Pagbantay sa Kalibutan

Naglayag ang Plastik nga mga Bibi

Sang Enero 1992 nakasumalang sing mabaskog nga bagyo ang isa ka barko nga nagalakbay halin sa Hong Kong pa Estados Unidos kag nawasi ang 29,000 ka plastik nga mga bibi nga karga sini, paathag sang pamantalaan nga Frankfurter Allgemeine Zeitung sa Alemanya. Ang una nga mga bibi nga naanod sa baybayon nagsampay sa Isla sang Baranof, Alaska, sang Nobiembre 1992. Ang iban nakita duha ka tuig matapos ang bagyo “sa nagalutaw nga yelo sa aminhan sang Bering Strait.” Ginapaabot nga makalab-ot man ining mabakod nga mga hampanganan sa baybayon sang New England sa Aminhan nga Amerika. Makawiwili nga nakabulig ini nga aksidente sa mga sientipiko, ginpamatud-an ang ila teoriya nga ang dagat nagailig “halin sa Pasipiko padulong sa Arctic Ocean kag Atlantiko,” siling sang pamantalaan.

Nagasugal nga mga Ginang Sang Puluy-an

Sa Britanya “madamo nga mga ginang sa puluy-an ang nagakagiyan sa pagsugal paagi sa Internet, inoras nga nagasugal kada adlaw kag nalubong sa utang,” report sang Sunday Telegraph sa London. Ang mga babayi nga nagapangalag-ag sa pagsulod sa mga duog diin nagapatad ang mga tawo nakasapo nga mas mahapos magsugal sa Internet. Isa pa, mahimo nila ilakip sa ila matag-adlaw nga rutina sa puluy-an ang pagsugal. Madamo ang nagakagiyan, apang bangod daw ginapakalain ang mga babayi nga nagasugal, masami nga wala sila nagaako. Suno sa pamantalaan, si Propesor Mark Griffiths, sang University of Nottingham, nagsiling nga ang pagsugal sa Internet isa ka “daku nga pagbag-o sa kultura nga nagatugot sang pagsugal sa puluy-an ukon sa ulubrahan sa baylo nga sa mga casino.” Nagsiling man sia: “Kon ikaw isa ka problema nga sugarol, . . . mahimo gid nga indi ka pasudlon sa mga casino. Sa Internet, wala sing bantay.”

Mas Madamo nga Pamatan-on nga Nagapuyo sa Kalye

“Nagadamo ang mga pamatan-on nga nagapuyo sa mga kalye sang Madrid,” report sang Ingles nga edisyon sang El País, isa ka inadlaw nga pamantalaan sa Espanya. Suno sa pagtuon sang isa ka unibersidad, “mga 1,250 sa 5,000 ka tawo nga wala sing puluy-an sa Madrid ang ubos sa edad nga 20 anyos sang nadulaan sila sing puluy-an.” Ginpakita sang pagtuon nga “ang kalabanan sining walay puluy-an nga mga pamatan-on naghalin sa naguba nga mga pamilya kag masubo gid ang ila kabuhi.” Ang matuod, “duha sa kada tatlo ka pamatan-on ang kabataan sang mga alkoholiko ukon mga nagaabuso sa droga kag amo man nga kadamuon ang ginhimuslan sang isa ka katapo sang pamilya.” Si Manuel Muñoz, awtor sang report, nagsiling nga “nagakalusod na ang tradisyunal nga pagtamdanay sang pamilya nga kinaandan sa kultura sa mga duog malapit sa Mediteraneo.”

Nagalapnag ang Gonorrhea sa Canada

“Pagligad sang 20 ka tuig nga pag-usmod, nagdamo ang mga tawo nga nagbalatian sang gonorrhea sing kapin sa 40 porsiento sang nagligad nga lima ka tuig,” siling sang Vancouver Sun sa Canada. Ang gonorrhea isa ka balatian nga ginaliton paagi sa sekso nga mahimo bangdan sang pagkabaw-as kag “mahimo maglaton paagi sa dugo pakadto sa mga lutalutahan, nagatuga sing palanghubag ukon palamanog, ukon ‘gonococcal arthritis.’ ” Isa pa, ang bakterya nga ginabangdan sang gonorrhea nagabato sa “bisan ano nga ibulong sa sini,” siling sang Sun. Isa pa nga ginakahadlukan amo nga “ang paglapnag sang gonorrhea mahimo magresulta sa mas madamo nga magabalatian sing HIV, bangod ang pagbalatian sing bisan ano nga impeksion nga ginaliton paagi sa sekso nagapadaku sang posibilidad nga malatnan, ukon manglaton, sing virus sang AIDS.” Ang matuod, ang mga doktor naghunahuna nga naglapnag ang gonorrhea bangod nagbuhin ang kahadlok sa HIV. “Indi na tanto nagahalong ang mga tawo kon sin-o kag kon pila ka tawo ang ila ginahuliran,” siling ni Dr. David Fisman, isa ka espesyalista sa mga impeksion nga ginaliton paagi sa sekso.