Kapitulo 28

Panangsuot ken Panangarisit Manipud iti Uneg

TI ITATANOR ken irarang-ay ti moderno nga aldaw nga organisasion dagiti Saksi ni Jehova inramanna dagiti adu a situasion a napalalo a nangsuot iti pammati dagiti indibidual. No kasano a ti panagtaltag ken panagtaep pagsinaenda ti trigo ken taep, dagitoy met a situasion nagserbida a mangilasin no asinoda dagiti pudno a Kristiano. (Idiligyo ti Lucas 3:17.) Dagiti naitimpuyog iti organisasion masapul nga iparangarangda ti adda kadagiti pusoda. Agserserbida la kadi gaput’ personal a paglainganda? Sumursurotda la kadi kadagiti imperpekto a tattao? Wenno napakumbabada, sigagagar a mangammo ken mangaramid iti pagayatan ti Dios, a naan-anay iti debosionda ken Jehova?​—Idiligyo ti 2 Cronicas 16:9.

Dagiti pasurot ni Jesu-Kristo idi immuna a siglo napasaranda met ti pannakasuot ti pammatida. Imbaga ni Jesus kadakuada a no matalekda, makiramandanto kenkuana iti Pagarianna. (Mat. 5:3, 10; 7:21; 18:3; 19:28) Ngem dina imbaga kadakuada no kaanoda a magun-od dayta a gunggona. Gapu ta sarangtendat’ di-panangiginggina ti publiko, agraman ibubusor, iti panangasabada, sisusungdo kadi nga itultuloyda nga iyun-una dagiti interes ti Pagarian iti biagda? Saanda amin idi a kasta.​—2 Tim. 4:10.

Ti wagas a panangisuro a mismo ni Jesus nagbanag a pakasuotan dagiti dadduma. Naitibkol dagidi Fariseo idi agdadata nga inlaksidna dagiti tradisionda. (Mat. 15:1-14) Adu pay kadagidi nagkuna nga adalan ni Jesus ti nangsintir iti wagas a panangisurona. Naminsan, idi inlawlawagna a nasken a patienda ti pateg ti mismo a lasag ken darana a maidaton, adu nga adalanna ti naklaat iti inusarna a simboliko a sao. Didan inur-uray ti panangilawlawagna, ket “sinublianda dagiti banag a naglikudanda ket saandan a nakipagna kenkuana.”​—Juan 6:48-66.

Ngem saanda nga immikay amin. Kas inlawlawag ni Pedro, “Apo, asinonto ti papananmi? Sika addaanka kadagiti sao ti agnanayon a biag; ket dakami namatikami ket naammuanmi a sika Daydiay Nasantuan ti Dios.” (Juan 6:67-69) Imdas ti nakita ken nangngegda a nangkumbinsir kadakuada a ni Jesus isut’ inusar ti Dios a mangiparangarang iti kinapudno maipapan kenkuana ken iti panggepna. (Juan 1:14; 14:6) Kaskasdi, nagtultuloy dagiti suot ti pammati.

 Idi natay sa nagungar ni Jesus, inusarna dagiti apostol ken dadduma kas papastor ti kongregasion. Imperpekto a lallaki dagidi, ket no dadduma dagiti kina-imperpektodat’ nakasubokan dagidi kataktakunaynayda. (Idiligyo ti Aramid 15:36-41; Galacia 2:11-14.) Iti kasumbangirna, addada met indibidual a bangking ti panangipategda kadagiti prominente a Kristiano ket kinunada: “Siak kaduanak ni Pablo,” idinto ta kunaen dagiti sabali: ‘Siak kaduanak ni Apolos.’ (1 Cor. 3:4) Masapulda amin idit’ agalluad di la ket ta malipatanda ti kayulogan ti panagbalin a pasurot ni Jesu-Kristo.

Impadto pay ni apostol Pablo dagiti dadduma a serioso a problema, nga inlawlawagna nga uray iti uneg ti kongregasion Kristiano addanto “tumakder a tattao ket agsaoda kadagiti tiritir a banag tapno guyugoyenda dagiti adalan a sumurot kadakuada.” (Ara. 20:29, 30) Ket impadto ni apostol Pedro nga addanto dagiti ulbod a mannursuro iti tengnga dagiti adipen ti Dios nga ikagumaanda nga aprobitsaren dagiti sabali babaen kadagiti “makaallilaw a sao.” (2 Ped. 2:1-3) Nabatad, nga adda iti masanguananda dagiti makasukisok-puso a suot ti pammati ken kinasungdo.

No kasta, saan a pakasdaawan ti idadateng ti panangsuot ken panangarisit a paset ti moderno nga aldaw a historia dagiti Saksi ni Jehova. Ngem adut’ naklaat no asinoda ti naitibkol ken maipuon iti ania.

Talaga Kadi nga Inapresiarda ti Subbot?

Idi rugrugi ti 1870’s, da Kabsat Russell ken dagiti kakaduana rimmang-ayda iti pannakaammo ken panangapresiar iti panggep ti Dios. Tiempo daydi ti naespirituan a pannakabang-arda. Ngem, idi 1878, naipasangoda iti dakkel a suot ti pammati ken kinasungdoda iti Sao ti Dios. Ti kuestion idi isut’ pateg ti sakripisio ti lasag ken dara ni Jesus​—ti mismo a pannursuro a nakaitibkolan ti adu kadagiti adalan ni Jesus idi immuna a siglo.

Adda la dua a tawen sakbay daytoy, idi 1876, a ni C. T. Russell nagsugpondat’ trabaho ken N. H. Barbour ti Rochester, Nueva York. Nagtimpuyog dagiti agad-adal a grupoda. Nangted ni Russell iti pundo a mangpaandar manen iti pannakaiyimprenta ti magasin ni Barbour a Herald of the Morning, a ni Barbour ti editor ket ni Russell ti katulong nga editor. Nagkaduada pay a nangputar iti libro a napauluan Three Worlds, and the Harvest of This World.

Idin adda nakaam-amak a napasamak! Iti Agosto 1878 a ruar ti Herald of the Morning, adda insurat ni Barbour nga artikulo a tinagibassitna dagiti teskto kas ti 1 Pedro 3:18 ken Isaias 53:5, 6, agraman Hebreo 9:22, ket indeklarana a ti intero nga ideya a panangabbong ni Kristo kadagiti basoltayo ket makapasubkar. Insurat ni Russell kalpasanna: “Nasaem ti pannakaklaatmi, idi a ni Mr. Barbour . . . insuratna ti artikulo iti Herald nga inlibakna ti doktrina a panangabbong​—nga inlibakna a ti ipapatay ni Kristo ket isut’ gatad a subbot ken Adan agraman ti rasana, a kinunana a ti ipapatay ni Kristo a mangrisut iti dusa dagiti basol ti tao ket awan pategna kas iti panangipada ti maysa a naindagaan  a nagannak iti panangitudok ti aspili iti maysa a ngilaw tapno pagsagabaen ken papatayen a maysa a nalinteg a supapak iti di umiso a kababalin ti anakna.” a

Delikado a banag daydi. Salimetmetan ngata a sisusungdo ni Kabsat Russell ti nabatad a sawen ti Biblia maipapan iti probision ti Dios a pakaisalakanan ti sangatauan? Wenno isut’ impluensiaan ti natauan a pilosopia? Nupay 26 laeng ti edad ni Russell idi ket laklakay nga adayo ni Barbour, situtured a nagsurat ni Russell iti artikulo iti mismo a simmaruno a ruar ti Herald a dita sititibker nga inkaluyana ti mangabbong-basol a pateg ti dara ni Kristo, a tinukoyna kas “maysa a kapatgan a sursuro ti sao ti Dios.”

Simmaganad, inawisna ni J. H. Paton, sabali pay a katulong nga editor ti Herald, nga agsurat iti artikulo a mangsuporta iti panamati iti dara ni Kristo kas pangibasaran iti pannakaabbong ti basol. Insurat ni Paton dayta nga artikulo, ket naipablaak iti ruar ti Disiembre. Kalpasan ti naulit-ulit ngem di naballigi a panakirinnason ken Barbour iti dayta a banag manipud Kasuratan, ginupeden ni Russell ti pannakitimpuyogna kenkuana ket insardengnan a suportaran ti pundo dayta a magasin. Idi Hulio 1879, inrugi ni Russell nga ipablaak ti baro a magasin​—Zion’s Watch Tower and Herald of Christ’s Presence​—a nanipud rugi intandudona ti subbot. Ngem saan a daydi ti nagpatinggaan ti problema.

Dua a tawen kalpasanna, ni Paton, nga agserserbi met a kas agdaldaliasat a pannakabagi ti Watch Tower, timmalikud met, sa nangipablaak iti libro (maikadua  a librona a napauluan Day Dawn) a dita inlaksidnat’ panamati iti panagbasol ni Adan ken iti pannakasapul iti subbot. Inkalinteganna a ti Apo a mismo ket imperpekto a tao a babaen iti panagbiagna impakitana laeng kadagiti sabali no kasanoda nga ilansa dagiti basbasolda. Idi 1881, ni A. D. Jones, sabali pay a kaduada, nangipablaak iti diario (Zion’s Day Star) a naitunos iti Watch Tower isuna laeng ta salaysayenna dagiti nasimsimple nga aspeto ti panggep ti Dios. Idi damo kasla mayat met. Ngem, iti las-ud ti nakatawen, inlaksiden ti diario ni Jones ti mangabbong a daton ni Kristo, ket iti simmuno pay a tawen, inlaksidnan ti intero a Biblia. Aniat’ napasamak kadagitoy a lallaki? Pinalugodanda dagiti personal a teoria ken ti atraksionda kadagiti popular a pilosopia dagiti tao a nangitawtaw kadakuada manipud Sao ti Dios. (Idiligyo ti Colosas 2:8.) Ti diario ni A. D. Jones nagtultuloy laeng iti apagbiit sa kalpasanna naawanen. Inkeddeng ni J. H. Paton a mangipablaak iti magasin a mangsalaysay iti ebanghelio sigun iti pannakaawatna, ngem bassit ti sirkulasionna.

Napalalot’ pannakaseknan idi ni Kabsat Russell iti epekto amin dagitoy kadagiti agbasbasa iti Watch Tower. Nabigbigna a daytat’ nangsuot iti pammati ti kada maysa. Pagaammona unay a dagiti dadduma impapanda a ti panangkritikarna kadagiti di nainkasuratan a sursuro ket maigapu iti espiritu ti pannakisusik. Ngem saan a nagbirbiruk ni Kabsat Russell kadagiti pasurotna. No maipapan iti mapaspasamak idi, insuratna: “Ti puntiria daytoy a pannakasuot ken pannakaarisit nabatad nga isut’ pannakapili dagiti amin a di agimbubukodan ti tarigagay dagiti pusoda, a naan-anay ken awan kondision ti pannakakonsagrarda iti Apo, a sigagagarda a mangiringpas iti pagayatan ti Apo, ket dakkel unay ti panagkompiansada iti siribna, iti dalan ken Saona, ket dida kayat ti maitawtaw manipud iti Sao ti Apo, gapu kadagiti panangallukoy dagiti sabali, wenno kadagiti bukodda a gakat ken kapanunotan.”

