1.  Owo ỊBabịlọn Ọtụka à Tị Ri?

2.  Ụka Oyina IMesaya à Tị́ ka Pweeji?

3.  Agbẹyị nya Utoji Ọhọhọ Ịlẹ kị La Ang ka Họ Bala Ịwọ

4.  Ahụ Bala Ọrụ ọ-Chị Ebwo Hi Awụlẹ

5.  Ịhọhọ nya Ẹka Bala Ụya Ọyaya

6.  Ẹdụrụ Ịlẹ kị Kaa Chị Kịla Angịkịla

7.  Ẹla u-Uhye nya Okpoko Bala Ehile

 1. Owo ỊBabịlọn Ọtụka à Tị Ri?

Ányị ahị tị́ họ kahị jẹ́ nyori “ịBabịlọn Ọtụka” ku ọmwakpa nya ịgba ọgbagba nya ọnọọkịla wuu? (Ọwụrụụ-wụrụ 17:5) Kụ ẹhị yẹ ang ịlẹ:

• O ji ụpa nya odehe wuu. ỊBayịbụụ chabwọ nyamwụ nyị hụhụ u-uhye nya “iru nya angịnyị bala alepwoja la datị-datị. Ọ “la ọngịrị juwa kpẹhị rịrị ịdịrịhụ la datị-datị ilodehe ọlẹ wuu.”—Ọwụrụụ-wụrụ 17:15, 18.

• Ọ́ ka jẹ́-ẹ ku ọmwakpa nya alupe lee alọhị ịtụka nya odehe ka. “Ịdịrịhụ la datị-datị nya odehe ọlẹ” bala “alọhị ịtụka” chịda bwu ayịreji ọtata nyamwụ.—Ọwụrụụ-wụrụ 18:9, 14, 15.

• Ọ bịrị ẹnyị nya Ohe. ỊBayịbụụ wụrọọ nya ọlụkpara, chajị ọ kaa yẹjula igomenti họ ụkụrwọ nyọka yé okpoko bala ụbwọ ọdada a-agbẹyị ịkịla. (Ọwụrụụ-wụrụ 17:1, 2) Ọ hụ iru nya alẹpwụma wuu ahị. Ịnyịnyị, ọ ju ọmwụ nya igu ogbugbu nya iru nya angịnyị lụmẹ-lụmẹ.—Ọwụrụụ-wụrụ 18:23, 24.

Tịrẹkpẹ ka ang ọjẹ́jẹ 13 ẹhị nya ẹla 6

 2. Ụka Oyina IMesaya à Tị́ ka Pweeji?

ỊBayịbụụ yọmwụ neeji nyori “ẹka irwiye ugbabwọ irwiye” bala “ẹka iwo ịrwọnyẹ kụrụ ẹka imiiye ugbabwọ irwiye” nyị ka chịpwụrụ ene ká iMesaya ka pweeji.—Wa ịDanẹlụ 9:25.

• Ụka oyina ẹka ịwẹ à tị́ dọmwụ? Ọ dọmwụ bwu ụka ọlẹ ká iNehemaya pweeji i-iJerusalẹm nyọka ‘mọọ nwụ’.—ỊDanẹlụ 9:25; iNehemaya 2:1, 5-8.

• Ányị ẹka ịwẹ à tị́ tata ka ba? “Ẹka irwiye ugbabwọ irwiye” ri ẹka 49, “ẹka iwo ịrwọnyẹ kụrụ ẹka imiiye ugbabwọ irwiye” ri ẹka 434. Lẹẹlẹ, kori ká taa chawụlẹ, ọ ka ri ẹka 483 (49+434=483).

• Ụka oyina ẹka ịwẹ à tị́ cheju? Kori kahị wa ẹka 483 bwu ẹpwụ nya ẹka ọlẹ ká iNehemaya pweeji i-iJerusalẹm, ọ ka kpahị wẹ ẹka nya 29 C.E. Ẹka ọwẹ kpangga iJisọsị à hu enyi Ohe bala ọ-wẹ ka ri iMesaya lẹ!—ILuku 3:1, 2, 21, 22.

Tịrẹkpẹ ka ang ọjẹ́jẹ 15 ẹhị nya ẹla 5

 3. Agbẹyị nya Utoji Ọhọhọ Ịlẹ kị La Ang ka Họ Bala Ịwọ

Agbẹyị nya utoji ọhọhọ ịhyẹ ji kị kaa kpa ịwọ nya ọlẹdụrụ họ ịngịhyẹ bala ang ọkịla. Ị-ịwa wuu Angịnyị nya ịKịrayịsị à chịla kị ka myị ọnụ nya ọhọhọ ka. Ọ-chụ pwokwita, angịhyẹ kaa myị ọnụ nyọka gbile ịwọ nyaa ju ang nyọka ya ju angịkịla. Lee o-gbilaa ịwọ ju ang neeji chajị kị ka ya jwaa tịrẹkpẹ ụka kị ka haa utoji ị-ịlahị ẹnẹhẹ wẹẹ. Ma Angịnyị nya ịKịrayịsị á kaa họ ịnyị ka.—Ehile Ọmada 15:23.

