Talalupangdon nga mga Punto Gikan sa Tulun-an sang Abdias, Jonas, kag Miqueas
Ang Pulong ni Jehova Buhi
Talalupangdon nga mga Punto Gikan sa Tulun-an sang Abdias, Jonas, kag Miqueas
“ANG palanan-awon ni Abdias.” (Abdias 1) Amo ini ang panugod sang tulun-an sang Abdias sa Biblia. Ginsulat ini ni manalagna Abdias sang 607 B.C.E. Magluwas sa iya ngalan, wala na sia sing iban pa nga ginsugid tuhoy sa iya kaugalingon. Kapin sa duha ka siglo antes sini, ginsaysay ni manalagna Jonas ang iya eksperiensia sa pagmisyonero sa isa ka tulun-an. Si Miqueas nagpanagna sa sulod sang 60 ka tuig sa ulot sang panahon nanday Abdias kag Jonas, halin 777 B.C.E. tubtob 717 B.C.E. Ang ginsugid lang ni Miqueas tuhoy sa iya kaugalingon amo nga sia “Morasnon” kag nag-abot sa iya ang pulong ni Jehova “sa mga adlaw ni Jotam, ni Acas, kag ni Ezequias, mga hari sang Juda.” (Miqueas 1:1) Pamilyar sia sa pangabuhi sa uma kag makita ini sa mga ilustrasyon nga gingamit niya agod ipatalupangod ang importante nga bahin sang iya mensahe.
ANG EDOM ‘PAPASON SING DAYON’
Tuhoy sa Edom, si Abdias nagsiling: “Tungud sa panglugus nga nahimo sa imo utud nga si Jacob, magatabon sa imo ang kahuya, kag papason ka sing dayon.” Lab-as pa sa hunahuna sang manalagna ang ulihi nga panglugus nga ginhimo sang mga Edominhon batok sa mga anak ni Jacob—ang mga Israelinhon. Sang 607 B.C.E., sang ginlaglag sang mga Babilonianhon ang Jerusalem, ang mga Edominhon ‘nagtindug sa pihak’ kag nakig-alyansa sa nagasalakay nga “mga dumoloong.”—Abdias 10, 11.
Sa pihak nga bahin, ang panimalay ni Jacob ipasag-uli. Ang tagna ni Abdias nagasiling: “Sa Bukid nga Sion may didto sang mga nakapalagyo, kag manginbalaan ini.”—Abdias 17.
Sabat sa mga Pamangkot sa Kasulatan:
vs 5-8—Ngaa ang paglaglag sa Edom ginpaanggid sa pag-abot sa kagab-ihon sang mga makawat kag sang mga manugpamupo sang ubas? Kon nag-abot ang mga makawat sa Edom, ang mga naluyagan lamang nila ang mahimo nga ginkuha nila. Kon nag-abot ang mga manugpamupo, mahimo nga nagbilin sila sing salaghawon. Apang, sang mapukan ang Edom, ang tanan niya nga bahandi ginpangita kag gin-ati sang “tanan nga kadampig [niya]”—ang iya kaalyado nga mga Babilonianhon.—Jeremias 49:9, 10.
vs 10—Ngaa ‘ginpapas sing dayon’ ang Edom? Subong sang gintagna, ang pungsod sang Edom, nga may panguluhan kag katawhan sa isa ka espesipiko nga rehiyon sang duta, napapas. Naagaw ni Hari Nabonido sang Babilonia ang Edom sang tungatunga sang ikan-um nga siglo B.C.E. Sang ikap-at nga siglo B.C.E., ang teritoryo sang Edom ginpuy-an sang mga Nabateanhon, kag ang nabagatnan nga bahin sang Judea ginpuy-an naman sang mga Edominhon. Sang malaglag sang mga Romano ang Jerusalem sang 70 C.E., ang mga Edominhon napapas na.
Mga Leksion Para sa Aton:
vs 3, 4. Bangod nagapuyo sila sa bulubakolod nga bahin sang mataas nga mga bukid kag mga pil-as kag mabudlay salakayon sang mga kaaway, ayhan naghunahuna ang mga Edominhon nga luwas sila kag protektado. Apang ang mga paghukom ni Jehova indi malikawan.
vs 8, 9, 15. Ang kaalam kag gahom sang tawo indi makahatag sing pangamlig sa “adlaw sang GINOO.”—Jeremias 49:7, 22.
vs 12-14. Ang mga Edominhon isa ka nagapaandam nga halimbawa para sa nagakasadya sa mga kabudlayan nga ginaantos sang mga alagad sang Dios. Ang pag-antos sang iya katawhan indi kaladlawan kay Jehova.
vs 17-20. Ini nga tagna tuhoy sa pagpasag-uli sa mga anak ni Jacob natuman sang nagbalik sa Jerusalem ang nagkalabilin gikan sa Babilonia sang 537 B.C.E. Ang pulong ni Jehova pirme nagakatuman. Makasalig gid kita nga tumanon niya ang iya mga saad.