Mangus-usar Kadi ti Dios iti Makitkita a Kalasugan?

Pudno, adu dagiti relihiuso nga organisasion, ket adu a mannursuro ti mangus-usar iti Biblia. Partikular kadi nga us-usaren idi ti Dios ni Charles Taze Russell? No wen, nagsardeng kadin ti panangusar ti Dios iti makitkita a kalasugan idi natay ni Kabsat Russell? Nagbalin dagitoy a serioso nga isyu, a nagbanag iti ad-adu pay a pannakasuot ken pannakaarisit.

Sigurado a di manamnama nga usaren ti Dios ni C. T. Russell no saanna a sinalimetmetan a sisususngdo ti Sao ti Dios. (Jer. 23:28; 2 Tim. 3:16, 17) Saan nga usaren ti Dios ti tao a sibubuteng nga agkitakit a mangikasaba iti nakitana a sibabatad a nailanad iti Kasuratan. (Ezeq. 2:6-8) Ket di met usaren ti Dios ti tao nga aramatennat’ pannakaammona iti Kasuratan tapno ipadayagna ti bagina. (Juan 5:44) No kasta, aniat’ paneknekan dagiti pudno a pasamak?

No repasuen dagiti Saksi ni Jehova itatta ti inaramidna, dagiti banag nga insurona, ti makagapu iti panangisurona kadagita, ken ti nagbanaganna, awan duaduada a ni Charles Taze Russell, talaga, nga inusar ti Dios iti naisangsangayan a wagas ken iti nakapatpateg a tiempo.

 Daytoy a panangmatmat saan la a gapu iti natibker a takder ni Kabsat Russell no maipapan iti subbot. Saklawenna pay ti natured a panangilaksidna kadagiti kredo a naglaon ti sumagmamano kadagiti pamunganayan a sursuro ti Kakristianuan, yantangay nakisinnubangda iti naipaltiing a Kasuratan. Dagitoy a sursuro linaondat’ doktrina ti Trinidad (a nairamut iti kadaanan a Babilonia ket inawat laeng dagiti makunkuna a Kristiano adun a tawtawen kalpasan a nakompleto a naisurat ti Biblia) agraman sursuro nga adda naikasigudan nga imortal a kararua ti tao (nga inawat dagiti tattao a nangdayaw unay iti pilosopia ni Plato a daytat’ simrekan dagiti ideya ti agnanayon a pannakatutuok dagiti kararua idiay impierno). Adu met nga eskolar ti Kakristianuan ti makaammo a dagitoy a doktrina ket saan nga isursuro ti Biblia, b ngem saan a sapasap nga ibagbaga dagiti klero dagita kadagiti pulpitoda. Maisupadi, ni Kabsat Russell sigaganetget nga inkampaniana nga iranud ti aktual a kunaen ti Biblia kadagiti isuamin a mayat a dumngeg.

Maapresiar met ti inaramid ni Kabsat Russell kadagiti agkakapateg a kinapudno a naadalna iti Sao ti Dios. Natarusanna a ni Kristo agsublinto kas nadayag a naespirituan a persona, a di makita ti mata dagiti tattao. Idi pay la 1876, nabigbignan a ti tawen 1914 isut’ mangtanda ti panagngudo ti Pampanawen dagiti Gentil. (Luc. 21:24, KJ) Dagiti dadduma nga eskolar ti Biblia nailasinda met ti dadduma kadagitoy a banag ket intandudoda ida. Ngem inusar ni Kabsat Russell amin a sanikuana tapno internasional ti pannakaipablaak dagita iti wagas a di maartapan ti asinoman nga indibidual wenno grupo.

Indagadagna a dagiti insuratna siaannad koma nga idiligda iti naipaltiing a Sao ti Dios tapno mapennekda a ti maad-adalda ket maitunos a naan-anay iti dayta. Iti daydi nagsurat a nagimtuod kenkuana, insungbat ni Kabsat Russell: “No maitutop kadagidi immuna a Kristiano nga usigenda dagiti inawatda kadagiti apostol, idinto ta akuenda a napaltiinganda, anianto ketdin a napatpateg pay a penkem a naan-anay a dagitoy a sursuro ket mayatadayda iti nabalabala nga instruksionda ken iti Apo​—yantangay ti nagsurat ket dina akuen nga isut’ napaltiingan, no di ket akuenna laeng ti panangiwanwan ti Apo, a kas maysa nga inusarna a mangtaraon iti arban.”

Ni Kabsat Russell awan inakona a supernatural a pannakabalin, awan dagiti nadibinuan a palgaak. Awan inakona a dayaw kadagiti banag nga insurona. Isut’ nalaing nga estudiante ti Biblia. Ngem inlawlawagna a ti nagpaiduma a pannakatarusna iti Kasuratan ket gapu ‘laeng ta dimtengen ti maikanatad a  tiempo ti Dios.’ Kinunana: “No diak nagsao, ket awan sabali a mausar, dagiti bato a mismo agikkisda.” Imbilangna ti bagina kas maysa la a ramay, nga intudona ti nailanad iti Sao ti Dios.

Awan dayag a kinalikaguman ni Charles Taze Russell manipud tao. Tapno mabaliwan ti kapanunotan ti asinoman nga agannayas nga agdayaw kenkuana, insurat ni Kabsat Russell, idi 1896: “Gapu iti nawadwad a wagas, babaen iti asi ti Dios, ket nausarkami iti ministerio ti ebanghelio, maikanatad nga ibagami ditoy ti masansan nga imbagami iti pribada, ken kadagiti immunan a ruar​—a, nupay apresiarenmi ti ayat, simpatia, kompiansa ken pannakilangen dagiti padami nga adipen ken ti intero a sangakabbalayan ti pammati, dikami agkalikagum a madaydayaw, a mapagrukbaban, ti bagimi wenno sursuratmi; wenno maawagankam iti Reverendo wenno Rabbi. Ket dimi met kayat nga adda asinoman a maawagan babaen iti naganmi.”

Bayat nga immadani ti ipapatayna, dina minatmatan nga awanen ti maadal, nga awanen trabaho a mairingpas. Masansan a nadakawatna ti panangisaganana iti maikapito a tomo ti Studies in the Scriptures. Idi dinamagda dayta sakbay a natay, kinunana ken Menta Sturgeon, ti kaduana a nagbambaniaga: “Addanto sabali a mangisurat iti dayta.” Sigun iti testamentona, inyebkasna ti tarigagay a ti The Watch Tower agtultuloyto a maipablaak babaen iti panangidirihir ti komite dagiti lallaki a debotado unay iti Apo. Imbagana a dagidiay agserbi a kasta ket lallaki a “naan-anay a nasungdo kadagiti doktrina ti Kasuratan​—nangruna iti doktrina ti Subbot​—nga awan anamong ti Dios ken awan pannakaisalakan nga agturong iti agnanayon a biag malaksid no babaen iti pammati ken Kristo ken panagtulnog iti Saona ken iti espirituna.”

Nabigbig ni Kabsat Russell nga adu pay a trabaho ti mairingpas no iti pannakaikasaba ti naimbag a damag. Idi pinagsaludsodanda idiay Vancouver, B.C., Canada, idi 1915, naiyimtuod kenkuana no kaano a manamnama dagiti sibibiag a napulotan iti espiritu a pasurot ni Kristo a magun-odan ti nailangitan a gunggonada. Insungbatna: “Diak ammo, ngem adda dakkel a trabaho a masapul a maileppas. Ket rinibo a kakabsat ken minilion a kuarta ti kasapulan. No sadinot’ paggapuanto dagitoy diak la ammo​—ti Apo ammona ti ar-aramidenna.” Ket, idi 1916, di mabayag sakbay nga inrugina ti agbambaniaga a panagpalawagna nga isut’ nakatayannan, inayabanna ni A. H. Macmillan, maysa nga administratibo a katulong, idiay opisinana. Iti dayta nga okasion kinunana: “Diak kabaelanen nga ibaklay pay daytoy a trabaho, ngem dakkel a trabaho ti masapul a mairingpas.” Iti las-ud ti tallo nga oras dineskribirna ken Kabsat Macmillan ti kalawa ti trabaho a panangasaba a nasirmatana, sigun kadagiti Kasuratan. Nupay isut’ sinumra ni Kabsat Macmillan, insungbatna: “Saan a trabaho ti tao daytoy.”

Ti Panagbaliw ti Administrasion Nangyeg Kadagiti Suot

Adu kadagidi kakadua ni Kabsat Russell ti kumbinsido unay a kontrolado ti Apo dagiti bambanag. Idi pumpon ni Kabsat Russell, kinuna ni W. E. Van  Amburgh: “Ti Dios inusarna dagiti adu nga adipen iti naglabas ket di pagduaduaan adunto pay ti usarenna iti masanguanan. Ti konsagrasiontayo saan a para iti tao, wenno iti trabaho ti tao, no di ket tapno aramidentayo ti pagayatan ti Dios, kas ipalgaknanto kadatayo baeten ti Saona ken panangiwanwanna. Ti Dios kaskasdi nga idadauluannatayo.” Di pulos nagbaliw dayta a kumbiksion ni Kabsat Van Amburgh inggat’ ipapatayna.

Makapaladingit, nupay kasta, nga adda dagidi agkunkuna a magustuanda ni Russell ngem sabali nga espiritu ti imparangarangda. Kas resultana, dagiti nagbalbaliw a sirkumstansia kalpasan ti ipapatay ni Russell nagresulta iti pannakasuot ken pannakaarisit. Dagiti apostata a grupo nakisinada saan la nga idiay Estados Unidos no di pay ket sadi Belfast, Ireland; sadi Copenhagen, Denmark; sadi Vancouver ken Victoria, British Columbia, Canada; ken dadduma pay a lugar. Sadi Helsinki, Finland, adda dagidi namati nga idi natayen ni Russell awanen kalasugan ti kanayonan pay a naespirituan a lawag. Gaput’ panangsugsog dagiti dadduma a prominente, 164 sadiay ti nangpanaw iti organisasion. Naaddaanda ngatat’ pammendision ti Dios? Nagtultuloy pay met laeng ti panangipablaakda iti bukodda a magasin ken naaddaandat’ bukodda a gimong. Idi agangay, nupay kasta, nabingay ti grupo, nagkupas, sa nawaran; ket adu kadakuada ti siraragsak a nagsubli kadagiti gimong dagiti Estudiante ti Biblia. Ngem, saanda a nagsubli amin.

Ti ipapatay ni Kabsat Russell, agraman nagsasagadsad a pasamak, nakasuotan met ni R. E. B. Nicholson, ti sekretario ti sanga ti Australia, ket naipalgak ti adda iti pusona. Idi natayen ni Russell insurat ni Nicholson: “Iti nasurok a kakapat ti siglo isut’ inayatko, saan la a gapu kadagiti aramidna, no di gapu iti naimnas a pakasarsaritaanna, tinagiragsakko dagiti kinapudno nga inruarna kas ‘karne iti umno a tiempo,’ ken kadagiti pammalakadna, a nagustuak ti simpatetiko, naasi, naayat a galadna a naipakuyog a singangayed iti kinatibkerna ken ti napigsa a determinasionna a mangaramid ken mangibaklay iti aniaman tapno mairingpas ti banag a pinatina kas Nadibinuan a pagayatan wenno ti pannakaiparangarang ti Saona. . . . Makapaladingit no usigem a daytoy a napigsa a sarikedked ket awanen.”

