timoteo 3:3.

• Di panangikankano iti sumungsungad a peggad.​—Mateo 24:39.

• Laksiden dagiti managuy-uyaw ti pammaneknek iti maudi nga al-aldaw.​—2 Pedro 3:3, 4.

• Sangalubongan a panangikasaba iti Pagarian ti Dios.​—Mateo 24:14.

 [Ladawan iti panid 101]