Nahibaluan Mo Bala?

Paano ginagastuhan ang mga serbisyo sa templo ni Jehova sa Jerusalem?

▪ Ang mga serbisyo sa templo ginasuportahan paagi sa buhis, ilabi na ang paghatag sang ikapulo. Pero gingamit man ang iban pa nga buhis. Halimbawa, sang ginpatindog ang tabernakulo, ginsugo ni Jehova si Moises nga mangolekta sa kada narehistro nga Israelinhon sing tunga sa siklo nga pilak, bilang “halad sa GINOO.”—Exodo 30:12-16.

Nangin kinabatasan sang mga Judiyo nga maghatag sing espesipiko nga kantidad bilang buhis sa templo kada tuig. Ini nga buhis ang ginsugo ni Jesus kay Pedro nga ibayad paagi sa isa ka sensilyo nga kuhaon sa baba sang isda.—Mateo 17:24-27.

Sang nagligad nga tinuig, nakit-an sa Jerusalem ang duha ka sensilyo nga pilak nga ginabayad sadto sa templo. Ang isa sini, nga ginhimo sa Tiro sang 22 C.E., nakita sa daku nga kanal nga ginhimo sang unang siglo. Makita sa sini nga sensilyo ang ulo ni Melkart, ukon Baal, nga panguna nga diosdios sang Tiro, kag sa pihak sini ang agila nga nagahapon sa dulong sang barko. Ang isa naman ka sensilyo, nga nakita sa kagulub-an sang templo, may petsa nga una nga tuig sang pagrebelde sang mga Judiyo sa Roma, sang 66-67 C.E. Makita sa sini ang isa ka kopa kag tatlo ka bukol sang granada, kag may nasulat nga “Tunga sa Siklo” kag “Balaan nga Jerusalem.” Suno kay Propesor Gabriel Barkay, ini nga sensilyo may “agi sang sunog, nga mahimo natabo sang nalaglag ang Ikaduha nga Templo sang 70 CE.”

Daw ano kadaku ang mga proyekto nga ginpahimo ni Hari Nabocodonosor sang Babilonia?

▪ Mabasa sa tulun-an sang Daniel sa Biblia ang ginsiling ni Nabocodonosor: “Indi bala ini ang dakung Babilonia, nga ginpatindug ko nga sa harianon nga puluy-an paagi sa kusug sang akon gahum kag tungud sa himaya sang akon pagkahalangdon?” (Daniel 4:30) Daku gid man bala ining dumaan nga siudad?

Gindayaw sang mga historian si Nabocodonosor bangod sa iya ginpatindog nga mga templo, palasyo, pader sang siudad, kag matahom nga mga hardin. Ang panguna nga templo sa sentro sang Babilonia may torre, ukon ziggurat, nga mahimo sobra sa 70 metros ang kataason. Pero, “ang pinakabantog nga hinimuan [ni Nabocodonosor] amo ang Processional Way kag Ishtar Gate,” siling sang libro nga Babylon—City of Wonders. Ang Processional Way, nga nagapakadto sa Ishtar Gate, may mga laragway sang nagalakat nga leon. Parte sining pinakadaku nga gawang pasulod sa Babilonia, ini nga libro nagsiling: “Mahining kag masili nga asul ang pader sini kag may ginatos ka laragway sang nagalakat nga mga toro kag mga dragon, nga pat-od gid nga indi malipatan sang mga nagabisita sadto sa sini nga siudad.”

Sang umpisa sang ika-20 nga siglo, nakit-an sang mga arkeologo ang linibo ka parte sang Processional Way kag Ishtar Gate kag madamo sa sini ang gin-asembol liwat sa Pergamon Museum, sa Berlin, Germany.

[Mga Retrato sa pahina 12]

Aktual nga kadakuon

[Credit Lines]

Top: Clara Emit, Courtesy of Israel Antiquities Authority; bottom: Zev Radovan

[Retrato sa pahina 12]

Gin-asembol liwat nga Ishtar Gate