Ni Joseph F. Rutherford, ti baro a presidente ti Watch Tower Society, saan nga isut’ klase ti tao nga impapan ni Nicholson a mangsandi iti saad a panangaywan nga inakem ni Kabsat Russell. Silalatak a krinitikar ni Nicholson ti diretso a pannakaibutaktak ti ulbod a relihion babaen kadagiti baro a libro a pagadalan iti Biblia. Di nagbayag pinanawannan ti organisasion, ket ginamgamna ti adu a sanikua ti Sosiedad (nga inrehistrona iti mismo a naganna) ken dagidiay addat’ Melbourne, a tattao, a nangdayaw kenkuana. Apay a napasamak dayta? Nabatad a pinalubosan ni Nicholson ti bagina nga agbalin a pasurot ti tao; isu nga idi awanen dayta a tao, limmamiisen ti kinamapagpiaran ken kinaregta ni Nicholson nga agserbi iti Apo. Awan kadagiti simmina idi a tiempo ti rimmang-ay. Nasayaat, ketdi, ta ni Jane Nicholson, nupay nakapuy ti pammagina, dina sinurot ti itatallikud ni lakayna. Ti debosionna  nangnangruna a para ken Jehova a Dios, ket intultuloyna ti nagserbi kenkuana iti amin a tiempo inggat’ ipapatayna idi 1951.

Adut’ nakatarus a ti maang-angay kadagidi tawen kalpasan a natay ni Kabsat Russell ket kaitungpalan ti pagayatan ti Apo. Maysa kadagiti adipen ni Jehova idiay Canada insuratnat’ maipapan itoy ken Kabsat Rutherford, a kunkunana:

“Patgen a Kabsat, dimo koma daksen ti isuratko kenka. Ti panagug-ugalim no idilig ken Kabsat Russell ket nagduma unay kas iti aldaw ken rabii. Adu, ay anian, ta nagadu, dagiti nanggusto ken Kabsat Russell gapu iti personalidadna, panagug-ugalina, kdpy.; ket mammano laeng ti nakaitured a nakisubang kenkuana. Adu dagiti nangakseptar iti kinapudno gapu la ta kastat’ kinuna ni Kabsat Russell. Idi agangay, adun ti nangrukbab iti dayta a tao . . . Malagipmo iti maysa a kumbension a ni Kabsat Russell diretso a nakisaritaanna daytoy a pagkapuyan dagiti adu a nasingpet a kakabsat, nga imbasarna ti palawagna ken ni Juan ken iti anghel. (Apocalipsis 22:8, 9) Idi isut’ pimmusay ammotay amin ti napasamak.

“Ngem sika, Kabsat Rutherford, adda panagug-ugalim a di maidilig ken Kabsat Russell. Uray ti itsuram naiduma. Saanmo a basol dayta. Nakayanakam dayta, ket dimo mabalin a laksiden. . . . Nanipud idi sikan ti naisaad a mangidaulo kadagiti ganuat ti SOSIEDAD, nagbalinkan a puntiria ti nakaro a kritisismo ken pammardaya, nga amin dagitoy naggapu kadagiti kakabsat. Kaskasdi nagtalinaedka  a nasungdo ken debotado iti patgen nga Apo ken iti annongenna kas nairekord iti Isaias 61:1-3. Ammo kadi ti Apo ti ar-aramidenna idi insaadnaka a mangidaulo kadagiti ganuat? Talaga nga ammona. Idi naglabas pagannayasantayo a pagrukbaban nga ad-adda ti parsua ngem ti Namarsua. Ammo idit’ Apo dayta. Isu nga insaadna ti maysa a parsua a naiduma ti panagug-ugalina kas mangidaulo kadagiti ganuat, wenno mangtaming iti trabaho kunak koma, ti trabaho a panagani. Dimo kayat nga adda agrukbab kenka. Ammok dayta, ngem talaga a tarigagayam nga amin nga addaan kasta a napateg a pammati sagrapenda koma ti lawag nga agsilsilnag itan iti dana dagiti nalinteg, kas makita ti Apo a maikanatad nga agsilnag. Ket dayta ti kayat ti Apo a mairingpas.”

Malawagan ti Kinasiasino ti “Matalek ken Masirib nga Adipen”

Adu kadagiti naarisit idi a tiempo namatida a ti “matalek ken masirib nga adipen” nga impadto ni Jesus iti Mateo 24:45-47 (KJ), ket agsolsolo nga indibidual, nga isu ni Charles Taze Russell, a dayta nga adipen ibunongna ti naespirituan a taraon iti sangakabbalayan ti pammati. Nangruna idi natayen, ti mismo a The Watch Tower kastat’ impamatmatna iti adu a tawen. Gapu iti prominente nga annong nga inakem ni Kabsat Russell, nagparang kadagiti Estudiante ti Biblia idi a tiempo a kasla kasta nga agpayso. Saanna a personal a pinarayray dayta nga ideya, ngem talaga a binigbigna ti nabatad a kinaumiso ti panagrasrason dagidiay namati iti dayta. c Inggunamgunamna met, nupay kasta, nga asinoman nga usaren ti Apo iti kasta nga akem masapul a napakumbaba ken naregta a mangyeg ti dayag iti Maestro, ket no dayta pinili ti Apo ket matnag, sandian ti sabali.

Nupay kasta, bayat a ti lawag ti kinapudno nagtultuloy a nagsilnag nga ad-adda idi natayen ni Kabsat Russell, ket bayat a ti panangasaba nga impadto ni Jesus ket ad-adda a nagbalin a naganetget, bimmatad a ti “matalek ken masirib nga adipen” (KJ), wenno “matalek ken naannad nga adipen” (NW), saan a napukaw idi natay ni Kabsat Russell. Idi 1881, mismo a ni Kabsat Russell inyebkasna ti panangmatmat a ti “adipen” buklen ti intero a bagi dagiti matalek a Kristiano a napulotan iti espiritu. Minatmatanna dayta a kas nagupgop nga adipen, grupo dagiti tattao a nagkaykaysa a mangaramid iti pagayatan ti Dios. (Idiligyo ti Isaias 43:10.) Pinasingkedan dagiti Estudiante ti Biblia daytoy a pannakatarus idi 1927. Bigbigen ita dagiti Saksi ni Jehova a ti magasin a Pagwanawanan ken dagiti nagadu a publikasion isudat’ us-usaren ti matalek ken naannad nga adipen a mangiwaras iti naespirituan a taraon. Dida akuen a daytoy klase adipen ket di agerrado, ngem talaga a matmatanda a kas isut’ maymaysa a kalasugan nga us-usaren ti Apo kadagitoy maudi nga aldaw daytoy sistema ti bambanag.

Idi a Nangtuben ti Kinapalangguad

Adda dagidi panawen, nupay kasta, a dagiti addaan responsable a saad minatmatanda  ti bagida a kalasugan ti naespirituan a lawag, ket linabananda ti probision ti organisasion. Dagiti dadduma basta pinagustuanda ti tarigagayda para iti dakdakkel a personal nga impluensia. Inkagumaanda a suroten ida dagiti dadduma, wenno, kas kinuna ni apostol Pablo, “tapno guyugoyenda dagiti adalan a sumurot kadakuada.” (Ara. 20:29, 30) Siempre, sinuot daytoy dagiti motibo ken naespirituan a kinatibker dagidiay al-allukoyenda. Amirisenyo dagiti pagarigan:

Adda dagiti espesial a surat kadagiti Estudiante ti Biblia sadi Allegheny, Pennsylvania, a nangawis kadakuada iti miting idi Abril 5, 1894. Saanda nga inawis da Brother ken Sister Russell ket dida met timmabuno, ngem agarup 40 ti dimmar-ay. Ti surat, a pinirmaan da E. Bryan, S. D. Rogers, J. B. Adamson, ken O. von Zech, kinunana a ti miting maseknan iti “kangrunaan a pagsayaatanda.” Rimsua a daytoy ket dakes a pamuspusan dagidi nagkukumplot a sabidongan ti isip dagiti dadduma babaen iti panangipalnaadda ti impapanda a kinadakes dagiti aramid ni Kabsat Russell (nupay saan met a kasta), nga inkalinteganda a dakkel unay ti autoridad ni Kabsat Russell (ta kayatdat’ maaddaan ti kasta nga autoridad), ket nagreklamoda a kaykayatna dagiti naiyimprenta a pagbasaan a mangisaknap ti ebanghelio ken dagiti ingrupo a gimong iti Biblia imbes a basta panagdiskurso laeng (ta dita mabalinda nga ilawlawag dagiti personal a kapanunotanda). Nadukotan unay ti kongregasion gaput’ napasamak, ket adu dagiti naitibkol. Ngem dagidi simmiasi saanda met a nagbalin nga ad-adda a naespirituan a persona wenno naregregta koma iti trabaho ti Apo.

Nasurok a 20 a tawen kalpasanna, sakbay ti ipapatayna, inyebkas ni Kabsat Russell ti gakatna a mangibaon ken Paul S. L. Johnson, nalaing a bumibitla, idiay Britania tapno mapakired dagiti Estudiante ti Biblia sadiay. Tapno mapadayawan ti dawat ni Kabsat Russell, imbaon ti Sosiedad ni Johnson idiay Britania idi Nobiembre 1916. Nupay kasta, idi addan idiay Britania, inikkatna ti dua a manedyer ti Sosiedad. Gapu ta minatmatanna ti bagina kas importante a persona, inrasonna kadagiti palawag ken suratna a ti trabahona ket nailadawan iti Kasuratan babaen kada Esdras, Nehemias ken Mardokeo. Inakona nga isu ti mayordomo (wenno, tao a mangimaton) a nadakamat ni Jesus iti pangngarig idiay Mateo 20:8. Pinadasna a tenglen ti kuarta ti Sosiedad, ket inyulina ti darum iti Nangato a Korte ti Londres tapno maragpatna dagiti gakatna.

Idi sinumrada dagiti gandatna, isut’ nagsubli sadi Nueva York. Sadiay impamuspusanna nga allukoyen ti suporta dagiti dadduma a direktor ti Sosiedad. Dagidi naallukoyna a makidasig kenkuana inkagumaanda a ragpaten ti gakatda babaen iti pananganamong iti resolusion a mangbalbaliw kadagiti ordinansa ti Sosiedad a nangautorisar iti presidente a mangimaneho kadagiti ganuatna. Kayatda nga isudat’ maautorisaran nga agaramid kadagiti amin a desision. Inyuli ni Kabsat Rutherford ti legal nga aksion tapno masalakniban dagiti interes ti Sosiedad, ket dagidi nangsinga iti trabaho naibilin ti ipapanawda  iti Bethel Home. Idi naangay ti tinawen a miting dagiti aksionista ti Sosiedad idi kataptapog ti simmuno a tawen, idi a nabutosan dagiti direktor ken opisial para iti sumaganad a tawen, dagidi mananggulo napalalot’ pannakaabakda. Nalabit impagarup dagidi dadduma kadakuada nga umisot’ ar-aramidenda, ngem kaaduan kadagiti naespirituan a kakabsatda imbatadda a dida ida inanamongan. Inawatda aya dayta a pannubngar?

