Pagtaytay sang mga Kal-ang sa Panama

“PANAMA, taytay sang kalibutan.” Sang nagligad nga tunga sa siglo, ginsambit ini nga motto sa isa ka popular nga programa sa radyo sa sina nga pungsod sang Sentral nga Amerika. Sa karon, ginapabutyag sina nga motto ang ginabatyag sang madamo tuhoy sa sina nga pungsod.

Ang Panama daw isa ka sahi sang taytay sa ulot sang Naaminhan kag Nabagatnan nga Amerika. Dugang pa, ang aktual nga Bridge of the Americas nagalab-ot tubtob sa bantog gid nga Panama Canal. Subong dalayawon nga binuhatan sang inhenyeriya, ang canal nagalab-ot tubtob sa pihak nga punta sang pungsod, amo nga ginasugpon sini ang dagat sang Atlantiko kag Pasipiko. Bangod sini, ang mga barko gikan sa bug-os nga kalibutan makatabok sa sulod lamang sang pila ka oras nga kuntani magalawig sing mga pila ka adlaw ukon mga semana. Huo, ang Panama isa gid ka importante nga taytay sa ulot sang madamo nga bahin sang kalibutan.

Isa ka Taytay kag Talabuan

Ang Panama nangin talabuan man sang mga tawo gikan sa nanuhaytuhay nga mga pungsod kag mga rasa ukon kultura. Ini nga mga tawo, upod sa  madamo nga tumandok nga mga grupo, naghuman sing isa ka salamo nga populasyon nga nalapta sa kabug-usan sining matahom nga duta. Apang, posible bala nga mataytayan ang nagresulta nga mga kinatuhayan sa pagsinalayo sa katilingban, kultura, relihion, kag lenguahe kag mapaluntad ang nahiusa nga panghunahuna kag katuyuan nga napasad sa hamili gid nga mga kamatuoran nga masapwan sa Pulong sang Dios?

Huo. Ginapakita sang mga pulong ni apostol Pablo nga nasulat sa Efeso 2:​17, 18 nga nahimo gid ina sang mga Cristiano sang nahauna nga siglo​—⁠mga Judiyo kag mga Gentil​—⁠pasad sa nagapahiusa nga epekto sang halad ni Cristo. Nagsulat si Pablo: “Nag-abot sia [Jesus] kag ginpahayag ang maayong balita sang paghidait sa inyo, nga yara sa malayo, kag paghidait sa mga yara sa malapit, bangod paagi sa iya kita, nga duha ka katawhan, makapalapit sa Amay paagi sa isa ka espiritu.”

Sa karon man, ginabantala sang mga Saksi ni Jehova “ang maayong balita sang paghidait” sa Panama sa mga indibiduwal kag mga grupo nga naghalin sa malayo, sa espirituwal nga paagi kag, kon kaisa, sa literal nga paagi. Makalilipay nga nagalambo didto ang paghiusa sa tunga sang mga ‘nagapalapit’ kay Jehova. Subong resulta, may mga kongregasyon nga natukod sa Panama sa anom ka lenguahe​—⁠Espanyol, Cantonese, Panamian Sign Language, Ingles, kag duha ka tumandok nga lenguahe, ang Kuna kag ang Ngobere (Guaymí). Makapalig-on nga mahibaluan kon paano ang mga katapo sini nga mga grupo sang lenguahe naghiusa sa ila pagsimba kay Jehova.

Pagtabok sa mga Taytay sa Comarca

Ang Ngobe nga grupo amo ang pinakadaku sa walo ka tumandok nga grupo sang mga tawo sa Panama. Mga 170,000 ang nagahuman sini nga grupo, ang kalabanan sa ila nagapuyo sa isa ka malapad nga duog nga gintawag sining ulihi lang nga comarca, ukon reserbasyon. Ang daku nga bahin sini nga duog masiot kag batuhon nga kabukiran nga makadtuan lamang kon lakton, subong man sing matahom nga mga rehiyon sa panghigaron sang baybay nga makadtuan kon mag-agi ka sa dagat. Ang mga komunidad masami nga natukod malapit sa mga suba, nga nangin isa ka  kombeniente nga alagyan sang transportasyon, subong man sa panghigaron sang baybay. Madamo nga residente sang comarca ang nagapangabuhi lamang sa mga plantasyon sang kape sa kabukiran, pangisda, ukon panguma. Madamo ang miembro sang mga iglesia sang Cristiandad. Apang, may yara mga sumulunod sang isa ka lokal nga relihion nga ginatawag Mama Tata. Ang iban naman nagadangop sa lokal nga mga sukia (shaman) agod magpabulong kon nagamasakit sila ukon sa pamatyag nila ginatublag sila sang malaut nga mga espiritu. Bisan pa madamo ang makahambal sing Espanyol, ang lenguahe nga mahangpan gid amo ang Ngobere.

