1, 2. Ngaa binagbinagon naton ang mga halimbawa sang apat ka hari sang Juda?

KON may nakita ka nga nadanlog kag natumba sa unahan, mahimo nga magahalong ka sa paglakat. Kon binagbinagon naton ang mga sala sang iban, mahimo nga malikawan naton nga himuon ini. Amo man sini sa aton espirituwal nga kahimtangan. May matun-an gid kita nga mga leksion sa mga sala sang iban, lakip na ang mga ginrekord sa Biblia.

² Ang apat ka hari sang Juda nga ginbinagbinag naton sa nagligad nga artikulo nag-alagad kay Jehova sing bug-os tagipusuon. Pero nakahimo gihapon sila sing mabug-at nga mga sala. Ano ang matun-an naton sa ila mga eksperiensia, kag paano naton malikawan ang ila ginhimo nga mga sala? Ang pagpamalandong sa sining mga halimbawa makabulig sa aton nga makabenepisyo sa mga butang nga ginsulat sadto para tudluan kita.—Basaha ang Roma 15:4.

3-5. (a) Bisan pa nga bug-os ang tagipusuon ni Asa kay Jehova, ano nga problema ang iya naeksperiensiahan? (b) Ngaa ayhan nga nagsalig si Asa sa mga tawo sang nakig-away si Baasa sa Juda?

³ Una naton nga binagbinagon amo si Asa kag hibaluon naton  kon paano ang Pulong sang Dios makaapektar sa aton kabuhi. Nagsalig si Asa kay Jehova sang ginsalakay sang isa ka milyon ka Etiopianhon ang Juda, pero wala niya ini ginhimo sang ginpabakod ni Hari Baasa sang Israel ang Rama, isa ka siudad sa dulunan sang ginharian ni Asa. (2 Cron. 16:1-3) Sa baylo, nagsalig sia sa iya kaalam kag ginhamhaman niya si Hari Ben-hadad sang Siria para salakayon si Baasa. Nagmadinalag-on bala ang ginhimo ni Asa? “Sang mabatian ini ni Baasa,” siling sang Biblia, “gin-untatan niya dayon ang pagtukod sang Rama.” (2 Cron. 16:5) Gani daw nagmadinalag-on ang ginhimo ni Asa!

⁴ Pero ano ang ginbatyag ni Jehova sa ginhimo ni Asa? Ginpadala sang Dios ang iya humalambal nga si Hanani para sabdungon si Asa kay wala sia magsalig kay Jehova. (Basaha ang 2 Cronica 16:7-9.) “Sugod subong,” siling ni Hanani, “may magapakig-away sa imo.” Napunggan si Baasa; pero si Asa kag ang iya katawhan makaeksperiensia sang madamo nga inaway.

⁵ Natun-an naton sa nagligad nga artikulo nga sang gin-usisa sang Dios si Asa, nasapwan Niya nga ginaalagad sia ni Asa sing bug-os tagipusuon. (1 Hari 15:14) Para sa Dios, bug-os ang debosyon ni Asa kag gintuman niya ang mga sugo sang Dios. Pero sang maghimo sia sing malain, gin-ani niya ang resulta sini. Sa pagpakig-away kay Baasa, ngaa nga nagsalig si Asa sa mga tawo—kay Ben-hadad kag sa iya kaugalingon—sangsa kay Jehova? Naghunahuna bala sia nga ang diplomasya ukon maalamon nga estratehiya sa inaway mangin maayo sangsa mangayo sing bulig sa Dios? Nangin amo bala sini ang iya pangatarungan kay naimpluwensiahan sia sang malain nga mga kaupdanan?

6. Ano ang matun-an naton sa ginhimo nga sala ni Asa? Iilustrar.

⁶ Usisaon bala naton ang aton ginahimo kay nahibaluan naton ang natabo kay Asa? Kon may mabug-at kita nga mga problema nga nabudlayan kita sa pagsolbar, mahimo mahapos lang nga magsalig kay Jehova. Pero ano ang aton ginahimo kon may ordinaryo kita nga mga problema? Nagasalig bala kita sa kaalam sang tawo paagi sa pagsolbar sini sa aton lang kaugalingon nga ikasarang? Ukon ginabinagbinag bala naton ang mga prinsipio sa Biblia kag ginasunod ini, bilang pagpakita nga nagasalig kita kay Jehova sa pagsolbar sang mga problema? Halimbawa, mahimo kon kaisa nga pamatukan ka sang imo pamilya sa pagtambong sa mga miting ukon sa asembleya. Nangamuyo ka kay Jehova nga tudluan sang pinakamaayo nga paagi nga masolbar ini. Ukon, ano abi kon nadulaan ka sang obra, kag nabudlayan ka mangita sing bag-o nga obra? Kon ginaistorya mo ang imo ginaaplayan nga amo, ipahibalo mo man bala sa iya nga may tambungan ka nga mga miting kada semana? Bisan ano man ang problema, maayo nga sundon naton ang ginsiling sang salmista: “Itugyan kay Jehova ang imo dalanon; magsalig ka sa iya, kag buligan ka niya.”—Sal. 37:5.

