Ngaa Maparat ang Dagat?

KON ang tanan nga asin sa dagat laptahon sing alangay sa bug-os nga duta, magataas ini sing kapin sa 150 metros—mga 45 ka panalgan nga bilding kataas! Diin naghalin inang tanan nga asin, kay madamo man sing tab-ang nga tubig halin sa mga sapa kag mga suba ang sigesige nga nagailig sa kadagatan? Natukiban sang mga sientipiko ang pila ka ginhalinan sini.

Ang isa ka ginhalinan sini amo ang duta nga ginatindugan naton. Samtang ginasalupsop sang duta kag mga igang ang tubig sang ulan, ginatunaw sini ang magagmay nga mga mineral lakip na ang asin kag ang iban pa nga mga kemikal sini, kag ginadala ini sa dagat paagi sa mga sapa kag mga suba (1). Ini nga proseso ginatawag nga weathering. Sa pagkamatuod, diutay lamang katama nga asin ang yara sa tubig nga tab-ang, amo nga indi naton ini masaboran.

Ang isa pa ka ginahalinan amo ang mga mineral nga nagapatubas sing asin nga yara sa crust (solido kag pinakaibabaw nga anib) sang duta sa idalom dagat. Ang tubig nagalusot sa salog sang dagat paagi sa mga litik, nangin tuman kainit, kag nagabalik sa kadaygan nga may dala nga natunaw nga mga mineral. Ginabuga sang mga hydrothermal vents—nga ang iban nangin mga geyser sa idalom dagat—ang nagsamo nga tubig kag natunaw nga mga mineral pakadto sa dagat (2).

Sa baliskad naman nga proseso nga may amo gihapon nga resulta, ang mga bulkan sa idalom dagat nagabuga sing madamo katama nga mainit nga mga bato, nian ining mga bato nagapagua naman sing mga kemikal sa tubig (3). Ang hangin isa man sa ginahalinan sang mineral, nga nagadala sing mga partikulo gikan sa duta pakadto sa dagat (4). Bangod sining tanan nga proseso, yara sa dagat ang halos tanan nga elemento nga nakilal-an. Apang, ang panguna nga bahin sang asin, amo ang sodium chloride—ang kinaandan nga asin nga ginagamit sa pagkaon kag pagluto. Ang tubig  sang dagat maparat bangod 85 porsiento sini natunaw nga mga asin.

Ngaa Wala Nagabag-o ang Kadamuon sang Asin?

Ang mga asin nagsupot sa dagat bangod ang tubig nga nagaalisngaw halin sa dagat halos puro. Ang mga mineral nagakabilin sa dagat. Sa amo man nga tion, sigesige ang pagsulod sang mga mineral sa dagat; apang, wala gihapon nagabag-o ang kadamuon sang asin sa dagat nga mga 35 ka bahin sa kada isa ka libo ka bahin sang tubig-dagat. Busa, maathag nga halos palareho lang nga kadamuon sang asin kag sang iban pa nga mga mineral ang nagadugang kag nagabuhin. Nagapautwas ini sing pamangkot, Diin nagakadto ang mga asin?

Madamo nga bahin sang asin ang nagasalupsop sa lawas sang buhi nga mga organismo. Halimbawa, ginakaon sang mga coral polyp, pakinhason, pasayan, kag mga kasag ang calcium, isa ka bahin sang asin, para sa ila mga alukaba kag mga tul-an. Ginakuha sang magamay katama nga mga alga nga ginatawag diatom, ang silica sa tubig-dagat. Ginakaon sang mga bakterya kag sang iban pa nga mga organismo ang natunaw nga organiko nga mga bahin. Kon ining mga organismo mapatay ukon makaon sang iban, ang mga asin kag mga mineral sa ila mga lawas magalugdang sa salog sang dagat subong higko (5).

Ang madamo nga asin nga indi madula paagi sa biokemiko nga mga proseso ginadula sa iban nga paagi. Halimbawa, mahimo nga may upod nga asin ang lunang kag iban pa nga mga materyal gikan sa duta nga nagakadto sa dagat paagi sa mga suba, tubig sang ulan, kag mga abo nga halin sa bulkan kag mahimo ginadaldal ini sa salog sang dagat. May mga asin man nga nagatapik sa mga igang. Busa, paagi sa nanuhaytuhay nga proseso, madamo nga asin ang nagalugdang sa salog sang dagat (6).

Madamo nga mga manugpanalawsaw ang nagapati nga ginakumpleto sang geopisiko nga mga proseso ini nga siklo sa sulod sang malawig katama nga tion. Ang crust sang duta ginahuman sang dalagku katama nga mga plato. Ang pila sini nagabungguanay sa mga subduction zone, diin ang isa ka plato nagapaidalom kag nagalugdang sa mainit nga mantil. Sa masami, ang mas mabug-at nga pang-dagat nga plato amo ang nagapaidalom sa mas mamag-an nga katupad nga kontinental nga plato, kag sa amo man nga tion ginadala sini ang madamo katama nga naglugdang nga mga asin nga kaangay sang isa ka daku katama nga kombeyor. Sa sining paagi, ang daku nga bahin sang crust sang duta amat-amat nga nagaresiklo (7). Ang mga linog, bulkan, kag mga guhab sang duta amo ang tatlo ka ebidensia sini nga proseso. *

Makatilingala nga Pagkawalay Pagbag-o

Ang kaparat sang dagat nanuhaytuhay sa kada  duog kag kon kaisa, depende ini sa panahon. Ang pinakaparat nga wala makibon nga tubig yara sa Persian Gulf kag sa Dagat nga Mapula , diin madasig katama ang ebaporasyon. Ang mga rehiyon sang dagat nga ginailigan sang tab-ang nga tubig gikan sa dalagku nga mga suba ukon pirme ginaulanan indi tanto kaparat sangsa kinaandan. Amo man ang tubig-dagat nga malapit sa nagakatunaw nga mga yelo gikan sa North Pole kag South Pole, kay ini tab-ang nga tubig nga nagyelo. Kabaliskaran naman sini, kon magporma ang mga yelo, ang mga tubig-dagat sa palibot nangin mas maparat. Apang, sa kabilugan, ang kaparat sang dagat wala gid pagbag-o.

