1. Nawẹ whẹdida mawadodo he nọ jọ lẹ sọgan yinuwado mí ji gbọn?

 NUHE asuṣiọsi yọnhonọ de tindo to gbẹzan etọn mẹ lẹpo yin hihòyí sọn e si. Ovivu de yin zizedlan gbọn onọ̀ kanlinjọmẹ de dali. Dawe de yin zizedo gànpamẹ na danú he e ma wà wutu. Etẹwẹ nọ yin numọtolanmẹ towe gando ninọmẹ ehelẹ go? Vlavo, nujijọ ehelẹ nọ doadi na we, eyin mọwẹ, owhẹ̀ towe whẹ́n. Mí gbẹtọvi lẹ nọ yawu doayi dagbe po oylan po go. To whenuena whẹdida mawadodo de yin bibasi, e nọ hẹn homẹgble mí. Mí nọ jlo dọ mẹhe go e jọ do ni yin ahọsuna bọ whẹhutọ lọ ni yin yasana. Eyin ehe ma yin wiwà, e sọgan paṣa mí dọ: ‘Be Jiwheyẹwhe to nuhe to jijọ lẹ mọ ya? Naegbọn e ma do yinuwa?’

2. Nawẹ Habbakuk yinuwa gando whẹdida mawadodo go gbọn, podọ naegbọn Jehovah ma gblewhẹdo e na ehe?

² Sọn dowhenu wẹ devizọnwatọ nugbonọ Jehovah tọn lẹ ko nọ kàn kanbiọ mọnkọtọn lẹ sè. Di apajlẹ, yẹwhegán Habbakuk hodẹ̀ hlan Jiwheyẹwhe dọmọ: “Naegbọn hiẹ hẹn mi nado mọ whẹdida mawadodo ylankan mọnkọtọn? Naegbọn hiẹ dike danuwiwa, ylanwiwa, sẹ́nhẹngba, po kanyinylan po ni gbayipe to filẹpo?” (Habbakuk 1:3, Contemporary English Version) Jehovah ma gblewhẹdo Habbakuk na kanbiọ sọn ahun mẹ wá etọn lẹ gba, na Ewọ lọsu wẹ ko ze whẹdida dodo do ahun gbẹtọvi lẹ tọn mẹ. Mọwẹ, Jehovah ko na mí vude to nuyọnẹn whẹdida dodo etọn tọn mẹ.

3. Naegbọn e sọgan yin didọ dọ Jehovah yọ́n whẹdida mawadodo he to jijọ lẹ, hú dehe míwlẹ yọnẹn?

³ Whẹdida mawadodo ma nọ whla do Jehovah gba. E nọ mọ nuhe to jijọ lẹpo. Gando azán Noa tọn go, Biblu dọna mí dọmọ: “OKLUNỌ sọ mọ kanyinylan gbẹtọ tọn sù gbahu to aigba  mẹ, podọ ayilinlẹn ayiha etọn mẹ tọn lẹpo oylan dódó wẹ to whepoponu.” (Gẹnẹsisi 6:5) Lẹnnupọndo zẹẹmẹ hodidọ enẹ tọn ji. Whẹdida mawadodo vude he mí sè kavi he jọ do mílọsu go lẹ wẹ mí nọ saba yọnẹn. To vogbingbọn mẹ, Jehovah yọ́n whẹdida mawadodo he to jijọ lẹdo globu pé lẹpo. E nọ mọ popolẹpo! Humọ, e sọgan yọ́n ayilinlẹn ahun mẹ tọn—yèdọ linlẹn ylankan he nọ hẹn walọ mawadodo tọn wá lẹ.—Jẹlemia 17:10.

4, 5. (a) Nawẹ Biblu dohia dọ Jehovah nọ hò mẹhe yin nuyiwahẹ to mawadodo-liho lẹ tọn pọ́n gbọn? (b) Nawẹ whẹdida mawadodo ko jọ do Jehovah lọsu titi go gbọn?