7, 8. Ano ang mga sala ni Jehosapat, kag ano ang resulta? (Tan-awa ang piktyur sa umpisa sini nga artikulo.)

⁷ Binagbinagon naman naton si Jehosapat nga anak ni Asa. Madamo sia sing maayo nga mga kinaiya. Nagasalig si Jehosapat sa Dios amo nga madamo sia sing nahimo nga maayo. Pero nakahimo man sia sing mga sala. Halimbawa, ginpangasawa sang iya anak ang anak ni Hari Ahab nga isa ka malaut nga hari sang naaminhan nga ginharian. Kag bisan ginpaandaman sia ni manalagna Micaya, nag-upod si Jehosapat kay Ahab sa pagpakig-away sa mga Sirianhon. Diutayan lang mapatay si Jehosapat sa inaway. Nagpuli sia dayon sa Jerusalem. (2 Cron. 18:1-32) Gani ginpamangkot sia ni manalagna Jehu:  “Ang malaut bala ang dapat mo buligan, kag ang nagadumot bala kay Jehova ang dapat mo higugmaon?”—Basaha ang 2 Cronica 19:1-3.

⁸ May natun-an bala nga leksion si Jehosapat sa natabo sa iya? Bisan pa nga padayon ang iya pagtinguha nga pahamut-an ang Dios, daw wala sia sing natun-an nga leksion sa natabo sa iya upod kay Ahab kag sa paandam sa iya ni Jehu. Nakig-alyansa pa gid si Jehosapat sa indi maayo nga tawo. Ini amo ang kaaway sang Dios, ang malaut nga si Hari Ahazias nga anak ni Ahab. Naghimo sila sing mga barko, pero wala nila ini mapusli kay nagkalaguba ini.—2 Cron. 20:35-37.

9. Ano ang epekto sa aton sang pagpakig-upod sa indi maayo nga mga tawo?

⁹ Dapat usisaon naton ang aton kabuhi kay nabinagbinag naton ang natabo kay Jehosapat. Ngaa? Maayo nga hari si Jehosapat. Matarong sia kag ‘ginpangita niya si Jehova sing bug-os tagipusuon.’ (2 Cron. 22:9) Pero nakig-upod sia sa indi maayo nga mga tawo. Dumduma ang ginsiling sang hulubaton halin sa Dios: “Ang tawo nga nagaupod sa maalamon mangin maalamon man, apang ang tawo nga nagaupod sa mga buangbuang mapahamak.” (Hulu. 13:20) Sa bahin ni Jehosapat, diutayan lang sia mapatay kay nakigsuod sia kay Ahab. Mahimo nga may ginabuligan kita nga mga interesado nga matun-an ang kamatuoran. Pero makatalagam ang indi nagakaigo nga pagpakigsuod sa mga wala nagaalagad kay Jehova.

10. (a) Kon luyag naton magminyo, ano ang matun-an naton kay Jehosapat? (b) Ano ang aton dumdumon parte sa pagpakig-upod sa malain nga mga tawo?

¹⁰ Ano nga leksion ang matun-an naton sa natabo kay Jehosapat? Mahimo nga maluyag ang isa ka Cristiano sa isa nga wala nagahigugma kay Jehova. Mahimo niya hunahunaon nga wala man sia sing nakita nga palangasaw-on ukon palamanhon sa tunga sang matuod nga mga Cristiano. Ukon ang isa ka Cristiano mahimo matak-an sa ila mga paryente nga indi tumuluo nga nagasiling pirme nga magminyo na sia antes mangin ulihi ang tanan. Dugang pa, ang pila mahimo pareho sa ginabatyag sang isa ka sister nga nagsiling: “Normal lang nga mangita kita sing pagpalangga kag sang permanente nga kaupod.” Ano ang dapat himuon sang isa ka Cristiano?  Makabulig ang pagpamalandong sa natabo kay Jehosapat. Pirme sia nagapangayo sing panuytoy sang Dios. (2 Cron. 18:4-6) Pero ano ang natabo sang nakig-upod sia kay Ahab nga wala nagahigugma kay Jehova? Gindumdom kuntani ni Jehosapat nga nagatan-aw si Jehova sa ila nga ang tagipusuon bug-os sa iya. Subong, ang mga mata sang Dios “nagatan-aw sa bug-os nga duta,” kag handa sia nga “ipakita ang iya kusog” para sa aton. (2 Cron. 16:9) Nahangpan niya ang aton sitwasyon kag palangga niya kita. Nagatuo ka bala nga ang Dios makahatag sa imo sang imo ginapangita nga pagpalangga kag permanente nga kaupod? Pat-od gid nga himuon niya ini!