“ANG NINIVE LAGLAGON”
Sa baylo nga tumanon ang sugo nga ‘magkadto sa Ninive, ang daku nga banwa, kag magsinggit batok sa iya’ sang mensahe sang paghukom, si Jonas nagpalagyo sa pihak nga direksion. Paagi sa pagpadala sing “mabaskug nga hangin sa dagat” kag sa paggamit sa “daku nga isda,” ginbag-o ni Jehova ang direksion ni Jonas kag ginsugo sia sa ikaduha nga tion nga magkadto sa kabisera sang Asiria.—Jonas 1:2, 4, 17; 3:1, 2.
Nagsulod si Jonas sa Ninive kag ginpahayag ang maathag nga mensahe: “Kap-atan pa ka adlaw, kag ang Ninive laglagon.” (Jonas 3:4) Bangod sa wala ginapaabot nga reaksion sa iya pagbantala, si Jonas “naakig.” Gingamit ni Jehova ang “tangantangan” agod tudluan si Jonas sang leksion tuhoy sa kaluoy.—Jonas 4:1, 6.
Sabat sa mga Pamangkot sa Kasulatan:
3:3—Ang kadakuon bala sang Ninive “tatlo ka adlaw nga lalakton”? Huo. Sang una, ang Ninive ginahangop nga nagalakip sa iban pa nga mga komunidad halin sa Khorsabad sa aminhan tubtob sa Nimrud sa bagatnan. Kuadranggulo ang porma sini kag ang distansia sang bug-os nga palibot 60 ka milya.
3:4—Nagtuon bala si Jonas sang pinulungan sang mga Asirianhon agod mabantalaan ang mga taga-Ninive? Mahimo nakahibalo na si Jonas sang pinulungan sang mga Asirianhon, ukon mahimo ginhatagan sia sing ikasarang nga makahambal sini paagi sa milagro. Mahimo man nga ginhatag niya ang iya malip-ot nga mensahe sa Hebreo, kag nian, ginpatpat ini sang iban para sa iya. Kon Hebreo ang gingamit niya, mahimo labi pa gid nga nangin interesado ang mga tawo sa iya mensahe.
Mga Leksion Para sa Aton:
1:1-3. Ang hungod nga pag-iskedyul sing iban pa nga hilimuon agod indi makapakigbahin sing bug-os sa hilikuton nga pagbantala sing Ginharian kag paghimo sing disipulo isa ka tanda sang indi husto nga motibo. Ang isa nga nagahimo sini daw subong nga nagapalagyo sa hatag-Dios nga hilikuton.
1:1, 2; 3:10. Ang kaluoy ni Jehova wala lamang ginapakita sa isa ka pungsod ukon rasa ukon sa isa ka pinasahi nga grupo sang mga tawo. “Ang GINOO maayo sa tanan, kag ang iya mahinoklogon nga mga kalooy sa ibabaw sang iya tanan nga binuhatan.”—Salmo 145:9.
1:17; 2:10. Ang tatlo ka adlaw kag gab-i nga eksperiensia ni Jonas sa sulod sang daku nga isda matagnaon nga nagatudlo sa kamatayon kag pagkabanhaw ni Jesus.—Mateo 12:39, 40; 16:21.
1:17; 2:10; 4:6. Ginluwas ni Jehova si Jonas gikan sa nagaalimbukad nga dagat. Ang Dios “nag-aman [man] sing tangantangan, kag ginpatubo ini sa ibabaw ni Jonas, agud nga manginhandong ini sa iya olo, sa pagluwas sa iya sa malaut niyang kahimtangan.” Makasalig gid karon ang mga sumilimba ni Jehova sa ila Dios, kag amligan kag luwason niya sila bangod sang iya mahigugmaon nga kaayo.—Salmo 13:5; 40:11.
2:1, 2, 9, 10. Si Jehova nagapamati sa mga pangamuyo sang iya mga alagad kag nagatalupangod sang ila mga pakitluoy.—Salmo 120:1; 130:1, 2.
3:8, 10. Ang matuod nga Dios “nagkalisud,” ukon nagbag-o sing pensar, sa malaut nga ginsiling niya, kag “wala niya paghimoa ini.” Ngaa? Bangod “nagtalikod [ang mga taga-Ninive] sa ila malaut nga dalanon.” Bag-uhon man sa karon sang Dios ang iya paghukom kon ang isa ka makasasala hanuot nga magahinulsol.
