1, 2. (a) Paano nabahinbahin ang kalibutan? (b) Ano nga mga pamangkot ang sabton naton sa sini nga pagtuon?

 “HALIN sang bata pa ako, pirme ko na makita ang inhustisya,” siling sang isa ka sister sa nabagatnan nga Europa, nga nagasugid sang iya eksperiensia sadto. “Gani wala ako mag-entra sa pulitika, kundi sa mga rebelde. Ang matuod, pila ka tuig nga nangin nobya ako sang isa ka terorista.” Ginpaathag sang isa ka utod sa nabagatnan nga Aprika kon ngaa nangin bayolente sia sadto. “Nagapati ako nga labaw ang amon tribo sa iban, kag nag-entra ako sa isa ka partido,” siling niya. “Gintudluan kami sa pagpatay sang mga kaaway paagi sa bangkaw, bisan gani sang pareho ko sing tribo pero iban ang partido.” Ang isa ka sister sa sentral nga Europa nagsiling: “May pinilian ako, kag ginadumtan ko ang mga tuhay sing nasyonalidad ukon relihion.”

² Madamo subong ang pareho sing panimuot sa ila nga tatlo. Nagadamo ang mga partido nga nangin masingki para lang makatigayon sing kahilwayan, may nagailinaway parte sa mga partido, kag sa madamo nga pungsod, ginadumtan ang mga dumuluong. Suno sa tagna sang Biblia, madamo ang “indi magsugot sa bisan ano nga kasugtanan” sa sining katapusan nga mga adlaw. (2 Tim. 3:1, 3)  Paano makapabilin nga nahiusa ang mga Cristiano sa nabahinbahin nga kalibutan? Madamo kita sing matun-an kon usisaon naton ang ginhimo ni Jesus sang unang siglo samtang magamo ang pulitika. Binagbinagon naton ang tatlo ka pamangkot: Ngaa wala mag-entra si Jesus sa mga rebelde? Paano niya ginpakita nga indi dapat mag-entra ang mga alagad sang Dios sa pulitika? Kag paano kita gintudluan ni Jesus nga indi dapat mangin bayolente?

3, 4. (a) Ano ang ginapaabot sang mga Judiyo sang adlaw ni Jesus? (b) Ano ang epekto sini sa mga disipulo ni Jesus?

³ Madamo nga Judiyo nga ginbantalaan ni Jesus ang gusto nga mahilway sa Roma. Gindabukan pa gid sila sang Judiyong mga Zealot, ukon mga nasyonalista. Madamo sining mga panatiko ang nagsunod sa mga panudlo ni Judas nga taga-Galilea. Isa sia ka butig nga mesias sang unang siglo kag madamo ang iya napatalang. Ang Judiyong istoryador nga si Josephus nagsiling nga si Judas “nag-engganyo sa iya mga kasimanwa nga magrebelde, kag gintawag niya sila nga mga talawan kay nagabayad sila sing buhis sa mga Romano.” Ginpatay sang mga Romano si Judas. (Binu. 5:37) Ang pila ka Zealot nangin masingki pa gani para matuman ang ila mga ginapakigbato.

⁴ Magluwas sa sining mga panatiko, ginapaabot gid sang mga Judiyo nga magagahom ang Mesias. Nagalaum sila nga kon mag-abot ang Mesias, mangin gamhanan ang ila pungsod kag mahilway sila sa Roma. (Luc. 2:38; 3:15) Madamo ang nagapati nga magapatindog ang Mesias sing ginharian sa duta didto sa Israel. Kon matabo ini, magabalik dayon ang minilyon ka Judiyo sa ila pungsod. Bisan si Juan nga Manugbawtismo namangkot sadto kay Jesus: “Ikaw bala ang Isa nga Magaabot, ukon may iban pa?” (Mat. 11:2, 3) Mahimo gusto mahibaluan ni Juan kon may isa pa nga magatuman sang mga ginalauman sang mga Judiyo. Ang duha ka disipulo nga naupod sang nabanhaw nga si Jesus sa dalan pa Emaus nagalaum man nga ang Mesias magaluwas sa Israel. (Basaha ang Lucas 24:21.) Wala magdugay pagkatapos sini nga hitabo, ginpamangkot sang mga apostoles si Jesus: “Ginuo, ipasag-uli mo bala ang ginharian sa Israel sa sini nga tion?”—Binu. 1:6.

5. (a) Ngaa gusto sang mga taga-Galilea nga mangin hari nila si Jesus? (b) Paano gintadlong ni Jesus ang ila panghunahuna?

