1-3. (a) Ester tjaai komurumendu we kotjihavero tjouhona wa ri mongaro iṋe? (b) Omomuano uṋe ombara mu ya yakura Ester?

ESTER wa ya kotjihavero tjouhona nomutima mbu mau tono nomasa. Ripura netuwo rouhona raPersie tji ra muinine kumwi indu Ester tjaai kombara na tjaa zuu ozonywaa ze noutenda wozombanda ze zouhona tji mau ritono kumwe. Eye kena pa yandjera ounene wondjuwo ndji u mu isa ko ombango kondando ye. Nungwari wa yandja ombango ye aihe komurumendu ngwa haamene kotjihavero tjouhona, ngwaa yenene okuyama omuinyo we nowotjiwaṋa tje.

² Ombara ya tara ku Ester nombango aihe tjaa wondjo, nai mu ropororere okati kayo kouhona. Mokuroporora okati kayo kouhona, ombara ya yama omuinyo waEster. Orondu aake hee kutja ombara ye mu isire ongatukiro ndja tjiti, yokuya ku yo ngunda e ha isanenwe. Tje ya kotjihavero tjouhona, Ester wa ryama popezu na ṱunu kohonga yokati kouhona.​—Est. 5:1, 2.

³ Ombara Kerkes tjiri aai munika outumbe nomasa. Ozombanda zouhona zozombara zaPersie zoruveze ndwo za ri nonḓengu yozodola omangete omengi. Nungwari Ester aa tjiwa kutja omurumendu we we mu suverere. Ombara ya tja: “Ihi otjikwatjike, mbara oserekaze Ester? Ndji raera otjiṋa tji mo vanga, nami me ku pe, nangarire kutja orumbembera rumwe rwouhona wandje.”​—Est. 5:3.

4. Ouzeu waye warwe Ester mbwaa sokuzengurura?

⁴ Ester wa raisa ongamburiro nouvanḓe, indu tja ya kombara okuyama ovandu ve kondyero yokuveyandeka. Nu wa toṋa mozongondjero ze nḓo, nungwari ngunda wa ri notjiṋa tjarwe otjizeu tjaa sokuzengurura. Eye aa sokuzuvisa ombara ndje ritongamisire ndji kutja omuyandjandunge we ohongora wa ri omurumendu omurunde ngwe mu poporora okuzepaisa ovandu votjiwaṋa tje. Eye ma yenene vi okuzuvisa ombara, nu eṱe matu rihongere tjike kongamburiro ye?

5, 6. (a) Ester wa ṱakamisa vi omurari mbu ri metjangwa rOmuzuvarise 3:1, 7? (b) Ester wa raisa vi ounongo tja hungira ku nomurumendu we?

⁵ Nu hapo Ester wa tjiukisa ouzeu we auhe kombara momurungu wovandu avehe? Andakuzu wa tjita nao, atja ṱisa ombara ohoṋi nu atja tji yandja oruveze ku Haman, omuyandjandunge wombara okupataṋa oviṋa Ester mbi ma hungire. Ester wa tjita vi? Omaserewondo omengi komurungu wanao, Ombara Salomo ya tjanga kutja: ‘Oviṋa avihe mbi tjitwa mouye vi tjitwa moruveze Ndjambi ndwa twa po. Oruveze rwokumwina norwokuhungira.’ (Omuzuv. 3:1, 7) Matu yenene okukara nongamburiro kutja ihe yaEster ngwe mu kurisa, omurumendu omuṱakame Mordekai, we mu honga omirari otja imbi mouṱiṱi we. Ester tjiri aa tjiwa ounanḓengu wokutoorora ‘oruveze rwokuhungira.’

⁶ Ester wa zira ombara na tja: “Tji mape tjata komuhona ombara ami me ningire kutja ove na Haman mu rire ovaṋangwa vandje ngurova komukandi ami mbu me ṱunine eṋe.” (Est. 5:4) Ombara  ya itavera kutja mai ya, nu ai rakiza kutja Haman me ye. Mo munu ounongo Ester mbwa raisa tja hungira ku nombara? Eye we ripurira konḓengu yomurumendu we na paha oruveze orusemba rwokumutjivisa ongendo ye.​—Lesa Omiano 10:19.

7, 8. Omukandi omutenga Ester mbwa tjitira ombara wa kayenda vi, nu ongwaye tje ha raerere ombara ouzeu we?