Ma, agbẹyị nya utoji ọhọhọ ịkịla ịhyẹ á ka tịpyọ ka myị́. Agbẹyị ịịwa ri, ọ-chị ọngịnyị ịwọ kpa ka wụlayẹ, hemodialysis, hemodilution, lee ọ-kpa cell-salvage lee heart-lung bypass machine họ utoji. a Ọngịnyị nya ịKịrayịsị ọnyị myị́ ọnyị ka cheje ha ịlọmwụ u-uhye nya abwọlẹ kị ka họ la ịwọ nyamwụ lụka nya ịnyịrọ o-gu ene, ịwọ ọ-chị kpa ka wụlayẹ, lee lụka nya utoji ọhọhọ. Oluda ọnyị myị́ ọnyị ka kpa agbẹyị ịdatị pyịnyẹng hi awụlẹ họ ẹla ịwẹ myị́. Lẹ, ene nyọka myị ọnụ nya ụma nya ịnyịrọ o-gu ene ọlẹlẹhẹ, ịwọ ọ-chị kpa ka wụlayẹ lee ụma nya utoji ọhọhọ ọlẹlẹhẹ, Ọngịnyị nya ịKịrayịsị baba nyọka jẹ́ ang ọlẹ kpangga ká oluda ka họ la ịwọ nyamwụ. Kụ ẹhị yẹ ịtọ ẹla ileji ịlẹ:

• Kori ká oluda-á gbile ịwọ nyam ju ang lụka o-kpii, ene kọ ka tịrọọ ẹkpẹ jum, irya oleje nyam ka yẹ ịwọ ọwẹ nya ụpa nya ịnyịrọ nyam wẹẹ, lee m̀ tị́ baba nyọka ya “hụrụ ị-ịpyị”?—Ehile Ọmada 12:23, 24.

• Kori ká oluda-á gbile ịwọ nyam ju ang, ya utoji jwoo, ene kọ ka tịrọọ ẹkpẹ jum, kpụnịrọ ẹla ọlẹ kam jẹ́ bwu ịBayịbụụ, ọkịlẹtụ ka lam eje?

Tịrẹkpẹ ka ang ọjẹ́jẹ 39 ẹhị nya ẹla 3

 4. Ahụ Bala Ọrụ ọ-Chị Ebwo Hi Awụlẹ

ỊBayịbụụ ya nyori ahụ bala ọrụ nyị chị ebwo hi awụlẹ ka, bala o-ri ebwo ọchịchị nyị́ ya ẹga da nya ahụ ọ-ka rwọrụ ọkịla lee ọrụ ọ-ka ye ahụ ọkịla ka. (1 Ala ịKọrịntị 7:10, 11) Ma, iwe-ahụrụ ịhyẹ ji ịlẹ kị du ká Angịnyị nya ịKịrayịsị ịhyẹ chụ nyọka chị ebwo.

• Kori kọ mamachịng pwa nyọka da ugbiyegu ụbwọ: Ọrụ pwa nyọka họ ịbaba nya ugbinyịrọ nya ugbiyegu nyamwụ haa, gbee ká okpoko lee ang oriri ọlẹlẹhẹ-ẹ́ juwa ha ugbiyegu kaka.—1 iTimoti 5:8.

• Enyiri onyínyí kpoye nya oyi: Kori kọ nyọọ gbee ká ahụ lee ọrụ á yẹ nyori enyiri ọọwa nyị ka họwa ang ọtụka-ọtụka lee ọ-kpa igu wọwa.—Ala ịGaletiya 5:19-21.

• Kori kọ ka bịrị igu oriri nyamwụ bala iJihova myị́: Kori ká ahụ lee ọru á myị ká ọngọkịla nyamwụ ka gbịgba ha iJihova ka.—Ụkụrwọ nya Alẹrụ 5:29.

Tịrẹkpẹ ka ang ọjẹ́jẹ 42 ẹhị nya ẹla 3

  5. Ịhọhọ nya Ẹka Bala Ụya Ọyaya

Angịnyị nya ịKịrayịsị á kaa họ ịhọhọ nya ụya ọyaya ịlẹ kị wụ́ iJihova ẹjẹ ka. Ma Ọngịnyị nya ịKịrayịsị ọnyị myị́ ọnyị ka kpa irya oleje nyamwụ cheje kpụnịrọ ẹla ọlẹpwụ nya ịBayịbụụ u-uhye nya abwọlẹ kọ ka họ i-iwe-ahụrụ ịhyẹ lụka nya ụya ọyaya ịwẹ. Yẹ ọ-chụ pwokwita ịhyẹ lẹẹ.

