Mga Kabangdanan sang Kasingki

LAINLAIN ang kabangdanan sang kasingki. Kag sa masami, indi lang ini bangod sa isa ka butang, subong sang kaupdanan, kalingawan, ukon palibot. Madamo ang mahimo nga rason sini, lakip ang mga masunod.

Kapaslawan kag kasubo. Kon kaisa, nagasingki ang mga tawo bangod imol sila, ginapigos, ginadaugdaug, wala ginabaton sang komunidad, ukon kon pamatyag nila wala sila sing kontrol sa ila kabuhi.

Impluwensia sang grupo. Subong sang pirme naton makita sa mga sports, ang mga tawo nga ara sa tunga sang mga grupo ukon guban daw nagapinagusto na lang sa paghimo sing kasingki. Ngaa? “Indi na [nila] madumduman ang ila mga prinsipio kag mas madali na sila madala sa masingki kag agresibo nga paggawi sang iban,” siling sang libro nga Social Psychology. Ini nga mga indibiduwal, suno sa isa pa gid ka reperensia, daw mga puppet na lang, kag wala na “nagabatyag nga may salabton sila sa katilingban.”

Dumot kag kahisa. Si Cain ang una nga manugpatay sa kasaysayan sang tawo. (Genesis 4:1-8) Nahisa si Cain sa iya utod amo nga ginpatay niya ini, bisan pa ginpaandaman sia sang Dios nga kontrolon ang iya balatyagon kag ginpromisahan nga pakamaayuhon kon magtuman sia. Matuod gid ang ginasiling sang Biblia: “Kon diin ang kahisa kag huyog nga makigbais, yara ang kagamo kag ang tagsa ka malaut nga butang”!—Santiago 3:16.

 Makahulubog nga ilimnon kag pag-abuso sa droga. Ang pag-abuso sa sini nga mga butang wala lamang nagaguba sang hunahuna kag lawas kundi nagadula man sang ikasarang sa pagkontrol sa kaugalingon. Bilang resulta, ang isa nga yara sa impluwensia sang alkohol ukon droga mahimo mangin mas masingki kag mas madali maakig.

Indi estrikto nga pagpatuman sang kasuguan. “Bangud nga ang paghukom batok sa malaut nga buhat wala ginahikot sing madali, busa ang tagiposoon sang mga anak sang mga tawo natuhoy sing bug-os sa ila sa paghimo sing malaut,” siling sang Manugwali 8:11. Ang maluya, wala sing ikasarang, ukon garuk nga sistema sang hustisya nagaresulta sa kasingki, direkta man ukon indi.

Butig nga relihion. Ang relihion may labot gid pirme sa kasingki, lakip ang ginamo sang mga sekta kag terorismo. Pero indi lang mga sumulunod kag mga panatiko ang balasulon. Sang tion sang duha ka inaway sa kalibutan, ang mga miembro sang dalagku nga mga relihion—“Cristiano” kag indi-Cristiano—nagpatyanay. Sa masami may bendisyon ini sang mga lider sang ila relihion. Ini nga mga buhat ginakangil-aran gid sang Dios.—Tito 1:16; Bugna 17:5, 6; 18:24.

Bangod sang madamo nga butang nga nagasuporta kag nagapadaku sang kasingki, posible pa bala nga mangin mahidaiton ang isa ka tawo subong? Huo, subong sang makita naton sa masunod nga artikulo.

[Kahon sa pahina 6]

ANG KASINGKI NAGAGIKAN SA SULOD

Mahimo nga madamo sing kabangdanan ang kasingki, pero ang panguna nga rason sini nagagikan sa sulod naton. Paano? Si Jesucristo nga nakahangop gid kon ano ang ara sa tagipusuon sang tawo, nagsiling: “Gikan sa tagipusuon sang mga tawo, nagagua ang makahalalit nga mga pangatarungan: pagpakighilawas, pagpangawat, pagpatay, panghilahi, paghamkon, malaut nga buhat, pangdaya, lugak nga paggawi, mahisaon nga mata, pagpasipala, pagkamatinaastaason, pagkadimakatarunganon.” (Marcos 7:21, 22) Ginapabaskog naton ining sayop nga huyog kon sulitsulit kita nga nagatan-aw, nagapamati, kag nagapamensar sang malain nga mga butang.—Santiago 1:14, 15.

Pero, kon pun-on naton ang aton hunahuna sang maayo nga mga butang, pareho sang ginsambit sa pahina 8, ginapaluya kag ‘ginapatay’ naton ang malain nga mga handum kag ginapabaskog ang maayo. (Colosas 3:5; Filipos 4:8) Buligan kita dayon sang Dios nga “mapabaskog ang [aton] pagkatawo sa sulod.”—Efeso 3:16.

[Kahon sa pahina 7]

ANG KASINGKI NAGAPALIBOG SA MGA EKSPERTO

Ngaa may mga pungsod nga mas mataas sing 60 porsiento ang ginareport nga pagpamatay? Ngaa pirme na lang may inaway kag kasingki? Madamo ang makalilibog nga pamangkot, pero diutay lang ang makapakumbinsi nga sabat.

Nagapati ang pila ka researcher nga ang kaimulon kag indi pag-alalangay ginabangdan sang kasingki. Suno sa pila ka estadistika, mga 90 porsiento sang tanan nga kamatayon bangod sa kasingki, lakip ang paghikog, natabo sa imol nga mga pungsod. Sa masami mas mataas man ang krimen sa imol nga mga komunidad sa mga siudad. Pero matuod gid bala nga masingki ang mga imol? Ukon indi ayhan nagaantos sila sang kasingki bangod ang ila komunidad wala sing inuggasto sa pagpatuman sang kasuguan? May mga lugar man pareho sang Calcutta, India, diin minilyon ang sobra gid kaimol. Pero ang Calcutta isa sa mga lugar sa kalibutan nga may pinakamanubo nga report sang pagpatay.

Ang iban naman nagapati nga bangod mas mahapos na matigayon ang mga armas, mas masingki man ang mga tawo. Matuod gid nga mas makatalagam ang masingki nga tawo kon may armas sia. Pero ngaa may mga komunidad nga mas madamo ang masingki nga mga tawo? Nagapalibog gid ini sa mga eksperto.