1, 2. Diọdo tẹwẹ yin bibasi na Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ lọ Tọn janvier 1895 tọn, podọ nawẹ mẹmẹsunnu lẹ yinuwa gbọn?

TO WHENUE Biblu Plọntọ zohunhunnọ John A. Bohnet mọ vọkan Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ lọ Tọn janvier 1895 tọn yí, nuhe e mọ lọ hẹn ẹn jaya. Linlinnamẹwe lọ tindo wepa yọyọ dagbe de—yèdọ yẹdide atọ̀họ̀ he tindo hinhọ́n daho bo tin to ohù he to zingidi ji de tin to e ji bọ hinhọ́n etọn zlẹ́ jiwhé he gọ́ na zinvlu. Nulila de to linlinnamẹwe lọ mẹ, he dọhodo wepa yọyọ lọ ji bọ hosọ etọn yin “Awusọhia Yọyọ Mítọn.”

² Na homẹ Mẹmẹsunnu Bohnet tọn hùn wutu, e kanwehlan Mẹmẹsunnu Russell. “Homẹ ṣie hùn nado mọ ATỌ̀HỌ̀ lọ po Wepa Whanpẹnọ de po,” wẹ e wlan. “E yọ́npọ́n taun.” Biblu Plọntọ nugbonọ devo, John H. Brown wlan gando wepa lọ go dọmọ: “E dọ̀n ayidonugo taun. Dodonu atọ̀họ̀ lọ tọn lodo taun, mahopọnna dọ agbówhẹn po jẹhọn po to hihò dego.” Wepa yọyọ enẹ wẹ yin diọdo tintan he mẹmẹsunnu mítọn lẹ mọ to owhe enẹ mẹ—amọ́ e ma vọ̀ do finẹ. Yé sọ sè gando diọdo tangan devo go to novembre mẹ. E jẹna ayidonugo dọ enẹ lọsu sọ gando ohù he to zingidi ji de go.

3, 4. Nuhahun tẹwẹ yin hodọdeji to Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ lọ Tọn 15 novembre 1895 tọn mẹ, podọ diọdo dẹn-to-aimẹ tẹwẹ yin lilá?

³ Hosọ gaa de he yin zinzinjẹgbonu to Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ lọ Tọn 15 novembre 1895 tọn mẹ hùngona nuhahun de: Agbówhẹn nuhahun lẹ tọn de to jijọho gbẹdido kavi titobasinanu Biblu Plọntọ lẹ tọn zedo owù mẹ. Mẹmẹsunnu lẹ nọ to nudọn mapote gando mẹhe na yin nukọntọ to agun mẹ go. Nado gọalọna mẹmẹsunnu lẹ nado mọ lehe pọngbọ na yin dindin na gbigbọ kinklan tọn enẹ do, hosọ lọ yí titobasinanu lọ jlẹdo bato de go. Enẹgodo, e hẹn ẹn họnwun tlọlọ dọ mẹhe to anadenanu lẹ ko gboawupo nado wleawudaina titobasinanu he taidi bato lọ nado pehẹ agbówhẹn enẹ. Etẹwẹ dona yin wiwà?

⁴ Hosọ lọ dohia dọ bato-kùntọ dagbe de nọ hẹn ẹn diun dọ nuyizan ogbẹ̀ whlẹngán tọn lẹ tin to húnmẹ bosọ nọ mọdọ azọ́nwatọ húnmẹ tọn lẹ wleawufo nado sú fihe osin sọgan gbọn lẹ eyin agbówhẹn de jlo na bẹ. Mọdopolọ, mẹhe to anadena titobasinanu lọ lẹ dona hẹn ẹn diun dọ agun lẹpo wẹ wleawufo nado pehẹ agbówhẹn lẹ. Nado wà enẹ, hosọ lọ lá diọdo he na  dẹn-to-aimẹ de. E lá dọ bẹsọn din, “to pipli dopodopo mẹ, mẹho lẹ dona nọ yin dide” nado nọ “‘yin nugopọntọ’ lẹngbọpa lọ tọn lẹ.”—Owalọ 20:28.

5. (a) Naegbọn tito mẹho lẹ dide tọn tintan do yin afọdide nukọnyiyi tọn he wá do gànmẹ de? (b) Kanbiọ tẹlẹ wẹ mí na gbadopọnna?