Kalpasan daydi, nagparang ni P. S. L. Johnson kadagiti miting dagiti Estudiante ti Biblia ket impariknana a kasla makitunos kadagiti sursuro ken aktibidadda. Ngem no maalanan ti panagkompiansa dagiti dadduma, agimulan kadagiti bin-i ti panagduadua. No adda mangisingasing a makisinadan iti Sosiedad, aginsisingpet nga inupayna ida​—agingga a kimmapuyen ti kinasungdo dayta a grupo. Babaen kadagiti surat ken personal a panagbiahena, impamuspusanna nga inimpluensiaan dagiti kakabsat saan laeng nga idiay Estados Unidos no di pay ket idiay Canada, Jamaica, Europa, ken Australia. Nagballigi kadi daytoy?

Nalabit agparang a kasta no ti kaaduan a kameng ti kongregasion binutosanda ti isisinada iti Sosiedad. Ngem kasda la iti sanga a naguped iti kayo​—berde no damona, santo magango ken matay. Idi nagkumbension dagitoy a bumusbusor idi 1918, rimsua ti panagsususikda, ket naggudduada. Di nagbayag nawarawarada. Dagidi dadduma nagandarda kas babassit a sekta nga indauluan ti lider a daydayawenda. Awan kadakuada ti nangasikaso iti trabaho a panangasaba iti publiko iti isuamin a mapagnaedan a daga maipapan iti Pagarian ti Dios, nga intuding ni Jesus kadagiti pasurotna.

Bayat a naangay dagitoy, linaglagip dagiti kakabsat ti nairekord iti 1 Pedro 4:12: “Ay-ayatek, dikay madukotan iti pannakauram iti nagtengngaanyo, a mapaspasamak kadakayo a maipaay a suot, a kasla adda karkarna a banag a maang-angay kadakayo.”

Dagidiay nadakamat saan la nga is-isuda ti nangipalubos iti kinatangsit a mangsulbog iti pammatida. Adda pay dagiti dadduma, kas ken Alexandre Freytag, ti manedyer ti opisina ti Sosiedad sadi Geneva, Switzerland. Magusgustuanna a maiturong ti atension iti bagina, nga inayonna dagiti bukodna a kapanunotan no ipatarusna dagiti publikasion ti Sosiedad iti Pranses, ket inusarna pay dagiti pasilidad ti Sosiedad a mangipablaak iti bukodna a pagbasaan. Idiay Canada, adda ni W. F. Salter, manedyer ti sanga ti Sosiedad a nangsuppiat kadagiti publikasion ti Sosiedad, ken imbagana a ninamnamana nga isuntot’ sumuno a presidente ti Watch Tower Society, ket, idi naikkat, sisasaur nga inusarna ti nagan ti Sosiedad a nangibilin kadagiti kongregasion idiay Canada ken dadduma a daga nga adalenda dagiti libro a personal nga insuratna. Idiay Nigeria, malaksid kadagiti dadduma, adda ni G. M. Ukoli, nga idi damo nakaregregta iti kinapudno ngem idi agangay nakitana a mabalinna a panguartaan ken rason tapno agprominente. Kalpasanna, idi sinumrada dagiti gakatna, impablaakna kadagiti diario ti panangbabalawna kadagiti matalek a kakabsat. Sa adda pay dadduma.

 Uray kadagiti kallabes a tawtawen, adda dagidiay prominente ti saadda kas manangaywan a nangiparang iti umarngi nga espiritu.

Siempre, dagitoy a tattao talaga nga addaanda ti wayawaya a mamati iti kayatda. Ngem asinoman nga iti publiko wenno pribada itandudona dagiti kapanunotan a maisuppiat kadagiti agparparang kadagiti publikasion ti organisasion, ket aramidenna ti kasta idinto ta kunaenna nga irepresentarna dayta nga organisasion, mamataud iti panagsisina. Kasano a tinaming dagiti Saksi ni Jehova dagita a situasion?

Dida nga inyusuat ti kampania a mangidadanes kadagita (nupay dagiti simmiasi masansan nga isudat’ mangabuso kadagiti dati a naespirituan a kakabsatda), ket dida met inkagumaan a dangran dagita iti pisikal (kas inalagad ti Iglesia Katolika babaen iti Inkisision). Imbes ketdi, sinurotda ti naipaltiing a balakad ni apostol Pablo, a nagsurat: “Siputanyo dagidiay pakaigapuan iti panagsisina ken pakaitibkolan a maisalungasingda iti sursuro nga inadalyo, ket liklikanyo ida. Ta dagita a kita dagiti tattao adipenda, saan a ken Apotayo a Kristo . . . Gapu kadagiti nalinis ken nasayaat a palpalawag allilawenda dagiti puso dagidiay awanan basol.”​—Roma 16:17, 18.

Bayat a nagpaliiw dagiti sabali kadagiti mapaspasamak, naikkanda met ti gundaway a mangiparangarang iti linaon ti pusoda.

Dagiti Doktrinal a Panangmatmat a Masapul a Magugoran

Silalatak a bigbigen dagiti Saksi ni Jehova a ti pannakatarusda iti panggep ti Dios adda panagbalbaliwna iti las-ud dagiti tawtawen. Yantangay ti pannakaammo iti panggep ti Dios ket progresibo kayuloganna nga adda panagbalbaliw. Saan a gapu ta agbalbaliw ti panggep ti Dios, ngem ti lawag nga agtultuloy nga itedna kadagiti adipenna kasapulannat’ panangretubar iti panangmatmatda.

Manipud Biblia ilawlawag dagiti Saksi a kasta met ti kasasaad dagiti matalek nga adipen ti Dios idi ugma. Ni Abraham nasinged ti relasionna ken Jehova, ngem idi pinanawanna ti Ur, daydi a lalaki ti pammati dina ammo dayta daga a pangiturturongan ti Dios kenkuana, ket iti adu a tawen dina pulos a sigurado no kasano a tungpalen ti Dios ti karina a mamagbalin kenkuana a dakkel a nasion. (Gen. 12:1-3; 15:3; 17:15-21; Heb. 11:8) Adu a kinapudno ti impalgak ti Dios kadagiti propeta, ngem addada met bambanag a dida natarusan idi. (Dan. 12:8, 9; 1 Ped. 1:10-12) Kasta met, adut’ inlawlawag ni Jesus kadagiti apostolna, ngem uray idi agngudon ti naindagaan a biagna imbagana kadakuada nga adu pay a bambanag ti inda adalen. (Juan 16:12) Dadduma kadagitoy, kas iti panggep ti Dios a mangiserrek kadagiti Gentil iti kongregasion, saanda a natarusan agingga a nakita dagiti apostol ti aktual a mapaspasamak a kaitungpalan ti padto.​—Ara. 11:1-18.

Kas manamnama, no gaput’ panagbalbaliw ket maipadisi dagiti dati a patpatgen a panangmatmat, nagbanag a suot dayta kadagiti dadduma. Sa, di met nga isuamin a pannakaretubar ti pannakatarus ket basta immapay, a namimpinsan.  Gaput’ kina-imperpekto, adda no dadduma ti tendensia nga agturong iti maysa nga agsubsobra a bangir wenno iti sabali sakbay a malasin ti umno a takder. Nalabit tiempo pay ti aglabas. Dagidiay a medio manangbabalaw naitibkolda itoy. Amirisenyo toy pangarigan:

Idi pay la 1880, dagiti publikasion ti Watch Tower sinalaysayda ti nagduduma a detalye a nainaig iti Abrahamico a tulag, ti Linteg a tulag, ken ti baro a tulag. Ti Kakristianuan nalipatannan ti kari ti Dios a baeten iti bin-i ni Abraham amin a pamilia ditoy daga sigurado a mabendisionandanto. (Gen. 22:18) Ngem ni Kabsat Russell interesado unay idi a mangtarus no kasano a tungpalen ti Dios daytoy. Impagarupna nga adda nalasinna iti panangdeskribir ti Biblia iti Aldaw a Panangabbong dagiti Judio a mangipasimudaag no kasano a matungpal daytoy a nainaig iti baro a tulag. Idi 1907, idi nasalaysay manen dagita met la a tulag, iti nagpaiduma a pannakaiyunay-unay ti akem dagiti kadua ni Kristo nga agtawid a mangiyeg iti sangatauan kadagiti bendision a naipadto iti Abrahamico a tulag, kimmaro ti isusuppiat dagiti dadduma nga Estudiante ti Biblia.

Idi a tiempo adda dagidiay mangtuben iti nabatad a pannakatarus dagiti banag. Dagiti Estudiante ti Biblia saan pay nga umiso ti pannakaawatda iti sasaaden ti natural nga Israel no iti panggep ti Dios. Daytoy a tuben saan a naiwalin agingga a nakabatbatad unayen a dagiti Judio kas ili saanda nga interesado nga usaren ti Dios tapno matungpal ti propetiko a saona. Ti sabali pay a tuben isut’ di pannakatarus dagiti Estudiante ti Biblia a siuumiso iti “dakkel a bunggoy” idiay Apocalipsis 7:9, 10. Ti kinasiasino daytoy saan a bimmatad agingga nga aktual a nagparang ti dakkel nga umariwekwek kas kaitungpalan ti padto. Uray dagidi nakarot’ panangbabalawda ken ni Kabsat Russell dida met la natarusan dagitoy a banag.

Siuulbod, nupay kasta, a dadduma nga agkunkuna a Kristiano a kakabsat imbagada a ti The Watch Tower inlaksidna ni Jesus kas Mangibabaet iti Dios ken tattao, a tinallikudannan ti subbot ket inlibakna ti kinapateg ken kinapudno ti panangabbong. Awan pudno kadagitoy. Ngem dadduma kadagiti nangibaga iti dayta ket prominenteda, ket ginuyugoyda dagiti dadduma a nagbalin a disipuloda. Nalabit husto ti sumagmamano a detalye ti insursuroda maipapan iti baro a tulag, ngem binendisionan ngata ti Apo ti ar-aramidenda? Idi damo nagtultuloyda a naggigimong, ngem di nagbayag nawaran ti grupoda.

Maisupadi, dagiti Estudiante ti Biblia intultuloydat’ nakiraman iti pannakaikasaba ti naimbag a damag, kas imbilin ni Jesus kadagiti disipulona. Naigiddato, intultuloyda nga inadal ti Sao ti Dios ken nagridamda kadagiti pasamak a mangted lawag kadagiti kaiyuloganna. Kamaudiananna, idi 1930’s, naikkaten dagiti kangrunaan a tuben iti nabatad a pannakatarus kadagiti tulag, ket ti pannakakorehir dagita nagparang iti Pagwanawanan ken dagiti nainaig a publikasion. d Anian a rag-o daytoy kadagidi siaanus a nagur-uray!

