1, 2. (a) Ano ayhan ang kabuhi kon wala ang Biblia? (b) Para makabulig sa aton ang Biblia, ano ang kinahanglan?

 ANO ayhan ang imo kabuhi kon wala ang Biblia? Wala ka sing makuhaan sang masaligan nga laygay nga magagiya sa imo kada adlaw. Indi masabat ang imo mga pamangkot parte sa Dios, sa kabuhi, kag sa palaabuton. Kag indi mo mahibaluan kon paano ginpakig-angutan ni Jehova ang katawhan sang una.

² Maayo lang kay indi amo sina kasubo ang aton sitwasyon. Ginhatag ni Jehova sa aton ang iya Pulong, ang Biblia. Kag nagpromisa sia nga ang mensahe sini magapadayon sa wala sing katubtuban. Ginkutlo ni apostol Pedro ang Isaias 40:8. Indi ang Biblia mismo ang ginapatuhuyan sini nga teksto, kundi ang mensahe sang Biblia. (Basaha ang 1 Pedro 1:24, 25.) Para makabulig sa aton ang Biblia, kinahanglan mabasa naton ini sa lenguahe nga aton nahangpan. Madugay na ini nga nahibaluan sang mga nagapabalor sa Pulong sang Dios. Bisan pa may mga kabudlayan, ang sinsero nga mga tawo sang nagligad nga mga siglo nagpanikasog gid nga ma-translate kag mapanagtag ang Kasulatan. Ang ila handum  nahisuno sa kabubut-on sang Dios nga “ang tanan nga sahi sang tawo maluwas kag makadangat sa sibu nga ihibalo tuhoy sa kamatuoran.”—1 Tim. 2:3, 4.

3. Ano ang binagbinagon naton sa sini nga artikulo? (Tan-awa ang piktyur sa umpisa sini nga artikulo.)

³ Binagbinagon naton sa sini nga artikulo ang mga halimbawa kon paano nagpadayon ang Pulong sang Dios (1) bisan pa may mga pagbag-o sa lenguahe, (2) bisan pa nagbulosbulos ang mga gumalahom sa kalibutan nga nakaapekto sa komon nga lenguahe, kag (3) bisan pa may mga pagpamatok sa pag-translate sang Biblia. Paano kita makabenepisyo sa sini nga pagbinagbinag? Paagi sini, mas pabaloran pa gid naton ang Pulong sang Dios. Kag mas higugmaon pa gid naton ang Awtor sang Biblia, nga naghatag sini para sa aton kaayuhan.—Miq. 4:2; Roma 15:4.

4. (a) Paano nagabag-o ang lenguahe sa pagligad sang tion? (b) Ano ang pamatuod nga ang aton Dios wala sing ginapasulabi nga lenguahe, kag ano ang epekto sini sa imo?

⁴ Nagabag-o ang lenguahe sa pagligad sang tion. Ang mga tinaga kag mga ekspresyon mahimo magbag-o sing kahulugan. Mahimo may mapamensaran ka nga halimbawa sa inyo lenguahe. Matuod man ini sa Hebreo kag Griego nga gingamit sa pagsulat sa kalabanan nga libro sang Biblia. Ang moderno nga Hebreo kag Griego tuhay sangsa Hebreo kag Griego nga gingamit sang panahon sang Biblia. Ang kalabanan indi makahangop sang orihinal nga lenguahe sang Biblia, bisan pa ang mga nakahibalo sang moderno nga Hebreo ukon Griego, gani dapat ini i-translate. Ang iban nagahunahuna nga dapat sila magtuon sang dumaan nga Hebreo kag Griego para mabasa nila ang Biblia nga ginsulat sa orihinal nga lenguahe. Pero, gamay lang ang mabulig sina. a Maayo lang kay ang Biblia ukon ang bahin sini na-translate na sa halos 3,000 ka lenguahe. Maathag nga gusto ni Jehova nga ang mga tawo sa “tagsa ka pungsod kag tribo kag hambal” makabenepisyo sa iya Pulong. (Basaha ang Bugna 14:6.) Bangod sini, indi bala nga mas nagasuod pa gid kita sa aton mahigugmaon kag wala sing pinasulabi nga Dios?—Binu. 10:34.

5. Ano ang talalupangdon sa King James Version?

⁵ Bangod nagabag-o ang lenguahe, may epekto ini sa pag-translate sang Biblia. Ang translation sang Biblia nga madali mahangpan sang una mahimo nga mabudlay na hangpon subong. Halimbawa, binagbinaga ang Ingles nga Biblia. Ang King James Version una nga ginbalhag sang 1611. Isa ini sa pinakabantog nga Ingles nga Biblia, kag daku ang impluwensia sini sa Ingles nga lenguahe. b Pero, pila ka beses lang nga gingamit sang King James Version ang ngalan nga “Jehovah.” Kag sa kalabanan nga teksto sa Hebreong Kasulatan nga makita ang ngalan sang Dios, gingamit sini ang “LORD” sa dalagku nga mga letra. Ang ulihi nga mga imprinta naggamit man sang “LORD” sa dalagku nga mga letra sa pila ka teksto sa Cristianong Griegong Kasulatan. Ginapakita sini nga ginabaton sang King James Version nga makita ang ngalan sang Dios sa ginatawag nga Bag-ong Katipan.