⁵ Tito mẹho lẹ dide tọn tintan enẹ yin afọdide he wá do gànmẹ de na aliho nuyiwa tọn he lodo de na agun lọ. Ehe gọalọna mẹmẹsunnu mítọn lẹ nado lùn agbówhẹn sinsinyẹn Wẹkẹ-Whàn I tọn tọ́n. To nukọn mẹ, vọjlado devo lẹ yin hinhẹnwa titobasinanu lọ mẹ he zọ́n bọ omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ pegan dogọ nado sẹ̀n Jehovah. Dọdai Biblu tọn tẹwẹ dọ dọdai vọjlado ehe tọn? Diọdo tẹlẹ wẹ hiẹ ko yí nukun towe do mọ to titobasinanu lọ mẹ? Ale tẹwẹ yé ko hẹnwa na we?

6, 7. (a) Etẹwẹ dọdai Isaia 60:17 mẹ tọn zẹẹmẹdo? (b) Etẹwẹ hogbe lọ lẹ “nugopọntọ” po “azọ́ndenamẹtọ” po he yin nùdego lọ lẹ dohia?

⁶ Dile mí ko gbadopọnna to Weta 9tọ mẹ do, Isaia dọ dọdai dọ Jehovah na hẹn sọha omẹ etọn lẹ tọn jideji. (Isa. 60:22) Ṣigba, Jehovah dopagbe nado wà humọ. To dọdai dopolọ mẹ, e dọmọ: “To otẹn gànvẹẹ tọn mẹ, yẹn na hẹn sika wá, podọ to otẹn gànyuu tọn mẹ, yẹn na hẹn fataka wá, to otẹn atin tọn mẹ, gànvẹẹ, podọ to otẹn zannu lẹ tọn mẹ, gànyuu; yẹn nasọ de jijọho taidi nugopọntọ towe podọ dodowiwa taidi azọ́ndenamẹtọ towe.” (Isa. 60:17) Etẹwẹ dọdai enẹ zẹẹmẹdo? Nawẹ e gando mí go to egbehe do?

⁷ Dọdai Isaia tọn ehe dohia dọ azọ́nwanu de na diọtẹnna devo. Ṣigba, doayi e go dọ e ma yin nudagbe wẹ diọtẹnna nuylankan gba, ṣigba dehe yọ́n hugan wẹ diọtẹnna nudagbe. Onú dagbe wẹ e yin nado yí sika do diọtẹnna gànvẹẹ, podọ nudopolọ wẹ e yin na azọ́nwanu devo he yin nùdego tofi lẹ. Enẹwutu, po hogbe ehelẹ po, Jehovah dọ dọdai dọ ninọmẹ omẹ etọn lẹ tọn na nọ to tepọn vudevude. Vọjlado tẹlẹ nkọ wẹ dọdai lọ to alọdlẹndo? Na “nugopọntọ” po “azọ́ndenamẹtọ” lẹ po yin nùdego wutu, ehe dohia dọ Jehovah na nọ hẹn vọjlado lẹ wá vudevude to aliho he mẹ omẹ etọn lẹ nọ yin nukunpedego bo nọ yin anadena te lẹ mẹ.

8. (a) Mẹnu wẹ nọ hẹn vọjlado he yin nùdego to dọdai Isaia tọn mẹ lẹ wá? (b) Ale tẹlẹ wẹ vọjlado ehelẹ hẹnwa na mí? (Sọ pọ́n apotin lọ “ E Yí Whiwhẹ Do Kẹalọyi Vọjlado.”)

⁸ Mẹnu wẹ nọ hẹn vọjlado ehe wá to titobasinanu lọ mẹ? Jehovah dọmọ: “Yẹn na hẹn sika wá, . . . yẹn na hẹn fataka wá, . . . yẹn nasọ de jijọho.” Na nugbo tọn, e ma yin gbẹtọ wẹ nọ hẹn vọjlado ehelẹ wá titobasinanu lọ mẹ gba, adavo Jehovah lọsu. Podọ sọn whenue gbọ́n Jesu ko yin zizedo ofìn ji di Ahọlu wẹ Jehovah ko hẹn vọjlado ehelẹ wá gbọn Visunnu etọn gblamẹ. Ale tẹlẹ wẹ vọjlado ehelẹ nọ hẹnwa na mí? Wefọ dopolọ dọ dọ vọjlado ehelẹ na dekọtọn do “jijọho” po “dodowiwa” po mẹ. Na mí kẹalọyi anademẹ Jiwheyẹwhe tọn bo basi diọdo lẹ wutu, jijọho gbayipe to ṣẹnṣẹn mítọn bọ owanyi na dodowiwa nọ whàn mí nado sẹ̀n Jehovah, mẹhe apọsteli Paulu ylọ dọ “Jiwheyẹwhe jijọho tọn.”—Flp. 4:9.