 Umiso Kadi Dagiti Ninamnamada?

Adda dagiti tiempo nga inumsi dagiti kritiko dagiti ninamnama ken sinegseggaan dagiti Estudiante ti Biblia. Ngem, amin dagita a namnama ken panangsegga ket nairamutda iti napegges a tarigagayda a mangkita iti kaitungpalan dagidiay binigbig dagitoy naregta a Kristiano kas di mapaay a karkari ti Dios.

Sigun iti panangadalda kadagiti naipaltiing a Kasuratan, ammoda a ni Jehova inkarina dagiti bendision kadagiti amin a nasion toy daga babaen iti bin-i ni Abraham. (Gen. 12:1-3; 22:15-18) Naadalda iti Sao ti Dios ti kari a ti Anak ti tao agturayto kas nailangitan nga Ari iti intero a daga, nga adda bassit nga ipastoran dagiti matalek a maalanto manipud ditoy daga ket makiramanda kenkuana iti Pagarianna, ket dagitoy agturaydanto kas ar-ari iti sangaribo a tawen. (Dan. 7:13, 14; Luc. 12:32; Apoc. 5:9, 10; 14:1-5; 20:6) Ammodat’ kari ni Jesus nga isu agsublinto ket ikuyogna dagidiay insaganaanna iti lugarda sadi langit. (Juan 14:1-3) Kabisadoda ti kari a ti Mesias ket mangpilinto ti sumagmamano a matalek nga ammana nga agbalin a piprinsipe iti intero a daga. (Sal. 45:16) Nabigbigda nga impadto ti Kasuratan ti panungpalan ti nadangkes a daan a sistema ti bambanag ket naawatanda a nainaig daytoy iti gubat ti dakkel nga aldaw ti Dios a Mannakabalin-amin inton Armagedon. (Mat. 24:3; Apoc. 16:14, 16) Natignayda unay kadagiti teksto a mangipakita a ti daga naparsua a mapagnaedan iti agnanayon, a dagidiay agtaeng kenkuana addaandantot’ pudpudno a kinatalna, nga isuamin a mangalagad pammati iti perpekto a natauan a daton ni Jesus tagiragsakendanto ti agnanayon a biag idiay Paraiso.​—Isa. 2:4; 45:18; Luc. 23:42, 43; Juan 3:16.

Natural laeng nga utobenda no kaano ken kasanonto ti pannakaangay dagitoy. Adda kadi pamalatpatan nga inted ti Kasuratan?

Idi inusarda ti kronolohia ti Biblia a damo nga inlawlawag ni Christopher Bowen ti Inglaterra, impagarupda a ti 6,000 a tawen ti natauan a historia nagngudo idi 1873, ket kalpasan dayta addadan iti maikapito a sangaribo-tawen a periodo ti natauan a historia, ket siguradoda a nadanondan ti bannawag ti naipadto a Milenio. Ti serye dagiti libro a naawagan Millennial Dawn (ken idi agangay naawagandat’ Studies in the Scriptures), nga insurat ni C. T. Russell, intampokna ti kaiyulogan daytoy kas natarusan dagiti Estudiante ti Biblia kadagiti Kasuratan.

Maysa pay a nakitada a mabalin a pagrukodan ti tiempo isu ti urnos ti Dios nga intedna iti kadaanan nga Israel para iti Jubileo, ti tawen a pannakaluk-at, iti kada maika-50 a tawen. Dimteng daytoy kalpasan ti serye ti pito a sag-7 a tawen a periodo, a kada maysa nagngudo iti tawen a sabbath. Bayat ti tawen a Jubileo, dagiti Hebreo nga adipen naluk-atanda ket dagiti daga a tinawidda kas sanikua ngem nailako ket maisubli. (Lev. 25:8-10) Dagiti kalkulasion a naibasar itoy a rikos dagiti tawen inyegda ti konklusion a nalabit ti dakdakkel a Jubileo para iti intero a daga ket nangrugin idi otonio ti 1874, ket agparang a ti Apo nagsublin iti dayta a tawen ket addan ngem di makita, ket “ti pampanawen a pannakaisubli dagiti amin a banag” simmangpeten.​—Ara. 3:19-21, KJ.

 No ibasar iti panangipapan a dagiti pasamak idi immuna a siglo ket adda katupagda kadagiti nainaig a pasamak iti kamaudianna, impapanda pay a no ti bautismo ken pannakapulot ni Jesus idi otonio ti 29 K.P. ket katupagna ti rugi ti di makita a kaaddana idi 1874, ngarud ti panagsakayna a nagpa-Jerusalem kas Ari idi primavera ti 33 K.P. ipatuldona ti primavera ti 1878 kas tiempo nga alaenna ti pannakabalinna kas nailangitan nga Ari. e Impagarupda pay a magun-oddan ti nailangitan a gunggonada iti dayta a tiempo. Idi saan a napasamak dayta, impapanda a yantangay dagiti napulotan a pasurot ni Jesus ket makiramanda kenkuana idiay Pagarian, ti panagungar iti naespirituan a biag dagidiay datin a naturog ken patay ket nangrugi idin. Inrasonda pay a ti panagngudo ti espesial a pabor ti Dios iti natural nga Israel agingga idi 36 K.P. nalabit ipatuldona ti 1881 kas tiempo nga agngudon ti espesial a gundaway nga agbalin a paset ti naespirituan nga Israel. f

Iti daydi diskurso a “Minilion Ita nga Agbibiag Didan Pulos Matay,” nga impalawag ni J. F. Rutherford idi Marso 21, 1920, idiay Hippodrome sadi Siudad ti Nueva York, naitampok ti tawen 1925. Aniat’ nangibasaranda iti impapanda a kinapateg dayta? Sigun iti bokleta a naipablaak iti dayta met la a tawen, 1920, nailawlawag a no ti 70 a kompleto a Jubileo ket nakalkulo manipud iti naawatanda idi a petsa nga iseserrek ti Israel iti Naikari a Daga (imbes a mangrugi kalpasan ti maudi a tipikal a Jubileo sakbay ti pannakaidistieroda idiay Babilonia ket sa agbilang agingga ti panangrugi ti tawen ti Jubileo iti ngudo ti maika-50 a rikos), daytoy ipatuldona ti tawen 1925. Naibatay kadagidi naisaon, adut’ nangnamnama a dagiti natda ti bassit nga ipastoran ket awatenda idi 1925 ti nailangitan a gunggonada. Nainaig met daytoy a tawen iti panangseggada iti panagungar dagiti matalek nga adipen ti Dios sakbay ni Kristo tapno agserbida ditoy daga kas piprinsipe a pannakabagi ti nailangitan a Pagarian. No talaga a napasamak dayta, kayuloganna a ti sangatauan simreken iti periodo a ni patay saanen nga agturay, ket dagiti minilion nga agbibiag idi ket namnamaenda ti didan ipapatay ditoy daga. Anian a nagragsak a namnama! Nupay nagerradoda, sigagagarda a nangiranud iti dayta kadagiti sabali.

Idi agangay, bayat dagiti tawen nanipud 1935 inggat’ 1944, idi rinepasoda ti intero a balabala ti kronolohia ti Biblia naipalgak a ti nakapuy a pannakaipatarus ti Aramid 13:19, 20 iti King James Version, g agraman dadduma pay a banag,  indendenna ti kronolohia iti nasurok a maysa a siglo. h Daytoy ti namartuat iti ideya​—a no dadduma naibaga kas posibilidad, no dadduma nasingsingked​—a yantangay ti maikapito a milenio ti natauan a historia ket mangrugi idi 1975, dagiti pasamak a nainaig iti panangrugi ti Milenial a Turay ni Kristo nalabit mangrugi metten.

Dagiti kadi sursuro dagiti Saksi ni Jehova kadagitoy a banag napaneknekan a husto? Sigurado a dida nagerrado iti panamatida a ti Dios talaga a tungpalenna ti inkarina. Ngem dadduma a kalkulasionda iti tiempo ken dagiti padpadaananda a nainaig kadagitoy ket namartuat iti pannakaupay.

Kalpasan ti 1925, dakkel ti bimmabaan ti dagup dagiti makigimgimong kadagiti dadduma a kongregasion idiay Francia ken Switzerland. Sa manen, idi 1975, adu manen ti naupay idi saan a dimteng dagiti padpadaananda maipapan iti irurugi ti Milenio. Kas resultana, adda dagiti immikay iti organisasion. Dadduma, gapu ta inkagumaanda a rippuogen ti pammati dagiti kakaduada, nailaksidda. Di pagduaduaan, ti pannakaupayda gapu iti petsa isut’ maysa a nakagapu, ngem kadagiti dadduma a kaso naun-uneg pay ti ramut dagita. Addada met dagiti indibidual a nangkontra iti kinapateg ti iraraman iti panagbalaybalay. Adda dadduma a saanda lattan a pinanawan ti organisasion a siuulimek; agresiboda a nangbusor iti organisasion a dati a nakitimpuyoganda, ket impablaakda pay dagiti opinionda kadagiti periodiko ken telebision. Kaskasdi, ti bilang dagiti immikay ket di unay adu.

Nupay dagitoy a suot nagresultada iti pannakaarisit ken pannakaitayab dagiti dadduma a kas taep no ti trigo ket maitaep, dagiti dadduma nagtalinaedda a natibker. Apay? No maipapan iti kapadasanna ken kasta met kadagiti sabali idi 1925, inlawlawag ni Jules Feller: “Dagidiay nagtaklin ken Jehova nagtalinaedda a di maisin ket intultuloyda ti panangaskasabada.” Naamirisda nga adda erradoda ngem dina kayat a sawen a nagkamali ti Sao ti Dios, ket ngarud awan rason tapno pakudrependa ti namnamada wenno agbannayatda iti trabaho a mangipatuldo kadagiti tao iti Pagarian ti Dios kas kakaisuna a namnama ti sangatauan.

Dagiti dadduma a padpadaanan ket di natungpal, ngem di kayat a sawen dayta nga awan serbina ti kronolohia ti Biblia. Ti padto nga inrekord ni Daniel maipapan iti panagparang ti Mesias 69 a lawas ti tawtawen kalpasan “ti iruruar ti bilin a mangisubli ken mangbangon manen iti Jerusalem” natungpal iti apag-isu a tiempo, idi 29 K.P. i (Dan. 9:24-27) Ti tawen 1914 impasimudaag met ti padto ti Biblia.

 1914​—Dagiti Ninamnama ken ti Kinapudno

Idi 1876, insurat ni C. T. Russell ti damo kadagiti adu nga artikulo a nangipatuldo iti tawen 1914 kas ti panungpalan ti Panawen Gentil a nadakamat ni Jesu-Kristo. (Luc. 21:24, KJ) Iti maikadua a tomo ti Millennial Dawn, a naipablaak idi 1889, indatag ni Kabsat Russell iti rasonable a wagas dagiti detalye a tumulong kadagiti managbasa tapno makitada ti Nainkasuratan a nakaibasaran ti sinaona ket mabalinda a sukimaten a mismo. Iti unos ti gistay uppat a dekada a nagturong iti 1914, nagibunong dagiti Estudiante ti Biblia kadagiti minilion a kopia dagiti pagbasaan a nangitampok iti panungpalan ti Panawen Gentil. Addada sumagmamano a relihiuso a publikasion a nangdakamat iti kronolohia ti Biblia a nangitudo iti 1914, ngem ania a grupo malaksid kadagiti Estudiante ti Biblia ti nangited iti agtultuloy nga internasional a publisidad ken nagbiag iti wagas a nangipakita a namatida nga agngudot’ Panawen Gentil iti dayta a tawen?