⁷ Ester mape ya wa rongerisa omukandi mbwi nawa, na toorora oviṋa avihe omurumendu we mbya suvera. Pomukandi mbwi wina pa ri nomavinu, owo nge nyandisa omutima womundu. (Eps. 104:15) Kerkes wa yoroka tjinene nga tja pura Ester rukwao ohunga nouzeu we. Indwi hapo rwa ri oruveze oruwa ku Ester okumuraera ouzeu we?

⁸ Ester kaa munu nao. Moruveze rwanao, eye wa ṋanga ombara na Haman okuya rukwao komukandi warwe meyuva ependukirwa. (Est. 5:7, 8) Ongwaye Ester tjaa kambura orure nao? Tjiweye kutja ovandu votjiwaṋa tjaEster va kuramenene okuṱa. Nu ihi tja ri mena rokutja Haman wa pewa ousemba i ombara okuhinda erakiza  rokutja Ovajuda avehe ve ṱe. Okutja Ester wa undja, nu ihi tje mu pa oruveze rwokuraisira omurumendu we kutja we mu tenga tjinene.

9. Okukara nomuretima ku nouwa waye, nu matu yenene vi okuhorera ku Ester?

⁹ Omuretima otjikaṋena otjihuze tjinene nu tji tji ha munika movandu ovengi. Nandarire kutja Ester wa ri nombameno nu aa zeri okuraera ombara ohunga nouzeu we, eye wa ri nomuretima okuundja oruveze orusemba rwokutjita nao. Matu yenene okurihongera kotjihorera otjiwa tjaEster, orondu atuhe potuingi tu muna ozongaro ozombi nḓe hepa okuṱunwa. Tji matu vanga okuzuvisa omundu ngu ri mouvara okuṱuna ouzeu worive mbu tu kendisa, matu hepa okuhorera ku Ester natu raisa omuretima. Embo rOmiano 25:15 ma ri tja: “Okuporimana kwomuretima ku popa omunane; eraka etarazu ri teya omaṱupa.” Tji twa kara nomuretima, atu toorora oruveze orusemba natu hungire neraka etarazu tjimuna Ester, matu yenene okutoṋa momapirukiro omanenenene. Jehova wa sera Ester ondaya mena romuretima nounongo we poo indee?

10, 11. (a) Ongwaye Haman tja rundurura ongaro ye tja za pomukandi omutenga? (b) Otjikeṋa tji tja rundurura ongaro ye, nu omukazendu nomapanga we ve mu raera kutja nga tjite vi?

¹⁰ Kwa kongorera ovitjitwa ovinanḓengu mena romuretima waEster. Haman tja za pomukandi, wa ri “nondjoroka nenyando momutima,” orondu ee ripura kutja ombara nomukazendu we ve mu suvera tjinene okukapita ovandu varwe. Posi yokutja Haman tja kapita pomahitiro wondjuwo youhona wa muna Mordekai, Omujuda ngu ha raisire ondengero ku ye. Otja tji twa muna mekondwa nda kapita, epu raMordekai rokuhinakuvanga okuripetera ku Haman kamena rokutja keya ri nondengero ku ye, nungwari omena romeritjiviro we womomutima noupanga we kuna Jehova Mukuru. Posi yokutja Haman wa ‘pindika tjinene.’​—Est. 5:9.

¹¹ Indu Haman tja raera omukazendu nomapanga we ohunga notjiṋa hi, owo ve mu raera kutja nga zike omuti woure wozometa 22 nu ma ningire kombara kutja Mordekai a turikwe ku wo. Haman wa tjaterwa i ondunge ndji na ningire omundu ma zike omuti mbo.​—Est. 5:12-14.

12. Ongwaye ombara tji ya rakiza kutja i leserwe omatjangwa omananḓengu wouhona, nu motupa tjiva mwa ri omahungi ohunga na tjike?

¹² Ombeibela mai tja: Mouṱuku tjingewo mbo, “ombara kai sorere okurara ozomboṱu,” nu otji ya rakiza kutja i leserwe omatjangwa omananḓengu wouhona. Motupa tjiva tu twa lesewa mwa ri omahungi ohunga novandu mbaave vanga okuzepa Kerkes. Nu otja zemburuka otjitjitwa hi, kutja ovandu mbe mu yengere mbo va zepewa. Nu hapo omurumendu ngwa tjivisa omayengero nga wa tjitwa vi? Nombara otji ya pura kutja Mordekai hapo wa pewa ondjambi yatjike? Novakarere va zira ombara kutja eye ke notjiṋa tja pewa.​—Lesa Ester 6:1-3.