4:1-4. Wala sing tawo ang makapugong sa pagpakita sang Dios sing kaluoy. Dapat kita maghalong nga wala naton ginamulay ang kaluoy ni Jehova.
4:11. Mapailubon nga ginapabantala ni Jehova ang mensahe tuhoy sa Ginharian sa bug-os nga duta bangod—kaangay sa nabatyagan niya para sa 120,000 nga mga taga-Ninive—naluoy sia sa mga “indi makakilala sang ila kamut nga too kag sang ila kamut nga wala.” Wala bala kita naluoy sa mga tawo sa aton teritoryo, amo nga dapat makugi kita nga makigbahin sa hilikuton nga pagbantala sing Ginharian kag paghimo sing disipulo?—2 Pedro 3:9.
‘PALAPARON ANG ILA PAGKABOLOG’
Ginbuyagyag ni Miqueas ang mga kasal-anan sang Israel kag Juda, gintagna niya ang paghapay sa ila mga kabisera, kag nagsaad sia sing pagpasag-uli. Ang Samaria mangin “tinumpok sang latagon.” Bangod nagsimba sila sa mga diosdios, ang Israel kag Juda takus nga ‘bologon,’ ukon pakahuy-an. Bangod ginbihag, ang ila pagkabolog palaparon “subong sang aguila”—ayhan isa ka sahi sang buitre nga may pila lamang ka malum-ok nga buhok sa iya ulo. Si Jehova nagsaad: “Tiponon ko sa pagkamatuud ang tanan nimo, O Jacob.” (Miqueas 1:6, 16; 2:12) Bangod sa garok nga mga lider kag makasasala nga mga manalagna, ang Jerusalem “mangintinumpok” man. Apang ‘tiponon’ ni Jehova ang iya katawhan. Gikan sa “Bet-lehem Efrata” magahalin ang “isa nga manginmanugdumala sa Israel.”—Miqueas 3:12; 4:12; 5:2.
Nangin di-makatarunganon bala si Jehova sa Israel? Mabudlay gid bala tumanon ang iya ginkinahanglan? Indi. Ang ginkinahanglan lang ni Jehova sa iya mga sumilimba amo nga ‘maghimo sila sing matarung, maghigugma sang kalolo, kag maglakat sing mapainubuson’ upod sa ila Dios. (Miqueas 6:8) Apang, ang mga tawo sang panahon ni Miqueas nangin tuman kalain amo nga “ang labi gid kaayo sa ila subong sang sapinit, ang labi gid katadlong malaut pa sa tunukon nga habong,” nga nagtuga sing kasakit sa bisan sin-o nga magpalapit. Apang namangkot ang manalagna: “Sin-o bala nga Dios ang kaangay [kay Jehova]?” Pakitaan liwat sang Dios sing kaluoy ang iya katawhan kag “itagbong [niya] sa kadadalman sang dagat ang tanan nilang sala.”—Miqueas 7:4, 18, 19.
Sabat sa mga Pamangkot sa Kasulatan:
2:12—San-o natuman ang tagna tuhoy sa ‘pagtipon sa nabilin sang Israel’? Una ini nga natuman sang 537 B.C.E. sang nagbalik ang Judiyo nga nagkalabilin sa ila tumandok nga duta gikan sa pagkatapok sa Babilonia. Sa moderno nga tion, natuman ini sa “Israel sang Dios.” (Galacia 6:16) Sugod sang 1919, ang hinaplas nga mga Cristiano ginatipon “subong sang panong sa toril” [NW]. Ginbuylugan sila sang “dakung kadam-an” sang ‘iban nga mga carnero,’ ilabi na sang 1935, amo nga ‘magahud sila bangud sang kadamuon sang mga tawo.’ (Bugna 7:9; Juan 10:16) Magkaupod nga ginapalapnag nila sing makugi ang matuod nga pagsimba.
4:1-4—“Sa olihi nga mga adlaw,” paano “magahukom [si Jehova] sa tunga sang madamu nga mga katawohan, kag magatapat [“magatadlong sang mga butang,” NW] nahanungod sa mabakud nga mga pungsud”? Ang mga ekspresyon nga “madamu nga mga katawohan” kag “mabakud nga mga pungsud” wala nagapatuhoy sa pungsudnon nga mga grupo ukon pulitikal nga mga organisasyon. Sa baylo, ini nga mga ekspresyon nagapatuhoy sa mga indibiduwal gikan sa tanan nga kapungsuran nga nangin mga sumilimba ni Jehova. Si Jehova nagahukom kag nagatadlong sang mga butang bahin sa ila kaangtanan sa iya.
