Paladisi! Eyin mí mọ nọtẹn dagbe lẹ to linlinwe lẹ mẹ podọ to Televiziọn mẹ, mí nọ jlo na yì fie dẹn bo taidi “paladisi” de nado vò bo wọnji nuhahun mítọn lẹ go. Amọ́, mí yọnẹn dọ nude ma nọ diọ whenue mí lẹkọwa whé.

Etomọṣo, mí nọ tindo ojlo to hogbe lọ paladisi mẹ taun. Enẹ nọ hẹn mí nado kanse dọ: ‘Be odlọ awuvivi tọn de poun wẹ “paladisi” yin ya? Eyin mọ wẹ, naegbọn mí nọ tindo ojlo to e mẹ? Podọ be e na wá aimẹ gbede ya?’

To owhe kanweko lẹ gblamẹ, linlẹn paladisi tọn ko dọ̀n ayidonugo gbẹtọ lẹ tọn taun. Nuhe Biblu dọ gando “jipa de [to] Edẹni, sẹpọ whèzẹtẹn” go nọ fọnjlodotena mẹsusu. Etẹwẹ hẹn jipa enẹ yọnwhanpẹ sọmọ? Kandai lọ dọmọ: “Jehovah Jiwheyẹwhe sọ hẹn atin wunmẹ lẹpo wujẹgbonu sọn aigba mẹ, yèdọ atin he yọ́n na pinpọn bosọ yọ́n na núdùdù.” Jipa lọ yọ́npọ́n bo yin nọtẹn dagbe de. Nuhe tlẹ sọ dọnmẹ hugan wẹ yindọ ‘atin ogbẹ̀ tọn to ṣẹnṣẹn jipa lọ tọn ga.’—Jenẹsisi 2:8, 9.

Humọ, kandai Jenẹsisi tọn donù tọ̀sisa ẹnẹ go he to sisà jẹgbonu sọn jipa lọ mẹ. Mí gbẹ́ yọ́n awe to tọ̀sisa enẹlẹ mẹ kakajẹ egbehe—enẹ wẹ Tiglis (kavi Hidekẹli) po Euflate po. (Jenẹsisi 2:10-14; nudọnamẹ odò tọn) Tọ̀sisa awe ehelẹ nọ sà biọ Ohù Pẹlsia tọn mẹ gbọn fie nọ yin Irak to egbehe bo yin apadewhe Pẹlsia hohowhenu tọn dai.

Abajọ lẹdo paladisi tọn yin apadewhe ogú Pẹlsianu lẹ tọn de nugbonugbo. Avọ̀ titli kọmẹ tọn owhe kanweko 16tọ tọn Pẹlsia tọn de yin mimọ to onú hoho-sẹdotẹn Philadelphie tọn (Philadelphia Museum of Art), to Pennsylvanie, États-Unis d’Amérique, he do yẹdide jipa he yè do adó lẹdo bọ e gọ́ na atin po vounvoun lẹ po tọn de hia. Hogbe Pẹlsia tọn na “jipa he yè do adó lẹdo” sọ zẹẹmẹdo “paladisi,” podọ yẹdide he to avọ̀ lọ ji sọgbe hẹ zẹẹmẹ he Biblu basi gando jipa whanpẹnọ Edẹni tọn go.

Na nugbo tọn, otàn paladisi tọn lọ lẹ nọ yin vivọ́ pìn do ogbè susu mẹ podọ to aṣa susu mẹ lẹdo aihọn pé. Dile gbẹtọ lẹ to tẹnsẹ yì awà aihọn lọ tọn voovo lẹ ji, yé hẹn linlẹn voovo yì gando otàn dowhenu tọn lọ go, ehe nuyise po otàngblo lẹdo lọ tọn lẹ po wá hẹnflu dile owhe lẹ to yìyì. Etlẹ yin to egbehe, gbẹtọ lẹ to jọwamọ-liho nọ dlẹnalọdo nọtẹn he yọnwhanpẹ taun lẹ taidi paladisi.

Dodinnanutọ delẹ sọalọakọ́n dọ emi ko mọ fie paladisi he bu lọ nọ. Di apajlẹ, to whenue Charles Gordon he yin awhàngán Grande Bretagne tọn de to Seychelles dlapọn to 1881, lehe ogbé-mú lẹ yọnwhanpẹ to Vallée de Mai, he yin nọtẹn ayidego tọn aihọn tọn de todin mẹ do, jiawu na ẹn sọmọ bọ e ylọ ẹ dọ jipa Edẹni tọn. To owhe kanweko 15tọ mẹ, to whenue bato-kùntọ Italie-nù Christophe Colomb jẹ lopo Hispaniola tọn he yin République dominicaine po Haïti po todin ji, e lẹndọ emi ko dibla vọ́ jipa Edẹni tọn mọ.

