Nado basi nunina do nọgodona sinsẹ̀n-bibasi nugbo lọ, Jiwheyẹwhe degbena Islaelivi hohowhenu tọn lẹ nado nọ na mado-ao a akuẹ kavi nuhe yé nọ bẹpli to whemẹwhemẹ lẹ tọn. Jiwheyẹwhe dọna yé dọmọ: “Hiẹ dona nọ na mado-ao jinukun he ogle towe detọ́n lẹpo tọn dandan to whemẹwhemẹ.”—Deutelonomi 14:22.

 Osẹ́n Mose tọn wẹ bẹ gbedide mado-ao nina tọn lọ hẹn, yèdọ nubiọtomẹsi Jiwheyẹwhe tọn de hlan Islaeli hohowhenu tọn. Klistiani lẹ ma tin to nubiọtomẹsi Osẹ́n Mose tọn glọ ba, enẹwutu e ma yin bibiọ to yé si nado nọ na mado-ao lẹ. (Kolosinu lẹ 2:13, 14) Kakatimọ, Klistiani dopodopo nọ basi nunina akuẹ tọn “kẹdẹdile e ko magbe etọn to ahun etọn mẹ do, e ma yin po awuwhiwhle po kavi po huhlọn yí do hẹnmẹ po gba, na Jiwheyẹwhe nọ yiwanna nunamẹtọ homẹhunnọ.”—2 Kọlintinu lẹ 9:7.

•  Mado-Ao Nina—Nuhe Biblu Dọ to “Alẹnu Hoho Mẹ”

•  Mado-Ao Nina—Nuhe Biblu Dọ to “Alẹnu Yọyọ Mẹ”

 Mado-ao yin nùdego whlasusu to adà Biblu tọn he mẹsusu nọ saba ylọdọ Alẹnu Hoho lọ mẹ. Suhugan nujijọ he mẹ mado-ao yin nùdego te lẹ tọn wẹ to whenue todohukanji Osẹ́n lọ tọn (Osẹ́n Mose tọn) ko yin nina akọta Islaeli tọn gbọn Mose gblamẹ godo. Ṣigba, e sọ yin nùdego to nujijọ kleun delẹ mẹ jẹnukọnna Osẹ́n lọ mimọyi.

Jẹnukọnna Osẹ́n Mose Tọn

 Omẹ tintan he Owe-wiwe lẹ dọ dọ e na mado-ao wẹ Ablam (kavi Ablaham). (Jenẹsisi 14:18-20; Heblu lẹ 7:4) E yọnbasi dọ whladopo poun janwẹ e biọ dọ Ablam ni do mado-ao de hlan ahọlu Salẹm tọn he sọ yin yẹwhenọ de. Mí masọ mọ hia to fide to Biblu mẹ dọ Ablaham kavi ovi etọn de sọ wá na mado-ao devo.

 Omẹ awetọ he go Biblu donù dọ e na mado-ao wẹ Jakọbu, yèdọ ovivi Ablaham tọn de. E dopà dọ eyin Jiwheyẹwhe dona emi, emi na ‘yí mado-ao nuhe ewọ na emi lẹpo tọn’ do basi nunina hlan ẹn. (Jenẹsisi 28:20-22) Weyọnẹntọ Biblu tọn delẹ dohia dọ, e taidi dọ avọ́sinsan kanlin tọn gblamẹ wẹ Jakọbu na mado-ao lọ gbọn. Dile etlẹ yindọ Jakọbu ze ede do opà ehe glọ, ewọ ma hẹn ẹn zun dandannu de na whẹndo etọn.

Mado-Ao to Osẹ́n Mose Tọn Glọ

 Jiwheyẹwhe degbena Islaelivi hohowhnu tọn lẹ nado nọ na mado-ao taidi aliho de nado nọgodona nuwiwa sinsẹ̀n-bibasi tọn yetọn lẹ.

•   Mado-ao lọ nọ yin yiyizan nado penukundo mẹhe to sinsẹ̀nzọnwa na whenu-gigọ́ lẹ go, taidi Levinu lẹ po yẹwhenọ lẹ po, na yé ma nọ do ogle yetọn titi he yé na lẹ̀ lẹ wutu. (Sọha lẹ 18:20, 21) Levinu he ma yin yẹwhenọ lẹ nọ mọ mado-ao yí sọn akọta lọ si, bo nọ wá yí sọn adà dagbe tlala hugan nunina he yé mọyi tọn mẹ do basi nunina “mado-ao mado-ao lọ tọn” hlan yẹwhenọ lẹ.—Sọha lẹ 18:26-29.

•   E taidi dọ Osẹ́n lọ biọ dọ mado-ao devo ni nọ yin nina to whemẹwhemẹ, ehe mẹ Levinu po mẹhe ma yin Levinu lẹ po nọ mọaleyi sọn. (Deutelonomi 14:22, 23) Whẹndo Islaeli tọn lẹ nọ wá duvivi tito nunina tọn ehe tọn to hùnwhẹ vonọtaun lẹ whenu, to owhe delẹ mẹ yé nọ desọn nunina ehe mẹ nado penukundo nuhudo agbátọnọ lẹ tọn go.—Deutelonomi 14:28, 29; 26:12.

 Nawẹ mado-ao lọ nọ yin linlẹn gbọn? Islaelivi lẹ nọ má sinsẹ́n aigba yetọn tọn he yé bẹpli to owhe dopo mẹ lẹpo do ao, bo nọ de mimá dopo dovo. (Levitiku 27:30) Eyin yé de nado nọ na akuẹ do otẹn mado-ao sinsẹ́n aigba lọ tọn lẹ tọn mẹ, akuẹ lọ dona sọzẹn hẹ nunina mado-ao tọn lọ, bọ yé nasọ nọ na madozẹnzẹn 20 to kanweko ji akuẹ lọ tọn dogọ. (Levitiku 27:31) Jiwheyẹwhe sọ degbena yé nado nọ na “mado-ao kanlinpa kavi lẹngbọpa de tọn.”—Levitiku 27:32.

