Ayinamẹ lẹ sù taun gando lehe a gán doakọnna awufiẹsa okú mẹvivẹ de tọn do go​—delẹ gán yọ́n na we hú devo lẹ. Vlavo na aliho he mẹ mẹdopodopo nọ blawu te gbọnvo dile mí ko dọ wayi do wutu wẹ. Ayinamẹ he yọ́n na mẹde gán nọma yọ́n na mẹdevo.

Etomọṣo, anademẹ tangan delẹ tin he ko yọ́n na mẹsusu. Ayinamẹ ehelẹ wẹ mẹhe nọ namẹ ayinamẹ gando lehe yè sọgan doakọnna awubla do go lẹ nọ saba na, podọ ayinamẹ ehelẹ sọgbe hẹ nuhe tin to owe nuyọnẹn tọn he ko dohó hugan lọ, yèdọ Biblu mẹ bo ka sọ yọ́n taun.

• Weyọnẹntọ delẹ mọdọ enẹ wẹ nọ gọalọ hugan nado doakọnna awufiẹsa he okú mẹvivẹ de tọn nọ hẹnwa. Amọ́, e gán nọ jlo we whedelẹnu nado nọ dewe ṣo. A tlẹ gán nọ gblehomẹ to whedelẹnu do mẹhe to tintẹnpọn nado gọalọna we lẹ go. Ni ma paṣa we blo.

• Ma nọ mọdọ mẹdevo lẹ dona to dè we to whelẹponu blo, mọ masọ nọ họ̀nna yé pete blo. Na a gán wá do hudo yetọn to nukọn mẹ. Enẹwutu, nọ dike yé ni yọ́n nuhe a jlo po nuhe a ma jlo po.

• Nọ yọ́n whenu he a na zan hẹ mẹdevo lẹ po whenue a na jlo nado nọ dewe ṣo po, sọgbe hẹ nuhudo towe.

AYINAMẸ: “Omẹ awe pọnte hú mẹdopo, . . . Na eyin dopo to yé mẹ jai, omẹ awetọ sọgan ze hatọ etọn ṣite.”​—Yẹwhehodọtọ 4:9, 10.

• Núdùdù dagbe dùdù nọ gọalọ nado doakọnna awufiẹsa he okú mẹvivẹ de tọn nọ hẹnwa. Nọ dù atin-sinsẹ́n lẹ, omá lẹ, gọna núdùdù hunsindagbe tọn lẹ.

• Nọ nù osin susu.

• Eyin onú ma nọ yọ́n dù na we sọmọ, nọ dùnú vudevude whẹwhẹ. Doto de gán sọ na we amasin he na na we vitaminu delẹ. a

• Zọnlinzinzin po awuyiya po gọna nuwiwa lanmẹyiya tọn devo lẹ gán gọalọna mẹdelẹ nado de awufiẹsa pò. Ehe gán zọ́n bọ mẹdelẹ nọ mọ whenu nado lẹnnupọndo mẹvivẹ he kú lọ ji kavi de ayiha sọn e ji.

AYINAMẸ: “Mẹdepope ma nọ gbẹwanna agbasa edetiti tọn gbede; ṣigba e nọ na ẹn núdùdù bo nọ wlebòna ẹn.”​—Efesunu lẹ 5:29.

• Amlọn nọ wà dagbe taun, titengbe na mẹhe to awubla lẹ, na awubla nọ zọ́n bọ onú nọ ṣikọnamẹ taun.

• Nọ aṣeji gando nue mẹ caféine te kavi ahàn sinsinyẹn nùnù go, na e gán zọ́n bọ a na ba amlọn pò.

AYINAMẸ: “Gbọjẹ vude pọnte hú kanvinván zẹjlẹgo po wezundido to jẹhọn godo po.”​—Yẹwhehodọtọ 4:6.

• Yọnẹn dọ aliho he mẹ mẹdopodopo nọ blawu te gbọnvo. Enẹwutu, hiẹ lọsu wẹ na de ayinamẹ he na yọ́n na we hugan.