Mapping Paradise he yin otànwe egbezangbe tọn de, bẹ nudọnamẹ lẹ hẹn gando yẹdide hohowhenu tọn 190 linlán go bọ susu do Adam po Evi po to Edẹni mẹ hia. Dopo to yé mẹ gbọnvo bo yin sọn vọkan alọnuwe-hihia owhe kanweko 13tọ tọn he Beatus he wá sọn Liébana basi de mẹ. Apotin de tin to aga alọnuwe-hihia lọ tọn bọ yè de paladisi do ṣẹnṣẹn na. Sọn finẹ, tọ̀sisa ẹnẹ to sisà bọ yinkọ lọ lẹ “Tiglis,” “Euflate,” “Indus” po “Jọdani” po yin kinkan do agosu ẹnẹ apotin lọ tọn lẹ dopodopo mẹ, ehe gbẹtọ lẹ lẹndọ e do lehe sinsẹ̀n Klistiani tọn gbayipe yì agosu ẹnẹ aigba lọ tọn lẹ ji do hia. Yẹdide enẹlẹ dohia dọ dile etlẹ yindọ fie Paladisi dowhenu tọn lọ nọ masọ yin yinyọnẹn ba, yè gbẹ́ nọ flin whanpẹ etọn kakajẹ din.

John Milton he yin ohó milomilo-kantọ Glẹnsinu owhe kanweko 17tọ tọn de yin yinyọnẹn na ohó milomilo etọn Le Paradis perdu, sinai do kandai owe  Jenẹsisi tọn ji, he dọ dọ Adam waylando bo yin yinyan sọn Edẹni mẹ. To owe lọ mẹ, e zinnudo opagbe ogbẹ̀ madopodo to aigba ji he na yin hinhẹngọwa bọ gbẹtọvi lẹ na duvivi etọn lọ ji bo dọmọ: “Whenẹnu wẹ aigba lọ blebu na yin Paladisi.” Enẹgodo, Milton kàn pedenu etọn Le Paradis reconquis.

E họnwun dọ gbẹtọ lẹ dọho gando paladisi aigba ji tọn he yin hinhẹnbu lọ go taun to whenuho gblamẹ. Bọ naegbọn yè do wọnji e go todin? Dile owe lọ Mapping Paradise dọ do, whẹwhinwhẹ́n tangan lọ wẹ yindọ, “sinsẹ̀n-nuplọnmẹtọ lẹ ko . . . desọn ojlo mẹ nado wọnji fie paladisi lọ nọ wayi go.”

Ṣọṣi-yitọ susu wẹ yè ko plọn dọ olọn wẹ yin kinkando yé ji, e ma yin nado nọgbẹ̀ to paladisi aigba ji tọn de mẹ. Amọ́, Biblu dọ to Salmu lẹ 37:29 mẹ dọmọ: “Dodonọ lẹ wẹ na dugu aigba tọn, yé nasọ nọgbẹ̀ to e ji kakadoi.” To whenuena e yindọ ninọmẹ he mẹ mí to gbẹnọ te to egbehe dẹn do paladisi taun, todido tẹwẹ mí tindo dọ opagbe ehe na wá mọ hẹndi to gbèdopo? *

Jehovah Jiwheyẹwhe, he wleawuna Paladisi dowhenu tọn lọ, dopagbe nado hẹn nuhe ko bu lọ gọwá. Gbọnna? Flindọ Jesu plọn mí nado nọ hodẹ̀ dọmọ: “Na Ahọluduta towe ni wá. Na ojlo towe ni yin wiwà, kẹdẹdi to olọn mẹ, mọdopolọ to aigba ji.” (Matiu 6:10) Ahọluduta enẹ yin gandudu lẹdo aihọn pé de he Jesu Klisti na paṣẹna, ehe na diọtẹnna gandudu gbẹtọvi tọn lẹpo. (Daniẹli 2:44) To Ahọluduta enẹ glọ, ojlo Jiwheyẹwhe tọn gando paladisi aigba ji tọn de go na “yin wiwà.”

Ojlẹ de jẹnukọn, yẹwhegán Isaia ko yin gbigbọdo nado basi zẹẹmẹ ninọmẹ he mẹ gbẹtọ lẹ na nọ to Paladisi dopagbe lọ mẹ lẹ tọn, fie nuhahun po hunyanhunyan he to aihọn egbehe tọn mẹ lẹ po na busẹ te. (Isaia 11:6-9; 35:5-7; 65:21-23) Mí dotuhomẹna we nado yí whenu vude bo hia wefọ enẹlẹ to Biblu towe titi mẹ. Mọwiwà na vọ́ jide na we gando nuhe Jiwheyẹwhe tindo to sẹdotẹnmẹ na gbẹtọvi tonusetọ lẹ go. Mẹhe na nọgbẹ̀ to whenẹnu lẹ na duvivi paladisi tọn gọna nukundagbe Jiwheyẹwhe tọn, yèdọ nuhe Adam hẹnbu lẹ.—Osọhia 21:3.

Naegbọn mí sọgan kudeji dọ todido Paladisi to aigba ji tọn ma yin odlọ de poun, ṣigba e na yinmọ nugbo? Na Biblu dọna mí dọ: “Na nuhe dù olọn, Jehovah tọn wẹ, ṣigba, aigba wẹ ewọ ko yí na gbẹtọvi lẹ.” Todido Paladisi to aigba ji tọn lọ yin nude he “Jiwheyẹwhe, mẹhe ma sọgan dolalo ko dopagbe etọn sọn whenu dindẹn die.” (Salmu lẹ 115:16; Titu 1:2) Todido jiawu nankọ die Biblu zedonukọnna mí—yèdọ Paladisi kakadoi!