Biblu to Ogbè Egbezangbe Tọn He Bọawu Mẹ

Owe-Wiwe Glẹki Tọn lẹ—Lẹdogbedevomẹ Aihọn Yọyọ Tọn

“EYIN hiẹ yise dọ Biblu yin ohó Jiwheyẹwhe tọn na gbẹtọvi lẹ, enẹ dohia dọ Jiwheyẹwhe nọ dọho hẹ mí. . . . Eyin sinsẹ̀n towe nọ yinuwado gbẹzan towe blebu ji, be [Biblu] dona tin to ogbè egbezangbe tọn he bọawu mẹ.” Nuhe weyọnẹntọ Alan Duthie dọ to owe etọn Bible Translations: And How to Choose Between Them mẹ niyẹn.

Mẹhe yiwanna Ohó Jiwheyẹwhe tọn lẹ kọngbedopọ hẹ linlẹn ehe po ahundopo po. Yé yise vẹkuvẹku dọ “Owe-wiwe lẹpo wẹ yin gbigbọdo sọn Jiwheyẹwhe dè bo yin alenu na mẹpinplọn, na wọhẹmẹ, na onú lẹ hinhẹn sọgbe, na mẹplọnlọdidomẹgo to dodowiwa mẹ.” (2 Timoti 3:16) Biblu ma yin otànwe sinsẹ̀n tọn hoho de poun gba. E “tin to ogbẹ̀ bo tindo huhlọn,” bosọ nọ wleawuna pọngbọ nujọnu tọn lẹ na nuhahun egbesọegbesọ tọn he mí nọ pehẹ to gbẹ̀mẹ lẹ. (Heblu lẹ 4:12) Ṣigba, eyin owe wiwe enẹ na yin nukunnumọjẹemẹ bo yin hihodo gbọn mẹhe nọ hia ẹ lẹ dali, e dona tin to ogbè egbezangbe tọn he bọawu de mẹ. To popolẹpo mẹ, dehe nọ yin yiylọdọ Alẹnu Yọyọ lọ ma yin kinkan do Glẹki dowhenu tọn he tamẹnuplọnmẹtọ lẹ taidi Plato nọ yizan mẹ gba, ṣigba do Glẹki paa he bọawu lọ mẹ he nọ yin yiylọdọ Koine. Mọwẹ, Biblu yin kinkan na omẹ paa lẹ nido sọgan hia bo mọnukunnujẹemẹ.

 Na ehe wutu, lẹdogbedevomẹ egbezangbe tọn susu ko yin awuwlena to owhe agọe tọn lẹ mẹ do ogbè voovo lẹ mẹ. Na taun tọn, ehe ko hẹn ale susu wá. Owe-wiwe lẹ ko yin hinhẹn tin-to-aimẹ na gbẹtọ lẹ to paa mẹ. Etomọṣo, susu to lẹdogbedevomẹ ehelẹ mẹ gboawupo mlẹnmlẹn na nuhe dù nugbo-yinyin po gbesisọ-yinyin po. Di apajlẹ, delẹ to yé mẹ hẹn nuplọnmẹ Biblu tọn lẹ he họnwun gando oṣiọ lẹ go, nuhe alindọn gbẹtọvi tọn yin po oyín Jiwheyẹwhe nugbo lọ tọn po dózin.

Enẹwutu, homẹ mẹhe yiwanna Ohó Jiwheyẹwhe tọn lẹ tọn hùn nado mọdọ Owe-Wiwe Glẹki Tọn lẹ—Lẹdogbedevomẹ Aihọn Yọyọ Tọn yin didetọn do Gungbe mẹ. Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ de lẹdogbedevomẹ egbezangbe tọn ehe tọ́n to plidopọ agbegbe “Mì to Alihọ́” tọn yetọn lẹ ji to 27 novembre 2009. Na e ma yin nuyiwadeji gbọn nuyise sinsẹ̀n tọn lẹ dali wutu, gbesisọ-yinyin lẹdogbedevomẹ etọn tọn matin awetọ, bo hẹn ẹn yọnbasi nado tindo nukunnumọjẹnumẹ sisosiso gando Biblu go, ehe mẹhe ma jẹakọ hẹ ogbè dowhenu tọn lẹ ma sọgan tindo dai. Ṣigba, hiẹ sọgan kanse dewe dọ, mẹnu wẹ basi lẹdogbedevomẹ vonọtaun ehe?