9. Etẹwẹ yin dodonu he sọgbe lọ na titojininọ po pọninọ po he tin to agun lọ mẹ, podọ etẹwutu wẹ?

 ⁹ Paulu sọ wlan gando Jehovah go dọmọ: “Jiwheyẹwhe ma yin Jiwheyẹwhe bẹwlu tọn de gba, ṣigba jijọho tọn.” (1 Kọl. 14:33) Doayi e go dọ Paulu ma do vogbingbọn he to bẹwlu po titojininọ po mẹ hia gba, ṣigba vogbingbọn he to bẹwlu po jijọho po mẹ wẹ e dohia. Etẹwutu wẹ? Lẹnnupọndo ehe ji: Titojininọ to ede mẹ poun ma nọ hẹn jijọho wá gba. Di apajlẹ, awhànpa de sọgan de awhànfọ to titoji yì awhàn nukọn, ṣigba awhànfọ dide yetọn to titoji ma nọ hẹn jijọho wá, adavo awhàn. Enẹwutu, taidi Klistiani lẹ, mí dona hẹn nujọnu ehe do ayiha mẹ: Nuyiwa titojininọ tọn depope he ma sinai do jijọho ji ma na nọ aimẹ dẹn. Ṣigba, jijọho he Jiwheyẹwhe nọ namẹ nọ hẹn titojininọ he dẹn-to-aimẹ wá. Enẹwutu, lehe mí yin ayajẹnọ do sọ dọ titobasinanu mítọn nọ yin anadena bo nọ yin kiklọ́we gbọn “Jiwheyẹwhe he nọ namẹ jijọho” lọ dali! (Lom. 15:33) Jijọho he Jiwheyẹwhe nọ namẹ lọ wẹ yin dodonu na titojininọ po pọninọ ahundopo tọn po he tin to agun mítọn lẹ mẹ lẹdo aihọn pé, ehe sin vivi dù mí te bosọ yọ́n pinpẹn etọn taun.—Salm. 29:11.

10. (a) Vọjlado tẹlẹ wẹ wá titobasinanu lọ mẹ to owhe bẹjẹeji tọn lẹ mẹ? (Pọ́n apotin lọ “ Lehe Aliho Anadenanu Tọn Pọnte Dogọ Do.”) (b) Kanbiọ tẹlẹ wẹ na yin dogbapọnna todin?

¹⁰ Apotin lọ “ Lehe Aliho Anadenanu Tọn Pọnte Dogọ Do” basi zẹẹmẹ vọjlado debọdo-dego lẹ tọn, ehe yin hinhẹnwa titobasinanu lọ mẹ to owhe bẹjẹeji tọn lẹ mẹ. Ṣigba, nawẹ Jehovah ko yí Ahọlu mítọn zan nado yí ‘sika do diọtẹnna gànvẹẹ’ to ojlẹ agọe tọn lẹ mẹ gbọn? Nawẹ vọjlado lẹ to aliho anadenanu tọn lẹ mẹ ko hẹn jijọho po pọninọ agun lẹ tọn po lodo dogọ lẹdo aihọn pé gbọn? Nawẹ vọjlado lọ lẹ to alọgọna hiẹ lọsu nado sẹ̀n “Jiwheyẹwhe jijọho tọn” gbọn?

11. (a) Vọjlado nukunnumọjẹnumẹ tọn tẹwẹ Owe-wiwe lẹ pinplọn hẹnwa? (b) Etẹwẹ hagbẹ anademẹtọ lọ magbe nado wà?

