KON may pamatan-on ka nga bata, mahimo mahangpan mo gid ang mga ginikanan nga ginsambit sa ibabaw. Mahimo sang una, daw kahapos lang istoryahon sang imo bata. Apang subong daw naglain na sia. “Sang gamay pa ang akon anak nga lalaki, kapalapamangkot gid sa iya,” siling sang isa ka iloy nga taga-Italya nga si Angela. “Karon kinahanglan nga ako gid ang mauna istorya sa iya, kay kon indi, maligad lang ang inadlaw nga indi kami makasugilanunay sing maayo.”

Kaangay ni Angela, ayhan natalupangdan mo nga ang imo palapamangkot anay nga bata, nangin hipuson kag daw alabuton. Kon pamangkuton mo sia agod makaistoryahanay kamo, malip-ot lang kag daw pakulahaw ang iya sabat. “Kamusta ang adlaw mo?” pamangkot mo sa imo bata nga lalaki. “Maayo man,” pakulahaw niya nga sabat. “Ano ang ginhimo ninyo sa eskwelahan kaina?” pamangkot mo sa imo bata nga babayi. Nagpakido lang sia sang iya abaga kag nagsabat, “Wala lang.” Luyag gid tani sang ginikanan nga umpisahan ang pag-istoryahanay apang naghipos na gid ang bata.

Siempre pa, may mga pamatan-on man nga palaistorya. Apang indi naman naluyagan sang ila mga ginikanan ang ila mga ginahambal. “‘Indi ko ya,’ ang pirme nga sabat sang akon bata nga babayi kon suguon ko sia,” siling sang isa ka iloy sa Nigeria nga si Edna. Amo man sini ang natalupangdan ni Ramón nga taga-Mexico sa iya 16-anyos nga bata nga lalaki. “Daw wala sing adlaw nga wala kami nagabaisay,” siling niya. “Kon suguon ko gani sia, pirme lang sia nagabalibad.”

Makatalaka gid ang pagpakig-istorya sa mga pamatan-on nga malagana magsabat. Ang Biblia nagasiling nga “sa wala sing laygay, ang mga katuyoan napaslawan, apang sa kadam-an sang mga manuglaygay napalig-on sila.” (Hulubaton 15:22) “Kon indi ko gani maintiendihan kon ngaa nagaamo sina ang akon bata nga lalaki, nagainit ang ulo ko kag daw kanami gid magsinggit,” siling sang nagasolo nga iloy nga si Anna sa Rusya. Ngaa nga kon diin pa gani nga kinahanglan gid sang mga pamatan-on kag sang ila mga ginikanan nga mag-istoryahanay, amo pa kag wala na gid sila nagahambalanay?

Ang komunikasyon indi lamang pag-istoryahanay. Si Jesus nagsiling nga “gikan sa kabuganaan sang tagipusuon nagahambal ang iya baba.” (Lucas 6:45) Gani paagi sa maayo nga komunikasyon, mapabutyag naton ang aton kaugalingon kag makatuon kita gikan sa iban. Apang, indi mahapos para sa mga pamatan-on nga ipabutyag ang ila kaugalingon  bangod sa tion sang paghinupang bisan ang palahambal nga bata mahimo mangin hipuson. Suno sa mga eksperto nagabatyag ang mga pamatan-on nga daw ginabantayan ang tanan nila nga hulag. Kag daw subong bala nga yara sila sa ibabaw sang entablado kag ginatan-aw sang tanan nga tawo. Sa baylo nga magpabilin sa entablado, luyag nila manago sa likod sang kurtina kag mag-isahanon.

Ang isa pa ka upang sa komunikasyon amo ang handum sang mga pamatan-on nga mangin hilway. Indi ini malikawan. Samtang nagadaku ang imo bata nagatubo man ang iya handum nga mangin independiente. Apang wala ini nagakahulugan nga masarangan na niya nga mangabuhi sing isahanon. Mas kinahanglan ka niya subong. Apang, ang handum nga mangin independiente nagasugod antes pa ang isa mangin hamtong. Subong bahin sang paghamtong, mas gusto sang madamo nga pamatan-on nga maghipushipos lang tuhoy sa ila ginapamensar antes nila ini isugid sa iban.

Natalupangdan sang isa ka iloy sa Mexico nga si Jessica, nga daw kahapos lang sa mga pamatan-on nga magpabutyag sang ila kaugalingon sa ila mga katubotubo. “Sang 14-anyos pa lang ang akon bata nga babayi, sa akon sia nagapanugid sang iya mga problema,” siling niya. “Subong, didto na sia nagapanugid sa iya mga abyan.” Kon amo man sini ang ginahimo sang imo bata indi buot silingon nga indi ka na niya kinahanglan. Ginapakita sang surbe nga bisan pa wala ginaako sang mga pamatan-on, mas ginapabaloran nila ang laygay sang ila mga ginikanan sangsa ila mga abyan. Apang paano mo mapat-od nga may bukas kamo nga komunikasyon sang imo bata?