Lẹdogbedevomẹ-Basitọ He Pagigona Jiwheyẹwhe Lẹ

Dile etlẹ yindọ Owe-Wiwe Glẹki Tọn lẹ—Lẹdogbedevomẹ Aihọn Yọyọ Tọn sọgan taidi nuyọyọ de na mẹhe nọ do Gungbe lẹ, e ko tin-to-aimẹ sọn 1950 gbọ́n. To ojlẹ enẹ mẹ, e yin didetọn to Glẹnsigbe mẹ gbọn Watch Tower Bible and Tract Society dali—yèdọ Ogbẹ́ Biblu tọn lẹdo aihọn pé de he ko zín Biblu susu jẹgbonu to whenuho gblamẹ. Hosọ lẹdogbedevomẹ yọyọ ehe tọn—he gbọnvo tlala na aliho aṣa tọn he mẹ Biblu nọ saba yin mimá do, yèdọ alẹnu “hoho” po “yọyọ” po—yin dopo poun to aliho he mẹ e sọawuhia nado yin vonọtaun te lẹ mẹ. Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ lọ Tọn [Glẹnsigbe] 15 septembre 1950 tọn dọmọ: “Sunnu he wleawuna wedegbẹ́ lẹdogbedevomẹ tọn lọ lẹ ko do ojlo yetọn hia . . . ma nado yin yinyọnẹn, podọ na taun tọn ma jlo dọ oyín yetọn lẹ ni yin zinzinjẹgbonu to whenuena yé tin to ogbẹ̀ kavi to okú yetọn godo. Lẹndai lẹdogbedevomẹ lọ tọn wẹ nado ze oyín Jiwheyẹwhe ogbẹ̀nọ, nugbo lọ tọn daga.”

Les Saintes Écritures—Traduction du monde nouveau, yèdọ bladopọ Biblu blebu tọn, yin didetọn to 1961 to Glẹnsigbe mẹ. Podọ, dile etlẹ yindọ yinkọ lẹdogbedevomẹ-basitọ etọn lẹ tọn ma yin yinyọnẹn kakajẹ din, ayihaawe depope ma sọgan tin gando mẹwhinwhàn yetọn lẹ kavi mẹdezejo mlẹnmlẹn yetọn go. Hodidọ jẹnukọn lẹdogbedevomẹ blebu zinjẹgbonu 1984 tọn dọmọ:  “Lẹdogbedevomẹ Owe Wiwe lẹ tọn bibasi zẹẹmẹdo nado lilẹ́ linlẹn po hodidọ Jehovah Jiwheyẹwhe tọn lẹ po do ogbè devo mẹ . . . Mẹhe basi lẹdogbedevomẹ owe ehe tọn lẹ, yèdọ mẹhe dibusi Jiwheyẹwhe he yin Dowatọ Owe Wiwe lẹ tọn bosọ yiwanna ẹn lẹ, mọdọ yé tindo azọngban vonọtaun de sọn Ewọ dè nado lilẹ́ linlẹn po hodidọ etọn lẹ po do ogbè devo mẹ to aliho he sọgbe mẹ dile e sọgan yọnbasi do.”

Mahopọnna linlẹn dagbe hagbẹ wedegbẹ́ lọ lẹ tọn, be yé pegan nado hẹn azọngban ehe di ya? Weyọnẹntọ homọdọdomẹgotọ delẹ dọnnu dọ eyin yinkọ mẹhe basi lẹdogbedevomẹ lọ tọn lẹ po fihe yé yì wehọmẹ jẹ po ma yin hinhẹn zun yinyọnẹn, lẹdogbedevomẹ yetọn dona yin pinpọnhlan di nuhe ma tindo pinpẹn. Ṣigba e ma yin weyọnẹntọ lẹpo wẹ tindo pọndohlan agọ̀ mọnkọtọn. Alan S. Duthie wlan dọmọ: “Eyin mí yọ́n mẹhe basi lẹdogbedevomẹ Biblu de tọn kavi mẹhe zín in jẹgbonu, be enẹ na gọalọna mí nado yọnẹn eyin lẹdogbedevomẹ enẹ sọgbe kavi ma sọgbe ya? E ma yinmọ dandan. Onú titengbe hugan lọ wẹ nado gbadopọnna gbesisọ-yinyin lẹdogbedevomẹ dopodopo tọn.” a