¹¹ Sọn 1964 jẹ 1971, hagbẹ anademẹtọ lọ basi tito Biblu pinplọn tọn de nado gbadopọnna hosọ voovo lẹ, titengbe lehe agun Klistiani owhe kanweko tintan whenu tọn lẹ yin anadena do. * Na nuhe dù tito anadenanu tọn, e yin didohia dọ pipli mẹho lẹ tọn wẹ nọ deanana agun lẹ to owhe kanweko tintan whenu, kakati nido yin mẹho, kavi nugopọntọ dopo de poun. (Hia Filipinu lẹ 1:1; 1 Timoti 4:14.) To whenue nugbo ehe họnwun, hagbẹ anademẹtọ lọ yọnẹn dọ Ahọlu yetọn, Jesu wẹ to anadena yé nado hẹn vọjlado lẹ wá omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ ṣẹnṣẹn to tito anadenanu tọn lẹ mẹ—podọ hagbẹ anademẹtọ lọ magbe nado setonuna anademẹ Ahọlu lọ tọn. Yé basi vọjlado lẹ to afọdopolọji nado hẹn titobasinanu lọ sọgbe hẹ tito Owe-wiwe lẹ tọn gando mẹho lẹ dide go. Etẹwẹ yin delẹ to vọjlado lọ lẹ mẹ, he yin bibasi to bẹjẹeji 1970 lẹ tọn gblamẹ?

12. (a) Vọjlado tẹwẹ yin bibasi gando hagbẹ anademẹtọ lọ go? (b) Basi zẹẹmẹ lehe Hagbẹ Anademẹtọ lọ yin tito-basina todin do tọn. (Pọ́n apotin lọ “ Lehe Hagbẹ Anademẹtọ lọ Nọ Penukundo Nutindo Ahọluduta lọ Tọn lẹ Go Do.”)

¹² Vọjlado tintan gando hagbẹ anademẹtọ lọ lọsu go. Kakajẹ ojlẹ enẹ mẹ, mẹmẹsunnu mẹyiamisisadode ṣinawe wẹ wleawuna pipli he yin nukọntọ na Ogbẹ́ Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania. Ṣigba to 1971, sọha hagbẹ anademẹtọ  lọ tọn jideji sọn 7 jẹ 11, podọ yé masọ nọ yin yiylọdọ nukọntọ Ogbẹ́ tọn ba. Hagbẹ lọ lẹ nọ mọdọ yemẹpo wẹ sọzẹn, enẹwutu yé nọ diọ yedelẹ to whemẹwhemẹ sọgbe hẹ wekun tintan yinkọ yetọn tọn nado yin azinponọ.

13. (a) Tito tẹwẹ ko tin-to-aimẹ na owhe 40? (b) Etẹwẹ Hagbẹ Anademẹtọ lọ wà to 1972?

¹³ Vọjlado he bọdego gando agun lẹpo go. Vọjlado tẹwẹ? Sọn 1932 jẹ 1972, mẹmẹsunnu dopo wẹ nọ deanana agun dopo. Mẹmẹsunnu enẹ nọ yin yiylọdọ anademẹtọ sinsẹ̀nzọn tọn kakajẹ 1936. Enẹgodo, yinkọ lọ yin didiọ zun devizọnwatọ pipli tọn, to nukọn mẹ devizọnwatọ agun tọn, podọ to godo mẹ nugopọntọ agun tọn. Mẹmẹsunnu he yin dide enẹlẹ nọ yí zohunhun do penukundo dagbemẹninọ lẹngbọpa lọ tọn go to gbigbọ-liho. Nugopọntọ agun tọn lọ nọ saba basi nudide lẹ do agun lọ tamẹ matin hodọdopọ hẹ devizọnwatọ agun tọn devo lẹ. Ṣigba, to owhe 1972 gblamẹ, Hagbẹ Anademẹtọ lọ wleawuna diọdo ayidego tọn de. Diọdo tẹwẹ?

14. (a) Tito yọyọ tẹwẹ bẹjẹeji to 1^er octobre 1972? (b) Nawẹ anadenanutọ to pipli mẹho lẹ tọn mẹ nọ hodo anademẹ he tin to Filipinu lẹ 2:3 mẹ gbọn?

¹⁴ Kakati nado nọ de mẹmẹsunnu dopo taidi nugopọntọ agun tọn to agun dopodopo mẹ, mẹmẹsunnu devo lẹ he pegan sọgbe hẹ Owe-wiwe na nọ yin dide ga to yẹwhehọluduta-liho nado sẹ̀n taidi mẹho Klistiani lẹ. Yemẹpo to pọmẹ nọ wleawuna pipli mẹho lẹ tọn de he nọ deanana agun he mẹ yé te.  Tito mẹho lẹ dide tọn yọyọ enẹ bẹjẹeji to 1^er octobre 1972. To egbehe, anadenanutọ to pipli mẹho lẹ tọn mẹ ma nọ mọ ede di nukọntọ de gba, adavo ‘mẹhe whè hugan lọ.’ (Luku 9:48) Lehe mẹmẹsunnu whiwhẹnọ enẹlẹ nọ yin dona de na mẹmẹsunnu lẹ lẹdo aihọn pé do sọ!—Flp. 2:3.