Mga Leksion Para sa Aton:
1:6, 9; 3:12; 5:2. Ginhapay sang mga Asirianhon ang Samaria sang 740 B.C.E.—sang panahon ni Miqueas. (2 Hari 17:5, 6) Ginsalakay sang mga Asirianhon ang Jerusalem sang panahon nga naghari si Ezequias. (2 Hari 18:13) Ginsunog sang mga Babilonianhon ang Jerusalem sang 607 B.C.E. (2 Cronica 36:19) Subong sang gintagna, natawo ang Mesias sa “Bet-lehem Efrata.” (Mateo 2:3-6) Ang matagnaon nga pulong ni Jehova wala gid nagakapaslawan.
2:1, 2. Makatalagam gid ang magpangangkon nga nagaalagad sa Dios apang ginauna ang pagpangita sing mga manggad sangsa ‘ginharian kag sang iya pagkamatarong.’—Mateo 6:33; 1 Timoteo 6:9, 10.
3:1-3, 5. Ginapaabot ni Jehova nga ang mga nagapanguna sa iya katawhan magapanghikot sing makatarunganon.
3:4. Kon luyag naton nga sabton ni Jehova ang aton mga pangamuyo, indi kita dapat magpakasala ukon magkabuhi sing doble-kara.
3:8. Matuman lamang naton ang aton katungdanan nga ibantala ang maayong balita, lakip na ang mga mensahe sang paghukom, kon ginapabakod kita sang balaan nga espiritu ni Jehova.
5:5. Ginapasalig sa aton sining tagna tuhoy sa Mesias nga kon salakayon ang katawhan sang Dios sang ila mga kaaway, “pito [buot silingon, pagkakompleto] ka manugpahalab” kag “walo ka principe”—madamo nga sangkol nga mga lalaki—ang bangunon agod pangunahan ang katawhan ni Jehova.
5:7, 8. Para sa madamo nga tawo, ang hinaplas nga mga Cristiano karon “subong sang ton-og gikan sa GINOO”—isa ka pagpakamaayo gikan sa Dios. Ini bangod ginagamit niya ang mga hinaplas sa pagbantala sang mensahe tuhoy sa Ginharian. Nagabulig ang ‘iban nga mga carnero’ agod ang mga tawo magpalambo sing kaangtanan sa Dios paagi sa aktibo nga pagsakdag sa mga hinaplas sa hilikuton nga pagbantala. (Juan 10:16) Isa gid ka pribilehiyo ang makigbahin sa sining hilikuton, nga nagahatag sing matuod nga kaumpawan sa iban!
6:3, 4. Dapat naton ilugon si Jehova nga Dios kag mangin mainayuhon kag maluluy-on bisan pa sa mga tawo nga mabudlay pakigbagayan ukon mga maluya sa espirituwal.
7:7. Samtang nagaatubang sing mga problema sa sining malauton nga sistema sang mga butang, indi kita dapat madulaan sing paglaum. Sa baylo, kaangay ni Miqueas, dapat ‘magahulat kita sa Dios sang aton kaluwasan.’
7:18, 19. Sanglit handa si Jehova nga patawaron ang aton mga kasaypanan, dapat handa man kita nga patawaron ang mga nakasayop sa aton.
Magpadayon ‘sa Paglakat sa Ngalan ni Jehova’
Ang mga nagapakig-away sa Dios kag sa iya katawhan ‘papason sing dayon.’ (Abdias 10) Apang, ang kaakig ni Jehova mapunggan kon sundon naton ang iya paandam kag ‘talikdan ang malaut nga dalanon.’ (Jonas 3:10) “Sa olihi nga mga adlaw,” kon sayuron, sa sining “katapusan nga mga adlaw,” ang matuod nga pagsimba ginabayaw labaw sa tanan nga butig nga relihion kag ang mga matinumanon nagadugok sa sini. (Miqueas 4:1; 2 Timoteo 3:1) Busa, kabay nga determinado kita nga ‘maglakat sa ngalan sang GINOO nga aton Dios sa gihapon kag sa gihapon.’—Miqueas 4:5.
Daw ano gid ka hamili nga mga leksion ang ginatudlo sa aton sang mga tulun-an sang Abdias, Jonas, kag Miqueas! Bisan pa ginsulat ini kapin na sa 2,500 ka tuig ang nagligad, ang mensahe sini “buhi kag gamhanan,” bisan karon.—Hebreo 4:12.
[Piktyur sa pahina 13]
Si Abdias nagtagna: ‘Ang Edom papason sing dayon’
[Piktyur sa pahina 15]
Si Miqueas ‘naghulat kay Jehova,’ gani ikaw man
[Piktyur sa pahina 16]
Ang hilikuton nga pagbantala isa ka pribilehiyo nga dapat pakabahandion
