1. Ɔdiya nōó wɛ ɔdā ijeeyi ō ya otutu taajɛ ku amiya nōo lɔfu ya abɔyi uwa a?

 ƆDAŊ ku alɔ le tutu taajɛ lɛyikwu ɔdā nɛ alɔ jé ka ó géē ya, ó lɔfu gbo oyeeyi ku alɔ. Ocabɔ mafu, ɔdaŋ ku amiya nōo gē ya abɔyi uwa a le ya, ó géē tɔɔtɛ lɛ ācɛ nōo lɛ otutu ya taajɛ gbɔbu ɛ ma ō wi, ka é klla je otabɔ lɛ ācɛ ɔhá. Ɔwa éyi ipu Europe nōo gē ceyitikwu je otabɔ lɛ ācɛ a kahinii: “Ō ya otutu lɔɔlɔhi taajɛ lɔfu gbo oyeeyi ku ɔcɛ.”

2. Ɔdiya nɛ alɔ cika ō ya otutu taajɛ gbeyi eko ku owe nɛhi a? (Umátiyu 24:44)

² Eko ku “ōwē nɛ̄hi” a géē gbɔɔ acigili. (Umát. 24:21) Amáŋ eko ku owe nɛhi a géē wɛ ɛyɛɛyi gwu amiya alɛwa ɔhá nōo gē ya a, ohigbu ku alɔ jé ka ó yɔ i wa. Ihayi bɛɛka utanja ɛpa (2,000) nōo gáā yɛ a, Ujisɔsi pi ayikpo ku nu ahɔ̄ kéē le tutu taajɛ gbeyi ɛ̄cī ɔɔma. (Jé Umátiyu 24:44.) Ɔdaŋ ku alɔ lɛ otutu ya taajɛ, ó géē tɔɔtɛ lɛ alɔ fiyɛ ō lɔtu eko olɔnɔ nɛhi ɔɔma mla ō ta ācɛ ɔhá abɔ kéē ya lɛ a.—Ulúk. 21:36.

3. Ɛgɛnyá nɛ ɔtu ō lé, eyinyinyi, mla ihɔtu gáā ta alɔ abɔ ō tutu taajɛ gbeyi eko ku owe nɛhi a?

³ Alɔ cɛgbá ō ceyitikwu lɔfu lɔfu ō lɛ auce ɛta nōo géē ta alɔ abɔ ō tutu taajɛ gbeyi eko ku owe nɛhi a. Ɔdi nɛ alɔ géē ya ɔdaŋ ka é da alɔ ku alɔ tɔɔna lɛyikwu ɛ̄cī ɛpɔ ō ka ku Ɔwɔico nōo lɛbɛɛka ɛcɔwɔ, nɛ aolɛla gbɔɔ ō bɛyikwu alɔ? (Mafú 16:21) Alɔ géē cɛgbá ɔtu ō lé ō lɛyitaajɛ lɛ Ujehofa, ō lɔtuce ɔ ka ó géē je ogbotu lɛ alɔ. Ɔdi nɛ alɔ géē ya ɔdaŋ ku ɛjɛɛji aɔdā agbenu ku ayinɛ alɔ le hɛ uwa abɔ a? (Uháb. 3:17, 18) Eyinyinyi ku uwa nɛ alɔ gē ma a géē lɛ abɔ kwu alɔ ɔtu ō je otabɔ néē cɛgbá a lɛ uwa. Á jé ŋ, ohigbu ɛgɛ nōo piyatɔha ku aéwo a yɔ i bɛyikwu alɔ lɛ a, é da alɔ ku alɔ lā mla ayinɛ alɔ eko kpii, ɔdi nɛ alɔ gáā ya a? (Isík. 38:10-12) Alɔ géē cɛgbā ō lɛ ihɔtu nɛhi lɛ uwa, o ya ɛɛ kóō ta alɔ abɔ ō bu eko olɔnɔ nɛhi ɔɔma.

4. Ɛgɛnyá nɛ Ubáyíbu mafu ku alɔ cika ō gɔbu yɔ i mafu auce ō ya bɛɛka ɔtu ō lé, eyinyinyi, mla ihɔtu a?