15. (a) Ale tẹlẹ wẹ tito pipli mẹho lẹ tọn tintindo to agun lẹ mẹ ko hẹnwa? (b) Etẹwẹ dohia dọ Ahọlu mítọn yinuwa po wuntuntun po?

¹⁵ Tito lọ nado nọ má azọngban agun tọn lẹ to hagbẹ pipli mẹho lẹ tọn lẹ ṣẹnṣẹn ko yin alenu daho de. Lẹnnupọndo alenu atọ̀n ehelẹ ji: Jẹnukọn whẹ́, tito lọ gọalọna mẹho lẹpo—mahopọnna lehe azọngban agun tọn yetọn lẹ pẹ̀n sọ—nado yọnẹn dọ Jesu wẹ yin Ota agun lọ tọn. (Efe. 5:23) Awetọ, dile Howhinwhẹn lẹ 11:14 dọ do: “Gbọn ayinamẹtọ susu gblamẹ wẹ kọdetọn dagbe nọ tin.” Dile mẹho lẹ to hodọdopọ do whẹho he gando dagbemẹninọ agun lọ tọn to gbigbọ-liho go ji, eyin yé nọ kẹalọyi ayinamẹ ode awetọ tọn, yé nọ penugo nado basi nudide he sọgbe hẹ nunọwhinnusẹ́n Biblu tọn lẹ. (Howh. 27:17) Jehovah nọ dona nudide mọnkọtọn lẹ bọ e nọ hẹn kọdetọn dagbe wá. Atọ̀ntọ, na mẹmẹsunnu he pegan susu lẹ ko yin dide nado sẹ̀n taidi mẹho lẹ wutu, titobasinanu lọ ko penugo nado tindo nugopọntọ po lẹngbọhọtọ lẹ po he pé nado penukundo jideji he to tintin to agun lẹ mẹ lẹ go. (Isa. 60:3-5) Yí nukun  homẹ tọn do pọ́n—sọha agun lẹ tọn ko jideji lẹdo aihọn pé sọn nudi 27 000 to 1971 jẹ nuhe hugan 113 000 to 2013! E họnwun dọ Ahọlu mítọn ko yí wuntuntun do wleawu lẹngbọhọtọ he pé lẹ tọn na hodotọ etọn lẹ to ojlẹ sisọ mẹ.—Mika 5:5.

16. (a) Azọngban tẹwẹ mẹho lẹ tindo? (b) Etẹwẹ ayinamẹ Jesu tọn nado ‘nọ yìn lẹngbọ lẹ’ gọalọna Biblu Plọntọ lẹ nado nọ wà?

¹⁶ Na Biblu Plọntọ lẹ, sọn bẹjẹeji gbọ́n wẹ mẹho lẹ ko yọnẹn dọ azọngban yetọn wẹ nado gọalọna yisenọ hatọ lẹ nado to devizọnwatọ Jiwheyẹwhe tọn yin zọnmii. (Hia Galatianu lẹ 6:10.) To 1908, hosọ de to Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ lọ Tọn mẹ gbadopọnna ayinamẹ Jesu tọn he dọmọ: “Nọ yìn lẹngbọ pẹvi ṣie lẹ.” (Joh. 21:15-17) Hosọ lọ dọna mẹho lẹ dọmọ: “Nujọnu taun wẹ e yin dọ gbedide Ogán lọ tọn gando lẹngbọpa lọ go ni tin to otẹn tintan mẹ to ahun mítọn mẹ, dọ mí ni nọ pọ́n ẹn hlan di lẹblanulọkẹyi daho de nado nọ na núdùdù hodotọ Oklunọ tọn lẹ bo nọ yìn yé.” To 1925, Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ lọ Tọn sọ vọ́ zinnudo nujọnu-yinyin lọ nado nọ yinuwa di lẹngbọhọtọ lẹ ji bo flinnu mẹho lẹ dọmọ: “Jiwheyẹwhe lọsu tọn wẹ ṣọṣi etọn yin, . . . podọ ewọ na hẹn mẹdopodopo nado dogbè na lẹblanulọkẹyi he e tindo nado wadevizọn na mẹmẹsunnu etọn lẹ.”

