Makawiwili nga Pagduaw sa Olympic National Park

BANGOD nagdaku malapit sa orihinal nga Mount Olympus sa nabagatnan nga Europa, natural lang nga interesado ako sa dalayawon nga mga kinaiya sang peninsula nga linibo ka kilometro ang kalayuon nga nagalab-ot sa Pasipiko halin sa dulunan sang Aminhan nga Amerika. Ang pagsambit sang akon amigo sa rain forest (madabong kag pirme ginaulanan nga mga kagulangan) sa sining nabaw-ing nga lugar​—⁠8,000 kilometros aminhan-katundan sang Amazon⁠​—⁠​igo na agod maganyat ako sa Olympic National Park.

Natukiban ko paagi sa diutay nga pagpanalawsaw antes sang akon pagduaw nga ang 350,000-ka-ektarya nga parke, nga nahamtang sa aminhan-katundan nga bahin sang Estados Unidos sa Washington State, may madamong makawiwili nga kinaugali nga mga kalatingalahan. Diri, sa ubos sang mga alipuop sang Pasipiko nga nagahil-ob sa hunasan kag kakahuyan, sarang makita sang isa ang dalagku nga kakahuyan, batuhon nga baybayon, kag ang isa sang pinakamaulan nga klima sa duta. Ang parke may matag-as nga kabukiran, nga nakulapan sang niebe kag natabunan sang mahinay maggiho nga mga bukid sang yelo, kag sang isa ka misteryoso kag madabong nga kagulangan subong sang makita sa Amazon.

Sang 1788, ginhingalanan sang isa ka Ingles nga kapitan ang pinakamataas nga bukid​—⁠nga nagataas lamang sing kubos sa 2,500 metros⁠​—⁠​nga Mount Olympus, sunod sa ginhalinan sang mga dios sang Gresya suno sa leyenda. Agod matipigan ining wala pa matandog nga katalunan, gintukod ang Olympic National Park sang 1938.

Mga Rain Forest sa Aminhan nga Amerika?

Sa isa ka matahom nga aga sang tigragas, ginhulat kami nga mag-asawa ni Mike, nga isa ka tumandok sang duog kag isa man ka guide, sa opisina sang talatapan sang parke, sa Port Angeles. Isa ka mataas kag dughanan nga tawo, si Mike nalipay nga ipakita ang mga bahandi sang rain forest sa mga dumuluaw kaangay namon. “Ang mga rain forest mahimo nga amo ang labing tumalagsahon nga bahin diri sa parke sa Olympic,” siling niya sing makunyagon. “Ini nga termino masami nga ginagamit sa mga kagulangan sa tropiko. Ang mga kagulangan diri sa amon amo ang isa sa magamay nga mga rain forest nga haganhagan ang klima.” Sang namangkot ako kon ngaa, ginsambit gilayon ni Mike ang estadistika: Nagapamuhi ang mga kagulangan bangod sang tuman gid nga pag-ulan sa nakatundan nga mga banglid sang Olympic Mountains, halin sa 200 sentimetros sa isa ka tuig malapit sa baybayon tubtob sa 400 sentimetros ukon kapin pa sa ubay sang nalupyakan sang mga suba sa mga bakulod sa kunsaran sang mga bukid. Ang daku nga bahin sang mga rain forest nahamtang sa tatlo ka nalupyakan: sa mga suba sang Hoh, Queets, kag Quinault.

Indi tanto mabatian ang amon mga lapaklapak sa halos tunga sa metro nga nagakadunot nga dahon kag sanga sa duta sang kagulangan. Bangod sang kadabong sang mga kakahuyan, halos wala sing hangin nga nagahuyop; bisan ang ulan nga pirme nagatupa diri daw berde nga dabudabo lamang. Ang silak sang adlaw nga nagalusot daw magagmay kag indi maathag nga mga pintokpintok lamang. Ang pinakamahinay nga huni sang pispis daw matunog, kag kon kaisa ang mga usa nagalabad subong sang kaki nga mga landong sa nalumutan nga mga puno sang kahoy.

Kon Diin ang mga Kahoy Nagapanubo sa Iban nga mga Kahoy

Bangod kadamol gid sang nagakadunot nga dahon kag sanga, haluson mabuhi ang mga binhi​—⁠amo kon ngaa ang kalabanan sang dalagku gid nga mga kahoy sa kagulangan nagpanubo sa lawas sang iban nga mga kahoy. Mga kahoy ini nga natumba kag nagakadunot nga nangin matambok nga tubuan sang mga binhi nga nagakahulog sa sini. Kinaandan nga  makita ang pila ka dalagku nga mga kahoy nga nagaidas sa isa ka natumba nga daku nga kahoy, kag bangod sining mga kahoy nga natumba, may madamong nagakubay nga mga kahoy​—⁠nga daw mautihon ini nga gintanom nga nagakubay.

Sang naglampas na kami sa matapan nga mga banas kag nagtaklad pasulod sa Olympics, nagbalhin ang kagulangan, kag nagapangibabaw ang tumalagsahon-sing-kataason nga Pacific silver fir kag alpine fir. Ang Mount Olympus may 7 ka bukid sang yelo sa mga kilid sini, nga may 300 metros kadamol nga yelo, kag may kapin sa 50 ka bukid sang yelo sa mataas gawa nga mga duog.