Fọtọ́n susu wehiatọ lẹ tọn ko wàmọ. To alọnu din, hugan vọkan 154611000 Lẹdogbedevomẹ Aihọn Yọyọ Tọn vlavo blebu etọn kavi apadewhe etọn wẹ ko yin zinzinjẹgbonu lẹdo aihọn pé to ogbè 82 mẹ. Etẹ go wẹ susu mẹhe to hihia ẹ lẹ tọn ko doayi?

Lẹdogbedevomẹ He Klan Oyín Jiwheyẹwhe Tọn Do Wiwe

To Matiu 6:9 mẹ, Jesu plọn devi etọn lẹ nado nọ hodẹ̀ dọmọ: “Otọ́ mítọn he tin to olọn mẹ, na oyín towe ni yin kinklandowiwe.” Ṣogan, to suhugan lẹdogbedevomẹ lẹ tọn mẹ, oyín Jiwheyẹwhe tọn ma yin didohia, bọ ewọ nọ yin alọdlẹndo poun gbọn tẹnmẹ yinkọ lọ “Jiwheyẹwhe” kavi “Oklunọ” dali. Ṣigba, ehe ma yinmọ to dowhenu gba. Jiwheyẹwhe yin alọdlẹndo hezeheze po oyín etọn titi “Jehovah” po diblayi whla 7000 to Owe-wiwe Heblu dowhenu tọn mẹ. (Eksọdusi 3:15 nudọnamẹ odò tọn; Psalm 83:18) To owhe susu godo, obu otangblo tọn lẹ hẹn Juvi lẹ nado doalọtena oyín Jiwheyẹwhe tọn yiyizan. To okú apọsteli Jesu tọn lẹ tọn godo, pọndohlan otangblo tọn ehe bẹpla agun Klistiani tọn. (Yijlẹdo Owalọ lẹ 20:29, 30; 1 Timoti 4:1 go.) Mẹhe basi vọkan Owe-wiwe Glẹki tọn lẹ jẹ hogbe Glẹki tọn lẹ Kuliọs po Tẹọs po, he zẹẹmẹdo “Oklunọ” po “Jiwheyẹwhe” po yí do diọtẹnna oyín Jiwheyẹwhe lọsu titi tọn, Jehovah ji.

 Po homẹhunhun po, Lẹdogbedevomẹ Aihọn Yọyọ Tọn ko ze afọdide adọgbigbo tọn lọ nado gọ̀ oyín Jehovah tọn do otẹn etọn mẹ to Owe-wiwe Glẹki tọn lẹ (“Alẹnu Yọyọ”) mẹ, bọ oyín enẹ sọawuhia whla 237. Oyín lọ hinhẹn gọ̀ do otẹn etọn mẹ to aliho ehe mẹ, ma sinai do linlẹn mẹhe basi lẹdogbedevomẹ lọ tọn lẹ tọn ji gba, ṣigba do dodinnanu sọwhiwhe tọn he sọgbe ji. Di apajlẹ, Luku 4:18 yihodọ sọn Isaia 61:1 mẹ. To kandai dowhenu Heblu tọn mẹ, oyín Jehovah tọn sọawuhia to wefọ Isaia tọn enẹ mẹ. b To whelọnu lo, e sọgbe dọ to Lẹdogbedevomẹ Aihọn Yọyọ Tọn mẹ, Luku 4:18 yin lilẹ́ dole: “Gbigbọ Jehovah tọn tin to oji e, na e ko yiamisisadode mi nado lá wẹndagbe na wamọnọ lẹ.”