Bayat nga immadani ti 1914, gimmagar ti panagseggada. Aniat’ kayuloganna? Iti The Bible Students Monthly (Tomo VI, No. 1, a naipablaak idi rugrugi ti 1914), insurat ni Kabsat Russell: “No umiso ti petsa ken kronolohiatayo, agngudo ti Panawen Gentil ita a tawen​—1914. Aniat’ kaipapananna? Ditay sigurado no ania. Ti namnamaentayo isut’ panangrugi ti aktibo a panagturay ti Mesias iti agarup tiempo a panagngudo ti naipalubos a pannakabalin dagiti Gentil. Ti namnamaentayo, pudno man wenno ulbod, addanto dagiti nakaskasdaaw a pannakaiparangarang dagiti Nadibinuan a pannakaukom dagiti amin a kinakillo, ket kayuloganna ti pannakaburakburak dagiti adu nga agdama nga institusion, no saan ket nga isuamin.” Inggunamgunamna a dina ninamnama ti “panungpalan ti lubong” idi 1914 ken ti daga agtaeng iti agnanayon, ngem ti agdama nga urnos ti bambanag, a pagturturayan ni Satanas, ket aglabasen.

Iti ruarna nga Oktubre 15, 1913, kinuna ti The Watch Tower: “Sigun iti kasayaatan a kronolohikal a panagkuenta a kabaelanmi, agarup nga iti dayta a tiempo​—Oktubre, 1914, wenno kalpasanna. Nupay ditay agdogmatiko, padpadaanantayo dagiti sierto a pasamak: (1) Ti panagngudo ti Panawen Gentil​—a panangituray dagiti Gentil iti lubong​—ken (2) Ti inaugurasion ti Pagarian ti Mesias ditoy lubong.”

Kasano a mapasamakto daytoy? Kasla rasonable idi kadagiti Estudiante ti Biblia a ramanen dayta ti pannakaipadayag ti asinoman nga adda ditoy daga a pinili ti Dios a makiraman iti nailangitan a Pagarian ken Kristo. Ngem aniat’ riknada idi a dayta ket di natungpal idi 1914? Ti The Watch Tower ti Abril 15, 1916, kinunana: “Mamatikami a dagiti petsa ket umnoda. Mamatikami a ti Panawen Gentil ket nagngudon.” Nupay kasta, sipaprangka nga innayonna: “Saan a kinuna ti Apo nga amin a kameng ti Iglesia ket maipadayag iti 1914. Imparipiripmi laeng dayta, ket nabatad, a nagbiddutkami.”

Iti daytoy umarngida kadagiti apostol ni Jesus. Dagidi apostol ammo ken impagarupda a namatida kadagiti padto maipapan iti Pagarian ti Dios. Ngem iti nagduduma a tiempo adda kamali a panangpadpadaanda no kasano ken kaano  a matungpal dagitoy. Nagturong daytoy iti pannakaupay dagiti dadduma.​—Luc. 19:11; 24:19-24; Ara. 1:6.

Idi limmabas ti Oktubre 1914 nga awan met ti ninamnamada a panagpalangitda, ammo idi ni Kabsat Russell nga addanto ti serioso a pannakasukimat iti puso. Iti The Watch Tower ti Nobiembre 1, 1914, insuratna: “Laglagipentayo a madama ti panawen ti suot. Kasta met ti napasaran dagidi Apostol iti nagbaetan ti ipapatay ti Apotayo ken ti Pentecostes. Idi nagungaren ti Apotayo, Isut’ nagparang kadagiti adalanna iti sumagmamano a daras, sa kalpasanna didan nakita iti adu nga aldaw. Idi agangay naupayda ket kinunada, ‘Awan serbina ti agur-uray’; ‘Innak la agkalapen,’ kinuna ti maysa. Dua pay dagiti nagkuna, ‘Sumurotkam kenka.’ Gistay mapanda idin iti trabaho a panagkalap ket panawandan ti panagdaklisda iti tattao. Tiempo daydi a pannakasuot dagiti adalan. Kasta met la ita. No adda man rason a mangituggod iti maysa tapno panawannan ti Apo ken iti Kinapudnona ket isardengnan ti agsakripisio para iti Ganuat ti Apo, no kasta saan nga ayat laeng iti Dios iti pusona ti nangtignay iti panaginteresna iti Apo, no di ket sabali pay a banag; nalabit ninamnamana a ti tiempo ababa; ti konsagrasionna ket para laeng iti bassit a tiempo.”

Agparang a kasta ti kaso dagiti dadduma. Dagiti panunot ken tarigagayda nangnangruna a nailansa iti namnama a pannakabalbaliwda iti nailangitan a biag. Idi saan a napasamak daytoy iti tiempo a sineggaanda, rinikpandan ti isipda iti kinapateg dagiti karkarna a banag a napasamak idi 1914. Nalipatandan amin dagiti agkakapateg a kinapudno a naadalda manipud Sao ti Dios, ket inrugidan a linais dagidiay timmulong kadakuada a nangadal kadagitoy.

Sipapakumbaba a sinukimat manen dagiti Estudiante ti Biblia dagiti Kasuratan, tapno retubaren ti Sao ti Dios ti panangmatmatda. Ti kumbiksionda a ti Panawen Gentil nagngudo idi 1914 saan a nagbaliw. Nagin-inut a nakitada a sibabatad no kasano a nangrugin ti Mesianiko a Pagarian​—a daytoy ket naipasdeken sadi langit idi inyawat ni Jehova ti autoridad ken Jesu-Kristo, ti Anakna; kasta met, a daytoy dina kasapulan ti aguray agingga a dagiti kakadua ni Jesus nga agtawid ket mapagungarda iti nailangitan a biag no di ket maipadayagdanto a kaduana kalpasanna. Sa, nakitada a ti panagsaknap ti impluensia ti Pagarian dina kasapulan a mapagungar nga umuna dagidi matalek a propeta idi ugma, no di ket ti Ari usarenna dagiti nasungdo a Kristiano nga agbibiag itan kas pannakabagina tapno itukonda kadagiti tattao iti isuamin a nasion ti gundaway nga agbiag nga agnanayon kas naindagaan nga iturayan ti Pagarian.

Bayat a naluktan daytoy grande a ladawan iti imatangda, ad-adu pay a pannakasuot ken pannakaarisit ti nagbanaganna. Ngem dagidi talaga a nagayat ken Jehova ken nagragsakanda ti agserbi kenkuana nagyamanda iti pribilehio ti panagserbi a naluktan kadakuada.​—Apoc. 3:7, 8.

Maysa kadagitoy isu ni A. H. Macmillan. Insuratna kalpasanna: “Nupay di natungpal idi 1914 ti pinadpadaananmi a panagpalangit, dayta a tawen talaga a nakitana ti panungpalan ti Panawen Gentil . . . Saankam a nadukotan nupay di napasamak ti kas sinegseggaanmi, ngamin okupadokami a nangisagana iti  Photo-Drama ken gapu kadagiti problema a pinartuat ti gubat.” Isut’ nakumikom iti panagserbi ken Jehova ket naayatan a nakakita iti bilang dagiti mangiwarwaragawag iti Pagarian a rimmang-ay aginggat’ nasurok a maysa a milion idi sibibiag pay.

Idi rinepasona ti kapadasanna bayat ti 66 a tawenna iti organisasion, kinunana: “Napasarak dagiti adu a grabe a subok nga immapay iti organisasion ken pannakasuot ti pammati dagidiay kamengna. Buyogen ti tulong ti espiritu ti Dios nakalasat dayta ken rimmangpaya.” No maipapan iti panangatur ti pannakaawat bayat nga agtultuloy, innayonna: “Dagiti pamunganayan a kinapudno a naadaltayo manipud Kasuratan nagtalinaed nga isu met la nga isu. Isu a naadalko a masapul nga admitirentayo dagiti kamalitayo ket itultuloytay a sukimaten ti Sao ti Dios a maipaay iti ad-adda a pannakalawag. Uray no aniada a panangretubar ti sagpaminsan nga aramidentayo kadagiti panangmatmattayo, dayta saanna a baliwan ti naparabur a probision ti subbot ken kari ti Dios nga agnanayon a biag.”

Bayat ti panagbiagna, ni Kabsat Macmillan naamirisna, a kadagiti isyu a nagresulta iti pannakasuot ti pammati, ti kinatulok a mangasaba ken panangapresiar iti teokratiko nga organisasion isudat’ dua a nangipalgak iti talaga a linaon ti puso dagiti indibidual. Kasano a kasta?

Nagbalin nga Isyu ti Panagserbi iti Tay-ak ken ti Organisasion

Manipud iti umuna a ruar, a buyogen ti umad-adda a panangipaganetget kalpasanna, indagadag ti Zion’s Watch Tower kadagiti isuamin a pudno a Kristiano nga iranudda ti kinapudno kadagiti sabali. Kalpasan dayta, dagiti managbasa iti Watch Tower masansan a naparegtada a mangapresiar iti pribilehio ken responsabilidad a mangiwaragawag iti naimbag a damag kadagiti sabali. Adu dagidi nakiraman iti limitado a wagas, ngem bale mammano laeng dagidi talaga a nangisakad iti dayta a trabaho, a nagbalaybalayda tapno amin ket magundawayanda a denggen ti mensahe ti Pagarian.

Nupay kasta, nangrugi idi tawen 1919, ad-adda a pimmigsa ti iraraman iti panagserbi iti tay-ak. Sibibileg nga inyunay-unay dayta ni Kabsat Rutherford iti diskursona sadi Cedar Point, Ohio, daydi a tawen. Iti kada kongregasion a nagkiddaw iti Sosiedad ti panangorganisarna iti serbisio, naiyurnos ti kaadda ti direktor ti panagserbi, a dinutokan ti Sosiedad, a mangtaming iti trabaho. Masapul nga isu a mismo ti mangidaulo ket siguraduenna a ti kongregasion addaan kadagiti abasto a masapulna.

Idi 1922, impablaak ti The Watch Tower ti artikulo a napauluan “Nasken ti Panagserbi.” Impatuldona a nasken a mangngegan dagiti tao ti naimbag a damag ti Pagarian, intampokna ti propetiko a bilin ni Jesus idiay Mateo 24:14, ket kinunana kadagiti panglakayen dagiti kongregasion: “Awan koma ti mangipagarup a gapu ta isu ket panglakayen ti kongregasion umdasen a ti serbisiona isut’  panangasaba babaen iti panagdiskurso. No adda gundaway tapno danonenna dagiti tattao ket ipaimana kadakuada ti naiyimprenta a mensahe, dayta ket dakkel a pribilehio ken isut’ mangikaskasaba iti ebanghelio, a masansan nga ad-adda nga epektibo ngem iti uray ania a sabali a panangikasaba iti dayta.” Idi agangay inyimtuod ti artikulo: “Adda kadi asinoman a pudno a konsagrado iti Apo nga irasonna ti panaglaladutna iti daytoy a tiempo?”