13, 14. (a) Oviṋa vya uta vi okurira ovivi ku Haman? (b) Omukazendu nomapanga we ve mu raera tjike?

¹³ Ombara aai vanga okuṱuna otjiṋa hi, nu otji ya pura kovakarere vayo kutja ouṋe ngu me mu vatere okuṱuna otjiṋa hi. Kamanga moruveze ndwo, Haman wa hita mondjuwo youhona. Eye we ya rukuru mena rokutja aa vanga okuyekuhungira ku nombara kutja Mordekai a turikwe komuti. Nungwari ngunda Haman e hiya hungira ouzeu we, ombara ye mu pura ondunge ohunga nomuano omusemba wokuyozika omundu ombara mu i nonyuṋe. Haman ee ripura kutja ombara mai hungire ohunga na ye. Okutja otja raera ombara okuyozika omundu ngo mokumuzarisa ozombanda zouhona, nu me mu tuurungise morupanda rwotjihuro tjaSusa ngunda a kavire kokakambe kombara nu me mu ravaere momuano wokumuyozika kovandu avehe. Ripura uriri kutja Haman wa raisa  ongaro iṋe tja zuva kutja omurumendu ombara ngu mai vanga okuyozika oMordekai! Nu ombara hapo ya toorora uṋe okuyandja ondjozikiro ku Mordekai? Oyo ya toorora Haman!​—Est. 6:4-10.

¹⁴ Haman moṋiṋikizire wa tjita oviṋa avihe ombara mbi ye mu ningira, okuzambo wa hakahana okuyenda koye e nombameno. Omukazendu nomapanga we ve mu raera kutja ondjozikiro ndja yandja ku Mordekai otjiraisiro tjokutja ke nokumuna ondoṋeno motjirwa tje kuna Mordekai.​—Est. 6:12, 13.

15. (a) Omuretima waEster we mu etera ouwa waye? (b) Ongwaye tje ri otjiṋa otjiwa ‘okuundja ku Ndjambi’?

¹⁵ Ngunda Ester ama undju nomuretima keyuva ndi ma sokuraera ouzeu we kombara, Haman we ritwa omuini mongwehe. Jehova mape ya ongwa tjita kutja ombara i kuhise ozomboṱu. (Omiano 21:1) Embo raMukuru opu ri zokutja ngatu ‘undje ku Ndjambi’! (Lesa Mika 7:7.) Tji twa ṱakama mu Mukuru natu undju ku ye, matu kamuna kutja omuano we wokuzengurura ouzeu oomusembasemba.

16, 17. (a) Ester wa muna ruṋe ‘oruveze rwokuhungira’? (b) Ester wa pangukire vi komukazendu omutenga wombara wena Vasti?

¹⁶ Ester kaa vanga okuundjisa ombara rukwao, nu pomukandi omutjavari eye aa sokumuraera ouzeu we auhe. Nu hapo ma utu a tja vi? Ombara ya pura Ester rukwao kutja ma vanga okupewa tjike. (Est. 7:2) Nambano rwa ri ‘oruveze rwaEster rwokuhungira.’

¹⁷ Ester ngahino wa kumba momutima we ku Mukuru komurungu wokuhungira omambo nga: “Tji mape tjata kove, muhona ombara, okundjipa omeriyarikaṋeno wandje omerisusuparise, indino onḓero yandje okwo ngwi kutja ami mbi hupe, novandu vandje  wina ve hupe.” (Est. 7:3) Mo munu kutja Ester wa raisa ondengero kombara mokuiraera kutja ombanguriro ye ondji ri osemba. Ester tjiri wa pangukire tjinene komukazendu omutenga wombara wena Vasti, ngwa yamburura omurumendu we! (Est. 1:10-12) Kombanda yanao, Ester kena pa hungira ombara navi mena rokutja ya kamburire mu Haman tjinene nao. Moruveze rwanao, eye we riyarikaṋa kombara kutja i yame omuinyo we.

18. Ester wa tjiukisa vi ouzeu we kombara?

¹⁸ Omaningiriro ngo tjiri ya urumisa ombara tjinene. Ouṋe ngwaa vanga okuzepa ombara ye oserekaze? Ester wa kayenda komurungu na tja: “Ami novandu vandje twa randisiwa konḓiro. Andakuzu kapa ri notjiṋa tjarwe otjihimise tji tji ri komeho yokurandisiwa mouhuura, ami itje mwina, nu hitje ku kendisa motjiṋa hi; nungwari eṱe tu ri pokuyandekwa, matu ṱu okumanuka!” (Est. 7:4) Ester wa tjiukisa ouzeu we, na weza kutja atja mwina andakuzu ma randisiwa mouhuura uriri. Posi yokutja otjiṱiro hi, atja tji ṱuna kombara oini wina, nu ope ha zire okumwina.