Lẹdogbedevomẹ mọnkọtọn lẹ sọ nọ gọalọna wehiatọ lẹ nado yọ́n vogbingbọn he to Jehovah Jiwheyẹwhe po Visunnu detọ́n dopo akàn etọn, Jesu Klisti po ṣẹnṣẹn. Di dohia, suhugan lẹdogbedevomẹ lẹ tọn lilẹ́ Matiu 22:44 do ogbè devo mẹ dọmọ: “Oklunọ dọna Oklunọ ṣie.” Ṣigba mẹnu wẹ to hodọ tofi, podọ na mẹnu? Na taun tọn, wefọ ehe yin hoyidọ de sọn Psalm 110:1 mẹ, ehe bẹ oyín Jiwheyẹwhe tọn hẹn to kandai dowhenu Heblu tọn lọ mẹ. Enẹwutu, Lẹdogbedevomẹ Aihọn Yọyọ Tọn basi lẹdogbedevomẹ wefọ ehe tọn dọmọ: “Jehovah dọna Oklunọ ṣie dọ: ‘Sinai to adusilọ ṣie mẹ kaka yẹn nado yí kẹntọ towe lẹ do afọ towe lẹ glọ.’” Nukunnumimọjẹ vogbingbọn he Owe-wiwe lẹ dohia to Jehovah Jiwheyẹwhe po Visunnu etọn po ṣẹnṣẹn mẹ ma yin whẹho wésise tọn gba. (Malku 13:32; Johanu 8:17, 18; 14:28) Dandannu de wẹ e yin nado mọ whlẹngán. Owalọ lẹ 2:21 dọmọ: “Mẹdepope he ylọ oyín Jehovah tọn na yin whinwhlẹngán.”

E Sọgbe Bosọ Họnwun

Lẹdogbedevomẹ Aihọn Yọyọ Tọn bẹ adà ayidego tọn devo lẹ hẹn. Kandai Glẹki tọn he Westcott po Hort po yí sọwhiwhe tlala do wleawuna lọ wẹ yin yiyizan taidi asisa tangan lẹdogbedevomẹ ehe tọn. Sọwhiwhe mlẹnmlẹn ko yin yiyizan nado basi lẹdogbedevomẹ lọ sọn Glẹki dowhenu tọn lọ mẹ to aliho he sọgbe bo to tlọlọ de mẹ dile e sọgan yọnbasi do dó ogbè egbezangbe tọn he bọawu de mẹ. E ma yindọ mọwiwà hẹn ẹn yọnbasi nado hẹn aliho he mẹ yè nọ dọho te to ojlẹ Biblu tọn mẹ go kẹdẹ wẹ gba, ṣigba e sọ hẹn ẹn yọnbasi ga nado yin nukunnumọjẹemẹ ganji.

Di apajlẹ, pọ́n Lomunu lẹ 13:1, fie apọsteli Paulu dotuhomẹna Klistiani lẹ te nado “yin mẹmẹglọ na aṣẹpipa daho lẹ,” kavi gandudu lẹ. Susu lẹdogbedevomẹ lẹ tọn dohia dọ gandudu mọnkọtọn lẹ “to sinsẹ̀nzọnwa na Jiwheyẹwhe” kavi “yin dide gbọn Jiwheyẹwhe dali.” (King James Version; Bible de Jérusalem) Ahọluigba-gán delẹ ko yí lẹdogbedevomẹ mọnkọtọn lẹ zan nado suwhẹna aṣẹglanglan-panamẹ yetọn. Ṣigba, Lẹdogbedevomẹ Aihọn Yọyọ Tọn lilẹ́ wefọ ehe  to aliho he sọgbe bo to tlọlọ mẹ dole, “aṣẹpipa he tin lẹ, Jiwheyẹwhe wẹ na yé otẹn he tindo dogbó yetọn lẹ.” c Po ehe po, e sọgan họnwun dọ dile e ma tlẹ yindọ Jiwheyẹwhe lọsu wẹ de ogán aihọn tọn lẹ tlọlọ, e na dotẹnmẹ gbẹtọvi mọnkọtọn lẹ nado tin to otẹn aṣẹpipa tọn he tindo dogbó lẹ mẹ do ode awetọ ji—ṣigba aṣẹpipa yetọn yìdo na ewọ lọsu titi tọn to whepoponu.