11, 12. (a) Paano ginpadayag ni Ezequias ang yara sa iya tagipusuon? (b) Ngaa wala ginpadapat sang Dios ang iya kaakig kay Ezequias?

¹¹ Ang matun-an naton kay Ezequias amo ang parte sa tagipusuon. Isa ka bes, ginpadayag sang Manug-usisa sang tagipusuon kon ano ang yara sa tagipusuon ni Ezequias. (Basaha ang 2 Cronica 32:31.) Sang nagbalatian sia sing malubha, ginhatagan sia sang Dios sing tanda nga magaayo sia. Ang landong magaisol. Sang ulihi, nagpadala sing mga mensahero ang mga prinsipe sang Babilonia para hibaluon ang parte sini nga tanda. (2 Hari 20:8-13; 2 Cron. 32:24) Ginpadayag ni Ezequias kon ano ang yara sa iya tagipusuon sang “ginpabay-an” sia, kay ginpakita niya sa mga taga-Babilonia “ang tanan nga yara sa iya bahandian.” Ining binuang nga buhat nagpakita ‘kon ano ang yara sa tagipusuon’ ni Ezequias.

¹² Wala ginsugid sang Biblia kon ano ang rason nga nangin matinaastaason ang tagipusuon ni Ezequias. Ang rason bala amo ang pagdaug niya batok sa mga Asirianhon ukon ang pag-ayo sa iya sang Dios paagi sa milagro? Tungod bala kay “nangin manggaranon kag dungganon gid” sia? “Wala gin-apresyar ni Ezequias ang tanan nga ginhimo sa iya nga maayo” bangod nangin matinaastaason sia. Makaluluoy gid sia! Bisan pa nga makapakiluoy sia sa Dios nga gin-alagad niya Sia sing bug-os tagipusuon, may mga tinion nga wala nahamuot si Jehova sa iya. Pero sang ulihi, “si Ezequias nagpaubos,” gani wala ginpadapat sang Dios ang iya kaakig sa iya kag sa iya katawhan.—2 Cron. 32:25-27; Sal. 138:6.

13, 14. (a) Sa ano nga kahimtangan nga mahimo ‘ginapabay-an kita ni Jehova para tilawan kita’? (b) Ano ang aton reaksion kon ginadayaw kita sa aton nahimo?

¹³ Ano ang matun-an naton sa pagbasa kag pagpamalandong sa natabo kay Ezequias? Dumduma nga nangin matinaastaason lang sia pagkatapos nga gindaug ni Jehova si Senaquerib kag gin-ayo sia. Sa aton bahin, kon may mahimo kita nga maayo, indi ayhan nga ‘ginapabay-an kita ni Jehova para tilawan kita,’ kag para mahibaluan kon ano ang yara sa aton tagipusuon? Halimbawa, mahimo nga naghanda gid sing maayo ang isa ka utod nga lalaki sa iya pamulongpulong para sa madamo nga tumalambong. Madamo ang nanamian sang iya pamulongpulong. Ano ang iya reaksion sang gindayaw sia?

¹⁴ Kon ginadayaw, maayo nga sundon naton ang ginsiling ni Jesus: “Pagkatapos nga mahimo ninyo ang ginsugo sa inyo, magsiling kamo: ‘Mga ulipon lang kami. Ginhimo lang namon ang amon katungdanan.’” (Luc. 17:10) May matun-an naman kita sa natabo kay Ezequias. Nangin matinaastaason sia kay “wala gin-apresyar ni Ezequias ang tanan nga ginhimo sa iya nga maayo.” Kon pamalandungan naton ang bulig nga ginhatag sa aton sang Dios, malikawan naton ang panimuot nga ginakaugtan ni Jehova. Masugid naton sa iban ang kaayo ni Jehova para sa aton. Gin-aman niya ang Balaan nga Kasulatan kag ang balaan nga espiritu para sakdagon ang iya katawhan.