Pagbugsay Agod Malab-ot ang mga Tagipusuon

Narealisar sang mga Saksi ni Jehova nga importante nga buligan ang mga tawo nga matun-an ang kamatuoran sa isa ka paagi nga malab-ot indi lamang ang ila hunahuna kundi ang ila man tagipusuon. Sa amo, mapahulag sila nga himuon ang kinahanglanon nga mga pagbag-o sa ila kabuhi agod ipahisanto ini sa mga prinsipio sang Biblia. Busa, ang mga espesyal payunir nga ginpadala sa walo ka bahin sang reserbasyon nagtuon sang Ngobere nga lenguahe sa bulig sang kalipikado nga lokal nga mga Saksi.

Ang 14 ka kongregasyon nga natukod nagpakita sing talalupangdon nga potensial para sa pag-uswag. Halimbawa, sang nagligad nga pila ka tuig, sanday Dimas kag Gisela, ang espesyal payunir nga mag-asawa, ginpadala sa isa ka gamay nga kongregasyon nga may mga 40 ka manugbantala sa Tobobe nga malapit sa baybayon. Indi sila anad sa masunson nga pagsakay sa bangka agod magbantala sa kubos nga mga tawo sa panghigaron sang Atlantic Coast. Nadiskobre nanday Dimas kag Gisela nga ang makanay nga tubig sang dagat mahimo mangin makamamatay nga mga balod sa hinali. Ang ila mga butkon kag likod masami nga nagapalanakit pagkatapos magbugsay padulong sa nanuhaytuhay nga mga minuro. Ang pagtuon sing lokal nga lenguahe isa pa ka hangkat. Apang, ang ila mga sakripisyo kag pagbatas ginpadyaan sang 2001 sang mga 552 ka tawo ang nagtambong sa Memoryal sang kamatayon ni Cristo.

Sa tabok sang daku nga linaw halin sa Tobobe amo ang minuro sang Punta Escondida. Madugaydugay na nga ang isa ka gamay nga grupo sang mga manugbantala regular nga nagabugsay patabok sa daku nga linaw​—⁠depende sa tiempo​—⁠agod magtambong sa mga miting sa Tobobe kag ginpakita sang mga report nga daku ang posibilidad nga matukod ang isa ka bag-o nga kongregasyon sa sini nga duog. Bangod sini, ginpangabay sanday Dimas kag Gisela nga magsaylo sa Punta Escondida. Wala pa magduha ka tuig, ang grupo sa Punta Escondida nangin isa na ka kongregasyon nga may 28 ka katapo, kag 114 ang kinaandan nga nagatambong sa pamulongpulong publiko kada semana. Sang 2004 nalipay ining bag-o nga kongregasyon sang 458 tanan ang nagtambong sa Memoryal sang kamatayon ni Cristo.

Paglandas sa Kal-ang sang Iliterasya

Para sa madamo sang bunayag sing tagipusuon nga mga tawo, ang paglandas sa iliterasya (indi makahibalo magbasa kag magsulat) nakabulig sa ila sa pagpalambo sing suod nga kaangtanan kay Jehova. Amo sini ang natabo kay Fermina, isa ka hoben pa nga babayi nga nagapuyo sa mabukid nga rehiyon sang comarca. Natalupangdan sang Saksi nga mga misyonero nga nagbantala sa isa ka naligwin nga duog nga nagapamati  gid sia sa mensahe sang Ginharian. Sang gintanyagan sia sing pagtuon sa Biblia, nagsabat sia nga luyag niya makatuon sing dugang pa. Apang, may problema sia. Makahambal sia sing Espanyol kag Ngobere, apang indi sia makabasa ukon makasulat sa bisan diin sining duha ka lenguahe. Ang isa sa mga misyonero nagtanyag nga tudluan sia, nga ginagamit ang brosyur nga Apply Yourself to Reading and Writing.⁠ *