Lẹdogbedevomẹ Aihọn Yọyọ Tọn sọ dovivẹnu nado hẹn vogbingbọn flinflin he to hogbe Glẹki tọn delẹ mẹ họnwun. To ogbè egbezangbe tọn susu mẹ, hogbe lẹ nọ yin yiyizan nado do ojlẹ he mẹ nude jọ te hia—yèdọ vlavo nulọ ko jọ wayi, kavi e to jijọ to alọnu, kavi e na wá jọ to sọgodo. To Glẹkigbe mẹ, hogbe lẹ sọ nọ do nujijọ wunmẹ he e yin lọ hia—vlavo nujijọ dopo de wẹ kavi e ko doalọte kavi e to nukọnzindo. Gbadopọnna hogbe Jesu tọn he to Matiu 6:33 mẹ lẹ. Hogbe Glẹki tọn lọ he zẹẹmẹdo “dín” tindo linlẹn nude he to nukọnzindo tọn. Gbọnmọ dali, zẹẹmẹ gigọ́ hogbe Jesu tọn lẹ tọn yin hinhẹn họnwun to lẹdogbedevomẹ lọ mẹ dọmọ: “Enẹwutu, mì zindonukọn nado to ahọluduta lọ po dodowiwa etọn po dín whẹ́, podọ onú devo ehe lẹpo na yin yiyidogọ na mì.” Mọdopolọ, Matiu 7:7 yin lilẹdogbedevomẹ dọmọ: “Mì to bibiọ zọnmii, e nasọ yin nina mì; mì to dindin zọnmii, mì nasọ mọ; mì to họ̀nhúhú zọnmii, e nasọ yin hùnhùn hlan mì.”—Sọ pọ́n Lomunu lẹ 1:32; 6:2; Galatianu lẹ 5:15.

Lẹdogbedevomẹ Aihọn Yọyọ Tọn wà nuhe go e pé lẹpo nado yí hogbe dopolọ zan na hogbe ayidego tọn lẹ. Di dohia, hogbe Glẹki tọn suke yin lilẹdogbedevomẹ do “alindọn” to fihe e yọnbasi te lẹpo. Taidi kọdetọn de, wehiatọ lẹ sọgan yawu yọnẹn dọ alindọn ma yin jọmaku dile sinsẹ̀n-nuplọnmẹ lẹ dohia do. E sọgan kú.—Matiu 2:20; Malku 3:4; Luku 6:9; 17:33.

Ohó Jiwheyẹwhe Tọn Hinhẹn Tin-to-Aimẹ Lẹdo Aihọn Pé

Bẹjẹeji de poun wẹ Owe Wiwe Glẹki tọn lẹ didetọn to Gungbe mẹ yin. Tito lẹ ko yin bibasi nado lẹ́ Biblu lọ blebu do Gungbe mẹ to ojlẹ sisọ mẹ. Ṣigba, be wehiatọ lẹ sọgan deji dọ lẹdogbedevomẹ Gungbe tọn lọ na sọgbe hẹ Glẹnsigbe tọn lọ to adà voovo etọn lẹ mẹ ya?