17. Nawẹ nugopọntọ lẹ ko yin alọgọna nado lẹzun lẹngbọhọtọ he pegan lẹ gbọn?

¹⁷ Nawẹ titobasinanu Jehovah tọn ko gọalọna mẹho lẹ to azọ́n lẹngbọhọtọ tọn yetọn mẹ nado ‘yí fataka do diọ gànyuu’ gbọn? Gbọn azọ́npinplọn yé dali. Wehọmẹ Lizọnyizọn Ahọluduta tọn tintan na nugopọntọ lẹ yin bibasi to 1959. Dopo to hosọ he nuplọnmẹ lọ bẹhẹn lẹ mẹ wẹ “Ayidonugo Nina Mẹdevo Lẹ.” Mẹmẹsunnu azọngbannọ lẹ yin tulina nado “wleawuna tito de nado nọ yì dla wẹnlatọ lẹ pọ́n to owhé yetọn gbè.” Adà enẹ plọnmẹ aliho voovo he mẹ lẹngbọhọtọ lẹ sọgan basi dlapọn mẹhẹnlodo tọn lẹ te. Wehọmẹ Lizọnyizọn Ahọluduta  tọn devo sọ bẹjẹeji to 1966. E sọ gbadopọnna hosọ lọ “Nujọnu-Yinyin Azọ́n Lẹngbọhọtọ Tọn.” Etẹwẹ yin nùzindeji to adà enẹ mẹ? Mẹhe to anadenanu lẹ “dona nọ wleawuna nukunpedomẹgo owanyinọ na lẹngbọpa Jiwheyẹwhe tọn, bosọ dona nọ na ayidonugo he jẹ whédo yetọn titi po lizọnyizọn kunnudegbe tọn po.” Wehọmẹ mẹho lẹ tọn susu lẹ ko yin bibasi to owhe agọe tọn lẹ mẹ. Kọdetọn tẹwẹ azọ́n he titobasinanu Jehovah tọn to pinplọnmẹ ehe ko hẹnwa? To egbehe, agun Klistiani tọn lẹ tindo mẹmẹsunnu he pegan fọtọ́n susu lẹ he nọ sẹ̀n di lẹngbọhọtọ gbigbọmẹ tọn lẹ.

18. (a) Azọngban pinpẹn tẹwẹ ko yin zizedo alọmẹ na mẹho lẹ? (b) Naegbọn Jehovah po Jesu po do tindo owanyi sisosiso na mẹho azọ́n sinsinyẹnwatọ lẹ?

¹⁸ Jehovah wẹ de mẹho Klistiani lẹ gbọn Ahọlu mítọn, Jesu gblamẹ nado didá azọngban pinpẹn de. Azọngban tẹwẹ? Nado deanana lẹngbọ Jiwheyẹwhe tọn lẹ nado lùn ojlẹ he sinyẹnawu hugan to whenuho gbẹtọvi tọn mẹ lọ tọ́n. (Efe. 4:11, 12; 2 Tim. 3:1) Jehovah po Jesu po tindo owanyi sisosiso na mẹho azọ́n sinsinyẹnwatọ lẹ, na yé nọ setonuna anademẹ Owe-wiwe tọn lọ he dọmọ: “Mì yìn lẹngbọpa Jiwheyẹwhe tọn he yin zizedo alọmẹ na mì . . . sọn ojlo mẹ wá . . . po jejejininọ po . . . , nado yin apajlẹ na lẹngbọpa lọ.” (1 Pita 5:2, 3) Mì gbọ mí ni gbadopọnna awe poun to aliho he mẹ lẹngbọhọtọ Klistiani lẹ nọ yin apajlẹ na lẹngbọpa lọ bo nọ hẹn jijọho po ayajẹ po gọfla to agun lọ mẹ te.