• Ọngọhẹ dọnụ chịng nyori “ẹka bẹẹ?” À ka jẹ́-ẹ wọọ pwee nyori, “Okpunyi ji.” Kori ká ọngọọwa á tịtọ nyọka jẹ́ gụ ọọwa, à ka jẹ́-ẹ wụlẹ ya joo ang odudu ká kaa họ ẹka ọwẹ ka.

• Ahụng lee ọrụng ọlẹ kọ ri Olibeenu nya iJihova ka, wụrụng nyọka yẹjula alugbiyegu nyamwụ ri ang oriri lawụlẹ lụka nya ẹka. Kori ká irya oleje nyang á ya iwe da hang nyọka ka, à ka jẹ́-ẹ wụlẹ ya je ọrụng lee ahụng neeji nyori, kori ká ụya ọyaya ọọwa nyị́ ri ụpa nya ọhọhọ ọlẹ kọ la ang ka họ bala ojiga ọkpụkpụ, ọwa nyị ka yẹjulaa họọ ka.

• Olegbeju nyang ọ-ọlụkụrwọ dang ẹnmẹ lụka nya ẹka. À ka pwa ẹnmẹ ọọwa? Ó ri o-pyii ka. Olegbeju nyang yẹ ẹnmẹ ọọwa nya ụpa nya ọhọhọ nya ẹka, lee ọ tị́ yọọ nya ụgbẹyị ọlẹ kọ ka mẹjẹ nyori ụkụrwọ ọnyịịla nyang myọọ lẹhị ịnyị?

• Ọngịnyị ya āhị hang lụka nya ẹka. Ọngọ ya āhị ọọwa hang ka ya myị́ yẹkẹẹ: “M̀ jẹ́ nyori á kaa họ ẹka ka, ma m̀ tịtọ kam ka ya āhị ọlẹ hang.” Ọhẹka ọngọọwa wẹẹ mẹ ọnahị jẹ ịnyị. Ma, ịngịngịhyẹ ji ọlẹ ó du ká ka kụ irya nyori ọ wẹẹ tịtọ nyọka ma ọmyịmyị nyang yẹ lee ọ-tụ́ng ụbwọ ju ọhọhọ nya ẹka ọọwa? Ụka ká kụ ẹhị yẹ ala ịwẹ kpá lẹ aalẹ, ohihi hi ịnyang nyọka cheje kori ká ka ye āhị ọọwa lee á ka ye kaka lẹ. Ẹ-ẹpwụ nya eje ọchịchị nyahị wuu, ahị tịtọ kahị ka la irya oleje ocheri-cheri bala ọ-ka godayị giri-giri ha iJihova.—Ụkụrwọ nya Alẹrụ 23:1.

Tịrẹkpẹ ka ang ọjẹ́jẹ 44 ẹhị nya ẹla 1

 6. Ẹdụrụ Ịlẹ kị Kaa Chị Kịla Angịkịla

Chajị nyọlẹ kahị la ọháha ẹ-ẹga nya angịnyị, ahị kaa dụmwọ-dụmwọ nyọka ya ẹdụrụ chị kịla angịkịla ka. Lẹ, kori kahị jẹ́ nyori ahị la ẹdụrụ ọhẹ, lee ahị me irya nyori ahị ka la myị́ bala o-ri angịkịla ka jẹ́-ẹ yé ẹdụrụ ọọwa bwu ẹga nyahị myị́, ahị ka dụmwọ-dụmwọ. Ahị kaa họ ịnyị chajị ịBayịbụụ dahị ehile yẹkẹẹ: “Ọngịnyị ọọnang ka háng nya ịlẹhị-ịlẹhị lala ịlọng.”—Ala iRom 13:8-10.