19. Matu rihongere tjike ku Ester ohunga nomuano wokuzuvisa omundu?

¹⁹ Otjihorera tjaEster matji tu hongo ovingi ohunga nomuano mbu matu yenene okuzuvisa omundu ngu twa suvera poo omundu ngu ri mouvara okuzengurura ouzeu ngamwa mbu twa munu. Tu sokukara nomuretima, nondengero nu atu hungire ouatjiri.​—Omiano 16:21, 23.

20, 21. (a) Ester wa tjiukisa vi ouvi waHaman, nu ombara ya tjita vi? (b) Haman wa tjita vi tja muna kutja ouvi we wa tjiukwa?

²⁰ Ombara ya pura ai tja: “Owaṋi ngu ma roro okutjita otjiṋa tji tja sana ngo? Omurumendu ngwi u ri pi?” Nambano ripura na Ester tji ma urike mu Haman ama hungire omambo nga:  “Omunavita na eṱe nomunangore na eṱe eye ngwi omurumendu omurunde ngwi Haman!” Haman wa tjita vi? Eye wa urumine tjinene. Ripura nombara tji mai yende amai ṱomazenge tjinene indu tji ya muna kutja omuyandjandunge wayo omusuverwa nangwari we mu popa kutja ma yandje ousemba wokuzepa omukazendu we omusuverwa! Ombara ya pita tjimanga nai i pendje kovikunino vyondjuwo youhona okukawisa omazenge pehi.​—Est. 7:5-7.

²¹ Haman tja tjiwa kutja ouvi we wa tjiukwa otje keripeta pozombaze zombara oserekaze okuriyarikaṋa ku ye. Ombara tji yakotoka metuwo nai munu Haman potjihavero tjaEster ame riheke ku ye, ye mu kuminina kutja ma vanga okutjera omukazendu wa yo mondjuwo ye. Omakuminino ngo aaye hee kutja Haman ma ṱu. Eye wa pitisiwa metuwo a kutjirwa kotjiuru. Omukarere wombara umwe wa raera ombara ohunga nomuti Haman mbwa zika nondando yokuturika ko Mordekai. Tjimanga Kerkes wa rakiza kutja Haman a rire ngwa turikwa komuti mbwo.​—Est. 7:8-10.

22. Otjihorera tjaEster matji tu hongo vi okuhinokuyumba ohama poo okupandjara ongamburiro yetu?

²² Mouye wouhasemba mu tu hupa ndino, oupupu okumuna kutja kamaaku kara ousemba kaparukaze. Ove wa rora okukara noumune mbwi? Ester wa undja ku Jehova nu kena pa pandjara ongamburiro ye. Oruveze tji rwa yenena ku ye okuhungira, eye wa hungira nouvanḓe okuzambo wa undja ku Jehova. Eṱe ngatu tjite nao wina! Jehova ke ya runduruka. Eye ngamba ma yenene okukambura omurunde mongwehe yourunde we omuini, tjimuna tja tjita ku Haman.​—Lesa Epsalme 7:11-16.

23. (a) Ombara ya yandja ondjambi ya ye ku Ester na Mordekai? (b) Omakwizikiro Jakob nga tjita ohunga na Benjamin komurungu wonḓiro ye, ya yenenisiwa vi? (Tara kokaongo nga “ Omaprofetero nga yenenisiwa.”)

²³ Nai ombara ya tjiwa kutja Mordekai ke mu yamene kovazepe uriri nungwari wina ongwa ri ihe yaEster ngwe mu kurisa. Kerkes wa yandja otjihako tjaHaman tjokurira omutjavari ku ye, ku Mordekai. Ombara ya yandja onganda yaHaman nomauini we aehe ku Ester, nu Ester wa zika Mordekai a rire ngwe i tjevere.​—Est. 8:1, 2.

24, 25. (a) Ongwaye Ester ngunda tjaa sokurikenda ohunga nerakiza raHaman? (b) Ester wa twa vi omuinyo we moumba rukwao?