19. Etẹwẹ nọ yin numọtolanmẹ mítọn eyin mẹho lẹ hodo mí to lizọnyizọn lọ mẹ?

¹⁹ Tintan, mẹho lẹ nọ wazọ́n dopọ hẹ hagbẹ agun lọ tọn lẹ. Wẹndagbe-kantọ Luku wlan gando Jesu go dọmọ: “E zingbejizọnlin sọn tòdaho de mẹ jẹ tòdaho de mẹ podọ sọn gbétatò de mẹ jẹ gbétatò de mẹ, bo to yẹwhehodọ bosọ to wẹndagbe Ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn lá. Omẹ Wiawe lẹ sọ tin po e po.”  (Luku 8:1) Kẹdẹdile Jesu dọyẹwheho dopọ hẹ apọsteli etọn lẹ do, mọ wẹ mẹho apajlẹ dagbenọ lẹ nọ wazọ́n dopọ hẹ yisenọ hatọ lẹ to azọ́n yẹwhehodidọ tọn mẹ to egbehe do. Na yé yọnẹn dọ mọwiwà nọ yidogọna gbigbọ dagbe agun lọ tọn taun. Etẹwẹ nọ yin numọtolanmẹ hagbẹ agun lọ tọn lẹ tọn gando mẹho mọnkọtọn lẹ go? Jeannine, mẹmẹyọnnu he ko dibla tindo owhe 90 dọmọ: “Azọ́nwiwa dopọ hẹ mẹho de to sinsẹ̀nzọn kunnudegbe tọn mẹ nọ hùn dotẹnmẹ dagbe dote na mi nado dọho hẹ ẹ podọ nado jẹakọ hẹ ẹ dogọ.” Steven, mẹmẹsunnu he tindo nudi owhe 35 dọmọ: “Eyin mẹho de to azọ́nwa hẹ mi to lizọnyizọn họndekọn jẹ họndekọn tọn mẹ, n’nọ mọdọ e to alọgọna mi. Alọgọ mọnkọtọn lẹ nọ na mi ayajẹ taun.”

20, 21. Nawẹ mẹho lẹ sọgan hodo apajlẹ lẹngbọhọtọ he Jesu dọho etọn to apajlẹ lọ mẹ tọn gbọn? Na apajlẹ dopo. (Sọ pọ́n apotin lọ “ Dlapọn Sẹmẹsẹmẹ Tọn He Nọ De Sinsẹ́n Tọ́n Lẹ.”)

²⁰ Awetọ, titobasinanu Jehovah tọn ko plọnazọ́n mẹho lẹ nado nọ do mẹtọnhopọn hia mẹhe ko danbú sọn agun mẹ lẹ. (Heb. 12:12) Naegbọn mẹho lẹ dona nọ gọalọna mẹhe ko gbọjọ to gbigbọ-liho enẹlẹ, podọ nawẹ yé sọgan wàmọ gbọn? Apajlẹ Jesu tọn gando lẹngbọhọtọ de po lẹngbọ he bu de po go na mí gblọndo. (Hia Luku 15:4-7.) To whenue lẹngbọhọtọ ehe mọdọ lẹngbọ etọn lẹ whè dopo, e dín lẹngbọ he bu lọ taidi dọ dopo gee he e tindo niyẹn. To egbehe, nawẹ mẹho Klistiani lẹ nọ hodo apajlẹ he lẹngbọhọtọ enẹ zedai gbọn? Kẹdẹdile lẹngbọ he bu lọ gbẹ́ họakuẹ to nukun lẹngbọhọtọ lọ tọn mẹ do, mọ wẹ mẹhe ko danbú sọn omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ ṣẹnṣẹn lẹ gbẹ́ nọ họakuẹ to nukun mẹho lẹ tọn mẹ do. Yé nọ pọ́n mẹhe gbọjọ to gbigbọ-liho de hlan di lẹngbọ he bu de—e ma yin lẹngbọ he ko kú. Mọdopolọ, kẹdẹdile lẹngbọhọtọ lọ “yì dín dehe bu lọ, kakajẹ whenue e . . . mọ ẹn” do, mọ wẹ mẹho lẹ nọ ze afọdide tintan nado yì dín mẹhe gbọjọ lẹ bo gọalọna yé do.