• Mẹsusu nọ mọdọ hodidọ na mẹdevo lẹ gando awubla yetọn go wẹ na gọalọna yé hugan, amọ́ mẹdevo lẹ ma nọ jlo na dọho gandego. Weyọnẹntọ lẹ lọsu ma kọngbedopọ do linlẹn ehe ji, mẹdelẹ dọ dọ hodidọ gandego nọ wà dagbe bọ mẹdevo lẹ dọ lala. Eyin a jlo na dọ homẹ na mẹde gando awubla towe go bo to awuwhle, a gán bẹjẹeji vudevude bo nọ dọ delẹ to nuhe to ahun ji na we lẹ mẹ na họntọn vivẹ́ de.

• Mẹdelẹ mọdọ eyin yé viavi, e nọ wà dagbe na yé, amọ́ mẹdevo lẹ ma nọ viavi sọmọ bo ka nọ duto awubla lọ ji.

AYINAMẸ: “Ahun lọsu wẹ nọ yọ́n nuhe to awuvẹ hẹnwa na ẹn.”—Howhinwhẹn lẹ 14:10.

• Mẹdelẹ nọ ṣì ahàn sinsinyẹn kavi amasin adínọ lẹ zan nado de awubla yetọn pò. Pọngbọ dindin to aliho mọnkọ mẹ ma nọ wà dagbe namẹ. Eyin mẹlọ tlẹ mọdọ e hẹn pọngbọ de wá, be ojlẹ gli tọn wẹ bọ e ka na wá hẹn nuhahun sinsinyẹn wá. Nọ dín aliho he na wà dagbe na we lẹ nado duto awufiẹsa towe ji.

AYINAMẸ: “Mì gbọ mí ni klọ́ míde wé sọn hẹnflu . . . lẹpo mẹ.”—2 Kọlintinu lẹ 7:1.

• Mẹsusu nọ mọdọ eyin yé diọ nuwiwa yetọn lẹ (nado de ayiha sọn awubla yetọn ji) na ojlẹ kleun de (bo wà nudevo lẹ he na zọ́n bọ yé na wọnji nuhe jọ lọ go na ojlẹ de), e nọ wà dagbe na yé taun.

• Nado mọ pọngbọ na ojlẹ kleun de, a gán jihọntọn yọyọ lẹ kavi vọ́ haṣinṣan towe lẹ hẹn sinyẹn deji, plọn onú yọyọ de, kavi nọ deayidai.

• Dile ojlẹ to yìyì, nulẹ gán diọ. A gán doayi e go dọ awubla emitọn jẹ didepo ji bọ emi tlẹ nọ wọn nuhe jọ lọ to whedelẹnu. Na taun tọn, mọ wẹ yè nọ gọ̀ jẹgangan vudevude do niyẹn.

AYINAMẸ: “Nulẹpo wẹ ojlẹ dide de tin na, . . . ojlẹ de nado viavi podọ ojlẹ de nado konu; ojlẹ de nado doavihàn podọ ojlẹ de nado dúwe.”​—Yẹwhehodọtọ 3:1, 4.

• Dile e gán yawu yọnbasi do, vọ́ nuhe a ko nọ wà lẹ bẹjẹeji.

• Eyin a tindo tito dagbe de na nuwiwa towe lẹ, taidi amlọndidọ, azọ́nwiwa po onú devo lẹ po, a gán jẹ dewe mẹ mọ ji vudevude.

• Nọ hẹn alọnu towe ján to nuhe na gọalọna we nado de awubla towe pò lẹ wiwà mẹ.

AYINAMẸ: “E na vẹawu dọ ewọ ni doayi azán he e na nọgbẹ̀ na lẹ go, na Jiwheyẹwhe nugbo lọ ko yí ayajẹ ahun etọn tọn do hẹn alọnu etọn ján wutu.”​—Yẹwhehodọtọ 5:20.

• Mẹsusu wẹ bayi nudide sinsinyẹn lẹ to okú mẹvivẹ de tọn godo tlolo bọ e wá vẹna yé.

