Mga Kabangdanan sang Inhustisya

I-PLAY

Mga Kabangdanan sang Inhustisya

HALOS duha ka libo ka tuig na ang nagligad, sibu nga ginsugid sang Biblia kon ano ang mangin batasan sang mga tawo sa aton panahon. Ini nagsiling: “Sa katapusan nga mga adlaw magaabot ang makahalanguyos nga mga tion nga mabudlay atubangon. Kay ang mga tawo mangin mahigugmaon sa kaugalingon, mahigugmaon sa kuarta, . . . di-mapinasalamaton, di-mainunungon, wala sing kinaugali nga pagpalangga, indi magsugot sa bisan ano nga kasugtanan, . . . wala sing gugma sa kon ano ang maayo, maluib, matig-a sing ulo, nagapahambog, mahigugmaon sa kinasadya sa baylo nga mahigugmaon sa Dios.”—2 Timoteo 3:1-4.

Halos tanan magaugyon nga ining malain nga mga batasan kinaandan na subong. Makita ini karon sa kakagod, diskriminasyon, pagkawala sing pasunaid sa iban, korapsion, kag tuman ka daku nga antad sang imol kag manggaranon. Binagbinagon naton ini sing isaisa:

KAKAGOD. Kon kaisa makabati kita sang mga ekspresyon kaangay sang “Ang kakagod mapuslanon” ukon “Ang kakagod maayo.” Pero indi ina matuod kay ang kakagod makahalalit gid. Amo ini ang rason kon ngaa ang iban nagapanonto kag nagapataka sa pagpanghulam sang kuwarta. Nagaresulta ini sa pagpamigado kag kahalitan sang madamo nga tawo. Matuod, ang pila sa mga biktima makagod man. Pero may mga biktima man nga inosente, nga ang pila sa ila nadulaan sang puluy-an kag pension.

DISKRIMINASYON. Ang iban nagahukom sa tawo base sa iya rasa, kolor, sekso, tindog sa komunidad, ukon relihion. Halimbawa, ang isa ka komite sang United Nations nagreport nga sa isa ka pungsod sa Bagatnan nga Amerika, isa ka nagabusong nga babayi ang napatay sa ospital bangod ginpabay-an sia sa isa ka pasilidad kay pigado sia kag lain ang iya rasa. Ang diskriminasyon may mas malala pa nga mga resulta, pareho sang pagpapas sa rasa.

PAGKAWALA SING PASUNAID SA IBAN. Ang Handbook of Antisocial Behavior nagsiling: “Kada tuig, linibo ka pamilya ang nagakabungkag, madamo nga kabuhi ang nagakaguba, kag minilyon ka dolyar ang nawasi bangod ang mga tawo wala sing pasunaid sa iban. Tuman ka lapnag ang kapintas kag pagpanakit sa karon, amo nga indi katingalahan nga tawgon sang mga historian ang hingapusan sang ika-20 nga siglo indi bilang ‘Space Age’ ukon ‘Information Age’ kundi ‘Antisocial Age’—ang dag-on nga ang mga tawo wala na nagapasunaid sa iban.” Sugod sang ginbalhag ini nga libro sang 1997, wala gihapon sing pag-uswag sa mga paggawi kag batasan sang mga tawo.

KORAPSION. Ang isa ka report parte sa korapsion sa Bagatnan nga Amerika nagsiling nga sa sulod sang pito ka tuig, sobra sa 81 porsiento sang 4 ka bilyon ka dolyar (U.S.) nga pundo para sa departamento sang ikaayong lawas sang isa ka probinsia ang wala nahibaluan kon diin nagkadto. Ang kuwarta nga “gamiton kuntani sa pagpakay-o sang mga ospital, klinika, kag mga health center sa probinsia,” wala kitaa, siling sang magasin nga The Public Manager.

TUMAN KA DAKU NGA ANTAD SANG IMOL KAG MANGGARANON. Sang 2005, halos 30 porsiento sang tuigan nga ginakita sang Britanya “ang iya lang sang 5% sang may pinakadaku nga kita,” suno sa Time nga magasin. Nagsiling man ini nga “sobra sa 33% sang kabilugan nga ginakita sang Amerika ang iya lang sang 5% sang may pinakadaku nga kita.” Sa bilog nga kalibutan, mga 1.4 ka bilyon ka tawo ang nagasueldo sing 1.25 dolyar (U.S.) ukon kubos pa kada adlaw, kag 25,000 ka kabataan ang nagakapatay kada adlaw bangod sa kaimulon.

May Solusyon Pa Bala sa Inhustisya?

Sang 1987, ang anay primer ministro sang Australia naghimo sing tulumuron nga sa 1990 wala na sing imol nga bata sa Australia. Pero wala gid ini matuman. Sang ulihi, ginhinulsulan sang primer ministro nga naghimo sia sini nga tulumuron.

Bisan ano pa ka gamhanan, manggaranon, ukon impluwensiado ang isa ka tawo, tawo lang sia gihapon kag indi makadula sang inhustisya. Ang matuod, bisan ang gamhanan nga mga tawo nagaantos man sing inhustisya, pagtigulang, kag kamatayon. Nagapahanumdom ini sa aton sang ginsiling sang Biblia:

“Wala sa tawo nga nagalakat sa pagmando sang iya mga tikang.”—Jeremias 10:23.

“Dili kamo magsalig sa mga principe, . . . nga sa iya wala sing bulig.”—Salmo 146:3.

Kon patihan naton ini, indi kita magbatyag sing kapaslawan kon ang pagpaninguha sang tawo indi magmadinalag-on. Kon amo, wala na bala sing solusyon ang inhustisya? Indi. Ipakita sa katapusan nga artikulo sini nga serye nga dali na lang dulaon ang inhustisya sa sini nga kalibutan. Pero samtang wala pa ini, may mahimo kita. Puede naton usisaon ang aton kaugalingon: ‘Puede bala ako mangin mas makatarunganon sa akon pagpakig-angot sa iban? May dapat pa bala ako pauswagon?’ Sabton naton ina sa masunod nga artikulo.

[Mga Retrato sa pahina 4, 5]

A. Gin-aresto sang mga pulis sa China ang isa ka lalaki nga nagkastigo sang mga tawo nga lain sing etniko nga grupo

B. Pagpangawat kag pagpangguba sang mga establisimiento sa London, England

C. Makaluluoy nga kahimtangan sa refugee camp sa Rwanda

[Credit Lines]

MAGMATA!