Adda dagidiay nagkitakit. Adu a pambar ti pinarnuayda. Saan a maikanatad kano ti “agilako kadagiti libro,” nupay dayta a trabaho ket saan a para iti ganansia ken idinto ta kadagitoy met la a publikasion ti nakaadalanda iti kinapudno maipapan iti Pagarian ti Dios. Idi a naiyawis ti panagbalaybalay buyogen kadagiti libro no iti Domingo, nangrugi idi 1926, adu dagidiay nangsuppiat iti dayta, nupay ti Domingo isut’ nakairuaman dagiti tattao a pannakimisa. Ti kangrunaan a problema a ta mabainda a mangasaba iti binalaybalay. Kaskasdi, sibabatad a kunaen ti Biblia a ni Jesus imbaonna dagiti adalanna kadagiti balay dagiti tattao tapno mangasabada, ket ni apostol Pablo nangasaba iti “publiko ken iti binalaybalay.”​—Ara. 20:20; Mat. 10:5-14.

Bayat a gimmagar ti pannakaigunamgunam ti panagserbi iti tay-ak, dagidiay a ti pusoda dina tinignay ida a mangtulad ken Jesus ken dagiti apostolna kas saksi nagin-inutda nga immikay. Ti kongregasion ti Skive idiay Denmark, agraman dadduma pay, ket agarup kagudua ti nabati. Iti sangagasut wenno agarup kasta a naitimpuyog iti Kongregasion ti Dublin idiay Ireland, up-uppat ti nagbati. Adda met kasta a pannakasuot ken pannakaarisit idiay Estados Unidos, Canada, Norway, ken dadduma a daga. Nagresulta daytoy iti pannakadalus dagiti kongregasion.

Dagidiay talaga a nagtarigagay a mangtulad iti Anak ti Dios ti nagtignay a sigagagar iti pammaregta ti Kasuratan. Nupay kasta, uray situtulokda dina kayat a sawen a nalaklaka la kadakuada ti mangirugi a mapan iti binalaybalay. Adu dagiti narigatan a mangirugi. Ngem dagiti urnos para iti grupo a panangasaba ken dagiti espesial a panagtataripnong iti panagserbi ket nangparegta. Adda dua a kabsat a babai idiay makin-amianan a Jutland, idiay Denmark, a dida malipatan ti immuna nga aldaw a panagserbida. Nakitaripnongda iti grupo, nangngegda dagiti instruksion, nagturongda idiay teritoria, ngem nagsangitda. Adda dua a kabsat lalaki a nakadlaw iti napasamak ket inawisda dagiti kabsat a babbai a makikadua kadakuada. Kalpasanna mayaten ti iismanda. Idi mapadasandan ti agserbi iti tay-ak, aduda dagiti nagrag-o ket entusiastikoda a mangaramid pay iti ad-adu.

Ket, idi 1932, Ti Pagwanawanan naglaon ti dua-paset nga artikulo a napauluan “Organisasion ni Jehova.” (Dagiti ruar ti Agosto 15 ken Setiembre 1) Impakita daytoy a di nainkasuratan ti mabutosan a saad ti panglakayen kadagiti kongregasion. Naidagadag kadagiti kongregasion nga usarenda laeng kadagiti responsable a saad dagiti lallaki nga aktibo nga agserbi iti tay-ak, lallaki nga ibakbaklayda ti responsabilidad nga ipasimudaag ti nagan a Saksi ni Jehova. Dagitoy ket agtignayda kas komite ti panagserbi. Maysa kadakuada, a nominaran ti kongregasion, isut’ dutokan ti Sosiedad kas direktor ti panagserbi. Sadi Belfast,  Ireland, daytoy ti nakaarisitan dagidiay agtarigagay laeng iti personal a kinaprominente imbes ket a ti napakumbaba a panagserbi.

Idi rugrugi ti 1930’s, kaaduan kadagidi mangup-upay iti panagserbi iti tay-ak idiay Alemania ket immikaydan kadagiti kongregasion. Adda dadduma sibubutengda nga immikay idi a naipawil ti trabaho kadagiti adu nga estado ti Alemania idi 1933. Ngem rinibo dagiti nangibtur kadagitoy a suot ti pammati ket pinaneknekanda a situtulokda a mangasaba uray pay no aniat’ peggad.

Iti intero a daga nagteng ti pannakaiwaragawag ti Pagarian ti kapardasna. Ti panagserbi iti tay-ak nagbalin nga importante a paset ti biag dagiti amin a Saksi ni Jehova. Ti kongregasion sadi Oslo, Norway, kas pangarigan, ket nangabang kadagiti bus kadagiti ngudo ti lawas tapno pagluganan dagiti agibumbunannag nga agturong kadagiti kabangibang a siudad. Nasapada a nagtataripnong iti bigat, ket addadan iti teritoriada iti alas nuebe wenno alas dies, sada siaanep a nagserbi iti tay-ak iti pito wenno walo nga oras, santo agtitipon manen ti kada grupo ti bus ket aglugandan nga agawid. Dagiti dadduma nagbisikletada a napan kadagiti aw-away, nga awitda dagiti bag a naglaon kadagiti libro ken dagiti karton a nakaikargaan dagiti kanayonan nga abastoda. Dagiti Saksi ni Jehova ket naragsak, naregta, ken nagkaykaysada a nangaramid iti pagayatan ti Dios.

Idi 1938, idi a naasikaso manen ti pannakadutok dagiti responsable a lallaki kadagiti kongregasion, j inabrasada ti pannakaikkat dagiti amin a lokal a pannakabutos dagiti adipen. Siraragsak dagiti kongregasion a nanganamong kadagiti resolusion a nangapresiar iti teokratiko nga organisasion ken kiniddawda “iti Sosiedad” (a natarusanda kas isu dagiti napulotan a natda, wenno ti matalek ken naannad nga adipen) nga organisarenna ti kongregasion para iti panagserbi ken dutokanna amin dagiti adipen. Nanipud idin, ti makitkita a Bagi a Manarawidwid isun ti nangtaming kadagiti kasapulan a pannakadutok ken nangorganisa kadagiti kongregasion para iti nagkaykaysa ken nabunga nga aktibidad. Adda sumagmamano la a grupo a nagkitakit ken immikay iti organisasion iti daydi a tiempo.

 Naipamaysa a Panangisaknap iti Mensahe ti Pagarian

Tapno ti organisasion agtultuloy nga anamongan ni Jehova, masapul a naipamaysa dayta iti trabaho nga imbilin ti Saona para iti kaaldawantayo. Dayta a trabaho isut’ panangikasaba iti naimbag a damag ti Pagarian ti Dios. (Mat. 24:14) Nupay kasta, adda sumagmamano a kaso a dagidiay indibidual a nagbannog a nakibinnadang iti organisasion inkagumaanda met nga usaren dayta a mangparang-ay kadagiti ganuat a mangitawtaw kadagiti kakaduada kadagiti sabali nga aktibidad. Idi natubngarda, nagbanag a suot dayta kadakuada, nangruna no impapanda a nadayaw met ti motiboda.

Napasamak daytoy idiay Finland idi 1915, idi a sumagmamano a kakabsat ti nangbuangay iti kooperatiba a naawagan Ararat ket inusarda dagiti binnatog ti Pinlandes nga edision ti The Watch Tower tapno allukoyenda dagiti managbasa a makikappon iti daytoy a negosio. Daydiay nangidaulo iti daytoy a ganuat idiay Finland sipapakumbaba a nagbalbaliw idi inlawlawag ni Kabsat Russell nga isu ken dagiti kakaduana ket palpalugodanda ti bagida a “maitawtaw manipud nasken a trabaho ti Ebanghelio.” Nupay kasta, ti kinatangsit isut’ nangtuben iti sabali a kabsat, idinto ta aktibo iti panagserbi ken Jehova iti nasurok a maysa a dekada idiay Norway, a mangakseptar iti dayta met la a balakad.

Idi 1930’s, idiay Estados Unidos, adda rimsua nga umarngi a problema. Adda sumagmamano a kongregasion a mangipabpablaak iti bukodda a binulan nga instruksion ti panagserbi, a naglaon ti pammalagip manipud iti Bulletin ti Sosiedad agraman dagiti kapadasan ken ti lokal nga eskediol iti panagserbi. Maysa kadagitoy, a naipablaak sadi Baltimore, Maryland, sipipinget a sinuportaranna ti trabaho a panangasaba ngem inusarna met a mangparang-ay kadagiti negosioda. Idi damo imparipirip ni Kabsat Rutherford ti iyaanamongna ti sumagmamano kadagitoy. Ngem idi nabigbigda ti mabalin a rumsua no makinaminda kadagita a ganuat, imbaga Ti Pagwanawanan a ti Sosiedad dina anamongan dagita. Nagbanag a nakaro a personal a suot daytoy ken Anton Koerber, yantangay ingakatna a babaen kadagitoy isu ket makatulong kadagiti kakabsatna. Idi agangay, nupay kasta, impamaysana manen nga inusar dagiti abilidadna a mangidur-as iti panangaskasaba nga ar-aramiden dagiti Saksi ni Jehova.

Adda kasta a problema a rimsua idiay Australia idi 1938 ket nagraira bayat daydi pannakaipawil ti Sosiedad (Enero 1941 inggat’ Hunio 1943). Tapno maasikaso dagidiay impapanda a nesesita a kasapulan idi a tiempo, ti sanga nga opisina  ti Sosiedad diretso a nakinamin kadagiti nagduduma a komersial nga aktibidad. Gapuna, dakkel a kamali ti naaramid. Addaanda kadagiti sawmill, nasurok a 20 a “Kingdom farm,” kompania dagiti inheniero, panaderia, ken dadduma pay a negosio. Dua a komersial a pagimprentaan ti nagserbi a pamarang tapno agtultuloy a mapataud dagiti publikasion ti Sosiedad bayat ti pannakaipawil. Ngem dadduma kadagiti negosioda ti nakasalungasing iti Nakristianuan a neutralidad, a dayta a trabaho impambarda a mangted ti pundo ken mangsuportar kadagiti payunir bayat ti pannakaipawil. Nupay kasta, nariribukan unay ti konsiensia dagiti dadduma. Nupay kaaduan kadakuada ti nagtalinaed iti organisasion, di nagprogreso ti trabaho a pannakaiwaragawag ti Pagarian. Aniat’ mangtiptiped iti pamendision ni Jehova?

Idi saanen a naipawil ti trabaho idi Hunio 1943, naamiris dagiti kakabsat idiay sanga nga opisina a masapul a maiwalinen dagitoy a negosio, tapno maasikasoda dayta kaskenan amin a trabaho a panangikasaba iti Pagarian. Iti las-ud ti tallo a tawen, inaramidda daytoy, ket nakissayan ti pamilia ti Bethel a nagsubli iti normal a dagupna. Ngem nasken pay idi a malawlawagan ti situasion ket maisubli ti naan-anay a panagtalek iti organisasion.