6. Ngaa nagapasalamat kita nga may ara New World Translation?

⁶ Ang kalabanan nga tinaga sa King James Version nangin dumaan na pagligad sang mga siglo. Matuod man ini sa una nga mga translation sang Biblia sa iban nga lenguahe. Gani, nagapasalamat kita kay may ara New World Translation of the Holy Scriptures sa  moderno nga lenguahe. Ang kompleto nga translation sini ukon ang bahin lang sini matigayon sa sobra 150 ka lenguahe, gani ang kalabanan nga tawo sa bilog nga kalibutan makabasa sini sa ila lenguahe. Bangod maathag nga mga tinaga ang gingamit sini, ang mensahe sang Pulong sang Dios makalab-ot sa tagipusuon. (Sal. 119:97) Pero ang talalupangdon gid sa New World Translation amo ang pagbalik sini sang ngalan sang Dios sa mga teksto diin makita ini sa orihinal nga sinulatan.

7, 8. (a) Ngaa madamo nga Judiyo sang ikatlo nga siglo B.C.E. ang indi makahangop sang Hebreong Kasulatan? (b) Ano ang Griegong Septuagint?

⁷ Ang pagbulosbulos sang mga gumalahom sa kalibutan may epekto kon kaisa sa komon nga lenguahe. Paano ginsigurado sang Dios nga matigayon sang mga tawo ang Biblia sa lenguahe nga ila nahangpan? Ang isa ka halimbawa sang una makabulig sa aton nga masabat ini. Ang una nga 39 ka libro sang Biblia ginsulat sang mga Israelinhon, nga ginatawag man nga mga Judiyo. Sa ila una nga ‘gintugyan ang sagrado nga mga pulong sang Dios.’ (Roma 3:1, 2) Pero, sang ikatlo nga siglo B.C.E., madamo nga Judiyo ang indi na makahangop sang Hebreo. Ngaa? Bangod nagsangkad ang Emperyo sang Gresya paagi sa pagpanakop ni Alejandro nga Daku. (Dan. 8:5-7, 20, 21) Samtang nagasangkad ang emperyo, ang Griego amo ang nangin komon nga lenguahe sang madamo niya nga sakop, lakip na sang mga Judiyo nga naglinapta sa madamo nga lugar. Gani bangod Griego na ang ginagamit sang madamo nga Judiyo, nabudlayan na sila maghangop sang Hebreong Kasulatan. Ano ang solusyon?

⁸ Sang mga tungatunga sang ikatlo nga siglo B.C.E., ang una nga lima ka libro sang Biblia nga ginsulat sa Hebreo gin-translate sa Griego. Natapos ang pag-translate sang nabilin nga bahin sang Hebreong Kasulatan sang ikaduha nga siglo B.C.E. Ini nga translation gintawag nga Griegong Septuagint. Ang Septuagint amo ang una nga translation sang bilog nga Hebreong Kasulatan.

9. (a) Paano ang Septuagint kag ang iban pa nga translation sang una nakaapekto sa mga nagabasa sang Pulong sang Dios? (b) Ano ang paborito mo nga bahin sang Hebreong Kasulatan?

⁹ Bangod sang Septuagint, mabasa na sang mga Judiyo nga nagahambal sang Griego kag sang iban pa ang Hebreong Kasulatan. Hunahunaa ang ila kalipay sang mabatian ukon mabasa nila ang Pulong sang Dios sa lenguahe nga ila nahangpan! Sang ulihi, ang bahin sang Biblia gin-translate sa komon nga mga lenguahe, pareho sang Syriac, Gothic, kag Latin. Samtang ginatun-an sang mga nagabasa ang Balaan nga mga Sinulatan sa lenguahe nga ila nahangpan, mahimo gid nga may bahin sini nga nangin paborito nila, pareho man sa aton subong. (Basaha ang Salmo 119:162-165.) Huo, ang Pulong sang Dios nagpadayon bisan pa may mga pagbag-o sa komon nga lenguahe.