⁵ Ini nga mga pagpaabot parte sa Mesias amo ang nangin kabangdanan nga gusto sang mga taga-Galilea nga mangin hari nila si Jesus. Mahimo nga naghunahuna sila nga bagay gid sia nga mangin lider nila. Maayo sia nga humalambal; mapaayo niya ang mga nagabalatian; mahatagan pa gani niya sing pagkaon ang mga ginagutom. Pagkatapos nga mapakaon ni Jesus ang 5,000 ka lalaki, nasat-uman niya ang ginahunahuna sang mga tawo. “Pagkahibalo ni Jesus nga piliton nila sia nga mangin ila hari, nagkadto sia liwat sa bukid nga nagaisahanon lamang.” (Juan 6:10-15) Pagkasunod nga adlaw, sang nakatabok na sia sa Dagat sang Galilea, mahimo nga nagtahaw na ang ginabatyag sang mga tawo. Ginpaathag dayon ni Jesus sa kadam-an ang iya hilikuton. Nagkari sia para tudluan sila parte sa Ginharian sang Dios, indi nga hatagan sila sing materyal. “Indi ninyo pagpangabudlayi ang pagkaon nga nagakadunot, kundi ang pagkaon nga wala nagakadunot nga nagahatag sang kabuhi nga wala sing katapusan,” siling niya sa ila.—Juan 6:25-27.

6. Paano ginpakita ni Jesus nga indi sia gusto mag-entra sa pulitika? (Tan-awa ang piktyur sa umpisa sini nga artikulo.)

⁶ Antes sia mapatay, narealisar ni Jesus nga ginapaabot sang pila niya ka sumulunod  nga magatukod sia sing ginharian sa Jerusalem. Gintadlong niya ini nga panghunahuna paagi sa paghatag sa ila sing ilustrasyon parte sa mga mina. Ginpakita sini nga si Jesus, ang “dungganon nga tawo” dapat maglakbay sa malayo nga lugar, kag nagakinahanglan ini sing malawig nga tion. (Luc. 19:11-13, 15) Nagsiling man sia sa Romano nga mga awtoridad nga wala sia nagapakigbahin sa pulitika. Si Poncio Pilato namangkot kay Jesus: “Ikaw bala ang Hari sang mga Judiyo?” (Juan 18:33) Mahimo nga nahadlok ang gobernador nga manguna si Jesus sa pagrebelde sa mga Romano. Si Jesus nagsabat: “Ang akon Ginharian indi bahin sini nga kalibutan.” (Juan 18:36) Indi sia makigbahin sa pulitika bangod ang iya Ginharian didto sa langit. Ginsilingan niya si Pilato nga nagkari sia sa duta “agod magpanaksi sa kamatuoran.”—Basaha ang Juan 18:37.

7. Ngaa mabudlay nga indi magdampig sa pulitika bisan sa aton lang hunahuna?

⁷ Kon nahangpan naton sing maayo ang aton asaynment pareho sa paghangop ni Jesus, malikawan naton ang pagsakdag, bisan sa aton lang hunahuna, sa bisan ano nga partido. Mahimo nga indi ini mahapos. “Ang mga tawo sa amon teritoryo nagarebelde pa gid,” siling sang isa ka manugtatap sang sirkito. “Ginapabugal gid nila ang ila pungsod, kag nagapati sila nga mas maayo kon ang magagahom sa ila amo ang ila mga kasimanwa. Maayo lang kay wala naapektuhan sini ang paghiusa sang mga kauturan bangod nangin masako sila sa pagbantala sang maayong balita sang Ginharian. Nagalaum sila nga ang makasolbar lang sang inhustisya kag sang iban naton nga mga problema amo ang Dios.”

8. Ano nga inhustisya ang ginaantos sang mga Judiyo sang panahon ni Jesus?

⁸ Ang inhustisya amo pirme ang ginahalinan sang kagamo sa pulitika. Sang panahon ni Jesus, ang pagbayad sing buhis amo ang rason kon ngaa madamo ang nag-entra sa mga partido. Ang ginhalinan sang pagrebelde ni Judas nga taga-Galilea, nga ginsambit kaina, amo ang pagparehistro sang mga tawo para masigurado sang mga Romano ang pagbayad nila sing buhis. Ang mga sakop sang Roma, lakip ang mga nagapamati kay Jesus, dapat magbayad sing madamo nga buhis para sa pagkabutang, duta, kag mga balay. Kag ang problema pa gid amo ang pagpangdaya sang mga manugsukot sing buhis. Mahimo nga ginabayaran nila ang mga opisyales sang gobierno para makatigayon sang posisyon kag ginagamit ini para makaginansia sing daku. Si Zaqueo, nga puno nga manugsukot sing buhis  sa Jerico, nagmanggaranon kay ginakilkilan niya ang mga tawo. (Luc. 19:2, 8) Madamo ang pareho sing ginahimo sa iya.