Mọwẹ, na azọ́n lẹdogbedevomẹ lọ tọn nọ yin anadena tlọlọ gbọn Hagbẹ Anademẹtọ Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ tọn dali wutu. Po nuyọnẹn po, nudide yin bibasi dọ lẹdogbedevomẹ Biblu tọn he na yin bibasi to otò devo lẹ mẹ ni yin nukunpedego gbọn pipli de dali. Enẹwutu, pipli he nọ basi lẹdogbedevomẹ Biblu tọn lẹ yin didoai to otò susu lẹ mẹ lẹdo aihọn pé. Azọ́nwatẹn de he nọ penukundo azọ́n lẹdogbedevomẹ tọn go yin didoai to tatọ́-tẹnnọ Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ tọn to Brooklyn, New York nado penukundo nuhudo pipli ehelẹ tọn go, nado na gblọndo kanbiọ yetọn lẹ tọn podọ nado hẹn ẹn diun dọ Lẹdogbedevomẹ Aihọn Yọyọ Tọn ogbè de tọn sọgbe hẹ ogbè devo tọn. Azọ́nwanu he yọ́n-na-yizan taun de ko sọ yin awuwlena, enẹ wẹ, tito ọdinatẹẹ ji tọn de nado gọalọna lẹdogbedevomẹ-basitọ Biblu tọn lẹ. Ehe ma zẹẹmẹdo dọ azọ́n lẹdogbedevomẹ tọn ma gbẹsọ biọ vivẹnudido gbẹtọ tọn susu gba. Ṣigba, tito ọdinatẹẹ ji tọn ko hẹn yanwle daho he yin zizedonukọnna pipli lẹdogbedevomẹ-basitọ Biblu tọn lẹ lọ bọawu taun, enẹ wẹ nado hẹn gbesisọ-yinyin he to lẹdogbedevomẹ Glẹnsigbe tọn mẹ dopolọ go to Lẹdogbedevomẹ Aihọn Yọyọ Tọn mẹ. Humọ, tito ọdinatẹẹ ji tọn lọ nọ do lehe hogbe Heblu tọn podọ Glẹki tọn lẹ dopodopo yin lilẹdogbedevomẹ to Glẹnsigbe mẹ do hia—yèdọ alọgọ daho de na lẹdogbedevomẹ-basitọ lẹ nado ṣinyan hogbe he sọgbe to ogbè yetọn mẹ lẹ.

Kọdetọn dagbe tito ehelẹ tọn sọgan yin mimọ hezeheze gbọn wadotana lọ lẹ pinpọn poun dali. Mí dotuhomẹna mì nado gbadopọnna vọkan Owe-Wiwe Glẹki Tọn lẹ—Lẹdogbedevomẹ Aihọn Yọyọ Tọn mìtọn. Mì sọgan mọ ẹn yí to zinjẹgbonutọ linlinnamẹwe ehe tọn lẹ dè. Mì nasọ duvivi adà vonọtaun susu he e bẹhẹn lẹ tọn: e họnwun, wekun etọn lẹ yọnhia; e tindo nudọnamẹ odò tọn lẹ, podọ nuagokun lẹ tin to aga na weda lẹ, ehe na gọalọna mì nado yawu mọ wefọ he mì jẹakọ hẹ lẹ; yẹdide otò tọn lẹ; podọ nudọnamẹ dogọ he fọnjlodotenamẹ lẹ. Hú popolẹpo, hiẹ sọgan hia Biblu ehe po jidide po dọ e ze ohó Jiwheyẹwhe tọn donukọnnamẹ to aliho he sọgbe mẹ podọ to ogbè egbezangbe tọn he bọawu mẹ.

[Nudọnamẹ odò tọn]

[Yẹdide to weda 15]

Taidi apọsteli Paulu, Biblu-kantọ lẹ kanwe to ogbè egbezangbe tọn he bọawu mẹ

[Yẹdide to weda 16]

Adà Lẹdogbedevomẹ Aihọn Yọyọ Tọn lẹ:

1 Timoti 3:16, dile e sọawuhia do to Codex Sinaiticus mẹ, to owhe kanweko 4tọ W.M.

Sọwhiwhe mlẹnmlẹn ko yin yiyizan nado basi lẹdogbedevomẹ lọ sọn Glẹki dowhenu tọn lọ mẹ to aliho he sọgbe bo to tlọlọ de mẹ dile e sọgan yọnbasi do dó ogbè egbezangbe tọn he bọawu de mẹ

Na wekun etọn lẹ yọnhia wutu, awuvivinu de wẹ e nọ yin nado hia ẹ

[Yẹdide to weda 17]

Nuagokun he tin to aga na weda lẹ nọ hẹn ẹn bọawu nado yawu mọ wefọ Biblu tọn he yè jẹakọ hẹ lẹ

Yẹdide otò tọn lẹ nọ gọalọna wehiatọ lẹ nado mọnukunnujẹ otò Biblu tọn lẹ mẹ dogọ

[Yẹdide to weda 18]

Gbesisọ-yinyin “Lẹdogbedevomẹ Aihọn Yọyọ Tọn” yin alọgọnamẹnu daho de to lizọnyizọn Klistiani tọn mẹ