⁴ Ɛlā ku Ɔwɔico ta alɔ ɔtu kwu ɔtu ō ceyitikwu ku alɔ lɛ auce  ō ya bɛɛka ɔtu ō lé, eyinyinyi, mla ihɔtu. Ɔkpá ku Ulúku 21:19 kahinii: “Aá lɔtūlé, yɔ̄ ī lɔtūce Ɔwɔicō kpɔ́, cɛ́ɛ́ aá lɛ oyēeyí opiyóó lɛ.” Ācɛ Ukólōsi 3:12 kahinii: “Aá ményinyi ācɛ.” Ɔkpá ku 1 Ācɛ Utesaloníka 4:9, 10 klla kahinii: “Ó cɛgbá ká n̄ tɔ́kpá fú aá lɛyíkwu ihɔtū o yá tá ācɛ nēe kpɔ́tūce Ohɔ́nyɛtá ɔ́mpa aá gɛ ŋ́. Ohígbū ka Ɔwɔicō abɔ̄yīnū lɛ ɔwɛ nɛ̄ aá cíkā ō yíhɔtū tá ɔ́mpa aá nwū aá ɛɛ́. . . . Nááná alɔ yɔ̄ ī gbɔ̄ɔkɔ lɛ aá, ayínɛ́ alɔ, ká aá yá lɔhi fíyɛ́.” É ta ɛjɛɛji aɛlā nyā fu ayikpo ku Ukraist nōo humayi mafu ɔtu ō lé, eyinyinyi, mla ihɔtu ɛ ma. Naana kpɔ a, é cɛgbá ō gɔbu yɔ i nwu ɛgɛ néē géē mafu auce ō ya nyā. Alɔ cika ō ya lɛ a piii duu. O ya ɛɛ ku alɔ lɛ otabɔ ku ɛgɛ nɛ alɔ géē ya ɔɔma gla a, alɔ géē leyi yɛ ɛgɛ nɛ Ācɛ O Yɛce Ukraist ku eko aflɛyi a mafu eyeeye ku auce ō ya nyā. Oŋma ɔɔma, alɔ géē má ɛgɛ nɛ alɔ lɔfu gbla ayikpo a ya cɛɛ ku alɔ mafu ku alɔ le tutu yɔ i gbeyi eko ku owe nɛhi a.

5. Ɛgɛnyá nɛ Ācɛ O Yɛce Ukraist ku eko aflɛyi a lɔtu aunwalu néē lɛ a?

⁵ Ācɛ O Yɛce Ukraist ku eko aflɛyi a cɛgbá ō lɔtu. (Uhíb. 10:36) É lɛ unwalu ekponu nōo gē ya ɛjɛɛji ācɛ nōo lā ɛpleeko ɔɔma a. Amáŋ uwa klla lɛ unwalu ɛyɛɛyi ɔhá kpɔ ohigbu ka é wɛ Ācɛ O Yɛce Ukraist. É gē ya alɛwa ku uwa ŋmo, ó wɛ aotrɛyi ku ācɛ Ujiyu a foofunu nóó, amáŋ igɔmɛnti ku ācɛ Urom mla ācɛ apɔlɛ ku uwa gē ya uwa ŋmo duu. (Umát. 10:21) É klla yɔ i ceyitikwu lɔfu lɔfu kéē má ku aɛlā ɛkɛmgbɛ nɛ ācɛ nōo cigbihi kwu ɛ̄gbā ō gba ku Ujehofa yɔ i ka, o ya ɛɛ kéē lɛ ujɔ a kɔ a kóō hii lɛ abɔ kwu uwa iyē ɔwɛ duuma ŋ. (Ācot. 20:29, 30) Naana a, Ācɛ O Yɛce Ukraist nyā lɛ ɔtu lé gā ajaajɛ. (Mafú 2:3) Ɛgɛnyá a? É gbɛla lipu lipu lɛyikwu aocabɔ nōo yɔ ipu Ubáyíbu ku ācɛ nōo lɔtu bɛɛka Ujobu a. (Ujɛ́m. 5:10, 11) É gbɔɔkɔ lɛ Ujehofa kóō je ɔfu néē cɛgbá a lɛ uwa. (Ācot. 4:29-31) É klla gɔbu yɔ i gbɛla lɛyikwu ɔhā nɛ Ujehofa géē hɛ ce uwa, ɔdaŋ ka é lɛ ɔtu lé gā ajaajɛ a.—Ācot. 5:41.