• Eyin e yọnbasi, nọte na ojlẹ de whẹpo do sẹtẹn, diọ azọ́n, kavi bẹ nutindo mẹhe kú lọ tọn lẹ sẹ̀.

AYINAMẸ: “Tito mẹhe nọ dovivẹnu tọn lẹ nọ tindo kọdetọn dagbe dandan, ṣigba, mẹhe ma nọ whesọ lẹpo wẹ na biọ ohẹ́n mẹ dandan.”​—Howhinwhẹn lẹ 21:5.

• Mẹsusu he ṣiọ kú do lẹ nọ mọdọ e yọ́n nado to nudelẹ wà he na zọ́n bọ yè na nọ flin mẹvivẹ he kú lọ.

• A gán mọdọ e na wà dagbe nado ṣinyan fọto delẹ, kavi nutindo delẹ dovo, kavi basi kandai nujijọ delẹ tọn he a na jlo nado nọ flin.

• Bẹ nudelẹ dovo he a sọgan nọ wá pọ́n to nukọn mẹ bọ e na nọ flin we ojlẹ dagbe he a zan hẹ mẹvivẹ towe.

AYINAMẸ: “Flin azán hoho lẹ.”​—Deutelonomi 32:7.

• A gán tọ́nwhẹ̀n.

• Eyin e ma yọnbasi nado yì gbọjẹ na ojlẹ dindẹn, a gán wà nudelẹ he na hẹn we jaya na azán dopo kavi awe, vlavo a gán yì disa, yì deayidai to fide, kavi yì dla fie a yiwanna de pọ́n.

• Onú kleunkleun delẹ wiwà gbọnvona nue a nọ saba wà lẹ gán sọ gọalọna we nado doakọnna awubla towe.

AYINAMẸ: “Mì wá bo gbọ mí ni sẹ̀ jẹ fie to olá de bo gbọjẹ vude.”​—Malku 6:31.

• Flindọ hiẹ lọsu na mọaleyi sọn whenu depope he a yizan nado gọalọna mẹdevo lẹ mẹ.

• Nado bẹjẹeji, a gán gọalọna mẹhe go mẹvivẹ towe lọ gando bọ yelọsu to awubla mẹ lẹ, enẹ wẹ họntọn kavi hẹnnumẹ lẹ he na jlo dọ mẹde ni mọnukunnujẹ nue to wiwà yé mẹ.

• Alọgigọna mẹdevo lẹ bo miọnhomẹna yé gán na we ayajẹ bo gọalọna we ma nado hònúpla.

AYINAMẸ: “Ayajẹ sù to nunamẹ mẹ hú to mimọyi mẹ.”​—Owalọ lẹ 20:35.

• Awubla gán zọ́n bọ a na wá yọ́n nue yin nujọnu hugan lẹ.

• Yí dotẹnmẹ lọ zan nado lẹnnupọndo gbẹzan he a to zinzan ji.

• Eyin e biọ domọ, jẹ ayidonugo na nuhe a mọdọ yé yin nujọnu hugan lẹ ji.

AYINAMẸ: “E pọnte nado yì fie gbẹtọ lẹ to aluẹmẹ te hú nado yì hùnwhẹ tẹnmẹ, na enẹ wẹ opodo gbẹtọvi lẹpo tọn, podọ mẹhe togbẹ̀ dona hẹn ẹn do ayiha mẹ.”​—Yẹwhehodọtọ 7:2.

Nado dọ hójọhó, nude ma gán de awufiẹsa towe sẹ̀ mlẹnmlẹn. Etomọṣo, susu mẹhe ṣiọ ko kú do lẹ tọn wẹ gán yigbe dọ nudelẹ wiwà, taidi dehe yin sislẹ to hosọ ehe mẹ lẹ ko gọalọna yé nado mọ homẹmimiọn. Nugbo wẹ dọ e ma yin nue nọ de awubla pò lẹpo wẹ yin sislẹ tofi. Amọ́, eyin a yí delẹ to ayinamẹ enẹlẹ mẹ zan, a gán mọdọ yé na hẹn kọgbọ wá na we jẹ obá de mẹ.