⁴ Ṣigba e mayin whẹdida mawadodo kẹdẹ go wẹ Jehovah nọ doayi gba. E sọ nọ hò mẹhe ko jiya etọn lẹ tọn pọ́n. To whenuena kẹntọ lẹ yí kanyinylan do sayana omẹ etọn lẹ, homẹgble Jehovah “na winwẹ̀n yetọn wutu gbọn yé he to nukunbiana yé bosọ to homẹhẹngblena yé lẹ tọn dali.” (Whẹdatọ 2:18) Vlavo a na ko doayi e go dọ dile mẹdelẹ mọ whẹdida mawadodo sù sọ, mọwẹ awuvẹmẹ yetọn nọ depò gando e go do. Ṣigba e ma yinmọ na Jehovah! E ko mọ whẹdida mawadodo to adà lẹpo mẹ na nudi owhe 6 000, etomọṣo lehe e gbẹwanna ẹn do ma ko depò gba. Kakatimọ, Biblu na jide mí dọ “odẹ́ lalo tọn,” “alọ he to ohùn homẹvọnọ tọn kọ̀n dai,” po “kunnudetọ lalo tọn he to ohó lalo dọ” lẹ po yin osùnú de hlan ẹn.—Howhinwhẹn lẹ 6:16-19.

⁵ Lẹnnupọndo whẹgbledomẹ sinsinyẹn Jehovah tọn do nukọntọ mawadodonọ Islaeli tọn lẹ ji ga. E gbọdo yẹwhegán etọn de nado kanse yé dọmọ: “Be e ma tin na mì nado yọ́n whẹdida [dodo]?” To whenuena Jehovah ko yí hogbe yẹhiadonu tọn lẹ do basi zẹẹmẹ huhlọn ṣiṣizan yetọn tọn godo, e dọ dọdai kọdetọn lọ tọn na sunnu he gblezọn ehelẹ dọmọ: “Yé na dawhá hlan OKLUNỌ, ṣigba ewọ ma na gblọnna yé gba: mọwẹ, ewọ na whla nukunmẹ etọn to ojlẹ nẹ mẹ sọn yé dè, kẹdẹ dile yé ko wazọ́n oylan to wiwà yetọn lẹ mẹ do.” (Mika 3:1-4) Lehe Jehovah gbẹwanna whẹdida mawadodo do sọ! Yèdọ, e ko jọ do ewọ lọsu go tlọlọ pọ́n! Na owhe fọtọ́n  susu, Satani ko to vivlẹ ẹ kò to mawadodo-liho. (Howhinwhẹn lẹ 27:11) Humọ, Jehovah yin nuyiwadeji gbọn walọ whẹdida mawadodo tọn he ylan hugan lọ dali to whenuena Ovi etọn, “mẹhe ma waylando depope,” yin hùhù di sẹ́ngbatọ de. (1 Pita 2:22; Isaia 53:9) E họnwun dọ, Jehovah ma nọ dapana kavi yí nukun pẹvi do pọ́n yajiji mẹhe jiya whẹdida mawadodo tọn lẹ tọn gba.

6. Nawẹ mí sọgan yinuwa gbọn to whenuena mí pehẹ whẹdida mawadodo, podọ etẹwutu?

⁶ Etomọṣo, to whenuena mí doayi whẹdida mawadodo go—kavi to whenuena mílọsu yin nuyiwahẹ to aliho agọ̀ mẹ—jọwamọnu de wẹ e yin nado yinuwa to aliho sinsinyẹn de mẹ. Mí yin didá to apajlẹ Jiwheyẹwhe tọn mẹ, podọ whẹdida mawadodo jẹagọ mlẹnmlẹn do nuhe Jehovah nọtena lẹpo. (Gẹnẹsisi 1:27) To whelọnu lo, naegbọn Jiwheyẹwhe na dotẹnmẹ whẹdida mawadodo?