Halos wala man nagabag-o ang pH sang tubig-dagat, nga amo ang takus sang asido ukon alkaline sang isa ka substansia, nga ang neutral 7. Ang pH sang tubig-dagat yara sa ulot sang 7.4 kag 8.3, nga medyo mataas ang alkaline. (Ang dugo sang tawo may pH nga mga 7.4.) Kon ang pH magnubo ukon magtaas pa sa ginhinambitan, ang dagat mabutang sa katalagman. Sa katunayan, amo sini karon ang ginakahadlukan sang mga sientipiko. Ang kalabanan nga carbon dioxide nga ginadugang sang mga tawo sa atmospera nagakadto sa dagat, diin nagasimpon ini sa tubig kag nagaporma nga carbonic acid. Busa amat-amat nga ginapadamo sang mga tawo ang asido sa dagat.

Madamo sang mga mekanismo nga nagabulig agod mahuptan ang normal nga nibel sang kemikal sang tubig-dagat ang wala gihapon mahangpan sing bug-os. Walay sapayan sini, ginapadaku sang aton natun-an ang masangkad katama nga kaalam sang Manunuga, nga nagaulikid gid sa iya binuhatan.—Bugna 11:18.

[Nota]

[Diagram/​Mga retrato sa pahina 16, 17]

(Para sa aktual nga pormat, tan-awa ang publikasyon)

Ulan

1 Mga mineral sa mga igang

2 Hydrothermal

3 Paglupok sang bulkan sa idalom-dagat

4 Hangin

DAGAT

SALOG SANG DAGAT

CRUST SANG DUTA

5 Mga diatom

6 Abo halin sa bulkan

7 SUBDUCTION ZONE

[Credit Lines]

Vent: © Science VU/Visuals Unlimited; eruption: REUTERS/Japan Coast Guard/Handout

Diatoms: Dr. Neil Sullivan, USC/NOAA Corps; volcano photo: Dept. of Interior, National Park Service

[Kahon/​Diagram sa pahina 18]

Mga Asin sa Dagat

Bisan pa kapin na sa isa ka siglo nga ginatun-an sang mga sientipiko ang dagat, wala nila gihapon nahibaluan ang tanan nga kemikal nga komposisyon sini. Apang, napain nila ang nanuhaytuhay nga mga bahin sang natunaw nga asin kag ginbanabana ang ila proporsion. Ang pila sa mga bahin sini amo ang:

[Diagram]

55% Chloride

30.6 Sodium

7.7 Sulfate

3.7 Magnesium

1.2 Calcium

1.1 Potassium

0.4 Bicarbonate

0.2 Bromide

kag iban pa, subong sang borate, strontium, kag flouride.

[Kahon/Retrato sa pahina 18]

Mas Maparat Sangsa Dagat

Ang iban nga tubig nga masapwan sa interyor nga bahin sang duta mas maparat pa sangsa dagat. Ang panguna nga halimbawa sini amo ang Patay nga Dagat, ang pinakaparat nga linaw sa bug-os nga duta. Ang tubig nga nagailig sa Patay nga Dagat, nga ginatawag nga Dagat Asin sang panahon sang Biblia, nagadala sing natunaw nga mga asin kag iban pa nga mga mineral. (Numeros 34:3, 12) Bangod ang baybay sang Patay nga Dagat amo ang pinakamanubo nga mamala nga lugar sa duta, ang tubig makahalin lamang sa sini sa isa ka paagi—paagi sa ebaporasyon, nga nagabuhin sang nibel sang dagat tubtob sa 25 milimetros kada adlaw kon tingadlaw.

Tungod sini, ang kadamuon sang asin nga yara sa naibabaw nga bahin sang tubig mga 30 porsiento—halos napulo ka pilo nga mas maparat sangsa Dagat Mediteraneo. Bangod mas nagabug-at ang tubig kon maparat ini, ang mga nagalangoy sa sini wala nagalugdang. Sa katunayan, mahimo sila makahigda sa tubig kag magbasa sing periodiko bisan wala sing salbabida.

[Kahon sa pahina 18]

Ang Asin Nagabulig sa Pagtinlo sa Hangin

Suno sa pagpanalawsaw, ginapunggan sang mga partikulo sang polusyon sa hangin ang pagtulo sang mga ulan gikan sa mga panganod nga yara sa ibabaw sang duta. Apang, ang mga panganod nga yara sa ibabaw sang dagat, bisan pa puno ini sing polusyon makapagua gihapon sang ulan. Ini bangod sang mga partikulo sang asin sang dagat nga yara sa hangin nga naghalin sa pagtamsak sang mga balod sa dagat.

Ang magamay nga tulo sang tubig nga nagatapik sa mga partikulo sang polusyon sa atmospera tuman kagamay amo nga indi ini mahulog subong ulan; gani, nagapautaw-utaw lamang ini sa hangin. Ang mga asin sang dagat nga yara sa hangin nagatapik sa sining magamay nga mga partikulo kag sa amo nagaporma ini subong dalagku nga mga partikulo. Amo ini ang nangin ulan kag nagabulig sa pagdula sing mga polusyon sa atmospera.