6. Ɔdi nɛ a nwu ŋma ɔdā nɛ u Merita ya, o ya ɛɛ kóō lɔfu lɔtu o ya ŋmo a?

⁶ Alɔ lɔfu lɔtu duu ɔdaŋ ku alɔ gē klɔcɛ lɛyikwu aocabɔ ku ācɛ nōo lɔtu nōo yɔ ipu Ubáyíbu mla aɔkpá ku alɔ a ojigogo, klla gē gbɛla tu uwa lipu lipu. Oŋma lɛ ō ya lɛ a, ó le tɔɔtɛ lɛ ɔyinɛ alɔ nɔnya éyi nōo lé ka u Merita nōo ŋma Albania a kóō lɔfu lɔtu o ya ŋmo ŋma ɛgiyi ācɛ apɔlɛ ku nu. Ó kahinii: “Ɔ̄kā ku Ujobu nōo yɔ ipu Ubáyíbu a ta um ɔtu kwu ɔtu nɛhi. Ó má owe nɛɛnɛhi, naana nɛ ó jé ɔcɛ piii nōo ya ɛɛ nɛ ó yɔ i má owe a ŋ ma. Ó kahinii: ‘Jāā gbéeko nɛ̄ ikwū ŋmó um, ń gáā ma ō gba Ujehofa ɛ̄gbā gbóōgbóō ŋ́!’ (Ujób. 27:5) N gbɛla tu ɛgɛ nɛ unwalu nɛ Ujobu má a nwune fiyɛ aku um lɛ a. Naana nɛ Ujobu i jé ɔcɛ nōo ya kóō má owe piii ŋ ma, ami a jé ɔcɛ nōo ya ɛɛ nɛ um yɔ i má owe a.”

7. Ɔdaŋ ku alɔ i kóō lɛ unwalu nwune babanya ɛ ŋ, ɔdi nɛ alɔ cika ō ya a?

⁷ Alɔ klla lɔfu ya ku alɔ lɛ ɔtu ō lé fiyɛ ŋma lɛ ō gbɔɔkɔ lɛ Ujehofa ojigogo, mla ō da ɔ ɛjɛɛji aɔdā nōo wɛ unwalu ku alɔ a. (Ufíl. 4:6; 1 Utes. 5:17) Á jé ŋ, á lɔfu yɔ i má owe nɛɛnɛhi babanya ɛ ŋ. Amáŋ a gē gbɔɔkɔ lɛ Ujehofa cɛɛ ku a ba ɔ kóō ta uwɔ abɔ eko duuma nɛ a le cɔnu, eko nɛ a le gbaji, amāŋ eko nɛ abɔ le hɛ uwɔ iyē? Ɔdaŋ ku a gē gbɔɔkɔ lɛ Ɔwɔico ojigogo kóō ta uwɔ abɔ mla aunwalu ligii ligii nɛ a lɛ babanya a, á gáā pi ɔkwu ajɛ ō ya lɛ a eko duuma nɛ a gbɔɔ ō má unwalu nɛɛnɛhi ɛcɔbu ŋ. Ɔɔma géē cɛ gā uwɔ jé kpɔcii ka ó jé eko kpaakpa nɛ ó géē ta uwɔ abɔ, mla ɔdā nɛ ó cika ō ya a.—Aíjē 27:1, 3.

8. Ɛgɛnyá nɛ ocabɔ ku Mira mafu lɛ alɔ ka ō lɔtu aunwalu nɛ alɔ lɛ babanya a, lɔfu ta alɔ abɔ ō lɔtu unwalu nɛ alɔ lɔfu má ɛcɔbu a? (Ujɛ́mīsi 1:2-4) (Má ifoto a.)

