Ang Mga Aztec Subong Nangin Matuod Nga Mga Cristiano

“Ang mga templo narumpag, nangin yab-ok kag abo, ang mga imahen naguba, kag ang sagrado nga mga libro ginlamon sang kalayo, pero ang dumaan nga mga dios nagpabilin nga buhi sa tagipusuon sang mga Indian.”—Las antiguas culturas mexicanas (Ang Dumaan nga Kultura sang mga Mexicano).

SA Mexico naghalin ang mga Aztec, nga isa anay ka gamay nga tribo sang ika-13 nga siglo kag nangin emperyo nga pareho sang mga Inca sa Peru. Bisan pa ang emperyo sang Aztec napukan sang ginlutos sang Katsila nga si Hernán Cortés ang Tenochtitlán sang 1521, ang ila lenguahe nga Nahuatl nagpabilin. * Ginagamit ini gihapon sang mga 1.5 ka milyon nga tumandok sa 15 ka estado sang Mexico. Bangod sini, wala madula ang pila ka dumaan nga pagpati sang mga Aztec pareho sang ginsiling ni Walter Krickeberg nga ginsambit sa ibabaw. Ano ang pila sini nga mga pagpati?

Pamilyar nga mga Tradisyon

Mahimo nga ang bantog gid nga ginahimo sang mga Aztec amo ang paghalad sang tawo. Nagapati sila nga ang adlaw mahimo mapatay kon indi ini mapakaon sang tagipusuon kag dugo sang tawo. Sang 1487, sang gin-inagurahan ang daku nga piramid nga templo sa Tenochtitlán, sobra 80,000 ka tawo ang ginhalad sa sulod sang apat ka adlaw, suno sa pari nga Katsila nga si Diego Durán.

Bisan pa nalainan ang mga Katsila sa sini nga buhat, nakibot sila kay ang madamo nga pagpati sang mga Aztec kaanggid man sa ila Iglesia Katolika. Halimbawa, ang mga Aztec nagapangalawat man, diin ginakaon nila ang mga imahen sang ila mga diosdios nga ginhimo sa mais. Kon kaisa, ginakaon man nila ang unod sang mga tawo nga ginhalad. Nagagamit man sila sang krus, nagakompisar, kag nagapabunyag. Pero ang talalupangdon gid amo ang pagsimba kay Tonantzin, nga birhen nga “Iloy sang mga Dios,” nga ginatawag sang mga Aztec nga Aton Magamay nga Iloy.

Sa bukid diin nagasimba ang mga Aztec kay Tonantzin, ang itom nga Katoliko nga Birhen sang Guadalupe nga nagahambal sing Nahuatl nagpakita kuno sa isa ka Indian nga Aztec sang 1531. Bangod sini, ginbaton sang mga Aztec ang Katolisismo. Ginhimuan nila ang birhen sing altar sa pundasyon sang templo ni Tonantzin. Kada Disiembre 12, linibo ka debotado nga Mexicano ang nagakadto diri. Madamo sa ila ang nagahambal sang Nahuatl.

Sa ila komunidad sa kabukiran, ang mga Nahuatl nagahiwat sang madamo nga kapiestahan para sa ila mga santos, nga nagadugay sing inadlaw ukon sinemana pa gani. Suno sa libro nga El universo de los aztecas (Ang Uniberso sang mga Aztec), “gin-angot [sang mga tumandok] ang pagsimba sa mga santos sang Iglesia  Katolika sa mga seremonya para kay Cortés.” Lapnag man ang espiritismo sa mga Nahuatl. Kon magmasakit sila, nagakadto sila sa mga manugbulong nga nagahimo sang mga ritwal kag paghalad sang sapat. Madamo man ang indi kabalo magbasa kag magsulat, bisan sang Espanyol ukon Nahuatl. Bangod sa ila kapigaduhon kag pagsunod sa ila tradisyon kag lenguahe, ginapakanubo sila sang mga tawo.

Natun-an sang mga Aztec ang Kamatuoran sa Biblia

Madugay na nga ginatinguhaan sang mga Saksi ni Jehova sa Mexico nga isugid sa tanan nga tawo ang “maayong balita sang ginharian.” (Mateo 24:14) Sang tuig 2000, ginsugdan sang sanga talatapan sang mga Saksi ni Jehova sa Mexico ang pagwali nga hilikuton sa tanan nga Nahuatl kag nag-organisar sing Nahuatl nga mga kongregasyon para sa mga nagatambong sa Espanyol nga pagtilipon. Gintukod man ang grupo sang mga translator nga magabadbad sang mga literatura sa Biblia sa Nahuatl. Gintudluan man ang mga Nahuatl sa pagbasa kag pagsulat sang ila lenguahe. Ano ang resulta? Ari ang pila ka eksperiensia.

Sang nabatian sang isa ka tumandok nga babayi ang pamulongpulong sa Biblia sa Nahuatl, nagsiling sia: “Pulo ka tuig na kami nga nagatambong sa pagtilipon pero galingin ang amon ulo kay indi kami gawa kaintiende sang Espanyol. Pero subong, naintiendihan na namon ang ginatudlo.” Si Juan, nga 60 anyos, walo na ka tuig nga nagatuon sa Biblia kag nagatambong sa Espanyol nga pagtilipon upod sa iya asawa kag kabataan, pero wala sia nag-uswag. Dayon nagtuon sia sing Biblia sa Nahuatl. Wala pa isa ka tuig, nabawtismuhan na sia bilang Saksi ni Jehova!

