Ang Pinasahi nga talaguan sang Alak sa Moldova

SUNO SA MANUNULAT SANG MAGMATA! SA MOLDOVA

NAHAMTANG mga 80 ka metro sa idalom-duta sang Cricova, isa ka banwa malapit sa Chişinău, nga kapital sang Moldova, amo ang 120 kilometros-kalaba nga nagasinangasanga kag himo-sang-tawo nga mga tanel. Ginmina anay ang bato nga apog gikan sa sining madulom nga mga lungib.

Apang, sa sulod sang nagligad nga 50 ka tuig, ginatago sa mabugnaw nga mga talaguan sa idalom-duta ang pila sang pinakaali nga mga alak sa Europa. Ang kapin sa 60 kilometros sang mga tanel sa minahan sadto puno sing nagailidas nga mga bariles kag mga botelya. Sarang makatago sing 350 milyones ka litro nga alak, ginasiling nga amo ini ang pinakadaku nga talaguan sang alak sa bagatnan-nasidlangan nga Europa.

Pagpadayon sa Dumaan nga Tradisyon

Ang Moldova maayo gid nga talamnan sing ubas nga pungsod. Ang lokasyon sini pareho sa kahimtangan sang bantog nga manugprodukto sing alak nga probinsia sang Burgundy sa Pransia kag may hustuhan lang nga klima nga nagapainit-init sang mauya nga duta sini. Ang pagprodukto sing alak sa Moldova nagsugod pa sang 300 B.⁠C.⁠E., sang ang Griego nga mga negosyante una nga nagdala sing tanom nga ubas sa sining pungsod. Sa nagsunod nga mga siglo, ang tradisyon sang pagprodukto sing alak nagpadayon, bisan pa ang pungsod ginsakop sang mga Goth, mga Hun, kag nagkalainlain nga feudal lord.

Ginkontrol sang Ottoman Empire ang pungsod sang ika-16 tubtob ika-18 nga siglo kag bangod sang relihion ginpalas-ay nila ang pagprodukto sing alak. Apang, sang ika-19 nga siglo, gin-angkon sang Ruso nga mga czar ang pungsod kag ginpasanyog nila ang industriya sang alak. Nag-importar sila sing mga bariedad sang ubas halin sa Pransia, kag nagdamo ang tanom nga mga ubas. Pagkatapos sang ikaduha nga bug-os kalibutan nga inaway, ang bag-o nga panguluhan nga may bug-os nga poder sa Moldova, ang Unyon Sobyet, sistematiko nga nagpauswag sang industriya sa alak. Sa katunayan, ginhimo sini ang Moldova nga manugpatubas-alak-kag-prutas nga kapital sang bug-os nga Unyon Sobyet. Ang mga Sobyet amo ang una nga nakatukib sining mga tanel subong maayo gid nga talaguan sing alak. Upod ka sa amon sa paglibot sa sining pinasahi nga talaguan sing alak kag hibalua ang pila ka sekreto sini.

 Pasulod sa Banwa sa Idalom sang Duta

Samtang nagapasulod ang amon salakyan sa hilimuan sing alak, natalupangdan namon ang torre sa entrada, nga bahin sang isa ka tinukod nga gintabas sa bato nga apog. Ang tinukod kaangay sa kamalig sang mga Pranses. Apang, ini nga tinukod wala gid nagahatag sing ideya tuhoy sa daku kaayo nga konstruksion sa idalom sang duta. Nakita namon malapit sa mayor nga gawang ang masangkad nga baba sang tanel kag nakibot kami sa kadakuon sini. Mahapos nga makasugat-anay ang duha ka trak.

Nagdulhog ang amon awto pasulod sa sining nagasinangasanga nga tanel, kag pagligad lamang sang pila ka minuto, may naggiya sa amon nga babayi sa paglibot. Narealisar namon nga kon wala sia, madali gid kami magtalang bangod sang madamo nga mga kurbada sa sining nagasinangasanga nga tanel.

Ang isa sa amon namangkot, “Ano ang ginhimo sa apog nga bato nga ginmina diri sadto?”

“Gingamit ini sa mga proyekto nga konstruksion sa Chişinău,” sabat niya. “Maayo nga materyales sa pagtukod ang apog nga bato, bangod maayo ini nga insulasyon kag may kinaiya ini nga nagabuhin sang gahod.”

Samtang nagadulhog kami mga 70 metros sa idalom-duta, medyo nagadulom ang mga suga sa tanel, amo nga daw mahagnop ini. Nagdulog kami sa ginsang-an nga dalan, diin madamo nga dalan ang nagapadulong sa nagkalainlain nga direksion kag sa magtimbang nga kilid sini may malaba nga idas sang dalagku nga mga bariles sang alak. Natalupangdan namon nga ang mga dalan ginhingadlan suno sa sahi sang alak. Ang Pinot, Feteasca, kag Cabernet pila lamang sa mga ngalan nga nagpukaw sang amon imahinasyon.

Ginsugiran kami sang amon giya nga ang oak nga mga bariles panguna nga ginagamit sa paghimo sing wala nagabukal nga alak, samtang ang mas magamay nga metal nga mga bariles ginagamit sa paghimo sing nagabukalbukal nga mga alak. Diutay lang ang nakita namon nga mga trabahador, amo nga namangkot kami kon daw ano kadamo ang trabahador nila. Nagsabat sia: “Mga 300 ang empleyado namon diri. Sa bug-os nga tuig nagasuksok sila sing mainit-init nga panapton bangod sang matugnaw nga temperatura. Nagapati ang amon mga trabahador nga indi lamang ini maayo para sa alak kundi nagapahoben  man ini sa tawo, gani wala sing kaso sa ila ang tugnaw.”