⁸ Ó géē tɔɔtɛ lɛ alɔ ō lɔtu ɛpleeko ku owe nɛhi a fiyɛ, ɔdaŋ ku alɔ hayi kpaakpa lɛ  Ujehofa babanya naana nɛ alɔ yɔ i má unwalu a. (Uróm 5:3) Ɔdiya nɛ alɔ lɔfu ka lɛ a? Alɛwa ku ayinɛ alɔ ka ka eko duuma néē lɔtu āhɔ̄ nōo lɔnɔ nɛhi, ó gē ta uwa abɔ ō lɔtu āhɔ̄ olɔnɔ nōo lɔfu wa igbihaajɛ a. Eko duuma néē lɔtu ku unwalu mla otabɔ ku Ujehofa, ɔtu okpoce ku uwa gē lɔfu fiyɛ ka Ujehofa dɔka ō ta uwa abɔ. Ohigbu ka é kpɔtuce Ujehofa a, é lɔfu lɔtu unwalu ɔhá néē lɔfu má igbihaajɛ a. (Jé Ujɛ́mīsi 1:2-4.) Mira nōo wɛ ɔcɛ gbɔbu ɔna ō ta nōo ŋma Albania a, gáā le má ka abɔ ó humayi lɔtu āhɔ̄ olɔnɔ ŋma igbihi a, ɔɔma ta ɔ abɔ kóō gɔbu yɔ i lɔtu aunwalu nɛ ó lɛ babanya a. Ó ka ka ekoohi ɔtu gē ya ɔ bɛɛka anu foofunu lɛ unwalu alɛwa a. Amáŋ ó blakwu ɛgɛ nɛ Ujehofa humayi ta ɔ abɔ ŋmiifi ihayi ofu nōo gáā yɛ ɛ ma. Anu ó gáā da iyi nu kahinii: ‘Á hii ma ō gba Ujehofa ɛ̄gbā babanya ŋ, ohigbu ka ó humayi ta uwɔ abɔ ō lɔtu āhɔ̄ olɔnɔ alɛwa ŋma igbihi ɛ.’ Awɔ abɔyi uwɔ lɔfu gbɛla kwu ɛgɛ nɛ Ujehofa humayi ta uwɔ abɔ ō lɔtu ɛ ma. Lɔtuce kpɔcii ka ó gē má uwɔ eko duuma nɛ a yɔ i lɔtu unwalu nɛ a lɛ a, ka ó klla géē hɔha ce uwɔ. (Umát. 5:10-12) Ɔdaŋ ku eko ku owe nɛhi a gbɔɔ, a lɔfu le nwu ɛgɛ nɛ a géē lɔtu a ɛ, a klla géē lɛ ɔtu ya ekponu ō gɔbu yɔ i lɔtu.

9. Ɛgɛnyá nɛ ujɔ nōo yɔ Antiyɔku ku Usiriya a mafu eyinyinyi a?

⁹ Leyi bi ɔdā nōo ya eko nɛ Ācɛ O Yɛce Ukraist nōo yɔ Ujidiya a gbɔɔ ō má unwalu ku ɔkpɛta a. Eko nɛ ujɔ nōo yɔ Antiyɔku ku Usiriya a le po lɛyikwu ɔkpɛta nyā a, ó lɛ aafu ŋ é gbɔɔ ō má eyinyinyi ku ayinɛ nōo yɔ Ujidiya a. Ohigbu ɛnyā, é ya odee o ya ɛɛ kéē ta ayinɛ uwa abɔ. É le “miya ka ɔnyɔɔnyɛ ká ɔ́ɔ géē lɔfú tīyē, ɛ́gɛ́nɛ̄ ɔfú kú nū jɛ̄ lɛ ā, kóō lɛ ɔdā nēe í le tá ayínɛ́ nēe lā Ujudíya abɔ̄ ā tɛ̄hɔ̄ fu uwá.” (Ācot. 11:27-30) Naana nɛ ayinɛ nōo lɛ unwalu ku ɔkpɛta a lā ɛga oligbo nɛhi a, Ācɛ O Yɛce Ukraist nōo yɔ Antiyɔku a lɛ ɔtu ku uwa ya ekponu ō je otabɔ lɛ uwa kpɔ.—1 Ujɔ́n. 3:17, 18.

10. Ɔwɛ ɛyɛɛyɛyi nyá nɛ alɔ lɔfu mafu eyinyinyi eko duuma nɛ ɔdā amiya le ya da ayinɛ alɔ a? (Má ifoto a.)