9, 10. (a) Ano ang ginhimo sang mga kaaway ni Jesus para mag-entra sia sa pulitika? (b) Ano ang matun-an naton sa sabat ni Jesus? (Tan-awa ang piktyur sa umpisa sini nga artikulo.)

⁹ Gintinguhaan sang mga kaaway ni Jesus nga paentrahon sia sa problema parte sa pagbayad sing buhis. Ang ila pamangkot parte sa isa ka denario nga ginapabayad sa mga sakop sang Roma. (Basaha ang Mateo 22:16-18.) Ginakaugtan sang mga Judiyo nga magbayad sini nga buhis kay ginapahanumdom sila sini nga sakop sila sang Roma. Gusto sang “pila ka katapo sang partido sang mga Herodes” nga pakamalauton ini ni Jesus para masumbong sia nga nagrebelde. Kon magsiling si Jesus nga dapat sila magbayad sing buhis, mahimo nga madula niya ang pagsuporta sang iya mga sumulunod.

¹⁰ Naghalong si Jesus nga indi madalahig parte sa problema sa pagbayad sing buhis. “Ihatag ninyo sa Cesar ang mga butang nga iya sang Cesar, apang sa Dios ang mga butang nga iya sang Dios,” siling niya. (Mat. 22:21) Nahibaluan ni Jesus nga madamo nga manugsukot sing buhis ang indi bunayag. Pero wala sia magpokus sa sini kundi sa mas importante pa nga butang. Nagpokus sia sa Ginharian sang Dios nga amo ang makalubad sang tanan nga problema. Gani nagpahamtang sia sing halimbawa para sa iya mga sumulunod. Indi sila dapat mag-entra sa pulitika bisan pa may rason gid nga himuon ini. Ginauna sang mga Cristiano ang Ginharian sang Dios kag ang iya pagkamatarong. Amo sini ang ila ginahimo sa baylo nga magpakamalaut sa inhustisya.—Mat. 6:33.

11. Paano naton mabag-o ang aton pagtamod sa hustisya?

¹¹ Madamo sang nagaentra sa pulitika sadto ang wala na subong nagaentra sang nangin Saksi ni Jehova sila. “Sang nakatuon ako sing social studies sa unibersidad, nag-aktibista na ako,” siling sang isa ka sister sa Great Britain. “Gusto ko pangapinan ang mga kinamatarong sang mga itom, kay grabe gid nga inhustisya ang amon naagom. Bisan pa nga pirme ako nagadaug sa mga binaisay, nasubuan gihapon ako. Wala ako makahibalo nga dapat kuhaon sa tagipusuon sang mga tawo ini nga mga pangatarungan. Pero sang nagtuon ako sa Biblia, narealisar ko nga dapat ako anay ang magbag-o. Kag isa ka puti nga sister ang nagbulig sa akon. Regular payunir na ako subong sa isa ka sign-language nga kongregasyon, kag nagatuon ako kon paano pakig-angutan ang tanan nga sahi sang tawo.”

12. Ano nga “lebadura” ang ginapalikawan ni Jesus sa iya mga disipulo?

¹² Sang panahon ni Jesus, pirme nagaupdanay ang relihion kag pulitika. Ang libro nga Daily Life in Palestine at the Time of Christ nagsiling nga ang “mga sekta sang relihion nga nagabahinbahin sa mga Judiyo mahimo mapaanggid sa mga partido.” Gani ginpaandaman ni Jesus ang iya mga disipulo: “Magbantay kamo kag mag-andam sa lebadura sang mga Fariseo kag sa lebadura ni Herodes.” (Mar. 8:15) Mahimo nga sa pagsambit niya kay Herodes, ang ginapatuhuyan niya amo ang partido sang mga Herodes. Parte sa pulitika, gusto sang mga Fariseo nga mahilway ang mga Judiyo. Ginpakita sa sinulatan ni Mateo nga ginsambit man ni Jesus sa sini nga paghambalanay ang mga Saduceo. Gusto nila nga Roma ang maggahom sa ila. Madamo sa ila ang may palangakuan sa gobierno sa Roma. Ginpaandaman ni Jesus ang iya mga disipulo nga magbantay sila sa mga panudlo, ukon sa lebadura, nga ginapatihan sining tatlo ka grupo. (Mat. 16:6, 12) Talalupangdon nga ini nga paghambalanay natabo wala lang madugay nga gintinguhaan sang mga tawo nga mangin hari nila si Jesus.

13, 14. (a) Paano nga nagaresulta sa kagamo ang mga problema sa pulitika kag relihion? (b) Ngaa indi husto nga mangin masingki bisan may inhustisya? (Tan-awa ang piktyur sa umpisa sini nga artikulo.)