15, 16. Ngaa wala gin-amligan sang Dios ang kabuhi ni Josias?

¹⁵ Ano naman nga paandam ang matun-an naton sa maayo nga hari nga si Josias? Binagbinaga kon paano sia napierde kag napatay. (Basaha ang 2 Cronica 35:20-22.) ‘Nakig-away’ si Josias kay Hari Neco sang Egipto, bisan pa nga ginsilingan sang hari si Josias nga indi sia ang iya kaaway. Ang Biblia nagasiling nga ang ginhambal ni Neco “ginsiling sang Dios.” Gani ngaa nga nakig-away sa iya si Josias? Wala sing sabat ang Biblia parte sa sini.

¹⁶ Pero paano mahibaluan ni Josias nga ang ginasiling ni Neco halin kay Jehova? Ti, mahimo niya pamangkuton si Jeremias, nga isa sa matutom nga mga manalagna. (2 Cron. 35:23, 25) Pero wala sing rekord nga ginhimo niya ini. Dugang pa, si Neco nagapakadto sa Carquemis, para makig-away sa “iban nga pungsod,” indi sa Jerusalem. Kag wala diri madalahig ang ngalan sang Dios, kay wala ginyaguta ni Neco si Jehova kag ang iya katawhan. Gani nagsala gid si Josias sa iya desisyon nga makig-away kay Neco. Ano nga leksion ang matun-an naton sa sini? Kon may problema kita, dapat hibaluon naton kon ano ang kabubut-on ni Jehova parte sa sini.

17. Kon may problema kita, paano naton malikawan ang sala nga desisyon ni Josias?

¹⁷ Kon may problema, mahimo naton binagbinagon ang mga prinsipio sa Biblia nga makabulig sa aton kag mahimo gamiton naton ini sing balanse. Sa pila ka kahimtangan, puede naton pamangkuton ang mga gulang. Mahimo napamensaran na naton ini kag naka-research na kita sa aton mga publikasyon. Pero basi may iban pa nga prinsipio sa Biblia nga puede binagbinagon sang gulang upod sa aton. Halimbawa, nahibaluan sang isa ka utod nga babayi nga responsibilidad niya nga ibantala ang maayong balita. (Binu. 4:20) Pero ano abi kon sa adlaw nga magua sia sa latagon, indi luyag sang iya indi tumuluo nga bana nga maglakat sia. Gusto sang iya bana nga mag-upod sila sina nga adlaw tungod wala sila makaupdanay sining nagliligad nga mga inadlaw. Mahimo binagbinagon sang utod ang pila ka bersikulo sa Biblia, pareho sang pagtuman sa Dios kag ang sugo nga maghimo sing mga disipulo. (Mat. 28:19, 20; Binu. 5:29) Pero dapat man niya dumdumon nga ang asawa dapat magpasakop sa iya bana kag nga ang alagad sang Dios dapat mangin makatarunganon. (Efe. 5:22-24; Fil. 4:5) Ginapunggan gid bala sia sang iya bana sa pagbantala, ukon luyag lang sang iya bana nga makig-upod sa iya sa sina lang nga adlaw? Dapat mangin balanse kita kon nagahimo sang kabubut-on sang Dios kag tinguhaan naton nga mangin matinlo ang aton konsiensia.

18. Ano ang matun-an naton sa natabo sa apat ka hari nga ginbinagbinag sa sini nga artikulo?

¹⁸ Bangod kita indi himpit, makahimo kita kon kaisa sang mga sala sang apat ka hari nga aton ginbinagbinag. Mahimo nga (1) indi hungod nga magsalig kita sa kaalam sang tawo, (2) mag-upod kita sa malain nga mga tawo, (3) mangin matinaastaason kita, ukon (4) magdesisyon kita nga wala anay ginahibalo ang kabubut-on sang Dios. Makalilipay mahibaluan nga ginatan-aw ni Jehova ang nahimo naton nga maayo, pareho sa nahimo nga maayo sang apat ka hari! Nahibaluan man ni Jehova kon daw ano naton sia ka palangga kag ang aton handum nga alagaron sia sing bug-os. Gani naghatag sia sa aton sing mga halimbawa para paandaman kita kag buligan nga malikawan ang mabug-at nga mga sala. Pamalandungan naton ining mga kasaysayan sa Biblia kag magpasalamat nga gin-aman ini ni Jehova para sa aton!