¹⁰ Alɔ lɔfu nwu ō mafu eyinyinyi icɛ duu, ɔdaŋ ku alɔ bi ipu ɔtu ku ayinɛ alɔ yɔ i má owe ohigbu amiya nōo gē ya abɔyi uwa amāŋ āhɔ̄ olɔnɔ ɔhá. Alɔ gē je iyi alɔ tɛɛcɛ fiya ō je otabɔ, á jé ŋ oŋma lɛ ō da anyakwɔcɛ ku ujɔ ku alɔ ɔka ɔdaŋ ka ó lɛ uklɔ éyi nɛ alɔ lɔfu tabɔ ya, ō je otabɔ lɛ uklɔ nɛ alɔ gē ya ipu oduudu ɛcɛ, amāŋ ō gbɔɔkɔ kwɛyi ayinɛ alɔ nɛ amiya a lɛ abɔ kwu uwa a. b (Aíit. 17:17) Ocabɔ mafu, ipu ihayi ku 2020, é fu ācɛ nōo fiyɛ 950 nōo gē yuklɔ ipu Ígwu Nōo Gē Je Otabɔ Eko Nɛ Ɔdā Amiya le Ya a, kéē je otabɔ lɛ ayinɛ alɔ nɛ ɛgbá ce uwa ɛpleeko nɛ ōcē ku Corona tu ipu oduudu ɛcɛ a. Alɔ ta ayinɛ alɔ nōo wɛ ipu ígwu nōo je otabɔ nyā ahinya nɛɛnɛhi. Ohigbu ka é lɛ eyinyinyi lɛ ayinɛ alɔ a, é kɔ aɔdā agbenu ku uwa mla uwa, é ta uwa abɔ o ya ɛɛ kéē gɔbu yɔ i gba Ujehofa ɛ̄gbā. Ipu āhɔ̄ ohi, é klla tabɔ ō gla ɔlɛ amāŋ ɛga néē gē gba ɛ̄gbā a ya duu.—Má 2 Ācɛ Ukɔ́rīnti 8:1-4.

11. Ɛgɛnyá nɛ alɔ gē mafu ojilima lɛ Adā alɔ nōo yɔ ɔkpanco eko duuma nɛ alɔ mafu eyinyinyi a?

¹¹ Ɔdaŋ ku alɔ mafu eyinyinyi eko nɛ ɔdā amiya le ya, ācɛ ɔhá gē má ɛgɛ nɛ alɔ gē ceyitikwu ō je otabɔ a. Ocabɔ mafu, ipu 2019, amiya nōo gē ya abɔyi nu néē hi ka u Hurricane Dorian a, lɛ Agbla Ku Ajɔɔcɛ nōo yɔ u Bahamas a cataajɛ. Eko nɛ ayinɛ alɔ yɔ i gwo Agbla Ku Ajɔɔcɛ a cigbihi a, é da ɔcɛ éyi nōó wɛ Ɔcɛ Ocijali Ku Ujehofa ŋ ma ɔka, ɛmula nōó géē je ɔ ō yuklɔ ōhī nōo cɛgbá a. Ó da uwa kahinii: “N géē dɔka ō je ɔdā ō bi le yuklɔ . . . ije nōo géē cɛgbá ō bi le yuklɔ a alaha o ya ɛɛ ku um je  otabɔ lɛ uklɔ a. . . . N dɔka ō bi ɛnyā le ta ɔwa ku aa abɔ. Ó gē lɛ abɔ kwu um ɔtu ɛgɛ nɛ aa gē je otabɔ lɛ ayinɛ aa eko néē yɔ ipu āhɔ̄ olɔnɔ a.” Alɛwa ku ācɛ icɛ i jé Ujehofa ŋ. Amáŋ alɛwa ku uwa gē má ɔdā nɛ Ācɛ Ocijali Ku Ujehofa gē ya o ya ɛɛ kéē je otabɔ lɛ ācɛ ɔhá a. Ó gē cɛ lɛ alɔ gweeye nɛhi ō jé ka eko duuma nɛ alɔ mafu eyinyinyi lɛ ācɛ ɔhá, ó lɔfu lɛ abɔ kwu ācɛ ɔhá ɔtu kéē gáā nwu ɛlā fiyɛ lɛyikwu Ujehofa nōo i “ményinyi nɛ̄hi ā”!—Āfi. 2:4.