Ányị ọngọ la ẹdụrụ ọhẹ à tị́ ka mẹ ọháha ọwẹ jẹ ẹ-ẹga nya angịkịla? Ọ ka hwabwọ la ọ-ka wu angịkịla bajẹ lee o-jwaa ọnụ. Ọ́ ka wẹẹjẹ ụka ká angịhyẹ á myị diroo wẹ ẹpwa nyaa ka lẹ ka, chajị ị tịtọ nyọka chewu ke ugbiyegu nyaa ịnyị. Ịnyịnyị, ene ká ọngọlịnyị ka hu enyi Ohe, ọ ka ya iwe-ahụrụ nyamwụ je ọngọkpịlahị nya angịgbahị nya ọjịra-jịra chajị kị ka hwoo enyi Ohe ụ-ụgbẹyị ọlẹ kọ ka chewu ke angịkịla ịlẹ kị wẹẹ ka hu enyi Ohe ịnyịnyị. Ene ká ọlẹng bala ọnyang ka jẹdịyẹ nya awụlẹ oyeye, ọ baba kị ka ka ọwụlayẹ nyọka jẹ́ kori ká ọngọhẹ nyaa á la ẹdụrụ ọlẹ kọ ka gba chị ọngọkịla myị́. Bwula ọ-họ ịnyị, à mẹjẹ nyori à kpahị ju angịkịla bala o-ri á ‘tịtọ nya ịlahị ọkaka nya ịlọng-ịlọng kem ka. Ma, à tịtọ nya ịlahị ọkaka nya angịnyị aanang ịkịla ịnyịnyị.’—Ala iFilipayị 2:4.

Tịrẹkpẹ ka ang ọjẹ́jẹ 56 ẹhị nya ẹla 2

 7. Ẹla u-Uhye nya Okpoko Bala Ehile

Ahị ka cheji ba hi akama lụmẹ-lụmẹ kori kahị da ọnụ ọmyịmyị nyahị ọlẹ kahị la bala angịkịla u-uhye nya okpoko bala ọhị ju ang, kori kọ dọmwụ rihi ahị bala aanahị ịlẹpwụ nya ọjịra-jịra. (IJeremaya 32:9-12) Ọ lịnyị odu lẹ, Angịnyị nya ịKịrayịsị ka la o-wo lawụlẹ-ka pyịnyẹng u-uhye nya okpoko bala ang ịkịla myị́. Kori kọ lịnyị, ị ka maga nyọka myị́ o-wo lawụlẹ-ka ọọwa ahyaahị i-iwiba.

Ma, ányị ahị tị́ ka bwu myị́ ẹla u-uhye nya ọngịnyị ọ-họ ri bala ẹnyị nya ọngịnyị ọbịrịị-bịrị? (Wa ịMatiyu 18:15-17.) IJisọsị ya ẹta-ẹdịyẹ ịta ịlẹ kahị ka hu:

1. Maga nyọka myị́ o-wo lawụlẹ-ka ọọwa ẹ-ẹpwarịrị nyanụ anụ angị imiiye kem.—Yẹ ọgba 15.

2. Kori ká ọọwa á họ ụkụrwọ ka, kpa ọọnahị ọgbẹgbịlẹ ọngọ ookpokpo lee angị imiiye ọọjịra-jịra ba ịlọng ka ẹga nya ọngọọwa.—Yẹ ọgba 16.

3. Ụka kanụ jụ ẹla ọọwa họ myị́ ka kẹnẹ-kẹnẹ lẹ, a ka kpa ka tọ angịgbahị nya ọjịra-jịra lẹ.—Yẹ ọgba 17.

Ẹ-ẹpwụ nya iwe-ahụrụ lụme-lụmẹ, áhị ka kpa ọọnahị ka ịkọọtụ ka, chajị ọọwa ka du ká angịnyị ka kụ irya ọtịpyọ u-uhye nya iJihova bala angịnyị nyamwụ. (1 Ala ịKọrịntị 6:1-8) Ma, ala ịhyẹ ji ịlẹ ká ịkọọtụ à ka jẹ́-ẹ myaa: ẹla u-uhye nya awụlẹ ọpwapwa, ọnyị ọ-kpa nwà, okpoko ọlẹ ká ọrụ bala ahụ kaa nwụ ha awụlẹ ụka kị pwa awụlẹ, ọngịnyị ọ-tịtọ nya ụbwọ ọdada nya iyabwọ ọlẹ kọ họọ, ẹla nya uri ọkpakpa, ẹla ọ-da neeji ha angịleje ene nya igu. Ọngịnyị nya ịKịrayịsị ọlẹ kọ kpa ala ịwẹ ka ịkọọtụ nyọka myaa ụ-ụgbẹyị nya okpunyi á bịrị ehile nya Ohe ka.

Kori ká ọngịnyị á họ ang ịtịpyọ ụma ịhyẹ, lala ọngịnyị ọ-chị beji, onjwo ọbịrịị-bịrị, ọ-họ ọngịnyị ang aboji-aboji, oyi oyiyi, lee ọngịnyị ọnwụnwụ, ọngịnyị nya ịKịrayịsị ọlẹ kọ ya ẹla ịlịịwẹ je alegbeju ikpeji á bịrị ehile nya Ohe ka.

Tịrẹkpẹ ka ang ọjẹ́jẹ 56 ẹhị nya ẹla 3