 Nado yọ́n sọha kanlin he yé na yí do na mado-ao tọn, eyin Islaelivi lẹ to kanlin yetọn lẹ detọ́n sọn apó mẹ, yé nọ lẹn ao-ao, bo nọ ze aotọ he tọ́njẹgbọnu lẹpo do apadopo. Osẹ́n lọ dọ dọ yé ma sọgan gbeje kanlin lọ lẹ pọ́n whẹ́ kavi yí ode do diọ devo, mọdopolọ yé ma gán basi nunina akuẹ tọn do mado-ao kanlin tọn yetọn tẹnmẹ. (Levitiku 27:32, 33) Ṣigba, yè gán basi nunina akuẹ tọn do otẹn mado-ao awetọ lọ tọn mẹ, he nọ yin yiyizan na hùnwhẹ whemẹwhemẹ tọn lẹ. Tito ehe nọ hẹn nulẹ bọawu na Islaelivi he dona zingbejizọnlin sọn fidindẹn do wá hùnwhẹ enẹlẹ tẹnmẹ lẹ.—Deutelonomi 14:25, 26.

 Whetẹnu wẹ Islaelivi lẹ nọ na mado-ao? Whemẹwhemẹ wẹ Islaelivi lẹ nọ na mado-ao. (Deutelonomi 14:22) Ṣigba, to owhe ṣinawetọ lẹpo mẹ, yé ma nọ wàmọ. Owhe gbọjẹzan tọn wẹ e nọ yin, he mẹ Islaelivi lẹ ma nọ wà glezọ́n depope te. (Levitiku 25:4, 5) To ninọmẹ vonọtaun ehe mẹ, mado-ao de ma nọ yin yíyí to yé si to jibẹwawhé whenu. To Gbọjẹzan owhe ṣinawe tọn lọ gblamẹ, eyin yé biọ owhe atọ̀ntọ po ṣidopotọ po mẹ, Islaelivi lẹ nọ má mado-ao awetọ lọ hẹ wamọnọ lẹ po Levinu lẹ po.—Deutelonomi 14:28, 29.

 Obá tẹwẹ nọ hò mẹhe ma na mado-ao lọ lẹ? Osẹ́n Mose tọn ma dohia dọ osẹ́nbá de nọ hò mẹhe ma na mado-ao lẹ. Islaelivi lẹ nọ mọ ẹn di dandannu de he e ma biọ dọ yè ni hẹn yé nado wà. Na to godo mẹ, yé dona wá Jiwheyẹwhe nukọn nado dogbè dọ yé na mado-ao lọ podọ nado vẹ̀ ẹ dọ ni dona nuhe yé wà. (Deutelonomi 26:12-15) Jiwheyẹwhe nọ pọ́n mẹhe ma na mado-ao lọ lẹ hlan di mẹhe jẹajo do e lẹ.—Malaki 3:8, 9.

 Be mado-ao nina yin nue pẹnagbànmẹ wẹ ya? Lala. Jiwheyẹwhe dopà na akọta lọ dọ eyin yé hẹn mado-ao lọ wá, emi na kọ̀n dona emitọn jẹgbonu do yé ji sọmọ bọ nudepope ma na whèdo yé. (Malaki 3:10) To alọ devo mẹ, akọta lọ nọ biọ nuhahun mẹ eyin yé gboawupo nado na mado-ao lẹ. Yé nọ ba dona Jiwheyẹwhe tọn pò bo masọ nọ mọalọyi sọn azọ́n yẹwhenọ lẹ po Levinu lẹ po tọn mẹ ba, na yé nọ mọdọ yè gbẹkọ emi go, enẹwutu yé nọ yì wà agbasazọ́n do penukundo yede go.—Nehemia 13:10; Malaki 3:7.

 Whenue Jesu tin to aigba ji taidi gbẹtọvi de, mado-ao nina gbẹ́ yin dandannu de na sinsẹ̀n-basitọ Jiwheyẹwhe tọn lẹ. Amọ́, to okú Jesu tọn godo, nubiọtomẹsi ehe yin hùzẹdeji.

To ojlẹ Jesu tọn mẹ

 To adà Biblu tọn he mẹsusu nọ ylọdọ Alẹnu Yọyọ lọ mẹ, mí hia dọ Islaelivi lẹ gbẹ́ nọ na mado-ao to whenue Jesu to aigba ji. Jesu lọsu kẹalọyi dọ mado-ao nina yin nubiọtomẹsi dandan tọn de na yé, etomọṣo e gblewhẹdo nukọntọ sinsẹ̀n tọn lẹ he nọ na mado-ao yetọn bọ e ma nọ sún-adú, amọ́ bo ka nọ “yí nukunpẹvi do pọ́n nuhe yin nujọnu hugan to Osẹ́n lọ mẹ lẹ, yèdọ whẹdida dodo, lẹblanu po nugbonọ-yinyin po.”—Matiu 23:23.

To okú Jesu tọn godo

 Sọn okú Jesu tọn godo, mado-ao nina masọ yin nubiọtomẹsi ba. Okú avọ́sinsan tọn Jesu tọn ko doalọtena kavi zẹhudo Osẹ́n Mose tọn ji, kakajẹ ‘gbedide lọ nado nọ yí mado-ao lẹ’ ji.—Heblu lẹ 7:5, 18; Efesunu lẹ 2:13-15; Kolosinu lẹ 2:13, 14.