Si Fermina isa gid ka maayo nga estudyante, kay malangkagon nga ginahandaan niya ang iya mga leksion, ginahimo niya ang iya mga homework, kag maukod nga nagahanas sia sa pagtigbato sang mga tinaga. Sa sulod lamang sang isa ka tuig, nag-uswag gid sia amo nga puede na nila matun-an ang brosyur nga Mahimo Ikaw Mangin Abyan Sang Dios! * Sang masugdan ang kahimusan tuhoy sa mga miting, nagtambong si Fermina. Apang, bangod sang kaimulon sang pamilya, wala sia pirme sing inugplete agod makatambong sa mga miting upod sa iya kabataan. Ang isa sa mga payunir nga nakahibalo sang kahimtangan ni Fermina, nagpanugda nga maghimo sia kag magbaligya sing tradisyonal nga Ngobe nga mga panapton nga pangbabayi. Ginhimo ini ni Fermina kag, walay sapayan sang iban pa nga materyal nga mga kinahanglanon, ginsigurado gid ni Fermina nga ang kuarta nga maganar niya gamiton lamang para sa pagtambong sa Cristianong mga miting. Sia kag ang iya pamilya nagsaylo na karon sa lain nga duog, kag padayon gihapon sia nga nagauswag sa espirituwal. Nahamuot sila indi lamang bangod nalandas nila ang iliterasya kundi, kapin ka importante, nakilala nila si Jehova.

Paglandas sa Balagbag sang Pagkaapa

Sa Panama, madamo nga pamilya nga may mga kapamilya nga apa ang daw nahuya. Kon kaisa, ang subong sini nga mga tawo nadingutan sang bisan ano nga sahi sang edukasyon. Madamo nga mga apa ang nagbatyag nga daw nagaisahanon sila kag napain, kay mabudlay makigkomunikar sa ila.

Busa, nangin maathag gid nga dapat may butang nga himuon agod madalhan sing maayong balita ang mga apa. Sa pagpalig-on sang isa ka nagalakbay nga manugtatap, isa ka grupo sang malangkagon nga mga payunir kag iban pa ang nagtuon sang Panamian Sign Language. Ginpadyaan ang ila pagtinguha.

Sa ulihi nga bahin sang 2001, isa ka grupo sang sign language ukon pasenyas nga lenguahe ang natukod sa Panama City. Mga 20 ang nagatambong sa miting. Bangod nangin mas hanas na ang mga utod sa pasenyas nga lenguahe, nakapanaksi sila sa madamo nga sa nahauna nga tion ‘nakabati’ sang mensahe sang Biblia sa ila lenguahe. Madamo nga mga Saksi nga may kabataan nga apa ang nagsugod man sa pagtambong sa mga miting kag natukiban nila nga mas nahangpan sang ila kabataan ang mga panudlo sang Biblia kag nangin mas mapagsik sila sa kamatuoran. Masami nga ang mga ginikanan nagtuon man sa pagsenyas, gani nakakomunikar sila sa ila kabataan sing mas maayo.  Nabuligan sang mga ginikanan ang ila kabataan sa espirituwal kag nakita nila nga napalig-on ang ila pamilya. Amo gid sini ang naeksperiensiahan ni Elsa kag sang iya anak nga si Iraida.

Nabalitaan sang isa ka Saksi nga nagapakig-upod sa grupo sang sign language ang tuhoy kay Iraida, gani ginduaw niya sia kag ginbilinan sing brosyur nga Agoma ang Kabuhi sa Duta Sing Dayon!⁠ * Gin-apresyar gid ni Iraida ang iya natun-an gikan sa mga laragway sang bag-ong kalibutan. Ginsugdan ang isa ka pagtuon sa Biblia paagi sa brosyur. Sang matapos na ang pagtuon sa sina nga publikasyon, gingamit nila ang brosyur nga Ano ang Ginapatuman Sang Dios sa Aton? * Sa sina nga punto, nagpabulig na si Iraida sa iya iloy sa paghanda kag sa pagpaathag sang impormasyon sa iya.