Kudolkudol nga mga Putukputukan kag Puno-sing-Yelo nga mga Kabukiran

Ang nagamit nga mga calorie sa sining makapoy nga pagtaklad kinahanglan islan. Gani, ang masunod namon nga adlaw ginsugdan sing pagpamahaw sing madamo sa isa ka kalan-an sa Port Angeles. Si Arlene, ang amon mainabyanon nga serbidora, mas nakunyag sa niebe sangsa ulan sa amo nga duog. Nagsiling sia nga indi namon makita ang katahom sang Olympics kon indi namon pagkadtuan ang mas mataas pa nga bahin sang bukid sa nasidlangan nga pukatod sang parke nga nakulapan sang niebe.

Samtang nagaagi kami sa dalan sa sidlangan sang Port Angeles pakadto sa Deer Park, nag-abot kami sa laban pulupil-ason kag indi sementado nga dalan nga likuon kaayo. Nabalusan ini sang nakita namon ang matahom kaayo nga talan-awon sa aminhan kag sa bagatnan, sa tabok sang Strait of Juan de Fuca tubtob sa Vancouver Island kag pakadto sa mataas, madamo sing yelo nga sentro sang Olympic Mountains. Sa mga kahilamnan sa banglid, nakita namon ang madamong usa kag pila ka matahom nga mga tanom nga wala nagapamuhi sa iban nga duog sa duta, lakip ang piper bellflower kag ang Flett violet.

Masunod nag-abot kami sa Hurricane Ridge. Maathag gid kon ngaa ang dalan pakadto sa sini isa ka bantog nga alagyan sa parke. Isa ini ka maayo nga dalan, nga nagasugod malapit sa opisina sang talatapan sang parke kag nagatapos sa kataason nga 1,755 metros sa madamo-sing-bulak nga kapatagan sa kilid sang Olympics. Halin didto, ang kabukiran nagalab-ot pa bagatnan, ang nagaalagisod nga mga pukatod nga puno sing yelo kag mga bukid sang yelo sa mga nalupyakan sa ulot sini. Samtang ginatan-aw namon ang talan-awon, madasig nga naglabay ang madamol nga mga panganod halin sa katundan.

Una nga nagapamulak ang avalanche lilies kon matunaw ang niebe sa mga kapatagan, kag sa masunod nga tatlo ka bulan, nagabinulusbulos ang maduagon nga mga bulak. Makita ang nagahalab nga mga usa nga sa likod nayon ang matahom nga kabukiran, kag kon kaisa ang mga kanding sa bukid makita nga nagasulusaylo sa matag-as nga mga pil-as sa ibabaw sang haywey.

Ang Nagahampas nga Balod sang Pasipiko

Makadtuan ang pinakamaayo nga mga baybayon sa Olympics paagi sa pagpanglakaton sa baylo sang pagsakay sa salakyan. Sang naglakat kami sa mga kagulangan halin sa nasidlangan nga banwa sang  Forks, nakalambot kami sa mga baybayon nga may mga linaw kon maghunas, kag puno ini sang madamong makawiwili nga kabuhi sa dagat. Paglampas sa Teahwhit Head, nakalambot kami sa Giants Graveyard, ang madamo kag indi palareho sing korte nga mga bato nga ginahampasan sang mga balod sa Pasipiko. Ang mga kahoy sa mga baybayon halos matumba na bangod sang dalayon nga paghuyop sang mabaskog nga hangin halin sa dagat. Samtang nagalakat kami sa higad sang baybay nga mabaskog ang hangin, ginpalibutan kami sang matahom sing korte nga naanod nga mga kahoy kag napahining nga mga bato.

Ang pagduaw namon sa Olympic National Park nagpatudok gid sa amon sang katahom sang katalunan kag sang indi pagkahangawa sa tion. Nahayanghag gid kami sa Manunuga, nga “sa iya kamot yara ang kaidadalman sang duta kag iya ang mga putukputukan sang kabukiran; iya ang dagat, nga iya mismo ginhimo, kag ang iya mga kamot ang naghuman sang mamala nga duta.” (Salmo 95:​4, 5)​—⁠ Gin-amot.

[Kahon sa pahina 25]

Ngaa Maulan Gid?

Ang puno sing hun-og nga mga panganod nga ginahuyop patakas sang mainit nga hangin sang Pasipiko ginatulod paibabaw bangod sang mataas nga Olympic Mountains. Samtang nagapaibabaw ang mga panganod, nagabugnaw ini, kag ang ila hun-og nangin mabunok nga ulan ukon niebe. Sa amo, nagatupa sa nakatundan nga banglid sang kabukiran ang kapin sa 350 sentimetros nga ulan kada tuig. Nagatupa sa Mount Olympus ang mga 500 sentimetros nga ulan, sa masami sa porma sang niebe. Apang, ang duta sa nasidlangan sini nga nahamtang sa kilala nga isa ka palasilungan sa ulan nagapabilin nga halos mamala.

[Mapa sa pahina 22]

(Para sa aktual nga pormat, tan-awa ang publikasyon)

PACIFIC OCEAN

CANADA

U.S.A.

OLYMPIC NATIONAL PARK

 [Mga retrato sa pahina 23]

Ang nakulapan sing yelo nga Mount Olympus nagakunsad sa Hoh rain forest

[Retrato sa pahina 23]

Ang Home Lake, sa gibwangan sang nalupyakan sang Dungeness River

[Mga retrato sa pahina 24]

Sa kahilamnan sa mga banglid, madamo sing usa kag tumalagsahon nga mga tanom, subong sang Flett violet

[Retrato sa pahina 24, 25]

Ang baybayon sang Pasipiko sa Kalaloch Beach

[Retrato sa pahina 25]

Sol Duc Falls

[Retrato sa pahina 25]

Naanod nga kahoy sa Rialto Beach