 ¹³ Kon nagaupdanay ang relihion kag pulitika, mahapos lang magginamo. Gintudluan ni Jesus ang iya mga disipulo nga dapat mangin neutral gid sila. Isa ini sa mga rason kon ngaa gusto ipapatay sang puno nga mga saserdote kag mga Fariseo si Jesus. Ginkabig nila sia nga kontra sa pulitika kag relihion nga mahimo magabulos sa ila. “Kon pabay-an naton sia, sila tanan magatuo sa iya, kag ang mga Romano magakari kag magaagaw sang aton lugar kag sang aton pungsod,” siling nila. (Juan 11:48) Gani ang Mataas nga Saserdote nga si Caifas amo ang nanguna sa pagplano nga patyon si Jesus.—Juan 11:49-53; 18:14.

¹⁴ Gab-i sang ginpadakop ni Caifas si Jesus sa mga soldado. Nahibaluan ini ni Jesus, gani sang nakapanihapon na sia upod sa iya mga apostoles sa katapusan nga higayon, ginpadala niya sila sing mga espada. Bastante na ang duha para tudluan sila. (Luc. 22:36-38) Sang managob na ang gab-i, ginlabo ni Pedro ang isa ka miembro sang kadam-an. Mahimo nga naakig gid sia kay indi dapat pagdakpon si Jesus sa gab-i. (Juan 18:10) Pero ginsilingan ni Jesus si Pedro: “Itagob ang imo espada, kay ang tanan nga nagagamit sang espada mapatay sa espada.” (Mat. 26:52, 53) Ini nga leksion suno gid sa ginpangamuyo ni Jesus sang temprano pa, nga dapat mangin indi sila bahin sang kalibutan. (Basaha ang Juan 17:16.) Ang Dios lang ang dapat magdula sang inhustisya.

15, 16. (a) Paano nakabulig ang Pulong sang Dios nga malikawan sang mga Cristiano ang kagamo? (b) Ano ang makita nga kinatuhayan ni Jehova kon tan-awon niya ang kalibutan subong?

¹⁵ Amo sini ang natun-an sang isa ka sister sa nabagatnan nga Europa nga ginsambit kaina. “Nakita ko nga indi mapaluntad sang kasingki ang hustisya,” siling niya. “May masingki nga mga tawo nga nagakapatay. Kag madamo pa ang naakig. Nalipay gid ako nga matun-an sa Biblia nga ang Dios lamang ang makapaluntad sang matuod nga hustisya sa duta. Sa nagligad nga 25 ka tuig, ini lang nga mensahe ang akon ginbantala.” Gin-islan sang utod sa nabagatnan nga Aprika ang iya bangkaw sing “espada sang espiritu,” ang Pulong sang Dios, kag nagabantala sia sang mensahe sang paghidait sa iya mga kaingod, bisan ano man ang ila tribo. (Efe. 6:17) Kag pagkatapos mangin Saksi ni Jehova, ang isa ka sister sa sentral nga Europa namana sang isa ka miembro sang tribo nga iya sadto ginakaugtan. Tanan sila nga tatlo nagbag-o kay gusto nila mangin kaangay sang Cristo.

¹⁶ Importante gid para sa aton nga maghimo sini nga mga pagbag-o! Ginpaanggid sang Biblia ang katawhan sa dagat nga wala nagakanay, isa ka dagat nga wala sing paghidait. (Isa. 17:12; 57:20, 21; Bug. 13:1) Bisan pa nga nagapabahinbahin sa mga tawo ang mga problema sa pulitika amo nga nagaresulta ini sa tuman nga kasingki, ginahuptan naton ang aton paghidait kag paghiusa. Kag samtang ginatan-aw ni Jehova ang nabahinbahin nga kalibutan, nalipay sia nga makita ang paghiusa sang iya katawhan.—Basaha ang Sofonias 3:17.

17. (a) Ano ang tatlo ka paagi nga masuportahan naton ang aton paghiusa? (b) Ano ang binagbinagon naton sa masunod nga artikulo?

¹⁷ Natun-an naton nga masuportahan naton ang paghiusa sang mga Cristiano sa tatlo ka paagi: (1) Dapat magsalig kita nga tadlungon sang Ginharian sang Dios ang inhustisya, (2) wala kita nagaentra sa pulitika, kag (3) ginasikway naton ang kasingki. Pero kon kaisa ang aton paghidait ginaguba sang pagpasulabi. Binagbinagon sa masunod nga artikulo kon paano naton masolbar ini, pareho sang ginhimo sang mga Cristiano sadto sang unang siglo.