12. Ɛgɛnyá nōo mafu eyinyinyi icɛ gē cɛ lɛ alɔ tutu gbeyi eko ku owe nɛhi a? (Ɔdā Nēé Mafú Lɛ Ujɔ́ni 13:16, 17)

¹² Ɔdiya nɛ alɔ géē cɛgbá ō mafu eyinyinyi ɛpleeko ku owe nɛhi a? Ubáyíbu mafu lɛ alɔ ka ācɛ nōo géē ta ō yɛce igɔmɛnti ku ɛcɛ nyā a, géē má unwalu babanya mla ɛpleeko ku owe nɛhi a. (Jé Ɔdā Nēé Mafú Lɛ Ujɔ́ni 13:16, 17.) Ayinɛ alɔ géē cɛgbá otabɔ ō lá aɔdā néē cɛgbá o ya ɛɛ kéē le wi a. Eko nɛ Ujisɔsi Ukraist nōo wɛ Ɔcɛ́ ku alɔ a géē wa i kɛpɔ ta alɛɛcɛ a, alɔ dɔka kóō má alɔ yɔ i mafu eyinyinyi lɛ ācɛ ɔhá cɛɛ kóō hi alɔ igwú ō gáā “lúgwū kú ajɔ̄ɔ̄cɛ́” a.—Umát. 25:34-40.

13. Ɛgɛ néē ma ɔ fu ipu ɔkpá Ācɛ Uróm 15:7 a, ɛgɛnyá nɛ Ācɛ O Yɛce Ukraist ku eko aflɛyi a ya ku ihɔtu néē lɛ lɛ iyi uwa a kóō lɔfu tōōtɔ̄ɔ̄ a?

¹³ Ɛjɛɛji ācɛ jé ka Ācɛ O Yɛce Ukraist ku eko aflɛyi a yihɔtu ku iyi uwa nɛhi. Amáŋ ó tɔɔtɛ lɛ uwa ō mafu ihɔtu nɛɛ? Leyi yɛ ɛgɛ nɛ ujɔ nōo yɔ Urom a lɛ ācɛ nōo ŋma ɛga ɛyɛɛyɛyi klla gē ka uce ɛyɛɛyɛyi a. Ōhī ku uwa wɛ ācɛ Ujiyu néē nwu uwa ō lɛyitaajɛ lɛ íne ku Umosisi a. Amáŋ ācɛ ɔhá ŋma éwo ɛyɛɛyɛyi, néē klla bi uwa jɛ mla uculo ɛyɛɛyɛyi. Á jé ŋ ōhī ku Ācɛ O Yɛce Ukraist a wɛ aɔfiyɛ, ācɛ ɔhá i kē wɛ ɔfiyɛ ŋ. Á jé ŋ, ōhī ku uwa ka é wɛ ācɛ nōo lɛ aɔfiyɛ. Ɛgɛnyá nɛ Ācɛ O Yɛce Ukraist nyā gɔbu yɔ i mafu ihɔtu lɛ iyi uwa, naana nɛ āhɔ̄ ku uwa i wɛ ekponu ŋ ma? Ɔyikpo Upɔlu ta uwa ɔtu kwu ɔtu kéē ‘mīyɛ ɔ́mpa uwa wā ipú ɔtū ku uwa.’ (Jé Ācɛ Uróm 15:7.) Ɔdi wɛ ɛyi ɛlā ku nu a? Ɛlā néē cɔwɔ ka ō “mīyɛ” a, lɛ ō ya mla ō miyɛ ɔcɛ ɔwɛ ogbonɛnɛ, bɛɛka ō miyɛ ɔcɛ ɔɔma wa ɔlɛ uwɔ amāŋ ō je ɔ piya ɔkpa ku uwɔ. Ocabɔ mafu, Upɔlu da Ufilimɔn ɛgɛ néē géē miyɛ Onesimɔsi nōo kwu gwu uwa ta a. Ó kahinii: ‘Miyɛ ɔ ɔwɛ ogbonɛnɛ.’ (Ufím. 17) Uprisila mla Akwila miyɛ Apɔlɔsi lɔɔlɔhi naana nɛ ó jé ɔdā alɛwa lɛyikwu Ujisɔsi ŋ ma, ŋma lɛ ō ‘miyɛ ɔ wa ɛgiyi uwa.’ (Ācot. 18:26) Ācɛ O Yɛce Ukraist ku eko aflɛyi a i jɛga ku āhɔ̄ ku uwa nōo wɛ ɛyɛɛyɛyi a kóō lɛ uwa kɔ igwiigwu ŋ, ikɔkɔ ɔɔma é miyɛ iyi uwa lɔɔlɔhi.

14. Ɛgɛnyá nɛ Anna mla ɔba nu mafu ihɔtu a?