 ²⁴ Mape hee kutja Ester nambano kaa sokurikenda rukwao? Atja tjita nao andakuzu eye omundu ngu ripurira ku ye omuini. Oruveze ndwo erakiza raHaman rokuyandeka Ovajuda avehe tjandje ra zuvaka mouhona waPersie auhe. Haman wa veterere okutjiwa oruveze orusemba rwokuyandeka Ovajuda. (Est. 9:24-26) Nandarire kutja kwa ri omieze komurungu wotjitjitwa hi, ngunda aape munika aayo omayuva maye hakahana. Otjiṱiro hi atja tji yenena okutjaerwa?

²⁵ Ester wa twa omuinyo we moumba rukwao, nai kombara ngunda e hiya isanenwe. Otjikando hi eye wa ririra ovandu votjiwaṋa tje ne riyarikaṋa komurumendu we kutja ma rundurure erakiza etirise ndo. Nungwari ozondyero nḓa tjivisiwa rukuru mouhona waPersie kaaze yenene okurundururwa. (Dan. 6:12, 15) Okutja ombara ya yandja ousemba ku Ester na Mordekai okuzikamisa ondyero ombe. Pa hindwa omazikamisiro warwe nga yandja ouyara kOvajuda okuritjevera. Ovakavire voukambe wotjikara va tuurunga mouhona auhe okutjivisa ombuze ombwa ndji kOvajuda. Ovajuda nambano va hara omaundjiro wokutja mave yamwa. (Est. 8:3-16) Ripura nOvajuda mouhona auhe tjaave rirongerere nawa otjirwa hi, tji tja ri otjiṋa tjaave ha yenene okutjita, andakuzu kandyero ombe ndjo. Nu hapo Jehova ‘wovimbumba vyovita’ ma yama ovandu ve poo indee?​—1 Sam. 17:45.

26, 27. (a) Jehova wa yandja ondoṋeno ndji ṱa pi kotjiwaṋa tje? (b) Omaprofetero yeṋe nga yenenisiwa indu ovazandu vaHaman tji va zepewa?

 ²⁶ Eyuva nda zikamisiwa tji ra yenena, otjiwaṋa tjaMukuru tjandje tje rirongera. Ovatjevere ovengi mouhona waPersie nandarire va ri munda wOvajuda tji va zuva ombuze ohunga na Mordekai ngwa rira omundu omutjavari kombara. Jehova wa yandja ondoṋeno onene kotjiwaṋa tje. Eye wa yama otjiwaṋa tje kovanavita nawo na tjiti kutja ve haverwe. *​—Est. 9:1-6.

²⁷ Nu Mordekai kamaa tjevere onganda yaHaman nomuinyo omuwa ngunda ovazandu vaHaman omurongo ave nomuinyo. Okutja owo wina va zepewa. (Est. 9:7-10) Omaprofetero wOmbeibela ya yenenisiwa, orondu Mukuru wa kwizikire omayandekero omasenina wOvaamalek mba ri ovanavita votjiwaṋa tje. (Deut. 25:17-19) Ovazandu vaHaman mape ya omba ri ovandu ovasenina votjiwaṋa ho mba serwe ko.

28, 29. (a) Ongwaye tja ri ombango yaJehova kutja Ester notjiwaṋa tje tji kare norupa movita? (b) Ongwaye tji twa serwa ondaya okukara notjihorera tjaEster?

²⁸ Ester wa ri nomerizirira omanene wokutjanga otutuu ohunga novita nomazepero wovazandu vaHaman. Nu imbi kari oviungura ovipupu komukazendu omutanda ngo. Posi yokutja ombango yaJehova ya ri kutja otjiwaṋa tje tji yamwe, orondu Messias omukwizikwa ngu ma karira ondjamo kovandu avehe, aa sokupitira mu tjo! (Gen. 22:18) Ovakarere vaMukuru ndino ve nonyuṋe okutjiwa kutja Messias ngu ri Jesus, tja ri kombanda yehi wa tjaera ovahongewa ve okukara norupa movita.​—Mat. 26:52.

²⁹ Posi yokutja Ovakriste ve notjirwa tjarwe. Satan u kondja okungundiparisa ongamburiro yetu mu Jehova Mukuru. (Lesa 2 Ovakorinte 10:3, 4) Tjiri twa serwa ondaya okukara notjihorera tjaEster otjiwa ho! Otja Ester, matu yenene okuraisa ongamburiro yetu indu tji twa kara nomuretima mokuzuvisa ovandu, nouvanḓe nokuriyandjera okukuramena po otjiwaṋa tjaMukuru.