10. Ngaa ang kalabanan nga tawo sang panahon ni John Wycliffe wala sing Biblia?

¹⁰ Indi gusto sang madamo nga gumalahom nga makatigayon sang Biblia ang ordinaryo nga mga tawo. Pero, wala nagpadaug sa sini nga pagpamatok ang sinsero nga mga tawo. Ang isa sa ila amo si John Wycliffe, nga nagkabuhi sa England sang ika-14 nga siglo. Nagapati gid sia nga dapat mabasa sang tanan ang Pulong sang Dios. Pero sang panahon niya, ang kalabanan nga tawo sa England wala sing Biblia. Ngaa? Bangod indi sila makasarang sa pagbakal sini. Tuman kamahal sang Biblia kag manomano ini nga ginakopya.  Isa pa, ang kalabanan nga tawo indi kahibalo magbasa. Mahimo nga ginabasa man ang Biblia kon magsimba sila. Pero posible nga indi man nila ini mahangpan. Ngaa? Bangod ang Biblia nga ginagamit sang Simbahan (ang Vulgate) ginsulat sa Latin, nga dumaan na nga lenguahe kag indi mahangpan sang ordinaryo nga mga tawo! Gani, paano sila makabenepisyo sa natago nga mga bahandi sa Biblia?—Hulu. 2:1-5.

11. Ano ang epekto sang Wycliffe Bible?

¹¹ Sang 1382, matigayon na ang Ingles nga translation sang Biblia nga gintawag Wycliffe Bible. Naapresyar gid ini sang mga sumulunod ni Wycliffe. Gusto gid sang nagalakbay nga mga manugbantala, nga ginatawag mga Lollard, nga malab-ot sang Pulong sang Dios ang hunahuna kag tagipusuon sang ordinaryo nga mga tawo. Gani ginkadtuan nila ang mga baryo sa bilog nga England nga nagalakat lang. Sa masami, ginabasa nila ang bahin sang Wycliffe Bible sa ila maistorya, kag ginabilinan nila sia sang Biblia nga ginsulat sing manomano. Bangod sang ila panikasog, nangin interesado liwat ang mga tawo sa Pulong sang Dios.

12. Ano ang reaksion sang mga lider sang relihion kay Wycliffe kag sa iya ginhimo?

¹² Ano ang reaksion sang mga lider sang relihion? Naakig sila kay Wycliffe, sa iya Biblia, kag sa iya mga sumulunod. Gani ginhingabot nila ang mga Lollard kag ginsunog nila ang tanan nga Wycliffe Bible nga nakita nila. Bisan pa patay na si Wycliffe, gindeklarar sia nga erehes. Siempre, indi na puede silutan ang patay na. Pero, ginpakutkot sang mga lider sang relihion ang mga tul-an ni Wycliffe kag ginsunog ini, dayon ginhaboy ang mga abo sa suba sang Swift. Pero wala mapunggan sang Simbahan ang handum sang madamo nga tawo nga basahon kag hangpon ang Pulong sang Dios. Pagligad sang pila ka siglo, madamo nga tawo sa Europa kag sa iban pa nga bahin sang kalibutan ang nag-translate kag nag-imprinta sang Biblia para sa kaayuhan sang ordinaryo nga mga tawo.

13. Ano ang ginapamatud-an sang kasaysayan sang pag-translate sang Biblia, kag paano ini nagapalig-on sang aton pagtuo?

¹³ Ang pagsulat sang Biblia gintuytuyan sang Dios. Pero wala ini nagapahangop nga ang pag-translate sang Septuagint, Wycliffe Bible, King James Version, kag sang iban pa nga bersion direkta man nga gintuytuyan  sang Dios. Pero, kon usisaon naton ang kasaysayan sini nga mga Biblia kag sang iban pa nga translation, nagapamatuod ini nga natuman ang ginpromisa ni Jehova, nga ang iya Pulong magapadayon. Indi bala nga nagapalig-on ini sang aton pagtuo nga matuman gid ang tanan nga promisa ni Jehova?—Jos. 23:14.

14. Paano ang Pulong sang Dios nagapabakod sang aton gugma sa iya?

¹⁴ Magluwas nga mapalig-on ang aton pagtuo kon usisaon naton kon paano nagpadayon ang Biblia sing malawig nga tion, magabakod man ang aton gugma kay Jehova. c Kay man, ngaa abi gin-amanan niya kita sang iya Pulong? Kag ngaa nagpromisa sia nga magapadayon ini? Bangod ginahigugma niya kita, kag gusto niya nga tudluan kita para sa aton kaayuhan. (Basaha ang Isaias 48:17, 18.) Gani, nagakaigo gid nga balusan naton ang gugma ni Jehova paagi sa paghigugma man sa iya kag pagtuman sang iya mga sugo.—1 Juan 4:19; 5:3.

15. Ano ang binagbinagon naton sa masunod nga artikulo?

¹⁵ Bangod ginapabaloran naton ang Pulong sang Dios, gusto naton nga makabulig gid ini sa aton. Ano ang himuon naton para madamo kita sing matun-an sa aton personal nga pagbasa sang Biblia? Paano naton mabuligan ang mga maistorya naton sa ministeryo nga pabaloran ang Biblia? Paano masigurado sang mga nagapamulongpulong sa kongregasyon nga nabase sa Kasulatan ang ila ginatudlo? Binagbinagon naton ang sabat sa sini nga mga pamangkot sa masunod nga artikulo.