¹⁴ Alɔ lɔfu mafu ihɔtu lɛ ayinɛ alɔ duu, ŋma lɛ ō je uwa piya ɔkpa ku alɔ mla ō lɛ eko taajɛ ō yɔ mla uwa. Ɔɔma géē lɛ abɔ kwu uwa ɔtu cɛɛ kéē mafu ihɔtu lɛ alɔ. (2 Ukɔ́r. 6:11-13) Leyi yɛ ɔ̄kā ku ɔyinɛ alɔ nɔnya Anna mla ɔba nu ɛ. Eko kpii igbihi néē le yɛ gā uklɔ ɛpɛpɛ ku uwa ō wɛ ācɛ o tɔɔna ŋma éwo éyi gā éwo ɔhá ipu Africa a, ōcē ku Corona nōo tu ipu oduudu ɛcɛ a gbɔɔ. Ohigbu ōcē nōo tu ipu oduudu ɛcɛ a, ó tɔɔtɛ lɛ uwa ō má ayinɛ a eyī caa ipu ujɔ ŋ, ó klla tɔɔtɛ lɛ uwa ō jé ayinɛ a ŋ duu. Ɛgɛnyá nɛ ɔba mla ɔnyā nyā lɔfu mafu ihɔtu ku uwa a? É gbɔɔ ō bi Zoom yuklɔ o ya ɛɛ kéē yɛ fu ayinɛ nōo yɔ abɔɔ a, mla ō da uwa ɛgɛ néē yɔ i ya ɔtu caca ō jé uwa lɔɔlɔhi a. Ihɔtu nɛ ɔba mla ɔnyā nyā mafu lɛ ācɛ apɔlɛ nōo yɔ abɔɔ a jɛ uwa eyī nɛhi. Ɛnyā kē lɛ abɔ kwu uwa ɔtu kéē gbɔɔ ō gwo uwaya mla ō ta umɛseji ɛhɔ fu uwa ŋma eko teeko. Ɔdiya nɛ ɔba mla ɔnyā nōo wɛ ācɛ o tɔɔna ŋma éwo éyi gā éwo ɔhá a ceyitikwu lɔfu lɔfu kéē jé ayinɛ uwa nōo yɔ ipu ujɔ ku uwa ɛpɛpɛ a? Anna kahinii: “Ń gáā je ihɔtu nɛ ayinɛ a mafu lɛ alɔ eko olɔhi mla eko nɛ āhɔ̄ lɔnɔ tu alɔ a mlanyi gboogbo gla ŋ. Ocabɔ ku uwa lɛ abɔ kwu um ɔtu ō mafu ihɔtu lɛ ācɛ ɔhá.”

15. Ɔdi nɛ a nwu ŋma ocabɔ ku Vanessa lɛyikwu ō yihɔtu ɛjɛɛji ayinɛ alɔ a? (Má ifoto a.)

 ¹⁵ Alɛwa ku alɔ gē gā ujɔ nɛ ayinɛ nōo yɔ abɔɔ a wɛ ɛyɛɛyi gwu alɔ ta, klla lɛ uce ō ya ɛyɛɛyɛyi. Alɔ lɔfu ya ku ihɔtu nɛ alɔ lɛ lɛ uwa a kóō lɔfu tōōtɔ̄ɔ̄ ŋma lɛ ō leyikwu uce ō ya olɔhi ku uwa. Ó gē lɔnɔ tu ɔyinɛ alɔ nɔnya éyi nōo lé ka u Vanessa nōo lā ipu New Zealand a, kóō lɛ ɛma olɔhi mla ācɛ ōhī nōo yɔ ipu ujɔ a. Amáŋ ó gáā le miya ō lɛ eko taajɛ ō yɔ tɔha fiyɛ mla ācɛ nōo lɛ uce ō ya nōo gē wu ɔ ɔtu a, ikɔkɔ ō ta ō piyatɔha mla uwa. Ō ya ɛnyā ta ɔ abɔ kóō má ɔdā nɛ Ujehofa dɔka lɛyikwu uwa a. Ó kahinii: “Ŋmiifi nɛ ɔba um je piya ɔcɛ o leyikwu usɛkut a, alɔ gē lɛ eko taajɛ ō yɔ tɔha mla ayinɛ alɔ nōo lɛ uce ō ya ɛyɛɛyɛyi. N klla gáā le má ka ó le tɔɔtɛ gā um ō piyatɔha mla uwa lɔɔlɔhi. Uce ō ya ku ayinɛ alɔ ɛyɛɛyɛyi gē he um ɔtu fiyɛ babanya. Ó kē teyi peee ka Ujehofa dɔka nu duu, ohigbu ku ācɛ nɛ ó jɛga lɛ uwa ō gba ɔ ɛ̄gbā a wɛ ācɛ nōo ŋma ɛga ɛyɛɛyɛyi.” Ɔdaŋ ku alɔ nwu ō leyi má ācɛ ɛgɛ nɛ Ujehofa gē leyi má uwa a, alɔ gē mafu ku alɔ yihɔtu ku uwa.—2 Ukɔ́r. 8:24.

