PAMANGKOT SANG MGA PAMATAN-ON

Paano Ko Atubangon ang Paghinupang?

I-PLAY

“Ang paghinupang indi lahuglahog para sa mga babayi. Mabudlay, indi maintiendihan, kag komplikado ini—daw wala gid sing maayo sa sini!”—Oksana.

“May tion nga malipayon ako, pagkadugaydugay nasubuan naman. Indi ko sure kon normal ini para sa mga lalaki, pero naagihan ko ini.”—Brian.

Ang paghinupang daw pagsakay sa roller-coaster—exciting ini pero kululbaan! Paano mo maatubang ang mga pagbag-o kon nagahinupang ka?

Ano ang paghinupang?

Sa simple nga hambal, ang paghinupang amo ang tion diin ang imo lawas kag emosyon madasig nga nagabag-o padulong sa pagkahamtong. Sa sini nga tion, may mga pagbag-o sa imo lawas kag hormones nga kinahanglan para mahanda ka sa pagpanganak.

Indi buot silingon nga handa ka na nga mangin ginikanan. Pero ang paghinupang tanda nga biyaan mo na ang imo pagkabata, kag ayhan excited ka pero nasubuan man bangod sini.

Quiz: Sa banta mo, diin sa masunod nga mga edad ang normal nga pagsugod sang paghinupang?

Sabat: Tanan ini normal nga edad sa pagsugod sang paghinupang.

Buot silingon, indi pagproblemaha kon tin-edyer ka na pero wala ka pa nagahinupang—ukon kon wala ka pa mag-dies anyos pero nagahinupang ka na. Kay man, indi mo kontrolado kon san-o ka mahinupang.

Pareho sa pagsakay sa roller-coaster, ang paghinupang mahimo nga exciting pero kululbaan man—pero matun-an mo kon paano atubangon ang mga pagbag-o nga nagakatabo sa imo

Pagbag-o sa lawas

Mahimo nga ang pinakakitaon nga pagbag-o nga dala sang imo paghinupang amo ang imo madasig nga pagdaku. Pero ang problema kay indi dungan ang pagdaku sang mga bahin sang imo lawas. Gani indi ka matingala kon daw kasaw-a sang imo paghulag. Makasalig ka nga sa ulihi magakay-o man lang ini.

Madamo pa nga pagbag-o sa lawas ang dala sang paghinupang.

Paghinupang sa lalaki:

Pagdaku sang kinatawo
Pagtubo sang bigote kag sang bulbol sa ilok kag sa palibot sang kinatawo
Pagbag-o sang tingog
Indi hungod nga pagtig-a kag pagtindog sang kinatawo kag paggua sang semilya kon nagakatulog

Paghinupang sa babayi:

Pagdaku sang suso
Pagtubo sang bulbol sa ilok kag sa palibot sang kinatawo
Pagsugod sang pamulanon

Paghinupang sa lalaki kag babayi:

Angsod, bangod sa pagsamo sang balhas kag bakterya.

Tip: Makontrol mo ang angsod paagi sa pirme nga pagpaligo kag paggamit sing deodorant ukon antiperspirant.
Punggod, bangod sa bakterya nga nagtipon sa oil glands.

Tip: Bisan pa mabudlay kontrolon ang punggod, mahimo makabulig ang pagpanghilam-os pirme kag paggamit sing cleanser.

Pagbag-o sa emosyon

Ang pagdamo sang hormone nga nagaresulta sa pagbag-o sa lawas sa tion sang paghinupang mahimo may daku man nga epekto sa emosyon. Mahimo gani nga maeksperiensiahan mo pa nga daw alabuton ka.

“May adlaw nga nagahinibi ka, pagkasunod nga adlaw OK ka naman. May minutos nga akig ka, kag dayon mapakuribong ka sa kuarto kay gina-depress ka.”—Oksana.

Samtang nagahinupang, madamo nga pamatan-on ang nagalalain sa ila hitsura, kay pamatyag nila ginatan-aw sila kag ginahukman sang tanan. Kag nagadugang pa ang problema kay madasig nga nagabag-o ang imo hitsura!

“Sang naghinupang ako, ginahungod ko nga magkuko kag magsuksok sang halog nga bayo. Bisan pa bal-an ko kon ngaa may pagbag-o sa akon lawas, indi ako komportable kag nahuya ako sa sini. Daw ini natural.”—Janice.

Ayhan ang pinakadaku nga pagbag-o sa emosyon nga maagihan mo amo ang pagbalhin sang imo pagtan-aw sa opposite sex.

“Wala na ’ko naugot sa mga lalaki. Nakita ko nga ang iban sa ila guapo man gali, kag daw indi gid man gali malain nga ma-in love. Ang matuod, pirme lang ginaistoryahan kon ‘sin-o ang gusto mo.’”—Alexis.

Samtang nagahinupang, ang iban nga pamatan-on naluyag sa pareho nila nga lalaki ukon babayi. Kon amo sina ang imo nabatyagan, indi dayon magsiling nga agi ukon tomboy ka. Sa kalabanan, ini nga balatyagon madula man lang sa ulihi.

“Pirme ko lang ginakomparar ang akon kaugalingon sa iban nga lalaki, asta nga naluyagan ko sila. Sang ulihi na lang ako nakabatyag sing luyag sa mga babayi. Ang balatyagon sa pareho ko nga lalaki bahin na lang sang akon nagligad.”—Alan.

Ang puede mo himuon

Tinguhai nga mangin positibo. Kay man, ang paghinupang isa ka pagbag-o sa lawas kag emosyon nga kinahanglan mo. Mahimo ka man mapabakod sa ginsiling sang manunulat sang Salmo nga si David: “Sa makahalawhaw nga paagi ginhimo ako sing makatilingala.”—Salmo 139:14.
Likawi ang pagkomparar, kag batui ang huyog nga magpokus pirme sa imo hitsura. Ang Biblia nagasiling: “Ang tawo nagatan-aw sa makita sang mata, apang si Jehova nagatan-aw sa tagipusuon.”—1 Samuel 16:7.
Mag-ehersisyo kag magpahuway sing maayo. Kon bastante ang imo tulog indi ka iritable, kag wala ka gawa na-stress kag na-depress.
Indi pagpatihi ang tanan nga negatibo nga butang nga ginapensar mo parte sa imo kaugalingon. Ginabantayan gid bala sang tanan ang imo hulag? Bisan pa may nagamuno sang imo pagdaku, mangin balanse. Ang Biblia nagasiling: “Indi pagpamatii ang tanan nga ginasiling sang mga tawo.”—Manugwali 7:21.
Tun-i nga kontrolon ang imo seksuwal nga balatyagon para indi ka makahimo sing malain. Ang Biblia nagasiling: “Palagyo kamo sa seksuwal nga imoralidad! . . . Ang padayon nga nagahimo sing seksuwal nga imoralidad nagapakasala batok sa iya kaugalingon nga lawas.”—1 Corinto 6:18.
Makighambal sa imo ginikanan ukon sa isa nga hamtong nga ginasaligan mo. Mahimo nga daw masaw-a ini sa primero. Pero kon himuon mo ini, daku gid ang ila mabulig sa imo.—Hulubaton 17:17.

Ang punto: Ang paghinupang may mga kabudlayan. Pero nagahatag man ini sa imo sing kahigayunan nga magtubo—indi lamang sa pisikal kundi pati sa hunahuna, emosyon, kag sa imo relasyon sa Dios.—1 Samuel 2:26.