Ang pagpangdaugdaug isa ka serioso nga butang. Nakita sa isa ka pagtuon sa Britanya nga sa ginareport nga kadamuon sang mga tin-edyer nga nagahikog sa bilog nga pungsod, sobra 40 porsiento ang may labot sa pagpangdaugdaug.

 Indi lamang ini pagpanakit sa pisikal. Puede man malakip sa sini ang masunod.

•   Masakit nga mga tinaga. “Ang iban nga mga babayi masakit maghambal,” siling sang 20 anyos nga si Celine. “Indi ko gid malipatan ang mga bansag kag ginpanghambal nila sa akon. Ginpabatyag nila sa akon nga wala ako sing pulos. Daw mas maayo pa kon ginsumbag na lang nila ako.”

•   Wala ginasapak. “Ginalikawan ako sang akon mga schoolmate,” siling sang 18 anyos nga si Haley. “Indi sila gusto nga magtupad ako sa ila sa lamesa kon tigpalanyaga. Sa sulod sang isa ka tuig, pirme ako nagahibi kag nagakaon sing isahanon.”

•   Paagi sa Internet. “Sa pila lang ka pindot sa kompyuter,” siling sang 14 anyos nga si Daniel, “puede mo maguba ang reputasyon sang isa—pati ang iya kabuhi. Daw indi ini mapatihan, pero puede gid ini matabo!” Ini nga sahi sang pagpangdaugdaug mahimo man paagi sa pagpadala sang makahuluya nga mga piktyur ukon text sa cell phone.

 Ari ang pila ka kinaandan nga rason.

•   Sila mismo gindaugdaug man. “Indi ko na maagwanta ang pagmaltratar sa akon, gani gindaugdaug ko man ang iban para mabaton ako sang akon mga katubotubo,” siling ni Antonio. “Ulihi ko na narealisar nga sala gid ang akon ginhimo!”

•   Indi maayo ang ila mga role model. “Sa masami, ginailog sang nagapangdaugdaug nga mga bata . . . kon paano ginatratar sang ila ginikanan, mga magulang, kag iban pa nga miembro sang ila pamilya ang iban,” sulat ni Jay McGraw sa iya libro nga Life Strategies for Dealing With Bullies.

•   Daw mas maisog sila sangsa iban—pero may ginakahadlukan man. “Ang mga bata nga nagapangdaugdaug masami nga daw maisog, pero ginahimo lang nila ini para tabunan ang ila masakit nga inagihan ukon ang mga butang nga indi nila masarangan,” siling ni Barbara Coloroso sa iya libro nga The Bully, the Bullied, and the Bystander.

•   Ang mga pirme nagaisahanon. Ang mga pamatan-on nga wala gawa nagapakig-upod sa iban amo ang pirme ginadaugdaug.

•   Ang lain sa iban. Ang pila ka pamatan-on ginadaugdaug bangod sang ila hitsura, rasa, ukon relihion, ukon bisan gani sang ila diperensia—bisan ano na lang nga makita sang nagapangdaugdaug.

•   Ang mga wala sing kompiansa. Mahibaluan sang mga nagapangdaugdaug kon sin-o ang mga wala sing kompiansa. Sila ang masami nga biktima kay man wala sila nagabato.

•   Indi pagsapaka. “Gusto makita sang mga nagapangdaugdaug nga nagmadinalag-on sila sa pagpakanubo sa imo,” siling sang pamatan-on nga si Kylie. “Kon indi ka mag-react, matak-an man lang sila.” Ang Biblia nagsiling: “Ang maalamon nga tawo makapugong sang iya kaugalingon.”​—Hulubaton 29:11, Ang Pulong sang Dios, APD.

•   Indi magbalos. Magalala lang ang problema kon magbalos ka. Ang Biblia nagsiling: “Indi magbalos sang malaut sa malaut kay bisan sin-o.”​—Roma 12:17; Hulubaton 24:19.

•   Likawi ang gamo. Tubtob posible, likawi ang mga tawo ukon sitwasyon nga mahimo ka daugdaugon.​—Hulubaton 22:3.

•   Mangin kalmado. Ang Biblia nagsiling: “Ang mahinay nga sabat makapahaganhagan sang kaakig.”​—Hulubaton 15:1, APD.

•   Maglahog. Halimbawa, kon hambalan ka nga sobra ka katambok, makasiling ka: “Ti, ano gid. Bal-an ko man.”

•   Maghalin. “Kon indi mo sila pagsapakon, ginapakita mo nga mas hamtong kag mas malig-on ka sangsa ila,” siling sang 19 anyos nga si Nora. “Ginapakita mo nga may pagpugong ka sa kaugalingon—nga wala sa nagadaugdaug sa imo.”

•   Dugangi ang imo kompiansa. “Mabal-an sang mga nagapangdaugdaug kon ginakulbaan ka,” siling ni Rita, “kag gamiton nila ini para madulaan ka sing kompiansa.”

•   Isugid sa iban. Suno sa isa ka surbe, sobra katunga sang mga biktima sang pagpangdaugdaug sa Internet ang wala nagareport, mahimo bangod nahuya sila (ilabi na gid ang mga lalaki) ukon nahadlok nga basi balusan sila. Pero dumduma, makapadayon lang ang nagapangdaugdaug kon wala sing may nakahibalo. Gani, ang pagsugid sa iban makapauntat sa ila.