7. Basi zẹẹmẹ lehe nupojipetọ-yinyin Jehovah tọn yin avùnnukundiọsọ do tọn.

⁷ Gblọndo kanbiọ ehe tọn gando whẹho nupojipetọ-yinyin tọn go. Dile mí ko mọ do, Mẹdatọ lọ tindo jlọjẹ nado dugán do aigba po mẹhe tin to e ji lẹpo po ji. (Psalm 24:1; Osọhia 4:11) Ṣigba, to bẹjẹeji whenuho gbẹtọvi tọn mẹ, nupojipetọ-yinyin Jehovah tọn yin avùnnukundiọsọ. Nawẹ ehe jọ gbọn? Jehovah degbena sunnu tintan, Adam, ma nado dù atin-sinsẹ́n tangan de to jipa heyin owhé Paladisi tọn etọn lọ mẹ. Etẹwẹ na jọ eyin e vẹtoli? “Hiẹ na kú dandan,” wẹ Jiwheyẹwhe dọ na ẹn. (Gẹnẹsisi 2:17) Gbedide Jiwheyẹwhe tọn ma yin agbàn pinpẹn de na Adam kavi asi etọn, Evi gba. Etomọṣo, Satani diọlinlẹnna Evi dọ Jiwheyẹwhe to aliglọnna yé zẹjlẹgo. Etẹwẹ na jọ eyin yọnnu lọ dù atin-sinsẹ́n lọ? Satani dọna Evi tlọlọ dọmọ: ‘Mì ma na kú dandan gba: na Jiwheyẹwhe yọnẹn dọ azán he gbè mìwlẹ dù to e mẹ te, whenẹnu wẹ yè na hùn nukun mìtọn, bọ mìwlẹ na tin di Jiwheyẹwhe, bo na yọ́n onú dagbe po oylan po.’—Gẹnẹsisi 3:1-5.

8. (a) Etẹwẹ Satani dohia to hodidọ etọn na Evi mẹ? (b) Etẹwẹ Satani diọavunnukunsọ to nupojipetọ-yinyin Jiwheyẹwhe tọn mẹ?

 ⁸ To hodidọ ehe mẹ, Satani ma dohia poun dọ Jehovah whla nudọnamẹ nujọnu tọn de do Evi gba, ṣigba e sọ dohia ẹ dọ Jiwheyẹwhe dolalo na ẹn. Satani tin to aṣeji ma nado jẹagọdo nugbo lọ dọ Jiwheyẹwhe yin nupojipetọ. Ṣigba e diọavunnukunsọ jlọjẹ-yinyin po dodo-yinyin etọn po. To alọdevo mẹ, e dohia dọ Jehovah ma to nupojipetọ-yinyin Etọn yizan to dodo-liho podọ na dagbe mẹjidugando Etọn lẹ tọn gba.

9. (a) Etẹwẹ yin kọdetọn tolivivẹ tọn na Adam po Evi po, podọ kanbiọ titengbe tẹlẹ wẹ ehe fọndote? (b) Naegbọn Jehovah ma và atẹṣitọ lọ lẹ sudo to afọdopolọji poun?

⁹ Taidi kọdetọn de, Adam po Evi po vẹtoli na Jehovah gbọn atin-sinsẹ́n he yin osẹ́n etọn dó na yé lọ dùdù dali. Tolivivẹ yetọn hẹn yé jẹna yasanamẹ okú tọn, kẹdẹdile Jiwheyẹwhe ko dọ jẹnukọn do. Lalo Satani tọn fọ́n kanbiọ titengbe delẹ dote. Be Jehovah tindo jlọjẹ nado dugán do gbẹtọvi lẹ ji nugbonugbo, kavi gbẹtọ lọsu wẹ dona dugán do ede ji ? Be Jehovah nọ yí nupojipetọ-yinyin etọn zan to aliho dagbe hugan lọ mẹ ya? Jehovah sọgan ko yí huhlọn ganhunupotọ tọn etọn zan nado và atẹṣitọ lọ lẹ sudo to afọdopolọji. Ṣigba kanbiọ he yin finfọndote lọ ma gando huhlọn Jiwheyẹwhe tọn go gba, gandudu etọn go wẹ e gando. Enẹwutu, viva Adam, Evi, po Satani po sudo to whenẹnu ma na ko do gandudu Jiwheyẹwhe tọn hia taidi dodo tọn gba. Kakatimọ, e sọgan ko fọ́n ayihaawe dote dogọ gando gandudu etọn go. Aliho dopo akàn lọ nado yọnẹn eyin gbẹtọvi lẹ na dugán do yedelẹ ji po kọdetọn dagbe po, matin anademẹ Jiwheyẹwhe tọn, wẹ nado dike ojlẹ de ni juwayi whẹ́.