Ang hilimuan sang nagabukalbukal nga alak amo ang masunod namon nga ginkadtuan. Nakita namon ang ginatos ka botelya nga ginpatabuli kag ginpahilay sa 30-degree nga anggulo. Ginsugiran kami: “Kon ginapahilay ang mga botelya sa sini nga anggulo, ang lalod naglugdang sa ibabaw sang duol. Pagkatapos sini, madasig nga ginailada ang duol. Nian mahapos kuhaon ang duol upod ang mga lalod, kag mahimo na dayon ibutang ang permanente nga takop nga duol.”

Sang ulihi nakalab-ot kami sa bodega sang ali nga mga alak. Ang amon giya nagsiling: “Kapin sa isa ka milyon nga botelya sang ali nga mga alak ang ginatago diri. Halos tanan nga pungsod sa Europa nga nagaprodukto sing alak nagapatago sang ila pinakaali nga mga alak sa amon mga talaguan sa idalom sang duta. Ang pinakadugay nga alak amo ang sang 1902, isa ka botelya sang alak nga ginhimo agod gamiton sa Judiyong Paskua nga selebrasyon gikan sa Jerusalem. Sang nagligad lang nga pila ka tuig, may naghingyo nga baklon niya ini sa bili nga $100,000. Apang, wala ini ginbaligya sa iya. Ang botelya sang alak maathag nga indi mapresyuhan.”

Ginsugiran man kami nga ang mga alak sa botelya sa sini nga duog kinaandan nga ginatago nga pirme madulom, luwas sa pila ka minuto nga may nagakadto nga mga grupo. Samtang ginatan-aw namon ang mga etiketa sang yab-ukon nga mga botelya, narealisar namon nga ang kalabanan nga mga alak mas magulang pa sa amon!

Ang paglibot nagatapos sa tililawan-alak nga mga hulot. Ang pinakadaku ginatawag nga Presidential Banquet Hall. May yara ini solido nga kahoy nga lamesa kag mga siya, nga makapapungko sing 65 ka tawo. Sang panahon sang mga Sobyet, gingamit ini nga hulot para sa opisyal nga mga bangkete sang Estado. Sa karon, ining masanag kag masili sing duag nga hulot ginagamit gihapon para sa opisyal nga mga pagtilipon sang Estado.

Ang Sala Casa Mare (Hulot Para sa Bisita) makapapungko sing 15 ka tawo kag ang mga kasangkapan kag kagamitan estilo Moldovanhon, samtang ang Bottom of the Sarmatic Sea Banquet Hall makapaigo sing 10 ka tawo nga magtilaw inom kag magkaon sa pabilog nga lamesa. Ang labing makawiwili nga bahin sining hulot amo ang kisame sini. Ini nga hulot isa anay ka kuweba sa idalom sang tubig, kag ang nagtig-a na nga mga pakinhason kag iban pa nga mga nagkalabilin sang mga kabuhi sa dagat makita sing maathag. Ginpahanumdom kami sang amon giya nga ang bug-os nga modernong-adlaw nga Moldova yara sang una sa “idalom sang Sarmatic Sea.”

Ang mga oak tree nga nagapanubo sa amo nga duog amo ang ginakuhaan sang kahoy nga ginhimo nga mga kasangkapan sa tanan sini nga hulot, pati na sa Yury Gagarin Banquet Hall. Ining bantog nga astronot nagkadto sa Cricova sang Oktubre 8-9, 1966. Nagsulat sia nga nagapasalamat, nagasiling nga ‘bisan ang labing pislian nga tawo makakita diri sing alak nga magustuhan niya.’

Ang amon giya nagsiling: “May mga bisita kami gikan sa kapin sa isa ka gatos ka pungsod sa sulod sang 50 ka tuig nga nagluntad ining talaguan sing alak. Sang panahon sang Sobyet ang nagabukalbukal nga mga alak kilala subong champagne sang Sobyet. Pila lamang ang nakahibalo nga naghalin ini sa Moldova. Ginabaligya namon karon ang nagabukalbukal nga alak nga may ngalan nga Cricova, kag may yara kami pula kag puti nga sahi.” Ginpasalamatan gid namon ang madamo nga detalye nga ginsugid niya sa amon kag ang paggiya niya sa amon paglibot.

Samtang nagabiya kami sa sining nagasinangasanga nga tanel, pamatyag namon daw naghalin kami sa lain nga kalibutan. Mainit kag mapaang sa gua. Wala gid sing panganod sa kalangitan. Sang pabalik na kami sa Chişinău, nalabayan namon ang daw wala katapusan nga idas sang matambok nga ubasan nga puno sing mga bunga nga mahimo na ipuon.

[Mga mapa sa pahina 29]

(Para sa aktual nga pormat, tan-awa ang publikasyon)

UKRAINE

ROMANIA

MOLDOVA

Chişinău

[Retrato sa pahina 28]

Ang Cricova Winery, kag ang torre sini sa entrada

[Retrato sa pahina 28]

Isa sa mga ngalan sang dalan sa 120-kilometros nga nagasinangasanga nga tanel sa idalom sang duta

[Retrato sa pahina 28]

Tanel diin nagasulod ang mga salakyan padulong sa mga talaguan sing alak

[Retrato sa pahina 28]

Kapin sa isa ka milyon ka botelya sang ali nga alak ang ginatago diri