Ginapakita sini nga mga eksperiensia nga bisan pa madamo ang nakatuon sang Biblia sa Espanyol, indi nila maintiendihan sing maayo ang ila natun-an. Pero bangod sa mga pagtilipon, asembleya, kag mga publikasyon sa ila lenguahe, naapresyar nila ang kamatuoran sa Biblia kag nahangpan ang ila responsibilidad bilang mga Cristiano.

Pag-atubang sa mga Kabudlayan

Bisan pa nagauswag sa espirituwal ang mga Nahuatl, nakaeksperiensia man sila sang mga kabudlayan. Halimbawa, ginapilit sila nga mag-entra sa mga kapiestahan. Sa San Agustín Oapan, ang mga Saksi ni Jehova wala ginatugutan nga magwali sa mga balay kay basi indi na maghatag ang mga tawo sing kuwarta para sa mga selebrasyon. Sang nagwali si Florencio upod sa gamay nga grupo sang Nahuatl nga mga Saksi, tatlo sa ila ang gindakop. Mga 20 minutos nga nagtipon ang mga tawo agod desisyunan ang himuon sa ila.

“Gusto nila nga patyon kami dayon,” siling ni Florencio. “Ang iban nagsiling nga gapuson kami kag ihaboy sa suba para malumos! Nagpaligad kami sang gab-i sa prisuhan. Pagkadason nga adlaw, nag-abot ang abogado nga Saksi kag ang duha pa ka utod para buligan kami. Pero ginpriso man sila. Sang ulihi, ginbuy-an kami sa kondisyon nga mahalin kami sa banwa.” Bisan pa sini nga hitabo, natukod ang isa ka kongregasyon pagligad sang isa ka tuig, nga may 17 ka Saksi kag mga 50 ang nagatambong sa mga pagtilipon.

Sa Coapala, ang Saksi nga si Alberto gin-agda nga mag-entra sa pagselebrar sang kapiestahan. Nangindi si Alberto, gani ginpriso sia. Nagmiting ang komunidad, kag gusto sang iban nga bitayon sia para mahadlok ang tanan nga luyag mag-entra sa iya relihion kag magbiya sang ila tradisyon. Gintinguhaan sang iban nga Saksi nga hilwayon sia, pero gindakop man sila. Pagkatapos sang isa ka semana nga kapiestahan, ginhilway sila tanan. Bangod sa padayon nga pagpamatok, nangayo sila sing bulig sa mga opisyal, kag ginpagua ang mando nga indi na sila paghingabuton. Sang ulihi, ang isa nga nagakontra gid sa ila nagbaton sang kamatuoran sa Biblia  kag ginbawtismuhan. May kongregasyon na subong sa sina nga banwa.

Maputi na Agod Anihon

Bangod madamo pa nga Nahuatl ang dapat makatuon sang kamatuoran, madamo nga Saksi ang nagtuon sang ila lenguahe. Pero indi ini mahapos. Mahuluy-on katama ang mga Nahuatl, kag daw indi gani maghambal sang ila lenguahe bangod sa malain nga pagtratar sa ila. Madamo man sila sing dialekto.

Ginpaathag ni Sonia, nga nagagamit sang iya daku nga tion sa pagwali, kon ngaa nagtuon sia sing Nahuatl. “Mga duha ka oras halin sa balay, may mga 6,000 ka Nahuatl nga trabahador nga nagaistar sa mga dalayunan nga may mga guardia. Makaluluoy sila kag ginapakanubo,” siling ni Sonia. “Nasubuan gid ako sa sitwasyon sang mga Nahuatl kay sadto malipayon sila nga mga tawo, kag sa ila naghalin ang amon kultura. Mga 20 ka tuig na kami nga nagawali sa ila sa Espanyol, pero nabudlayan sila mag-intiende kag indi gawa interesado. Pero nagbag-o ini sang may natun-an na ako sa ila lenguahe. Nagatipon na sila para mamati sa akon. Ginsilingan ko ang isa ka babayi nga tudluan ko sia magbasa kag magsulat kon tudluan niya ako sing Nahuatl. Subong kilala na nila ako nga kahibalo mag-Nahuatl. Daw misyonera ako sa akon mismo pungsod.” Subong may Nahuatl na nga kongregasyon sa sina nga lugar.

Si Maricela, nga nagagamit man sang iya daku nga tion sa pagwali, nagtuon man sing Nahuatl. Sang primero, ginatun-an niya sa Biblia ang 70 anyos nga si Félix sa Espanyol. Pero sang madamo na sia sing nahibaluan nga Nahuatl, ini na nga lenguahe ang ginagamit niya sa pagpaathag kay Félix. Maayo gid ang resulta sini. Natandog gid sia sang namangkot si Félix, “Nagapamati man bala si Jehova kon mangamuyo ako sa iya sing Nahuatl?” Nalipay si Félix sang nahibaluan niya nga naintiendihan ni Jehova ang tanan nga lenguahe. Bisan pa isa ka oras kag tunga ang iya ginalakat, regular sia nga nagatambong sa mga pagtilipon kag nabawtismuhan na. Si Maricela nagsiling, “Nalipay gid ako nga magbulig sa mga anghel sa pagpahayag sing maayong balita sa tanan nga tawo!”—Bugna 14:6, 7.

Ang mga Nahuatl daw pareho sang uma nga ‘maputi na agod anihon.’ (Juan 4:35) Kabay pa nga padayon nga agdahon ni Jehova nga Dios ang mga tawo sa tanan nga pungsod, lakip na ang mga Aztec subong, nga magtaklad sa iya bukid agod matudluan sang iya mga dalanon.—Isaias 2:2, 3.

[Nota]

[Mapa sa pahina 13]

(Para sa aktual nga pormat, tan-awa ang publikasyon)

MEXICO CITY

POPULASYON SANG MGA AZTEC SA KADA ESTADO

150,000

WALA PA 1,000