10. Etẹwẹ whenuho ko dohia gando gandudu gbẹtọvi tọn lẹ go?

¹⁰ Etẹwẹ ojlẹ he ko juwayi lẹ ko dohia? To owhe fọtọ́n-fọtọ́n he ko juwayi lẹ gblamẹ, gbẹtọ lẹ ko tẹ́n wunmẹ gandudu susu tọn pọ́n, taidi autocratie, démocratie, socialisme, po communisme po. Popolẹpo wẹ sọgbe pẹpẹ hẹ zẹẹmẹ he Biblu basi dọmọ: “Mẹde to gandu do omẹ awetọ ji . . . na  awugble etọn.” (Yẹwhehodọtọ 8:9) Abajọ yẹwhegán Jẹlemia do dọmọ: “OKLUNỌ E, yẹn yọnẹn dọ aliho gbẹtọ tọn ma tin to ewọ lọsu mẹ gba: e ma tin to omẹ he to zọnlinzin mẹ nado do afọdide etọn lẹ gba.”—Jẹlemia 10:23.

11. Naegbọn Jehovah do dike na gbẹtọvi ni to yaji?

¹¹ Jehovah ko yọnẹn sọn dowhenu dọ mẹdekannujẹ gbẹtọvi lẹ tọn, kavi gandu do yedelẹ ji, na dekọtọn do yajiji susu mẹ. To whelọnu lo, be mawadodo wẹ e yin na ẹn nado dike ninọmẹ ylankan ehelẹ ni zindonukọn ya? Paali! Di dohia: Mí ni dọ dọ a tindo ovi de he yè dona zẹ̀ nado gbọ̀ azọ̀n sinsinyẹn de na ẹn. Hiẹ yọnẹn dọ mẹzizẹ lọ na hẹn awufiẹsa wá na ovi towe jẹ obá de mẹ, podọ ehe to lẹnpọn hẹnwa na we. To ojlẹ dopolọ mẹ, hiẹ sọ yọnẹn dọ afọdide enẹ na hẹn ovi towe jẹ gángán to godo mẹ. Mọdopolọ, Jiwheyẹwhe yọnẹn, bo tlẹ ko dọ dọdai dọ, dotẹnmẹ jijodona gandudu gbẹtọvi tọn na hẹn awufiẹsa po yajiji po wá jẹ obá de mẹ. (Gẹnẹsisi 3:16-19) Ṣigba e sọ yọnẹn dọ kọgbọ nujọnu tọn he dẹn-to-aimẹ na yin hinhẹnwa kiki eyin ewọ na dotẹnmẹ gbẹtọvi lẹ nado mọ kọdetọn ylankan he atẹṣiṣi hẹnwa. Gbọnmọ dali whẹho lọ na yin dididẹ kakadoi, podọ doidoi.