Ni Nathan H. Knorr, a presidente ti Sosiedad, ken ni M. G. Henschel a sekretariona binisitada ti Australia a nangnangruna tapno tamingen dayta a situasion idi 1947. Kas reportda, Ti Pagwanawanan a Hunio 1, 1947, kinunana maipapan iti komersial nga aktibidad a naangay sadiay: “Ti problema saan a maipapan iti inaldaw a pagtrabahuan dagiti kakabsat a kas panggedanda, no di ket gapu ta ti Sanga nga opisina ti Sosiedad ket namartuat kadagiti nagduduma nga industria sada inayaban dagiti agibumbunannag iti isuamin a paset ti pagilian, nangruna dagiti payunir, tapno agtrabahoda kadagitoy nga industria imbes nga ikasabada ti ebanghelio.” Nagturong pay ket daytoy iti pannakaikalamiatda iti makinaria ti gubat. Kadagiti kumbension a naangay kada kabisera ti probinsia, sipaprangka a sinalaysay ni Kabsat Knorr daytoy a situasion kadagiti kakabsat. Kada asamblea adda resolusion a naanamongan a dita binigbig dagiti kakabsat nga Australiano ti kamalida ket dinawatda ti asi ken pammakawan ni Jehova baeten ken Jesu-Kristo. Gapuna, nagandar ti kinaridam ket nasaranget dagiti suot tapno ti organisasion agtultuloy a naipamaysa iti panangisaknap iti mensahe ti Pagarian ti Dios.

No repasuen dagiti Saksi ni Jehova ti moderno nga aldaw a historiada, makitada dagiti ebidensia a talaga a ginugoran ni Jehova ti ilina. (Mal. 3:1-3) Nagin-inut a naiwaksi dagiti dakes a kababalin, sursuro, ken ug-ugali, ket asinoman a kaykayatna ti agtalinaed kadagita ket naiwalin met. Ti nabati saan a dagitay tattao a situtulok a mangikompromiso iti kinapudno ti Biblia tapno awatenda ti natauan a pilosopia. Saanda a sumursurot iti tattao no di ket naipamaysada nga ad-adipen ni Jehova a Dios. Siraragsakda a tumulok iti panangiturong ti organisasion gapu ta makitada ti sierto nga ebidensia a kukua ni Jehova dayta. Pagragsakanda ti progresibo a lawag ti kinapudno. (Prov. 4:18) Tunggal maysa kadakuada ibilangda a grande a pribilehio ti panagbalin nga aktibo a Saksi ni Jehova, a mangiwaragawag iti Pagarian ti Dios.

[Dagiti Footnote]

[Blurb iti panid 619]

Saan a pakasdaawan ti idadateng ti panangsuot ken panangarisit

[Blurb iti panid 621]

“Dida kayat ti maitawtaw manipud iti Sao ti Apo”

[Blurb iti panid 623]

“Dikami agkalikagum a madaydayaw, a mapagrukbaban, ti bagimi wenno sursuratmi”

[Blurb iti panid 624]

“Ti Dios kaskasdi nga idadauloannatayo”

[Blurb iti panid 626]

Ti “matalek ken masirib nga adipen” saan a napukaw idi natay ni Kabsat Russell

[Blurb iti panid 627]

Ti dakes a pamuspusan a sabidongan ti isip dagiti dadduma

[Blurb iti panid 628]

Pinalubosan dagiti dadduma ti kinatangsit a mangsulbog iti pammatida

[Blurb iti panid 629]

“Siputanyo dagidiay pakaigapuan iti panagsisina . . . ket liklikanyo ida”

[Blurb iti panid 630]

Siuulbod a pinabasol dagiti dadduma “Ti Watch Tower” a linaksidna ti subbot

[Blurb iti panid 635]

“Imparipiripmi laeng dayta, ket nabatad a nagbiddutkami”

[Blurb iti panid 636]

Dagidi talaga a nagayat ken Jehova nagyamanda iti pribilehio ti panagserbi a naluktan kadakuada

[Blurb iti panid 638]

“Adda kadi asinoman a pudno a konsagrado iti Apo nga irasonna ti panaglaladutna iti daytoy a tiempo?”

[Blurb iti panid 641]

Nagin-inut a naiwaksi dagiti dakes a kababalin, sursuro, ken ug-ugali

[Kahon/Ladawan iti panid 622]

W. E. Van Amburgh

Idi 1916, imbaga ni W. E. Van Amburgh: “Daytoy dakkel a sangalubongan a trabaho saan a trabaho ti maymaysa a tao. . . . Trabaho ti Dios daytoy.” Nupay nakitana nga immikay dagiti dadduma, nagtalinaed a sititibker iti dayta a kumbiksion inggat’ ipapatayna idi 1947, idi agtawen ti 83.

[Kahon/Ladawan iti panid 633]

Jules Feller

Idi agtutubo pay, ni Jules Feller napasaranna dagiti nakaro a suot ti pammati. Dadduma a kongregasion idiay Switzerland kagkagudua laeng iti dati a dagupda ti nabati wenno basbassit pay. Ngem insuratna kalpasanna: “Dagidiay nagtaklin ken Jehova nagtalinaedda a di maisin ket intultuloyda ti panangaskasabada.” Ni Kabsat Feller kasta met ti determinasionna, ket nagbanaganna, agingga idi 1992 tinagiragsaknan ti 68 a tawen a panagserbi idiay Bethel.

 [Kahon/Ladawan iti panid 634]

C. J. Woodworth

Kastoy ti insurat ni C. J. Woodworth iti maysa nga immikay nga agserbi ken Jehova gapu ta dagiti napulotan a pasurot ni Jesu-Kristo saanda a nagpalangit idi 1914:

“Duapulo a tawenen ti naglabas idi sika ken siak namatita iti pannakabuniag dagiti maladaga; iti Nadibinuan a kalintegan dagiti klero a mangbuniag; a nasken ti panagbuniag tapno maliklikan ti agnanayon a tuok; a ti Dios isut’ ayat; a pinarsua ti Dios ken agparparsua pay laeng kadagiti binilion a persona a kaladladawanna a busbosendanto ti di mabilang a pampanawen ti kina-agnanayon kadagiti makabekkel nga asuk ti sumsumged nga asupre, nga agpakpakaasida iti sangkatedted a danum tapno mabang-aran dagiti tuokda . . .

“Namatita idi a no matay ti tao, isu ket sibibiag; namatita a ni Jesu-Kristo di pulos natay; nga Isu saan a mabalin a matay; nga awan pulos Subbot a naibayad wenno maibayadto; a ni Jehova a Dios ken ni Kristo Jesus nga Anakna maymaysa ken isu met la a persona; a ni Kristo Isut’ mismo nga Amana; a ni Jesus Isu a mismo ti Anakna; a ti Espiritu Santo ket persona; a ti maysa nayonam ti maysa, ken maysa, katupagna ti maysa; a ni Jesus idi naibitin iti krus ket kinunana, ‘Diosko, Diosko, apay a Binaybay-annak,’ Isu kasarsaritana laeng ti Bagina; . . . a dagiti agdama a pagarian ket paset ti Pagarian ni Kristo; a ti Diablo adda iti adayo a di mabirukan nga Impierno, imbes nga iturturayanna dagiti pagarian ditoy daga . . .

“Idayawko ti Dios gapu iti daydi aldaw a dimmanon iti ruanganko ti Agdama a Kinapudno. Makapasalibukag, makapabang-ar iti isip ken puso, ket dagdagusko a nagpanawan ti kinamaag ken silo ti napalabas ken inusarnak met ti Dios a nanglukat kadagiti bulsek a matam. Tinagiragsakta nga agpada ti Kinapudno, a nagkadkaduata iti sangapulo ket lima a tawen. Ti Apo pinadayawannaka unay kas pannakangiwat; awan naam-ammokon a sabali a makaibutaktak kadagiti nakakatkatawa a kinapalso ti Babilonia. Sigun iti suratmo inyimtuodmo, ‘Ania pay ti sumaruno?’ Ah, daytoyen ti nakalkaldaang! Ti sumaruno isut’ panangipalubosmo ita pusom a pagleddaanganna daydiay tao a dagiti bannog a panagayatna ken ti bendisionna nanipud Ngato isut’ nangyeg ti Kinapudno kadagiti pusota a dua. Rimmuarka, ket ginuyodmo a simmurot kenka ti sumagmamano a karnero. . . .

“Nalabit maag ti panangkitam kaniak gapu ta diak napan idiay Langit, idi Oktubre 1, 1914, ngem saanka a maag sigun kaniak​—ay saan!

“Ita ta sangapulo kadagiti kadadaklan a nasion toy daga ti agngangabit ken patay, agparang kaniak a kas di maikanatad a tiempo nga umsiek ti tao, ken ti kakaisuna a tao, nga iti las-ud ti uppat a pulo a tawen insurona a ti Panawen Gentil ket agngudo idi 1914.”

Saan a nagunggon ti pammati ni Kabsat Woodworth idi a dagiti pasamak ti 1914 ket di natungpal kas ninamnamada. Nabigbigna laeng nga adu pay ti inda adalen. Gaput’ panagtalekna iti panggep ti Dios, binusbosnat’ siam a bulan iti pagbaludan idi 1918-19. Idi agangay isut’ nagbalin nga editor dagiti magasin a “The Golden Age” ken “Consolation.” Nagtalinaed a natibker iti pammati ken nasungdo iti organisasion ni Jehova inggat’ ipapatayna idi 1951, idi agtawen ti 81.

[Kahon/Ladawan iti panid 637]

A. H. Macmillan

“Naadalko ti kinasirib ti naanus a panagpannuray ken Jehova a manglawag iti pannakatarus kadagiti Nainkasuratan a banag imbes a madukotanak iti kada baro a kapanunotan. No dadduma ti panangnamnamatayo iti maysa a petsa ket nakarkaro ngem ti palugodan ti Kasuratan. Idi saan a natungpal dagiti namnamaentayo, dayta saanna a binaliwan dagiti panggep ti Dios.”

[Dagiti ladawan iti panid 620]

Maysa a kangrunaan a suot ti pammati isut’ panangbigbig iti mangabbong-basol a pateg ti sakripisio ni Jesus

[Dagiti ladawan iti panid 625]

Dadduma kadagidi nangidayaw ken Russell natakkuatanda a ti reaksionda iti panagug-ugali ni Rutherford ket impalgakna no asino a talaga ti pagserserbianda

[Dagiti ladawan iti panid 639]

Idi ad-adda a naigunamgunam ti panagserbi iti tay-ak, adu dagiti immikay; dadduma met dagiti ad-adda a rimmegta

“Watch Tower,” Abril 1, 1928

“Watch Tower,” Hunio 15, 1927

“Watch Tower,” Agosto 15, 1922

[Dagiti ladawan iti panid 640]

Idi rimmang-ayen ti nateokratikuan nga organisasion, naarisiten dagidi agtartarigagay iti personal a kinaprominente