²¹ Etẹwẹ lẹngbọhọtọ he apajlẹ lọ dọho etọn wà to whenue e mọ lẹngbọ lọ? E wà dẹẹdẹ bo “ze e do abọ́ etọn lẹ ji,” bosọ hẹn ẹn wá lẹngbọpa lọ mẹ. Mọdopolọ, hodidọ mẹtọnhopọn tọn he mẹho de dọ sọgan ze mẹhe ko gbọjọ to gbigbọ-liho de ṣite bo na gọalọna ẹn nado lẹkọwa agun lọ mẹ. Nuhe jọ do Victor go niyẹn, yèdọ mẹmẹsunnu de to Aflika, he ko doalọtena gbẹdido hẹ agun lọ. E dọmọ: “To owhe ṣinatọ̀n he n’zan to gbigbọjọ mẹ lẹ whenu, mẹho lẹ nọ to afọdona mi mapote.” Etẹwẹ yinuwado e ji hugan? E dọmọ: “To gbèdopo, John, he yin mẹho agun tọn de he po yẹn po yì Wehọmẹ Sinsẹ̀nzọn Gbehosọnalitọ tọn, wá dla mi pọ́n bo do fọto he mí de to wehọmẹ lọ whenu delẹ hia mi. Fọto lọ lẹ flin nudagbe susu mi sọmọ bọ e jẹ jijlo mi ji nado vọ́ gọ̀ ayajẹ he n’nọ tindo to whenue n’to Jehovah sẹ̀n lọ tindo.” Ojlẹ vude to dlapọn John tọn godo, Victor lẹkọwa agun mẹ. Todin, e ko vọ́ to sinsẹ̀n di gbehosọnalitọ de. Na nugbo tọn, mẹho Klistiani mẹtọnhopọntọ lẹ nọ yidogọna ayajẹ mítọn taun.—2 Kọl. 1:24. *

22. Nawẹ dodowiwa po jijọho po nọ hẹn pọninọ agun Klistiani tọn lodo gbọn? (Sọ pọ́n apotin lọ “ E Jiawu Na Mí.”)

²² Dile mí mọ do wayi, Jehovah dopagbe dọ dodowiwa po jijọho po na to jijideji mapote to omẹ emitọn lẹ ṣẹnṣẹn. (Isa. 60:17) Jẹhẹnu awe ehelẹ nọ hẹn pọninọ agun lẹ tọn lodo. To aliho tẹlẹ mẹ? Na nuhe dù dodowiwa, “Jiwheyẹwhe mítọn, Jehovah dopo wẹ.” (Deut. 6:4) Nujinọtedo dodo etọn lẹ to otò de mẹ ma gbọnvona agun otò devo lẹ tọn. Lala, dopolọ wẹ nujinọtedo etọn lẹ na dagbe po oylan po, podọ nudopolọ wẹ yé yin to “agun omẹ wiwe lẹ tọn lẹpo mẹ.” (1 Kọl. 14:33) Enẹwutu, agun he nọ yinuwa sọgbe hẹ nujinọtedo Jiwheyẹwhe tọn lẹ kẹdẹ wẹ na jideji. Na nuhe dù jijọho, Ahọlu mítọn ma jlo dọ mí ni tindo jijọho to agun lẹ mẹ poun gba, ṣigba e sọ jlo dọ mí ni yin “jijọho-dintọ lẹ.” (Mat. 5:9) Enẹwutu wẹ mí nọ “doafọna nuhe nọ hẹn jijọho wá lẹ.” Mí nọ ze afọdide tintan nado nọ didẹ gbemanọpọ he nọ wá fọ́n to ṣẹnṣẹn mítọn lẹ. (Lom. 14:19) Gbọnmọ dali, mí na nọ yidogọna jijọho po pọninọ po to agun mítọn mẹ.—Isa. 60:18.

23. Taidi devizọnwatọ Jehovah tọn lẹ, etẹ sin vivi dù wẹ mí te to egbehe?

²³ To novembre 1895, to whenue Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ lọ Tọn lá tito mẹho lẹ dide tọn tintan, mẹmẹsunnu azọngbannọ lẹ do nuhe yin ojlo ahundoponọ yetọn hia. Etẹwẹ yin ojlo yetọn? Ojlo po odẹ̀ yetọn po wẹ yindọ tito yọyọ ehe ni gọalọna omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ nado “yawu tindo pọninọ yise tọn.” Dile whenuho dohia do sọn owhe susu die, homẹ mítọn hùn nado mọdọ vọjlado debọdo-dego he Jehovah hẹnwa gbọn Ahọlu mítọn gblamẹ gando tito anadenanu tọn lẹ go ko hẹn pọninọ sinsẹ̀n-bibasi tọn lodo. (Salm. 99:4) Taidi kọdetọn de, omẹ Jehovah tọn lẹpo lẹdo aihọn pé wẹ to ayajẹ to egbehe dile mí to zọnlinzin to “gbigbọ dopolọ mẹ,” bo to hihodo “afọdòmẹ dopolọ lẹ,” bosọ to “Jiwheyẹwhe jijọho tọn” lọ sẹ̀n “abọ́ to abọ́ go.”—2 Kọl. 12:18; hia Zefania 3:9.