Duha ang problema ni Elsa: Bangod indi sia Saksi, wala sia sing ihibalo tuhoy sa kamatuoran sang Biblia, kag indi niya mahangpan ang sign language. Ginsilingan sia anay nga indi sia dapat magsenyas sa iya anak nga babayi kundi nga dapat makatuon sa paghambal ang iya anak. Busa, nangin limitado lamang ang komunikasyon sang mag-iloy. Bangod natandog sia sa pangabay ni Iraida nga buligan sia, nangabay si Elsa nga magtuon man sia sa Biblia upod sa isa sa mga Saksi sa kongregasyon. Nagsiling sia: “Ginpangabay ko ini bangod sa akon anak, kay karon ko pa lang sia nakita nga nakunyag gid sa isa ka butang.” Nagbuylog si Elsa sa iya anak sa iya pagtuon kag nagtuon man sia sing sign language. Sang ginhatagan ni Elsa ang iya anak sing dugang pa nga tion, nag-uswag ang ila komunikasyon. Nangin mapilion na si Iraida sa iya mga pagpakig-abyan, kag nagapakig-upod na sia sa kongregasyon. Sa karon, sila nga mag-iloy regular nga nagatambong sa Cristianong mga miting. Si Elsa nabawtismuhan kasan-o lang, kag si Iraida nagauswag padulong sa sina nga tulumuron. Nagsiling si Elsa nga sa nahauna nga tion, nakilala na niya ang iya anak kag makahambalanay na sila tuhoy sa madamong importante nga mga butang nga hamili gid sa ila nga duha.

Ang grupo sang sign language, nga nangin isa ka kongregasyon sang Abril 2003, may yara na karon 50 ka manugbantala sang Ginharian, kag kapin sa sina nga kadamuon ang nagatambong sa mga miting. Kapin sa un-tersia sini ang apa. May iban pa nga mga grupo sang sign language nga ginatukod sa tatlo ka siudad sa gua sang Panama City. Bisan daku pa ang hilimuon sa sini nga latagon, wala sing duhaduha nga isa ka daku nga tikang ang nahimo na agod mataytayan ang kal-ang sang “komunikasyon” sa ulot sang bunayag sing tagipusuon nga apa nga mga tawo kag sang ila mahigugmaon nga Manunuga, nga si Jehova nga Dios.

Ini nga mga resulta amo ang kinaandan nga nagakatabo sa bug-os nga Panama. Bisan pa halin sila sa nanuhaytuhay nga mga kultura, lenguahe, kag gindak-an, madamo ang nahiusa sa pagsimba sa lamang matuod nga Dios. Ang kamatuoran sang Pulong ni Jehova madinalag-on nga nagtaytay sang kal-ang sang komunikasyon sa sini nga pungsod, nga ginakabig sang madamo nga amo ang “taytay sang kalibutan.”​—⁠Efeso 4:4.

[Mga nota]

[Mga mapa sa pahina 8]

(Para sa aktual nga pormat, tan-awa ang publikasyon)

CARIBBEAN SEA

PANAMA

Tobobe

PACIFIC OCEAN

Panama Canal

[Retrato sa pahina 8]

Mga Kuna nga mga babayi nga nagauyat sing isa ka sahi sang burdado nga tela

[Retrato sa pahina 9]

Isa ka misyonera nga nagabantala sa isa ka Ngobe nga babayi

[Retrato sa pahina 10]

Mga Saksi gikan sa Ngobe nga nagasakay sa isa ka bangka agod magtambong sa adlaw sang pinasahi nga asambleya

[Mga retrato sa pahina 11]

Ang kamatuoran sang Biblia nagataytay sang mga kinatuhayan sa kultura kag lenguahe sa Panama

[Retrato sa pahina 12]

Pagtinuon sa “Lalantawan” sa pasenyas nga lenguahe

[Retrato sa pahina 12]

Si Elsa kag ang iya anak nga babayi nga si Iraida, may maayo nga komunikasyon

[Credit Lines sang retrato sa pahina 8]

Ship and Kuna women: © William Floyd Holdman/Index Stock Imagery; village: © Timothy O’Keefe/Index Stock Imagery