12. Dile e yin didohia to whẹho Job tọn mẹ do, owhẹ̀ tẹwẹ Satani sadokọna gbẹtọvi lẹ?

¹² Adà whẹho ehe tọn devo sọ tin. To whenuena Satani diọnukunsọ jlọjẹ po dodo-yinyin gandudu Jiwheyẹwhe tọn po, e ma yin nupojipetọ-yinyin Jehovah tọn kẹdẹ wẹ e sọ-avùnlọ gba; ṣigba e sọ dolalo dokọna devizọnwatọ Jiwheyẹwhe tọn lẹ lọsu gando tenọgligo-hinhẹn yetọn go ga. Di apajlẹ, doayi nuhe Satani dọna Jehovah gando dawe dodonọ lọ Job go: “Hiẹ ma ko basi osópa de lẹdo e, podọ lẹdo owhé etọn, podọ lẹdo ehe e tindo lẹpo, to adà lẹpo ji? Hiẹ ko dona azọ́n alọ etọn lẹ tọn, podọ yè hẹn nubẹpli etọn sudeji to aigba lọ ji.  Ṣigba dè alọ towe jẹgbonu lo, bo doalọ popo he e tindo go, e bo nasọ gbẹ́ we dai to nukun towe mẹ.”—Job 1:10, 11.

13. Etẹwẹ whẹsadokọnamẹ Satani tọn gando Job go dohia, podọ nawẹ ehe gando gbẹtọvi lẹpo go gbọn?

¹³ Satani dọ dọ Jehovah to huhlọn hihọ́-basinamẹ tọn Etọn yizan nado mọ mẹdezejo Job tọn yí. To alọdevo mẹ, ehe dohia dọ tenọgli Job tọn yin yẹnuwiwa de poun, dọ e to Jiwheyẹwhe sẹ̀n nado mọ nude yí poun wẹ. Satani dohia hezeheze dọ eyin Job ma mọ dona Jiwheyẹwhe tọn ba, e na gbẹ́ Mẹdatọ etọn dai. Satani yọnẹn dọ Job yin ayidego taun taidi “omẹ pipé de podọ jlọjlọ de, ode he dibusi Jiwheyẹwhe, bosọ họ̀nsí oylan.” a Enẹwutu, eyin Satani ko hẹn tenọgli Job tọn gble wẹ, etẹwẹ enẹ na dohia gando pipòtọ gbẹtọvi lẹ tọn go? Gbọnmọ dali, nugbonọ-yinyin mẹhe jlo na sẹ̀n Jiwheyẹwhe lẹpo tọn wẹ Satani to nukundiọsọ. Na nugbo tọn, to whẹho lọ hinhẹn gbloada mẹ, Satani dọna Jehovah dọmọ: ‘Ehe gbẹtọ [e mayin Job kẹdẹ] tindo lẹpo wẹ e na jo na ogbẹ̀ etọn.’—Job 1:8; 2:4.

14. Etẹwẹ whenuho ko dohia gando whẹsadokọnamẹ Satani tọn do gbẹtọvi lẹ go?

¹⁴ Whenuho lẹ ko dohia dọ mẹsusu, taidi Job, ko yin nugbonọ hlan Jehovah to whlepọn nukọn—to vogbingbọnmẹ na alọsọakọ́n Satani tọn. Yé ko hẹn homẹ Jehovah tọn hùn gbọn gbẹzan nugbonọ-yinyin tọn yetọn dali, podọ ehe ko na gblọndo Jehovah gando vlẹko tlọlọ Satani tọn go dọ gbẹtọvi lẹpo wẹ na doalọtena Jiwheyẹwhe sinsẹ̀n eyin yé pehẹ awusinyẹnnamẹnu lẹ. (Heblu lẹ 11:4-38) Mọwẹ, ahunjijlọnọ lẹ ko magbe ma nado gbẹ́ Jiwheyẹwhe dai. Etlẹ yin to whenuena yé tin to ninọmẹ awufiẹsa sinsinyẹn hugan tọn lẹ mẹ, yé ko ganjẹ Jehovah go dogọ nado na yé huhlọn nado doakọnna.—2 Kọlintinu lẹ 4:7-10.

15. Kanbiọ tẹlẹ wẹ sọgan fọ́n gando whẹdida Jiwheyẹwhe tọn he ko wayi lẹ po sọgodo tọn lẹ po go?

 ¹⁵ Ṣigba whẹdida dodo yiyizan Jehovah tọn bẹ nususu hẹn hú whẹho nupojipetọ-yinyin tọn po tenọgligo-hinhẹn gbẹtọ tọn po kẹdẹ. Biblu wleawu kandai de tọn na mí gando whẹdida Jehovah tọn lẹ na omẹ dopodopo po akọta blebu lẹ po go. E sọ bẹ dọdai whẹdida he e na basi to sọgodo lẹ tọn hẹn ga. Etẹwutu wẹ mí sọgan deji dọ Jehovah ko yin dodonọ bo nasọ to dodonọ yin zọnmii to whẹdida etọn lẹ mẹ?