Handurawa nga nagamaneho ka sa isa ka tadlong nga haywey. Sa sulod sang malawig nga tion halos wala mo ginaliso ang imo manibela. Nian, hinali lang nga may kurbada. Agod indi ka madisgrasya, kinahanglan mo nga lisuon ang imo manibela. Amo man sini ang himuon mo kon pamatan-on na ang imo anak. Sa sulod sang pila ka tuig ayhan gamay lang nga pagpasibu ang kinahanglan mo himuon. Apang karon nga may hinali lang nga kurbada sa kabuhi sang imo bata, kinahanglan mo man nga pasibuon ang imo paagi sa pagpakigsugilanon sa iya. Pamangkuta ang imo kaugalingon sang masunod nga mga pamangkot.

‘Kon luyag sang akon anak nga makig-istorya sa akon, handa bala ako nga mamati kag makigsugilanon sa iya?’ Ang Biblia nagasiling: “Ang polong nga napamolong sing nagakaigo kaangay sang mga mansanas nga bulawan sa pinuna nga pilak.” (Hulubaton 25:11) Ginapakita sini nga teksto nga kinahanglan ang nagakaigo nga tion. Sa pag-ilustrar: Indi puede dalidalion ukon padugayon pa sang mangunguma ang pag-ani. Kon tig-alani na, dapat anihon na niya gilayon ang humay. May panahon sa kabuhi sang imo bata nga palaistorya sia, hingaliti ini nga tion. “Madamo nga beses nga nagakadto sa akon kuarto kon gab-i ang akon bata nga babayi, kon kaisa nagatener sia sing isa ka oras,” siling ni Frances, nagasolo nga iloy sa Australia. “Wala ako naanad magpulaw, gani indi ini mahapos para sa akon. Apang sa amo sadto nga mga gab-i, naistoryahan namon ang halos tanan nga butang.”

‘Nahantop ko bala kon ano gid ang buot silingon sang akon bata?’ Ang Job 12:11 nagsiling: “Wala bala ang dulunggan nagatilaw sang mga polong subong nga ang ngalagngag nagadimdim sang iya kalan-on?” Gani kinahanglan mo ‘tilawan’ kon ano gid ang buot silingon sang imo bata. Sa masami, kon maghambal ang mga bata daw husto gid sila. Halimbawa, mahimo magsiling ang imo bata, “Abi mo pirme sa akon bata!” ukon “Wala ka gid nagapamati sa akon!” Sa baylo nga baisan ini, dapat mo mahangpan nga indi man gid amo sini ang buot silingon sang imo bata. Halimbawa, kon magsiling ang anak mo nga “Abi mo pirme sa akon bata” ayhan ang iya buot silingon, “pamatyag ko daw wala ka gid salig sa akon.” Kag kon magsiling sia nga, “Wala ka gid  nagapamati sa akon,” mahimo ang iya buot silingon, “Gusto ko mahibal-an mo kon ano gid ang akon ginabatyag.” Hantupa kon ano gid ang iya buot silingon.

‘Labi na gid bala nga indi maghambal ang akon bata kay ginapilit ko gid sia nga magsugilanon?’

Ang Biblia nagsiling: “Ang bunga sang pagkamatarong may binhi nga ginsab-ug sa mahidaiton nga mga kahimtangan para sa mga nagapakighidait.” (Santiago 3:18) Kon panikasugan mo nga mangin ‘mahidaiton ang mga kahimtangan’ paagi sa imo panghambal kag paggawi mangin komportable ang imo bata nga mag-istorya sa imo. Dumduma nga kadampig ka sang imo bata. Gani kon nagaistorya ka sa iya, indi sia pagpabatyaga nga daw kaangay ka sang isa ka abogado sa pihak nga partido nga nagapangita lang sing sala sa iya. “Ang maalamon nga ginikanan wala nagasiling sa iya bata, ‘San-o ka pa magpatubo sing buot man?’ ukon, ‘Kapila ta na ka ginsilingan?’” siling ni Ahn, isa ka amay nga taga-Korea. “Makapila ka beses ko ini nga ginhambal sa akon mga bata nga lalaki kag natalupangdan ko nga nairitar sila indi lamang sa kon paano ko ini ginhambal kundi sa kon ano ang ginhambal ko.”

Agod magmadinalag-on ka sa pagpakigsugilanon sa imo bata, dapat mo pasibuon ang imo paagi sa pag-istorya depende sa iya kinahanglanon. Istoryaha ang mga ginikanan nga nagmadinalag-on sa sini. (Hulubaton 11:14) Kon nagaistorya ka sa bata, dapat “mangin maabtik sa pagpamati, mahinay sa paghambal, mahinay sa pagpangakig.” (Santiago 1:19) Labaw sa tanan, panikasugi gid nga padakuon ang imo bata “sa disiplina kag nagatuytoy nga panghunahuna ni Jehova.”​—Efeso 6:4.