Ang Aton Nahalitan nga Duta

SANG 1805, nakaabot ang bantog nga mga manuglagulad nga sanday Meriwether Lewis kag William Clark sa Columbia River sa ginatawag karon nga Washington State, E.⁠U.⁠A.⁠ * Ang labi gid nila nga natalupangdan sangsa suba mismo amo ang tuman kadamo nga salmon sa sini. “Ang kadamuon sining isda daw indi mapatihan,” sulat nila sa ila rekord sang paglakbay. “Tuman kadamo sang luta sini, kag nagakasampay sa pangpang, amo kon ngaa nga ginapamulot na lang ini sang mga Indian, ginapakas, kag ginabulad sa mga papag.” Sa pagkamatuod, tuman gid kadamo sang salmon amo nga ginabulad na lang ini sang mga Indian para igatong!

Apang tuhay na ang kahimtangan karon. “Kapin na sa isa ka dekada nga nahibaluan sang mga sientipiko nga nagakasambot ang isda sa kadagatan,” siling sang isa ka report sa Newsweek. Halimbawa, ginabulubanta nga sa North Atlantic, 90 porsiento sang salmon ang wala na.

Apang indi lamang ang isda ang ginakulang. Ang duna nga mga manggad, subong sang kinaugali nga mga gatong, mineral, kag mga produkto sa kagulangan, nagakaubos sa makahalawhaw nga kadasigon. Ang World Wildlife Fund nagareport nga 30 porsiento sang duna nga mga manggad sang duta ang naubos sa ulot sang 1970 kag 1995. Ang pagtipon sang mga manggad sang duta masami nga may duha ka epekto, ang isa mapuslanon, kag ang isa naman makahalalit, kay ang mga pamaagi agod himuon ini nagaguba sang kinaugali.

Ang pila ka tawo naghinakop nga bangod tawo ang nagtuga sini nga mga problema, sia man ang makalubad sini. Sa paghinambit sang isa ka halimbawa, sining nagligad nga mga tinuig nagnubo ang polusyon sa hangin sa madamong industriyalisado nga mga siudad. Nagapakita bala ini nga sarang makontrol sang mga tawo ang kahimtangan?

[Nota]

[Picture Credit Line sa pahina 3]

© Kevin Schafer/CORBIS