16, 17. Apajlẹ tẹlẹ wẹ dohia dọ gbẹtọvi lẹ tindo pọndohlan he tindo dogbó gando whẹdida dodo go?

¹⁶ E sọgan yin didọ gando Jehovah go nugbonugbo dọmọ: “Whẹdida [dodo] wẹ ali etọn lẹpo.” (Deutelonomi 32:4) Depope to mí mẹ ma sọgan dọ ehe gando ede go gba. Na pọndohlan mítọn tindo dogbó wutu, mí ma nọ yọ́n nuhe sọgbe lẹpo gba. Di apajlẹ, lẹnnupọndo Ablaham ji. E vẹvẹna Jehovah gando vasudo Sọdọmi tọn go—mahopọnna ylanwiwa he gbayipe to finẹ. E kanse Jehovah dọmọ: “Be hiẹ na và dodonọ sẹ̀ ga po mẹylankan po wẹ?” (Gẹnẹsisi 18:23-33) Na nugbo tọn, lala wẹ gblọndo lọ. Whenuena Lọti dodonọ po viyọnnu etọn lẹ po ko jẹ tòdaho Zoali tọn mẹ awuyẹyẹ-afọyẹyẹ godo wẹ Jehovah “ja jikun whèmi tọn po miyọ́n tọn po” do Sọdọmi ji. (Gẹnẹsisi 19:22-24) To vogbingbọnmẹ, Jona lẹzun “adìnọ” to whenuena Jiwheyẹwhe do lẹblanu hia omẹ Nineve tọn lẹ. Na Jona ko lá vasudo yetọn wutu, homẹ etọn na ko hùn eyin yé yin vivasudo—mahopọnna lẹnvọjọ sọn ahun mẹ wá yetọn.—Jona 3:10–4:1.

¹⁷ Jehovah vọ́ jidide na Ablaham dọ whẹdida dodo yiyizan Emitọn ma bẹ mẹylankan lẹ vivasudo poun hẹn gba ṣigba nado sọ whlẹn dodonọ lẹ ga. To alọdevo mẹ, Jona dona plọn dọ Jehovah yin lẹblanunọ. Eyin mẹylankan lọ lẹnvọjọ sọn aliho etọn ji, ewọ nọ “wleawu nado jona.” (Psalm 86:5) To vogbingbọnmẹ na gbẹtọ butọnọ lẹ, Jehovah ma nọ hẹn  whẹdida ylankan ṣẹ do mẹdepope ji nado jlá huhlọn etọn poun gba, mọjanwẹ e ma nọ dapana lẹblanu didohia, na obu lọ dọ emi na yin pinpọnhlan taidi madogánnọ de wutu gba. Aliho etọn wẹ nado do lẹblanu hia to whedepopenu he dodonu de tin nado wàmọ.—Isaia 55:7; Ezekiẹli 18:23.