16. Ɔdiya nɛ alɔ géē cɛgbá ō yihɔtu ku ayinɛ alɔ ɛpleeko ku owe nɛhi a? (Má ifoto a.)

¹⁶ Alɔ géē cɛgbá ō yihɔtu ku ayinɛ alɔ ɛpleeko ku owe nɛhi a. Ɔdaŋ ka owe nɛhi a gbɔɔ, ɛgɛnyá nɛ Ujehofa gáā gbo alɔ a? Leyi bi ɔdā nɛ Ujehofa da ācɛ ɔlɛ nu kéē ya eko néē wa gáā ca Ubabilɔn ku ikee a taajɛ a. Ó da uwa kahinii: “Ācɛ ɔlɛ́ um, eko kpíii nyā, aá le pɛ́ kwu ga ipú inū ɔlɛ́ aá ka aá gaá lɛ ɔwɛ gwū tū īyī aá. Aá kwú īyī aá í tayínū jāā gbéeko nɛ̄ ɔnū kú Óndú ā gaá le gla.” (Ayis. 26:20) Á jé ŋ, alɔ géē cɛgbá ō yɛce ukɔ́ ɔɔma piii ɛpleeko ku owe nɛhi a. “Inū” a lɔfu wɛ aujɔ ɛyɛɛyɛyi nɛ alɔ lɛ a. Ɛpleeko ku owe nɛhi a, Ujehofa cokonu ka anuɔ géē je ogbotu lɛ alɔ ɔdaŋ ku alɔ gɔbu yɔ i gba ɔ ɛ̄gbā mla ayinɛ alɔ. Ohigbu ɛnyā, alɔ cika ō ceyitikwu lɔfu lɔfu babanya ō yihɔtu ayinɛ alɔ. Ɔdaŋ ku alɔ ya lɛ a, alɔ lɔfu nya oyeeyi ku alɔ ta!

17. Ɔdaŋ ku alɔ lɛ otutu ya taajɛ babanya, ɔdi géē tɔɔtɛ lɛ alɔ ō ya ɛpleeko ku owe nɛhi a?

¹⁷ “Ɛ̄cī nōo cɛgbá nɛ̄hi nɛ̄ Óndú ā í kɛpɔ̄ tū ācɛ ā” géē wɛ eko olɔnɔ lɛ ɛjɛɛji alɛɛcɛ. (Usɛf. 1:14, 15) Ācɛ ɔlɛ Ujehofa géē má owe duu. Amáŋ ɔdaŋ ku alɔ le tutu taajɛ babanya, ó géē tɔɔtɛ lɛ alɔ ō yɔ cii mla ō je otabɔ lɛ ācɛ ɔhá. Alɔ géē lɔtu unwalu duuma nɛ alɔ lɔfu lɛ a. Ɔdaŋ ka ayinɛ alɔ yɔ i má owe, alɔ géē ya ɔdā nɛ alɔ ya gla ō je otabɔ lɛ uwa ŋma lɛ ō mafu eyinyinyi lɛ uwa, mla ō je ɔdā néē cɛgbá a lɛ uwa. Ɔdaŋ ku alɔ kē nwu ō yihɔtu ayinɛ alɔ babanya, alɔ géē mafu ihɔtu lɛ uwa ɛcɔbu. Ɔdaŋ ku alɔ ya lɛ a, Ujehofa géē hɔha ce alɔ mla oyeeyi opiyoo ipu ɛcɛ ɛyipɛ a nɛ ɛjɛɛji amiya mla owe i gáā yɔ gɛ ŋ ma.—Ayis. 65:17.