18. Dohia sọn Biblu mẹ dọ Jehovah ma nọ yinuwa do numọtolanmẹ tata ji.

¹⁸ Etomọṣo, Jehovah ma nọ dike numọtolanmẹ tata ni glọnalina ẹn gba. To whenuena omẹ etọn lẹ peve to boṣiọ-sinsẹ̀n mẹ, Jehovah lá po nujikudo po dọmọ: “Yẹn nasọ . . . dawhẹna we kẹdẹdi aliho towe lẹ; yẹn nasọ hẹn osùnú towe lẹpo wá oji we. Podọ nukun ṣie ma na hla we dote gba, mọ yẹn ma na tindo awubla gba: ṣigba yẹn na hẹn aliho towe lẹpo wá oji we.” (Ezekiẹli 7:3, 4) Enẹwutu, to whenuena gbẹtọvi lẹ sinyẹnta to nuyiwa yetọn lẹ mẹ, Jehovah nọ dawhẹna yé sọgbe hẹ walọ yetọn. Ṣigba whẹdida etọn nọ yin zize sinai do kunnudenu he dolido ji. Enẹwutu, to whenuena e sè “awhá” lewuwu tọn gando Sọdọmi po Gọmọla po go, Jehovah dọmọ: “Yẹn na jẹte yì lo, bo pọ́n eyin yé ko wà kẹdẹdile awhá gbọn yé dali dì do he wá dè e.” (Gẹnẹsisi 18:20, 21) Lehe mí dona gọ́ na pẹdido do sọ dọ Jehovah ma taidi susu gbẹtọvi lẹ tọn he ma nọ sè zẹẹmẹ gigọ́ lẹpo whẹpo do basi whẹdida plaplaji tọn! Na nugbo tọn, zẹẹmẹ he Biblu basi gando Jehovah go lọ sọgbe pẹpẹ dọmọ: “Jiwheyẹwhe nugbowa tọn de, podọ, matin kunnuhu.”—Deutelonomi 32:4.

19. Etẹwẹ mí sọgan wà eyin mí tindo kanbiọ depope he paṣa mí dogbọn whẹdida dodo Jehovah tọn dali?

¹⁹ Biblu ma na gblọndo kanbiọ lẹpo tọn gando nuyiwa Jehovah tọn he wayi lẹ go gba; mọjanwẹ e ma basi zẹẹmẹ gigọ́ lẹpo gando lehe Jehovah na basi whẹdida mẹdopodopo podọ pipli lẹ tọn to sọgodo do go gba. To whenuena nude paṣa mí dogbọn kandai kavi dọdai Biblu tọn he ma bẹ zẹẹmẹ gigọ́ mọnkọtọn lẹ hẹn dali, mí sọgan do nugbonọ-yinyin  dopolọ hia dile yẹwhegán Mika basi do, mẹhe wlan dọmọ: “Yẹn na nọtepọn Jiwheyẹwhe whlẹngán ṣie tọn.”—Mika 7:7.

20, 21. Naegbọn mí sọgan deji dọ Jehovah na wà nuhe sọgbe to whepoponu?

²⁰ Mí sọgan deji dọ to ninọmẹ lẹpo mẹ, Jehovah na wà nuhe sọgbe. To whenuena e tlẹ sọawuhia dọ gbẹtọvi lẹ gbẹkọ whẹdida dodo go, Jehovah dopagbe dọmọ: “Ahọsuyi wẹ ṣie; yẹn na suahọ.” (Lomunu lẹ 12:19) Eyin mí nọtepọn ẹn, mí na dọ hogbe nujikudo dolido tọn he apọsteli Paulu yizan dọmọ: “[Whẹdida] mawadodo tin to Jiwheyẹwhe dè wẹ? E yin mọ blo.”—Lomunu lẹ 9:14.

²¹ Todin, mí to gbẹ̀nọ to ‘ojlẹ awusinyẹn tọn he vẹawu nado pehẹ lẹ mẹ.’ (2 Timoti 3:1) Whẹdida mawadodo po “awusinyẹnnamẹ” lẹ po ko dekọtọn do yajiji sinsinyẹn susu mẹ. (Yẹwhehodọtọ 4:1) Ṣigba, Jehovah ma ko diọ gba. Ewọ gbẹsọ gbẹwanna whẹdida mawadodo, podọ e nọ hò mẹhe jiya etọn lẹ tọn pọ́n tlala. Eyin mí gbọṣi nugbonọ-yinyin mẹ na Jehovah po nupojipetọ-yinyin etọn po, e na na mí huhlọn nado doakọnna kakajẹ ojlẹ dide lọ mẹ whenuena e na doalọtena whẹdida mawadodo lẹpo to gandudu Ahọluduta etọn tọn glọ.—1 Pita 5:6, 7.